Erind Merkuri
Address: Fakulteti i Drejtësisë, Universiteti i Tiranës
Adresa: Rr. “Milto Tutulani”, Tiranë.
Law Faculty, University of Tirana
"Milto Tutulani" Street, Tirana - Albania
Adresa: Rr. “Milto Tutulani”, Tiranë.
Law Faculty, University of Tirana
"Milto Tutulani" Street, Tirana - Albania
less
InterestsView All (84)
Uploads
Books
Papers
In 2024, it will be 110 years since the drafting of the Organic Statute of Albania. This constitutional act, the first for our country, has generally been forgotten. During the 20s - 30s of the 20th century, this Statute was cited very little and it seems that during the regime of Ahmet Zogu there was a tendency to leave it in oblivion. In the period of the communist regime, this Statute began to be studied, but too late and the tendency has been to underestimate it as well as to see in it traces of placing Albania under the authority of foreign powers. This trend continues even now, where in general, even in the few studies that mention this Statute, they maintain a negative approach. The purpose of this paper is to present this Statute from another point of view, analyzing the reasons for its drafting, the preparation process, the selected models, and above all it tries to provide a solution to the question of whether the Organic Statute was not implemented in Albania, due to the circumstances of the time, or in fact it is an act that remained in the project phase and that never entered into force. Through this paper, the author intends to stimulate the debate on this constitutional act and a debate on the legal culture of the country, whose legal tradition is often not taken into consideration.
Ndërkohë që ka shumë situata që mund të justifikojnë kufizimin e lirisë personale, ajo më e zakonshmja mbetet kufizimi i lirisë për shkak të kryerjes së një vepre penale. Kjo situatë parashikohet drejtëpërdrejtë nga neni 27 § 2 gërma “a” e Kushtetutës sipas të cilës 2. Liria e personit nuk mund të kufizohet, përveçse në rastet e mëposhtme: a) kur është dënuar me burgim nga gjykata kompetente; Mbi këtë bazë nga legjislatori është përcaktuar një sistem i tërë veprimesh ose mosveprimesh, ku realizimi ose mosrealizimi i tyre passjellin përgjegjësine penale të shtetasve. Ky sistem veprash penale është përcaktuar në legjislacionin penal që aktualisht përbëhet nga Kodi Penal dhe Kodi Penal Ushtarak, të dyja të miratuara në vitin 1995 dhe ndryshuara herë pas here. Nga ana tjetër Kodi i Procedurës Penale dhe Kodi i Drejtësisë Penale për të Mitur, përmbajnë norma procedurale që rregullojnë funksionimin e gjykatave për gjykimin dhe eventualisht dënimin e subjekteve që gjenden fajtor në kryerjen e një vepre penale.
Në përcaktimin e veprimeve apo të mosveprimeve të dënueshme penalisht ligjvënësi udhehiqet nga disa aspekte dhe qendrime të cilat në tërësinë e tyre përbëjnë politikën penale të një shteti. Për këtë arsye ligjvënësi ka vendosur vetë llojet dhe masat e dënimeve. Në kudaër të kësaj politike penale, ligjvënësi ka përcaktuar edhe alternativa të tjera ndaj dënimit me burgim.
Një prej këtyre dënimeve alternative është edhe lirimi me kusht, që rregullohet nga nenet 64 dhe 65 të Kodit Penal, norma juridike që kanë ngjallur një lloj debati në doktrinën juridike dhe jurisprudencën shqiptare. Kjo duket qartë si nga jurisprudenca e pasur e Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, ashtu edhe nga fakti që praktika të ndryshme aplikimi të këtij instituti, ka sjellë si pasojë nevojën për njëhsimin e saj. Këtyre i shtohen edhe qendrime të autorëve të ndryshëm të shprehur në artikuj, konferenca apo edhe në tekste juridike të ndryshme. Debati është bërë më aktiv me paraqitjen e disa kërkesave në Gjykatën Kushtetuese, ku subjekte kërkuese kanë qenë shoqata, individë dhe gjykata.
Qëllimi i këtij artikulli është që të adresojë problemet kushtetuese që ngrihen në këtë debat, si edhe për të bërë një dallim midis kontrollit kushtetues të një norme dhe nevojës për përmirësimin e saj, që megjithëse janë dy gjendje të ndryshme, konfondohen shpesh herë midis tyre.
Sic e përmendëm më sipër instituti i lirimit me kusht rregullohet nga Kodi Penal, në dy dispozita, neni 64, që rregullon lirimin me kusht të personave të dënuar me burgim dhe neni 65, që rregullon lirimin me kusht të personave të dënuar me burgim të përjetshëm. Duke qenë se hapësira e një artikulli, pë rnga natyra e tij është e kufizuar, do të ndalemi vetëm në analizimin e pretendimeve për kushtetutshmërinë e parashikimeve të nenit 64 të Kodit Penal.
Lirimi me kusht, si institut vepron mbasi një personi i është kufizuar liria, Për këtë arsye, në këtë artikull po shpjegojmë fillimisht, të drjetën kushtetuese për evoluimin e saj, e parë si në kontekstin hsitorik ashtu edhe atë aktual, në trajtimin e evoluimit hisotirk të lirimit me kusht dhe qëllimit që ka, për të vijuar më tej me argumentimin se përse paragrafët e tretë dhe të katërt të kësaj dispozite janë kushtetues. Në fund do të japim dhe konkluzionet përkatëse.
In this kind of judgment is specified if by means of a law approved by Parliament, are violated the international obligations that the Republic of Albania has assumed in the moment of the ratification of an international agreement. In this case is not necessary for a normative act to be imperatively in opposition with the Constitution, since is sufficient that the applying subject arguments its opposition with an international agreement so that the Constitutional Court can decide for the abrogation of law or of certain provisions of it. In this way international agreements receive the values of a sub-positioned norm, as an intermediate level between national laws and the Constitution. On the one side they are of a higher rank than the national laws, but on the other side have a lower rank than the Constitution.
The purpose of this writing is to analyze exactly the procedural elements of this kind of judgment, so that it may be more available in practice. Also, another purpose of this writing is to represent a different approach, on the competence of the exercise of this kind of control, especially by the common courts. Considering the nature of international agreements, the peculiarity of the European Convention on Human Rights and the European Union law, part of the analysis in this article are going to be even the opportunities and the available way of acting of the common courts when they are in front of the non-compatibility of a normative act with such agreements of international character. In the context of this article and of the arguments used in it, is aimed at clarifying the competence of the Constitutional Court on the conventional control of normative acts.
