Taxáceas

O teixo europeo (Taxus baccata)

Reino:	Plantae
División:	Spermatophyta
Clase:	Gymnospermae
Subclase:	Pinidae (coníferas
Orde:	Cupressales
Familia:	Taxaceae (familia nº 12) Gray

Xéneros

12.1. Austrotaxus
12.2. Pseudotaxus
12.3. Taxus
12.4. Cephalotaxus
12.5. Amentotaxus
12.6. Torreya

Números de familia e xénero segundo Christenhusz et al. (2011).^[1]

Véxase Coníferas para unha introdución a estes grupos

As taxáceas (nome científico Taxaceae) son unha familia de coníferas da orde Cupressales. Teñen follas lineais, aplanadas, enteiras, agudas no ápice, son de óvulos solitarios sen conos, e sementes cunha cuberta externa dura asociada a un arilo carnoso usualmente brillantemente colorido. Son maiormente do hemisferio norte. En Galiza só temos un representante autóctono: o teixo europeo.

Descrición

Árbores de tamaño pequeno a moderado ou arbustos, usualmente non resinosos ou lixeiramente resinosos, con fragrancias ou non. Madeira sen canles de resina. Follas simples, persistentes por moitos anos, dispostas en espiral (oposta nunha especie), moitas veces tortas de xeito que semellan dísticas, lineais, aplanadas, enteiras, agudas no ápice, cunha ou ningunha canle de resina. Dioicos (raramente monoicos). Estróbilos de microsporanxios con 6-14 microsporofilos, microsporanxios 2-9 por microsporofilo, arrranxados radialmente arredor do microsporofilo ou limitados á súa superficie abaxial, pole sen "sacca". Óvulos solitarios e sen conos, sementes cunha cuberta exterior dura, asociada a un arilo carnoso usualmente brillantemente coloreado, cotiledóns 2 (ocasionalmente 1 ou 3).

Ecoloxía

Maiormente do hemisferio norte, estendéndose desde o sur de Guatemala até Xava, cun xénero endémico de Nova Caledonia. Tenden a medrar en locais húmidos do fondo dos vales onde se acumula a follada.

Filoxenia

Introdución teórica en Filoxenia

Taxaceae é un xénero infrecuente entre as coníferas xa que a súa semente fica solitaria non está asociada a un cono (piña), senón a un arilo, unha envoltura carnosa da semente. Algúns botanistas sistemáticos tiraron a esta familia dentro das coníferas porque en realidade carecen de conos ou piñas. Porén a embrioloxía, a anatomía da madeira, a química, e maila morfoloxía da folla e do pole demostran a ligazón coa familia das coníferas. O cono crese que se perdeu.

As secuencias de ADN, a morfoloxía, a anatomía, e a química dos alcaloides dividen a familia en dous clados, un que inclúe a Taxus, Austrotaxus e Pseudotaxus, e o outro que comporta a Torreya e mais a Amentotaxus. A familia está aparentemente máis achegada a Cephalotaxaceae, unha familia monoxenérica do leste de Asia que ten óvulos pareados asociados a un pequeno crecemento considerado unha escama do cono reducida e que medra ao longo do eixo do cono. Usualmente só unha das dúas sementes madurece, e desenvolven unha cubierta externa zumarenta que se asemmela, mais non é homóloga, ao arilo das taxáceas. As sementes solitarias e como ocorre coas drupas de moitas Podocarpaceae tamén se asemellan ás sementes ariladas das taxáceas, mais os datos de secuencias de ADN indican que a carnosidade apareceu máis dunha vez (Stefanovic et al. 1998).

Taxonomía

Introdución teórica en Taxonomía

A clasificación, segundo Christenhusz et al. 2011,^[1] que tamén fornece unha secuencia lineal das ximnospermas até xénero:

Familia 12. Taxaceae Gray, Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 222, 226 (1822), nom. cons. Tipo: Taxus L. Sinónimos: Cephalotaxaceae Neger, Nadelhölzer 23, 30 (1907). Tipo: Cephalotaxus Siebold & Zucc. ex Endl. Amentotaxaceae Kudô & Yamam., in Kudô, J. Soc. Trop. Agric. 3: 110 (1931). Tipo: Amentotaxus Pilg. Austrotaxaceae Nakai, Tyosen-Sanrin 158: 14 (1938). Tipo: Austrotaxus Compton Torreyaceae Nakai, Tyosen-Sanrin 158: 14, 23 (1938). Tipo: Torreya Arnott

6 xéneros, 28 especies, Eurasia a Malaisia, Norte de África, Nova Caledonia, América do Norte a América Central. Esta secuencia segue as árbores filoxenéticos de Hao et al. (2008). Taxaceae é monofilético mentres Cephalotaxus e Amentotaxus son incluídos (Price 2003). Pódese discutir que os resultados filoxenéticos de Hao et al. (2008) sustentan unha clasificación alternativa en 3 familias (Taxaceae, Cephalotaxaceae e Amentotaxaceae), mais aquí optouse por unha circunscrición máis ampla de Taxaceae no canto desas pequenas familias.

