Berenguela de Castela (1253-1300)
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1253 (Gregoriano) Sevilla, España |
| Morte | 1300 (Gregoriano) (46/47 anos) Guadalaxara, España |
| Actividade | |
| Ocupación | política |
| Familia | |
| Familia | Anscáridas (pt)  |
| Pais | Afonso X o Sabio e Violante de Aragón |
| Irmáns | Beatriz de Castela Violante de Castela Beatriz de Castela Sancho IV de Castela Pedro de Castela Fernando de La Cerda Xoán I de Galiza e León Jaime de Castela Alfonso Fernández el Niño Constança de Castela Leonor de Castela |
 | |
 | |
Berenguela de Castela, nada en Sevilla o 6 de decembro de 1253 e finada en Guadalaxara no 1300,[a] foi Infanta de Castela e señora de Guadalaxara. Foi filla do rei Afonso X, rei de Castela e da raíña Violante de Aragón.
Como filla primoxénita, foi a herdeira ao trono até o nacemento do seu irmán o infante Fernando de la Cerda. Os seus avós foron, polo lado paterno, Fernando III, rei de Castela e León e a súa primeira esposa, a raíña Beatriz de Suabia e, polo lado materno, Xaime I de Aragón e a súa esposa a raíña Violante de Hungría.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]A infanta Berenguela naceu en Sevilla a finais de 1253,[1] e os seus primeiros anos transcorreron en devandita cidade, estando ao coidado dela un cabaleiro chamado don Romeu. Nas Cortes de Toledo de 1254 foi recoñecida como herdeira do trono, debido á falta de descendencia masculina de Afonso X o Sabio.[1] No outono de 1254 naceu a infanta Beatriz, o que provocou que Afonso X expuxésese a posibilidade de que a súa filla Berenguela chegase a ser raíña. Por iso, estableceu negociacións para desposala co herdeiro de Lois IX de Francia, o príncipe Lois de Francia e da Provenza.[2]
En maio de 1255 houbo unha asemblea plenaria en Palencia dos distintos estamentos, cuxo obxectivo era confirmar a infanta Berenguela como herdeira do trono. Porén, a finais de outubro de 1255, naceu o infante Fernando de la Cerda, quen por haber nado home pasou a ser o herdeiro do trono. Con todo, o proxecto de enlace entre a infanta Berenguela e o delfín Lois non quedou paralizado, manténdose ademais as previsións sucesorias establecidas na cidade de Palencia.[3]
No codicilo do testamento de Afonso X, redactado o 10 de xaneiro de 1284, varios meses antes da defunción do monarca, o rei confirmaba á infanta Berenguela, que ostentaba o señorío de Guadalaxara, a posesión de todos os bens que o rei lle concedeu no pasado e que o seu irmán, o futuro Sancho IV arrebatáralle. Ordenaba ademais o rei no seu codicilo que si a infanta non recuperaba as súas posesións, concedésenselle as rendas procedentes de Écija e de Xerez da Fronteira, ou o montante das rendas dunha desas dúas cidades, situado nas rendas de Sevilla, dispondo ao mesmo tempo que cando a infanta falecese, as rendas debían pasar a ser percibidas polo seu irmán, o infante Xoán de Castela, a quen o rei concedera no seu testamento o reino de Sevilla, ou aos seus herdeiros.[4]
A infanta Berenguela, que segundo algunhas fontes rexeitou as propostas de matrimonio do sultán de Exipto de casar con ela, por non ser cristián,[5] ingresou como monxa no Mosteiro de Santa María a Real de las Huelgas de Burgos, fundado por Afonso VIII de Castela co propósito de convertelo en panteón real da Coroa de Castela.[6]
Diversas fontes sinalan que faleceu na cidade de Guadalaxara en 1300, mentres que outras sosteñen que faleceu no Real mosteiro de San Clemente de Sevilla, ao que supostamente sería trasladada a infanta en 1303 por vontade do seu sobriño, o rei Fernando IV.[6]
Sepultura
[editar | editar a fonte]Existe controversia sobre o paradoiro dos restos mortais da infanta Berenguela, pois hai tres lugares nos que se supón que xace enterrada a filla primoxénita de Afonso X o Sabio. No convento de Santa Clara de Toro, que fundou a infanta Berenguela, atópase unha urna de madeira, sostida no alto por tres leóns, nun lado da capela maior da igrexa, e no centro da urna de madeira están pintadas as armas reais, e nos lados aparecen escritos os seguintes versos:[7]
Cubierta de luto está en ese estante Infanta e señora de Guadalajara, del Rey Don Alfonso y de su esposa chara, hija que fue de Doña Violante, sabio maonarca, en guerras pujante. Esta señora fundó a Santa Clara.