Considering the fact that our country has ratified and continues to ratify a high number of international agreements, that regulate different aspects such as international transport (road, sea, rail and air), cases of private international law, cases of civil procedure and of criminal procedure, of copyright, of industrial property, of foreign investments, etc., which not indispensably are related to the fundamental human rights and liberties, create premises to challenge and oppose the Albanian legislation, based merely on the eventual opposition to these agreements. For the fulfillment of this purpose, this kind of judgment has to be acquainted more deeply and has to continue to progress, by means of concrete cases that might be provoked in a proper way by bearers of these rights.
In this direction we have to be distanced from practice to understand it as a natural competence of the common courts, when it remains an exclusive competence of the Constitutional Court.
Frequently, as part of judicial sentences are even the attitudes of judges who, keeping a different attitude from that of other colleagues, present their arguments through which oppose the reasoning and result achieved from the majority of the judicial troop. In general this opposing attitude is nominated as “dissenting opinion”. Referring to different foreign experiences but also to the practice in our country, the minority (and its opinion) appears in some forms. The first form is when along with the final sentence is notified also the manner of the division of votes of the judicial troop, without giving any information on the correspondness of these votes. The second form is when is demonstrated the identity of judges who are in “majority” and in “minority”. The third is when judges in minority attach, in the written form, to the sentence of the court even the reasons or their arguments on why do not agree with the solution given from the majority of the judicial troop. That is why to this phenomenon in this writing we are going to refer to as “a dissenting attitude” since it includes more completely the three forms of its appearance, while “dissenting opinion” mostly belongs to the last (third) form, that of the publication of the reasoned dissenting opinion.
If we refer to the Albanian doctrine, it results that no importance is paid to the standing in dissent and to the forms of its appearance. Frequently in judicial texts this moment is simply cited, without doing a serious theoretical and practical analysis on the reasons of the publication of such an attitude and of its utility. This is why in this writing we are going to make an analysis of these elements.
Por, shpesh herë, si pjesë e vendimeve gjyqësore janë edhe qendrimet e gjyqtarëve të cilët, duke mbajtur një qendrim të ndryshëm nga kolegët e tjerë, paraqesin argumentat e tyre më anë të së cilës kundërshtojnë arsyetimin dhe rezultatin e arritur nga shumica e trupës gjyqësore. Në përgjithësi, ky qendrim i kundërt emërtohet si “mendim pakice”. Referuar përvojave të ndryshme të huaja por edhe praktikës në vendin tonë, pakica (dhe mendimi i tyre) mund të shfaqet në disa forma. Forma e parë është kur së bashku me vendimin përfundimtar njoftohet edhe mënyra e ndarjes së votave të trupës gjyqësore, por pa dhënë asnjë informacion në lidhje me përkatësinë e këtyre votave. Forma e dytë është kur tregohet identiteti i gjyqtarëve që janë në “shumicë” dhe në “pakicë”. Forma e tretë është kur gjyqtarët në pakicë i bashkëlidhin me shkrim, vendimit të gjykatës edhe arsyet apo argumentat e tyre se përse nuk pajtohen me zgjidhjen e dhënë nga shumica e trupës gjyqësore. Për këtë arsye këtij fenomeni në këtë punim do ti referohemi si “qendrim në pakicë” pasi përmbledh në mënyrë më të plotë të treja format e shfaqjes së tij, kurse “mendimi në pakicë” më shumë i përket formës së fundit (tretë), atë të publikimit të arsyeve të qendrimit në pakicë.
Nëse i referohemi doktrinës shqiptare, rezulton se qendrimit në pakicë dhe formave të shfaqjes së tij nuk i është kushtuar rëndësi. Shpesh herë në tekstet juridike ky moment vetëm citohet pa i’u bërë një analizë e mirëfilltë teorike dhe praktike, mbi arsyet e publikimit të një qendrimi të tillë si dhe dobishmërinë e tij. Për këtë shkak në këtë punim do të përpiqemi të bëjmë një analizë të këtyre elementëve.
latest form of organization has been selected by the Republic of Albania under the Constitution of 1998 but paying attention
that this unitary form of the state should be based on the principle of decentralization and the autonomy of local government.
However, as the practice shows today, very often, local government units have the tendency which exceed certain powers
defined for them in the constitution and law , and in some places there is clear separatist tendencies aimed at the secession by
the state. Precisely, in order to avoid these kinds of situations and to maintain the unitary form of the state, the Constitution of
the Republic of Albania provides a control mechanism that allows the Council of Ministers to dissolve/discharge the local
authorities, as well as, the right of the latter to complain to the Constitutional Court and to challenge the validity of this act. The
purpose of this article is to give an overview of the Albanian jurisprudence and doctrine that addresses this issue.
Project
The appointment of the High Inspector of Justice is made by the Assembly, based on the candidacies presented by the JAC. Therefore, in this case, the position and prestige is equal to that of the members of the Constitutional Court. However, the JAC of 2017-2018 was not operational, causing delays in the initiation and operation of the HIJ. Only the JAC of 2019 managed to present the candidacies to the Assembly, which in turn in January 2020 managed to elect the first High Inspector of Justice.
This official was charged with the task of setting up this institution. It is understandable that such a task was not easy, but rather got complicated by other events beyond its control, such as the Covid-19 pandemic. Gradually, the institutional structure began to form, but the challenges this institution is faced with, are multiple, both in terms of reviewing the complaints carried over the years, and the handling of new complaints that are addressed to this institution. Added to this is the burden of carrying out thematic inspections. These tasks must be carried out while we do not have a consolidated and complete administration at all its levels.
The purpose of this report is to provide an overview of the activity of this organization, during the first three years of its operation, the challenges it has faced, the successes it has achieved, the problems encountered, as well as the way of fulfilling its competencies. At the end, the report concludes with the part of conclusions and recommendations.
The document is part of the commitment of the Institute of Political Studies (ISP) within the project ‘Improving the Debate on Policies and Accountability in fulfillment of the criteria of the First Group of Negotiating Chapters’. The project is supported by the Embassy of the Kingdom of the Netherlands in Tirana and is being implemented by a group of organizations to which ISP belongs, under the direction of the Center for the Study of Democracy and Governance (CSDG), in partnership with the Albanian Helsinki Committee and the Institute of Science. The objective of the project is to support Albania's EU accession negotiations regarding the First Group of Negotiating Chapters (Cluster 1), through improving policy debate, strengthening accountability and the role of CSOs in the process. Cluster 1 contains the following chapters: (23 – Judiciary and fundamental rights, 24 – Justice, Freedom and Security, 5 – Public procurement, 18 – Statistics, 32 – Financial control and economic criteria, functioning of democratic institutions and public administration reform).