- 12.1. Austrotaxus Compton, J. Linn. Soc., Bot. 45: 427 (1922). Tipo: A. spicata Compton
- 12.2. Pseudotaxus W.C.Cheng, Res. Notes Forest. Inst. Natl. Centr. Univ. Nanking, Dendrol., ser. 1: 1 (1948). Tipo: P. chienii (W.C.Cheng) W.C.Cheng (≡ Taxus chienii W.C.Cheng) Sinónimo: Nothotaxus Florin, Acta Horti Berg. 14: 394 (1948), nom. illeg.
- 12.3. Taxus L., Sp. Pl. 2: 1040 (1753). Tipo: T. baccata L. Sinónimo: Verataxus J.Nelson, Pinaceae : 168 (1866). Tipo: Taxus communis J.Nelson (≡ T. baccata L.)
- 12.4. Cephalotaxus Siebold & Zucc. ex Endl., Gen. Pl. Suppl. 2: 27 (1842). Tipo: C. pedunculata Siebold & Zucc. ex Endl., nom. illeg. (= C. harringtonii (Knight ex J.Forbes) K.Koch ≡ Taxus harringtonii Knight ex J.Forbes)
- 12.5. Amentotaxus Pilger, Bot. Jahrb. Syst. 54: 41 (1916). Tipo: A. argotaenia (Hance) Pilger (≡ Podocarpus argotaenia Hance)
- 12.6. Torreya Arnott, Ann. Nat. Hist. 1: 130 (1838), nom. cons., non Raf. (1818, Lamiaceae), non Raf. (1819, Cyperaceae), non Spreng (1820, Verbenaceae), non A.Eaton (1929, Loasaceae), all nom. rej. Tipo: T. taxifolia Arnott. Sinónimos: Tumion Raf., Good Book: 63 (1840), nom. illeg. Tipo: T. taxifolium (Arnott) Greene (≡ Torreya taxifolia Arnott) Struvea Rchb., Deutsche Bot. Herbarienbuch: 222, 236 (1841), nom. rej. Tipo: Torreya taxifolia Arnott Caryotaxus Zucc. ex Henkel & Hochst., Syn. Nadelhölzer: 365 (1865), nom. illeg. Tipo: C. nucifera (L.) Henkel & W. Hochst. (≡ Taxus nucifera L. ≡ Torreya nucifera (L.) Siebold & Zucc.) Foetataxus J.Nelson, Pinaceae : 167 (1866), nom. illeg. Tipo: F. montana J.Nelson, nom. illeg. (≡ Torreya taxifolia Arnott)

Importancia económica

Taxus é amplamente cultivado coma ornamental e para madeira en América do Norte e Europa. É unha das madeiras de coníferas máis finas empregada en moblaxe de alta calidade. Torreya é menos importante coma ornamental, mais a súa madeira, a súa semente comestíbel, e mailo o aceite da súa semente son moi valorado en Asia.

Taxus contén taxol, un dos moitos alcaloides altamente velenosos en follas, talos e sementes. A potente actividade antimicótica do taxol fai que teña potencial uso coma composto na quimioterapia (tratamento do cancro).

Notas

↑ ^1,0 ^1,1 Christenhusz, M.J.M, Reveal, J.L, Farjon, A., Gardner, M.F, Mill, R.R, y Chase, M.W. 2011. A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19: 55-70. (pdf)

Judd, Campbell, Kellogg, Stevens, Donoghue. 2007. Plant Systematics, a phylogenetic approach, third edition. Sinauer associates, inc. USA.

Véxase tamén

Outros artigos

Coníferas
Taxus

Ligazóns externas

Stevens, P. F. 2001. Angiosperm Phylogeny Website Versión 7, Maio de 2006 (en inglés).

[Christenhusz_et_al._2011-1] 1,0 ^1,1 Christenhusz, M.J.M, Reveal, J.L, Farjon, A., Gardner, M.F, Mill, R.R, y Chase, M.W. 2011. A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19: 55-70. (pdf)

[1]