Emërimi i Inspektorit të Lartë të Drejtësisë bëhet nga Kuvendi, në bazë të kandidaturave të sjella nga KED. Pra, në këtë rast pozita dhe prestigji barazohet më atë të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Por KED e viteve 2017 dhe 2018 nuk funksionuan, duke sjellë dhe vonesa në fillimin dhe funksionimin e ILD. Vetëm KED i 2019 arriti të sjellë kandidaturat në Kuvend, i cili në muajin janar 2020 arriti të zgjedhë Inspektorin e parë të Lartë të Drejtësisë.
Këtij funksionari i ngarkohej detyra për ngritjen e këtij institucioni. Është e kuptueshme që një detyrë e tillë nuk ishte e lehtë, e komplikuar kjo edhe më ngjarje të tjera jashtë kontrollit të tij, si pandemia Covid-19. Gradualisht, struktura institucionale filloi të ngrihej, por sfidat për këtë institucion janë të shumta si shqyrtimi i ankesave të mbartura në vite, ashtu edhe trajtimi i ankesave të reja që vinin në këtë institucion. Kësaj i shtohet edhe barra e realizimit të inspektimeve tematike. Këto detyra duhet që të realizohen ndërkohë që nuk kemi një administratë të konsoliduar dhe të plotësuar në të gjitha nivelet e saj.
Qëllimi i këtij raporti është që të japë një pasqyrë të veprimtarisë së këtij institucioni, gjatë tre viteve të para të funksionimit të tij, sfidat me të cilat është përballur, sukseset që ka arritur, problematikat e hasura, si edhe mënyrën e përmbushjes së kompetencave të tij. Në fund raporti përmbyllet me pjesën e konkluzioneve dhe të rekomandimeve.
Dokumenti është pjesë e angazhimit të Institutit të Studimeve Politike (ISP) në kuadër të projektit “Përmirësimi i Debatit mbi Politikat dhe Llogaridhënien në përmbushje të kritereve të Grupit të Parë të Kapitujve Negociues”. Projekti mbështetet nga Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulta në Tiranë dhe po jetësohet nga një grupim organizatash ku bën pjesë ISP, nën drejtimin e Qendrës për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes (CSDG), në partneritet me Komiteti Shqiptar i Helsinkit dhe Instituti i Shkencës. Objektivi i projektit është të mbështesë negociatat e pranimit të Shqipërisë në BE lidhur me Grupin e Parë të Kapitujve Negociues (Cluster 1), përmes përmirësimit të debatit të politikave, forcimit të llogaridhënies dhe rolit të OSHC-ve në proces. Cluster 1 përmban kapitujt e mëposhtëm: (23 – Gjyqësori dhe të drejtat themelore, 24 – Drejtësia, Liria dhe Siguria, 5 – Prokurimi publik, 18 – Statistikat, 32 – Kontrolli financiar dhe kriteret ekonomike, funksionimi i institucioneve demokratike dhe reforma e administratës publike).
Pas miratimit të saj, studiuesit dhe organizatat vendase dhe të huaja u përqendruan kryesisht në sfidat për ngritjen e strukturave të reja të drejtësisë dhe në procesin e rivlerësimit kalimtar të prokurorëve dhe gjyqtarëve. Ndikimi real i reformës tek aksesi në drejtësi i qytetarëve, mbrojtja e të drejtave dhe lirive të tyre, apo besimi i qytetarëve mbi funksionimin e rendit ligjor dhe organeve të drejtësisë nuk ka qenë objekt vlerësimi. Për pasojë, Fakulteti i Drejtësisë, Universiteti i Tiranës (FDUT), në rolin e tij si formues i dijeve të juristëve të ardhshëm dhe si qendër e kërkimit shkencor, përcaktoi si objektiv të tij monitorimin periodik të zbatimit të reformës, në ato dimensione që prekin aksesin e qytetarit në sistemin e drejtësisë. Për realizimin e këtij objektivi, FDUT u mbështet nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, në kuadër të Projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”.
Projekti kishte si objektiv vlerësimin e ndikimit në praktikë të ndryshimeve ligjore dhe kushtetuese në aksesin në drejtësi të qytetarëve, mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të tyre, si edhe rritjen e ndërgjegjësimit mbi reformën. Për këtë qëllim, u organizuan disa aktivitete, si leksione të hapura dhe workshop-e me studentë, pedagogë dhe profesionistë të së drejtës, përfaqësues të strukturave të reja të drejtësisë, të gjyqësorit dhe prokurorisë, si edhe përfaqësues të shoqërisë civile, të institucioneve vendase dhe të huaja të përfshira në hartimin, zbatimin apo monitorimin e reformës. Aktivitetet, shërbyen jo vetëm për ndarjen e gjetjeve nga monitorimet, por edhe për nxitjen e debatit akademik mbi reformën dhe zbatimin e saj. Në kuadër të projektit, u botuan edhe pesë raporte që pasqyrojnë aspektet e kryesore të reformës që u monitoruan si:
1. Ngritja dhe funksionimi i strukturave të reja të drejtësisë;
2. Zbatimi i Ligjit “Për Ndihmën Juridike të Garantuar nga Shteti”, dhe Ligjit “Për Tarifat Gjyqësore”;
3. Zbatimi i Reformës në lidhje me edukimin ligjor të publikut dhe arsimin juridik në institucionet e arsimit të lartë dhe ato për formimin profesional të magjistratëve;
4. Zbatimi i ndryshimeve të Kodit të Procedurës Civile në lidhje me afatin e arsyeshëm dhe aksesin e individit për paditë e vogla;
5. Zbatimi i ndryshimeve të Kodit të Procedurës Penale në lidhje me aksesin në drejtësi të viktimës së veprës penale dhe të të pandehurit.
Ky Raport pasqyron gjetjet mbi zbatimin e reformës në drejtësi lidhur me ngritjen dhe funksionimin e organeve të reja të drejtësisë, si edhe pengesat e hasura në praktikë në zbatimin e ndryshimeve ligjore dhe kushtetuese në lidhje me Këshillin e Emërimeve në Drejtësi, Këshillin e Lartë Gjyqësor, Këshillin e Lartë të Prokurorisë, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë, Organet e Vlerësimit Kalimtar të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve. Raporti analizon edhe sfidat për funksionimin e Gjykatës Kushtetuese pas ndryshimeve të Kushtetutës në lidhje me ridimensionimin e aksesit të qytetarit tek kjo gjykatë.
Për të analizuar situatën ekzistuese dhe për të pasur një informacion më të detajuar janë analizuar të gjithë vendimet e miratuara dhe të publikuara nga organet subjekt vlerësimi në këtë raport, janë marrë të dhëna nga publikimet në faqet zyrtare të organeve të drejtësisë, si edhe janë realizuar intervista me përfaqësues të këtyre organeve. Gjetjet paraprake të raportit u ndanë për mendim dhe u konsultuan me aktorët që punojnë në këtë fushë, nëpërmjet një takimi pune të organizuar nga Fakulteti i Drejtësisë në muajin shkurt 2020.
Për realizimin e raportit, eksperti dhe studentët u kujdesën të respektonin etikën në kërkimin shkencor dhe konfidencialitetin. Ata u mbështetën në kuadrin ligjor për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në Shqipëri, si dhe udhëzimet e donatorit për standardet më të larta të etikës në kërkimin, përpunimin e të dhënave, dhe publikimin e rezultateve për qëllime të studimit. Gjithashtu, ekspertët dhe studentët mbajtën në konsideratë detyrimin për mbrojtjen e të dhënave personale si dhe rregulloret specifike të institucioneve ku patën akses në dokumentacion për qëllime të këtij studimi, përsa i përket mbledhjes, ruajtjes, përdorimit dhe publikimit të të dhënave.
Fakulteti i Drejtësisë, UT shpreh mirënjohjen ndaj Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, për mbështetjen në realizimin e Projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”. Gjithashtu, falënderojmë përfaqësuesit e organeve të drejtësisë që u monitoruan, të cilët mundësuan marrjen e informacionit nga ekspertët dhe studentët. Një falënderim shkon edhe për studentët e Fakultetit të Drejtësisë, UT, për interesin dhe angazhimin e tyre në të gjitha aktivitetet e organizuara në kuadër të projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”.
Thesis Chapters
This possibility can only be realized using procedural means, through which the Constitutional Court is put into motion. The purpose of this paper i,s precisely, to analyze these procedural mechanisms with regard to the principles of the constitutional process, the jurisdictions, the admissibility of the applicants, the procedural position of the parties, the terms and their calculation, procedural acts and evidence that can be used, as well as, procedural characteristics for each constitutional process. A good knowledge of these principles and rules of procedure, helps so that the requests presented to the Constitutional Court have higher chances to succeed and to be accepted instead of dismissing them because of procedural deficiencies.
Keywords: Constitutional Court, the constitutional process, legitimacy, procedural terms, procedural acts, evidence.
Conference Presentations
In 2024, it will be 110 years since the drafting of the Organic Statute of Albania. This constitutional act, the first for our country, has generally been forgotten. During the 20s - 30s of the 20th century, this Statute was cited very little and it seems that during the regime of Ahmet Zogu there was a tendency to leave it in oblivion. In the period of the communist regime, this Statute began to be studied, but too late and the tendency has been to underestimate it as well as to see in it traces of placing Albania under the authority of foreign powers. This trend continues even now, where in general, even in the few studies that mention this Statute, they maintain a negative approach. The purpose of this paper is to present this Statute from another point of view, analyzing the reasons for its drafting, the preparation process, the selected models, and above all it tries to provide a solution to the question of whether the Organic Statute was not implemented in Albania, due to the circumstances of the time, or in fact it is an act that remained in the project phase and that never entered into force. Through this paper, the author intends to stimulate the debate on this constitutional act and a debate on the legal culture of the country, whose legal tradition is often not taken into consideration.
Ndërkohë që ka shumë situata që mund të justifikojnë kufizimin e lirisë personale, ajo më e zakonshmja mbetet kufizimi i lirisë për shkak të kryerjes së një vepre penale. Kjo situatë parashikohet drejtëpërdrejtë nga neni 27 § 2 gërma “a” e Kushtetutës sipas të cilës 2. Liria e personit nuk mund të kufizohet, përveçse në rastet e mëposhtme: a) kur është dënuar me burgim nga gjykata kompetente; Mbi këtë bazë nga legjislatori është përcaktuar një sistem i tërë veprimesh ose mosveprimesh, ku realizimi ose mosrealizimi i tyre passjellin përgjegjësine penale të shtetasve. Ky sistem veprash penale është përcaktuar në legjislacionin penal që aktualisht përbëhet nga Kodi Penal dhe Kodi Penal Ushtarak, të dyja të miratuara në vitin 1995 dhe ndryshuara herë pas here. Nga ana tjetër Kodi i Procedurës Penale dhe Kodi i Drejtësisë Penale për të Mitur, përmbajnë norma procedurale që rregullojnë funksionimin e gjykatave për gjykimin dhe eventualisht dënimin e subjekteve që gjenden fajtor në kryerjen e një vepre penale.
Në përcaktimin e veprimeve apo të mosveprimeve të dënueshme penalisht ligjvënësi udhehiqet nga disa aspekte dhe qendrime të cilat në tërësinë e tyre përbëjnë politikën penale të një shteti. Për këtë arsye ligjvënësi ka vendosur vetë llojet dhe masat e dënimeve. Në kudaër të kësaj politike penale, ligjvënësi ka përcaktuar edhe alternativa të tjera ndaj dënimit me burgim.
Një prej këtyre dënimeve alternative është edhe lirimi me kusht, që rregullohet nga nenet 64 dhe 65 të Kodit Penal, norma juridike që kanë ngjallur një lloj debati në doktrinën juridike dhe jurisprudencën shqiptare. Kjo duket qartë si nga jurisprudenca e pasur e Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, ashtu edhe nga fakti që praktika të ndryshme aplikimi të këtij instituti, ka sjellë si pasojë nevojën për njëhsimin e saj. Këtyre i shtohen edhe qendrime të autorëve të ndryshëm të shprehur në artikuj, konferenca apo edhe në tekste juridike të ndryshme. Debati është bërë më aktiv me paraqitjen e disa kërkesave në Gjykatën Kushtetuese, ku subjekte kërkuese kanë qenë shoqata, individë dhe gjykata.
Qëllimi i këtij artikulli është që të adresojë problemet kushtetuese që ngrihen në këtë debat, si edhe për të bërë një dallim midis kontrollit kushtetues të një norme dhe nevojës për përmirësimin e saj, që megjithëse janë dy gjendje të ndryshme, konfondohen shpesh herë midis tyre.
Sic e përmendëm më sipër instituti i lirimit me kusht rregullohet nga Kodi Penal, në dy dispozita, neni 64, që rregullon lirimin me kusht të personave të dënuar me burgim dhe neni 65, që rregullon lirimin me kusht të personave të dënuar me burgim të përjetshëm. Duke qenë se hapësira e një artikulli, pë rnga natyra e tij është e kufizuar, do të ndalemi vetëm në analizimin e pretendimeve për kushtetutshmërinë e parashikimeve të nenit 64 të Kodit Penal.
Lirimi me kusht, si institut vepron mbasi një personi i është kufizuar liria, Për këtë arsye, në këtë artikull po shpjegojmë fillimisht, të drjetën kushtetuese për evoluimin e saj, e parë si në kontekstin hsitorik ashtu edhe atë aktual, në trajtimin e evoluimit hisotirk të lirimit me kusht dhe qëllimit që ka, për të vijuar më tej me argumentimin se përse paragrafët e tretë dhe të katërt të kësaj dispozite janë kushtetues. Në fund do të japim dhe konkluzionet përkatëse.
In this kind of judgment is specified if by means of a law approved by Parliament, are violated the international obligations that the Republic of Albania has assumed in the moment of the ratification of an international agreement. In this case is not necessary for a normative act to be imperatively in opposition with the Constitution, since is sufficient that the applying subject arguments its opposition with an international agreement so that the Constitutional Court can decide for the abrogation of law or of certain provisions of it. In this way international agreements receive the values of a sub-positioned norm, as an intermediate level between national laws and the Constitution. On the one side they are of a higher rank than the national laws, but on the other side have a lower rank than the Constitution.
The purpose of this writing is to analyze exactly the procedural elements of this kind of judgment, so that it may be more available in practice. Also, another purpose of this writing is to represent a different approach, on the competence of the exercise of this kind of control, especially by the common courts. Considering the nature of international agreements, the peculiarity of the European Convention on Human Rights and the European Union law, part of the analysis in this article are going to be even the opportunities and the available way of acting of the common courts when they are in front of the non-compatibility of a normative act with such agreements of international character. In the context of this article and of the arguments used in it, is aimed at clarifying the competence of the Constitutional Court on the conventional control of normative acts.
Considering the fact that our country has ratified and continues to ratify a high number of international agreements, that regulate different aspects such as international transport (road, sea, rail and air), cases of private international law, cases of civil procedure and of criminal procedure, of copyright, of industrial property, of foreign investments, etc., which not indispensably are related to the fundamental human rights and liberties, create premises to challenge and oppose the Albanian legislation, based merely on the eventual opposition to these agreements. For the fulfillment of this purpose, this kind of judgment has to be acquainted more deeply and has to continue to progress, by means of concrete cases that might be provoked in a proper way by bearers of these rights.
In this direction we have to be distanced from practice to understand it as a natural competence of the common courts, when it remains an exclusive competence of the Constitutional Court.
Frequently, as part of judicial sentences are even the attitudes of judges who, keeping a different attitude from that of other colleagues, present their arguments through which oppose the reasoning and result achieved from the majority of the judicial troop. In general this opposing attitude is nominated as “dissenting opinion”. Referring to different foreign experiences but also to the practice in our country, the minority (and its opinion) appears in some forms. The first form is when along with the final sentence is notified also the manner of the division of votes of the judicial troop, without giving any information on the correspondness of these votes. The second form is when is demonstrated the identity of judges who are in “majority” and in “minority”. The third is when judges in minority attach, in the written form, to the sentence of the court even the reasons or their arguments on why do not agree with the solution given from the majority of the judicial troop. That is why to this phenomenon in this writing we are going to refer to as “a dissenting attitude” since it includes more completely the three forms of its appearance, while “dissenting opinion” mostly belongs to the last (third) form, that of the publication of the reasoned dissenting opinion.
If we refer to the Albanian doctrine, it results that no importance is paid to the standing in dissent and to the forms of its appearance. Frequently in judicial texts this moment is simply cited, without doing a serious theoretical and practical analysis on the reasons of the publication of such an attitude and of its utility. This is why in this writing we are going to make an analysis of these elements.
Por, shpesh herë, si pjesë e vendimeve gjyqësore janë edhe qendrimet e gjyqtarëve të cilët, duke mbajtur një qendrim të ndryshëm nga kolegët e tjerë, paraqesin argumentat e tyre më anë të së cilës kundërshtojnë arsyetimin dhe rezultatin e arritur nga shumica e trupës gjyqësore. Në përgjithësi, ky qendrim i kundërt emërtohet si “mendim pakice”. Referuar përvojave të ndryshme të huaja por edhe praktikës në vendin tonë, pakica (dhe mendimi i tyre) mund të shfaqet në disa forma. Forma e parë është kur së bashku me vendimin përfundimtar njoftohet edhe mënyra e ndarjes së votave të trupës gjyqësore, por pa dhënë asnjë informacion në lidhje me përkatësinë e këtyre votave. Forma e dytë është kur tregohet identiteti i gjyqtarëve që janë në “shumicë” dhe në “pakicë”. Forma e tretë është kur gjyqtarët në pakicë i bashkëlidhin me shkrim, vendimit të gjykatës edhe arsyet apo argumentat e tyre se përse nuk pajtohen me zgjidhjen e dhënë nga shumica e trupës gjyqësore. Për këtë arsye këtij fenomeni në këtë punim do ti referohemi si “qendrim në pakicë” pasi përmbledh në mënyrë më të plotë të treja format e shfaqjes së tij, kurse “mendimi në pakicë” më shumë i përket formës së fundit (tretë), atë të publikimit të arsyeve të qendrimit në pakicë.
Nëse i referohemi doktrinës shqiptare, rezulton se qendrimit në pakicë dhe formave të shfaqjes së tij nuk i është kushtuar rëndësi. Shpesh herë në tekstet juridike ky moment vetëm citohet pa i’u bërë një analizë e mirëfilltë teorike dhe praktike, mbi arsyet e publikimit të një qendrimi të tillë si dhe dobishmërinë e tij. Për këtë shkak në këtë punim do të përpiqemi të bëjmë një analizë të këtyre elementëve.
latest form of organization has been selected by the Republic of Albania under the Constitution of 1998 but paying attention
that this unitary form of the state should be based on the principle of decentralization and the autonomy of local government.
However, as the practice shows today, very often, local government units have the tendency which exceed certain powers
defined for them in the constitution and law , and in some places there is clear separatist tendencies aimed at the secession by
the state. Precisely, in order to avoid these kinds of situations and to maintain the unitary form of the state, the Constitution of
the Republic of Albania provides a control mechanism that allows the Council of Ministers to dissolve/discharge the local
authorities, as well as, the right of the latter to complain to the Constitutional Court and to challenge the validity of this act. The
purpose of this article is to give an overview of the Albanian jurisprudence and doctrine that addresses this issue.
The appointment of the High Inspector of Justice is made by the Assembly, based on the candidacies presented by the JAC. Therefore, in this case, the position and prestige is equal to that of the members of the Constitutional Court. However, the JAC of 2017-2018 was not operational, causing delays in the initiation and operation of the HIJ. Only the JAC of 2019 managed to present the candidacies to the Assembly, which in turn in January 2020 managed to elect the first High Inspector of Justice.
This official was charged with the task of setting up this institution. It is understandable that such a task was not easy, but rather got complicated by other events beyond its control, such as the Covid-19 pandemic. Gradually, the institutional structure began to form, but the challenges this institution is faced with, are multiple, both in terms of reviewing the complaints carried over the years, and the handling of new complaints that are addressed to this institution. Added to this is the burden of carrying out thematic inspections. These tasks must be carried out while we do not have a consolidated and complete administration at all its levels.
The purpose of this report is to provide an overview of the activity of this organization, during the first three years of its operation, the challenges it has faced, the successes it has achieved, the problems encountered, as well as the way of fulfilling its competencies. At the end, the report concludes with the part of conclusions and recommendations.
The document is part of the commitment of the Institute of Political Studies (ISP) within the project ‘Improving the Debate on Policies and Accountability in fulfillment of the criteria of the First Group of Negotiating Chapters’. The project is supported by the Embassy of the Kingdom of the Netherlands in Tirana and is being implemented by a group of organizations to which ISP belongs, under the direction of the Center for the Study of Democracy and Governance (CSDG), in partnership with the Albanian Helsinki Committee and the Institute of Science. The objective of the project is to support Albania's EU accession negotiations regarding the First Group of Negotiating Chapters (Cluster 1), through improving policy debate, strengthening accountability and the role of CSOs in the process. Cluster 1 contains the following chapters: (23 – Judiciary and fundamental rights, 24 – Justice, Freedom and Security, 5 – Public procurement, 18 – Statistics, 32 – Financial control and economic criteria, functioning of democratic institutions and public administration reform).
Emërimi i Inspektorit të Lartë të Drejtësisë bëhet nga Kuvendi, në bazë të kandidaturave të sjella nga KED. Pra, në këtë rast pozita dhe prestigji barazohet më atë të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Por KED e viteve 2017 dhe 2018 nuk funksionuan, duke sjellë dhe vonesa në fillimin dhe funksionimin e ILD. Vetëm KED i 2019 arriti të sjellë kandidaturat në Kuvend, i cili në muajin janar 2020 arriti të zgjedhë Inspektorin e parë të Lartë të Drejtësisë.
Këtij funksionari i ngarkohej detyra për ngritjen e këtij institucioni. Është e kuptueshme që një detyrë e tillë nuk ishte e lehtë, e komplikuar kjo edhe më ngjarje të tjera jashtë kontrollit të tij, si pandemia Covid-19. Gradualisht, struktura institucionale filloi të ngrihej, por sfidat për këtë institucion janë të shumta si shqyrtimi i ankesave të mbartura në vite, ashtu edhe trajtimi i ankesave të reja që vinin në këtë institucion. Kësaj i shtohet edhe barra e realizimit të inspektimeve tematike. Këto detyra duhet që të realizohen ndërkohë që nuk kemi një administratë të konsoliduar dhe të plotësuar në të gjitha nivelet e saj.
Qëllimi i këtij raporti është që të japë një pasqyrë të veprimtarisë së këtij institucioni, gjatë tre viteve të para të funksionimit të tij, sfidat me të cilat është përballur, sukseset që ka arritur, problematikat e hasura, si edhe mënyrën e përmbushjes së kompetencave të tij. Në fund raporti përmbyllet me pjesën e konkluzioneve dhe të rekomandimeve.
Dokumenti është pjesë e angazhimit të Institutit të Studimeve Politike (ISP) në kuadër të projektit “Përmirësimi i Debatit mbi Politikat dhe Llogaridhënien në përmbushje të kritereve të Grupit të Parë të Kapitujve Negociues”. Projekti mbështetet nga Ambasada e Mbretërisë së Vendeve të Ulta në Tiranë dhe po jetësohet nga një grupim organizatash ku bën pjesë ISP, nën drejtimin e Qendrës për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes (CSDG), në partneritet me Komiteti Shqiptar i Helsinkit dhe Instituti i Shkencës. Objektivi i projektit është të mbështesë negociatat e pranimit të Shqipërisë në BE lidhur me Grupin e Parë të Kapitujve Negociues (Cluster 1), përmes përmirësimit të debatit të politikave, forcimit të llogaridhënies dhe rolit të OSHC-ve në proces. Cluster 1 përmban kapitujt e mëposhtëm: (23 – Gjyqësori dhe të drejtat themelore, 24 – Drejtësia, Liria dhe Siguria, 5 – Prokurimi publik, 18 – Statistikat, 32 – Kontrolli financiar dhe kriteret ekonomike, funksionimi i institucioneve demokratike dhe reforma e administratës publike).
Pas miratimit të saj, studiuesit dhe organizatat vendase dhe të huaja u përqendruan kryesisht në sfidat për ngritjen e strukturave të reja të drejtësisë dhe në procesin e rivlerësimit kalimtar të prokurorëve dhe gjyqtarëve. Ndikimi real i reformës tek aksesi në drejtësi i qytetarëve, mbrojtja e të drejtave dhe lirive të tyre, apo besimi i qytetarëve mbi funksionimin e rendit ligjor dhe organeve të drejtësisë nuk ka qenë objekt vlerësimi. Për pasojë, Fakulteti i Drejtësisë, Universiteti i Tiranës (FDUT), në rolin e tij si formues i dijeve të juristëve të ardhshëm dhe si qendër e kërkimit shkencor, përcaktoi si objektiv të tij monitorimin periodik të zbatimit të reformës, në ato dimensione që prekin aksesin e qytetarit në sistemin e drejtësisë. Për realizimin e këtij objektivi, FDUT u mbështet nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, në kuadër të Projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”.
Projekti kishte si objektiv vlerësimin e ndikimit në praktikë të ndryshimeve ligjore dhe kushtetuese në aksesin në drejtësi të qytetarëve, mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të tyre, si edhe rritjen e ndërgjegjësimit mbi reformën. Për këtë qëllim, u organizuan disa aktivitete, si leksione të hapura dhe workshop-e me studentë, pedagogë dhe profesionistë të së drejtës, përfaqësues të strukturave të reja të drejtësisë, të gjyqësorit dhe prokurorisë, si edhe përfaqësues të shoqërisë civile, të institucioneve vendase dhe të huaja të përfshira në hartimin, zbatimin apo monitorimin e reformës. Aktivitetet, shërbyen jo vetëm për ndarjen e gjetjeve nga monitorimet, por edhe për nxitjen e debatit akademik mbi reformën dhe zbatimin e saj. Në kuadër të projektit, u botuan edhe pesë raporte që pasqyrojnë aspektet e kryesore të reformës që u monitoruan si:
1. Ngritja dhe funksionimi i strukturave të reja të drejtësisë;
2. Zbatimi i Ligjit “Për Ndihmën Juridike të Garantuar nga Shteti”, dhe Ligjit “Për Tarifat Gjyqësore”;
3. Zbatimi i Reformës në lidhje me edukimin ligjor të publikut dhe arsimin juridik në institucionet e arsimit të lartë dhe ato për formimin profesional të magjistratëve;
4. Zbatimi i ndryshimeve të Kodit të Procedurës Civile në lidhje me afatin e arsyeshëm dhe aksesin e individit për paditë e vogla;
5. Zbatimi i ndryshimeve të Kodit të Procedurës Penale në lidhje me aksesin në drejtësi të viktimës së veprës penale dhe të të pandehurit.
Ky Raport pasqyron gjetjet mbi zbatimin e reformës në drejtësi lidhur me ngritjen dhe funksionimin e organeve të reja të drejtësisë, si edhe pengesat e hasura në praktikë në zbatimin e ndryshimeve ligjore dhe kushtetuese në lidhje me Këshillin e Emërimeve në Drejtësi, Këshillin e Lartë Gjyqësor, Këshillin e Lartë të Prokurorisë, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë, Organet e Vlerësimit Kalimtar të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve. Raporti analizon edhe sfidat për funksionimin e Gjykatës Kushtetuese pas ndryshimeve të Kushtetutës në lidhje me ridimensionimin e aksesit të qytetarit tek kjo gjykatë.
Për të analizuar situatën ekzistuese dhe për të pasur një informacion më të detajuar janë analizuar të gjithë vendimet e miratuara dhe të publikuara nga organet subjekt vlerësimi në këtë raport, janë marrë të dhëna nga publikimet në faqet zyrtare të organeve të drejtësisë, si edhe janë realizuar intervista me përfaqësues të këtyre organeve. Gjetjet paraprake të raportit u ndanë për mendim dhe u konsultuan me aktorët që punojnë në këtë fushë, nëpërmjet një takimi pune të organizuar nga Fakulteti i Drejtësisë në muajin shkurt 2020.
Për realizimin e raportit, eksperti dhe studentët u kujdesën të respektonin etikën në kërkimin shkencor dhe konfidencialitetin. Ata u mbështetën në kuadrin ligjor për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në Shqipëri, si dhe udhëzimet e donatorit për standardet më të larta të etikës në kërkimin, përpunimin e të dhënave, dhe publikimin e rezultateve për qëllime të studimit. Gjithashtu, ekspertët dhe studentët mbajtën në konsideratë detyrimin për mbrojtjen e të dhënave personale si dhe rregulloret specifike të institucioneve ku patën akses në dokumentacion për qëllime të këtij studimi, përsa i përket mbledhjes, ruajtjes, përdorimit dhe publikimit të të dhënave.
Fakulteti i Drejtësisë, UT shpreh mirënjohjen ndaj Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, për mbështetjen në realizimin e Projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”. Gjithashtu, falënderojmë përfaqësuesit e organeve të drejtësisë që u monitoruan, të cilët mundësuan marrjen e informacionit nga ekspertët dhe studentët. Një falënderim shkon edhe për studentët e Fakultetit të Drejtësisë, UT, për interesin dhe angazhimin e tyre në të gjitha aktivitetet e organizuara në kuadër të projektit “Monitorimi i Zbatimit të Reformës në Drejtësi”.
This possibility can only be realized using procedural means, through which the Constitutional Court is put into motion. The purpose of this paper i,s precisely, to analyze these procedural mechanisms with regard to the principles of the constitutional process, the jurisdictions, the admissibility of the applicants, the procedural position of the parties, the terms and their calculation, procedural acts and evidence that can be used, as well as, procedural characteristics for each constitutional process. A good knowledge of these principles and rules of procedure, helps so that the requests presented to the Constitutional Court have higher chances to succeed and to be accepted instead of dismissing them because of procedural deficiencies.
Keywords: Constitutional Court, the constitutional process, legitimacy, procedural terms, procedural acts, evidence.
In general, it is perceived that the current Supreme Court is a continuation of the Court of Dictation envisioned by the Canon of Jury of 1913. However, this is partially true. Although predominantly, the Supreme Court is a continuation of that institution, the Court of Dictation functioned as the highest court in the country only in the civil and criminal fields. This characteristic was retained by the Supreme Court during the 1945-1996 period. Only with the adoption of the Civil Procedure Code, which explicitly provided for the possibility of judicial control over administrative activities in Articles 324-333, did the Supreme Court gain competencies in administrative justice. Today, this control is exercised by the Supreme Court, mainly based on Law No. 49/2012 “On administrative courts and the review of administrative disputes,” as amended. As is evident, the current Supreme Court has a broader jurisdiction than the Court of Dictation.
It should be emphasized that during the period 1929-1944, another body with mixed legislative, advisory, and judicial functions operated in Albania, referred to as the State Council. This entity, as will be discussed further, served as an administrative appellate court and a supreme administrative court. Therefore, Albania had another ‘Supreme Court’, whose judicial functions were integrated within the jurisdiction of the present Supreme Court. In Albania, the Supreme Court, operating based on the Constitution of 1998, specifically Articles 135§1, 136, 139, and 141, is not only the successor institution of the Court of Dictation but also assumes certain judicial functions of the State Council. For this reason, this reference aims to bring a part of the history and tradition of administrative adjudication, which is currently exercised by the Supreme Court as the last instance. Given the limited scope of these references, we will focus on certain principles outlined by the State Council, without providing a comprehensive overview of the judicial jurisprudence of this institution.
The paper is structured as follows:
Introduction
1. Administrative justice in Albania, in the years 1912-1944
2. Legal basis
3. The principle of hierarchy of acts
4. Due process of law
a) Interest in filing a lawsuit
b) The court established by law - Substancial competence
c) Change of competence
ç) Reasoning of the decisions
d) The nature of the appeal
dh) The principle of res judicata
e) The principle of presumption of innocence
5. Invalidity of the administrative acts
6. The relationship between customary law and positive law
7. Environmental issues
Conclusions
Në përgjithësi është konceptuar që Gjykata e Lartë e kohës së sotme është vazhdimësi e Gjykatës së Diktimit, të parashikuar nga Kanuni i Zhuries i vitit 1913. Megjithatë, kjo është pjesërisht e vërtetë. Kështu pavarësisht se në pjesën më të madhe, Gjykata e Lartë është vijimësi e atij institucioni, Gjyqi i Diktimit, funksiononte si gjykata më e lartë në vend vetëm në fushën civile dhe penale. Këtë fizionomi ruajti edhe Gjykata e Lartë në periudhën 1945–1996. Vetëm me miratimin e Kodit të Procedurës Civile, i cili në nenet 324 – 333 parashikonte në mënyrë të shprehur mundësinë e kontrollit gjyqësor, mbi veprimtarinë administrative, Gjykata e Lartë kishte kompetenca të drejtësisë administrative. Ndërsa sot, ky kontroll, ushtrohet nga Gjykata e Lartë, bazuar kryesisht në ligjin nr. 49/2012 “Për gjykatat administrative dhe gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative”, i ndryshuar. Siç mund të konstatohet, Gjykata e Lartë aktualisht shfaqet me juridiksion më të gjerë se sa Gjykata e Diktimit.
Duhet theksuar, se në periudhën 1929-1944, në Shqipëri ka funksionuar edhe një tjetër organ me funksione të përziera, legjislative, këshillimore dhe gjyqësore dhe që emërtohej si Këshilli i Shtetit. Ky organ, siç do trajtohet në vijim, ndër të tjera vepronte si gjykatë adminisitrative e apelit, por edhe si gjykatë e lartë administrative. Pra, në Shqipëri, ka funksionuar edhe një tjetër “Gjykatë
e Lartë”, funksionet gjyqësore të të cilave janë përfshirë në juridiksionin e Gjykatës së Lartë aktuale. Pra, Gjykata e Lartë e Shqipërisë që funksionon në bazë të Kushtetutës së vitit 1998, nenet 135§1, 136, 139 dhe 141, nuk është vetëm institucioni trashëgimtar i Gjykatës së Diktimit, por pjesërisht edhe i Këshillit të Shtetit, përsa i përket funksioneve të tij gjyqësore. Për këtë arsye, ky referim, synon të sjellë, një pjesë të historisë dhe të traditës së gjykimit administrativ, që sot ushtrohet si shkallë e fundit nga Gjykata e Lartë. Për shkak të natyrës së kufizuar që përmbajnë referime të tilla, do të përqendrohemi në disa prej parimeve që janë elaboruar nga Këshilli i Shtetit, pa bërë një pasqyrë shteruese të jurisprudencës gjyqësore të këtij organi.
Punimi që u referua është strukturuar si më poshtë:
Hyrje
1. Drejtësia administrative në Shqipëri, në vitet 1912-1944
2. Baza ligjore
3. Parimi i hierarkisë së akteve
4. Procesi i rregullt ligjor
a) Interesi në ngritjen e padisë
b) Gjykata e caktuar me ligj – Kompetenca lëndore
c) Ndryshimi i kompetencës
ç) Arsyetimi i vendimeve gjyqësore
d) Natyra e ankimit
dh) Parimi i gjësë së gjykuar
e) Parimi i prezumimit të pafajsisë
5. Pavlefshmëria e akteve administrative
6. Raporti midis të drejtës zakonore dhe të drejtës pozitive
7.Çështjet mjedisore
Konkluzione
Pra, e drejta për një proces të rregullt ligjor, konsiderohet si mjeti kushtetues, i vetëm që mundëson kufizimin e të drejtave. Realizimi i kufizimeve pa respektuar këtë të drjetë shoqërohet më shkleje të të drejtave kushtetuese. Gjurmë të kësaj të drejte gjejmë edhe në historikun e së drejtës në Shqipëri, duke kuptuar rrënjët e kësaj të drejtë në vendin tonë.
Nga ana tjetër ligjvnësi, duke shfrytëzuar mundësinë që i jep neni 135 § 3 e Kushtetutës, ka krijuar një sistem të specializuar gjykatash administrative me qëllim, krijimin e forumeve ku individët mudn të këkrojnë mbrojtjen e të drejtave të tyre nga veprimet apo mosveprimet e paligjshme të administratës publike.
Pavarësisht këtij roli mjaft thelbësor, ekzistenca e këtyre gjykatave të specializuara nuk do të thotë detyrimisht në garantimin e respektimit të kësja të drjete kushtetuese. Për këtë arsye, sismei i brendshëm juridik, krijon mundësinë që individët të ankohen edhe në Gjykatën Kushtetuese, si mbrjotjsa e fundit e vlerave kushtetuese.
Qëllimi i këtij punimi ëhstë pikërisht të japë një pasyqrë të evolimit të së drejtës për një proces të rregullt ligjor dhe aplikimin e sja mbi gjykimet administrative, duke bërë dhe një përgjithsësim të kësaj praktike.
This paper will seek to analyse first the link between human rights and the environment. A brief overview of the developments of international environmental law will then be conducted, mainly focused on international acts related to climate change.
The analysis will continue with an overview of the international institutional framework dedicated to coordinate the international efforts to combat climate change. It will then analyse the case law relevant to the impact of environment on human rights.
Countries and people are affected by climate change, legally, ecologically, economically and socially. If current trends continue, some island countries may disappear altogether and their population will be forced to migrate to other countries. Thus, this paper will strive to analyse possible international treaties or other mechanisms available under international law, that may be used to guarantee the protection of human rights.
The paper will end with the conclusions, specifically focusing on the proposals for a new legal framework at international level aiming at minimizing the impact of climate change by anchoring the right to a clean environment in law and make such a right enforceable.
Këto pasuri, krijojnë gjithashtu premisën për përdorimin e tyre në investime të ndryshme, kësaj here të ligjshme, duke krijuar idenë e qarkullimit të pasurisë në formë ligjore dhe për rrjedhojë në “pastërtinë” e saj. Kjo qasje tregon për një agresivitet në rritje të botës së krimit, kundrejt së cilës, mjetet tradicionale të legjislacionit penal dhe procedural penal, nuk rezultuan në efektivitetin e duhur. Për këtë arsye dhe në Shqipëri, filloi që të aplikohej një legjislacion i posacëm i cili synon të godasë pikërisht pasurinë e krijuar në mënyrë të paligjshme, për shkak të aktiviteteve të përcaktuara kriminale, nga ana e subjekteve të ndryshëm.
Ky lloj legjislacioni për shkak të natyrës së vecantë të tij, prek disa element të të drejtave të njeriut që kanë të bëjnë me prezumimin e pafajësisë, të drejtën e pronës, të drejtën për një proces të rregullt ligjor etj. Ndërhyrja në këto të drejta, ka sjellë që në trajtimin e këtyre çështjeve, në forma të ndryshme të ndërhyjë edhe Gjykata Kushtetuese, si në rrugën e kontrollit abstrakt të ligjit, ashtu edhe nëpërmjet ankimit kushtetues individual.
Në këtë punim do të trajtojmë jurisprudencën kushtetuese në lidhje me legjislacionin në këtë fushë, pikëpyetjen kushtetuese që ngrihet mbi ligjin aktual, nëse është votuar apo jo me shumicën e kërkuar, qasjen e Gjykatës së Lartë dhe mënyrën e zgjidhjes së kësaj situate.