Un privilexio outorgado polo rei Xoán II de Castela ao convento de Santa Clara de Toro, testemuña a sepultura no cenobio zamorano dos restos da infanta Berenguela, así como o recoñecemento dos restos depositados no interior da urna, que foron examinados en 1772. Con todo, existen documentos que sinalan que os seus restos foron posteriormente trasladados ao desaparecido mosteiro de Santo Domingo o Real de Madrid, ao que ela doara a cidade de Guadalaxara.[8] En 1869, antes da demolición do mosteiro de Santo Domingo, unha testemuña viu, situada fronte ao sepulcro que contiña os restos da infanta Constanza, filla de Fernando IV, que tamén se atopaba sepultada no mosteiro, unha lápida sepulcral na que figuraba a seguinte inscrición:[7]
AQUÍ YACE LA MUY ALTA I PODEROSA SEÑORA LA INFANTA DOÑA BERENGUELA, HIJA DEL REI DON ALONSO, INTITULADO EL EMPERADOR
O nicho que contiña os restos mortais no Mosteiro de Santo Domingo o Real de Madrid foi aberto o 23 de abril de 1869, testificando os presentes que se atopou o cadáver, tamén momificado, con tocado e envolto en luxosas roupaxes de seda.»[7] Examinados os restos, foron depositados de novo no seu nicho, pero cando o edificio foi demolido en 1869, os restos mortais das infantas Berenguela e Constanza foron trasladados á cripta da igrexa de San Antonio dos Alemáns de Madrid, onde repousan na actualidade.[9]
Non obstante todo o anterior, tamén se dá por certa a sepultura da infanta Berenguela no Real mosteiro de San Clemente de Sevilla, onde se atopa sepulta da raíña María de Portugal, esposa de Afonso XI e nai de Pedro I, rei de Castela.[10]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Porén, outros documentos sinalan que a infanta Berenguela finou en el mosteiro de San Clemente de Sevilla nos primeiros anos do século XIV.
- ↑ 1,0 1,1 González Jiménez 2004, p. 79.
- ↑ González Jiménez 2004, pp. 80-81.
- ↑ González Jiménez 2004, p. 81.
- ↑ González Jiménez 2004, p. 368.
- ↑ Arco y Garay 1954, p. 52.
- ↑ 6,0 6,1 Borrero Fernández 1987, p. 138.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Arco y Garay 1954, p. 253.
- ↑ Arco y Garay 1954, p. 271.
- ↑ Fernández Peña 2006, p. 894.
- ↑ Borrero Fernández 1987, p. 133-148.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Arco y Garay, Ricardo del (1954). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid: Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. OCLC 11366237.
- Borrero Fernández, Mercedes (1987). "Un monasterio sevillano convertido en panteón real durante la Baja Edad Media". Anuario de estudios medievales (Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas) (17): 133–148. ISSN 0066-5061.
- Fernández Peña, María Rosa (2006). "La Santa, Pontificia y Real Hermandad del Refugio y Piedad de Madrid en la iglesia de San Antonio de los Alemanesuna institución de caridad dentro de un recinto de arte". La Iglesia espanola y las instituciones de caridad (1ª ed.). Madrid: Ediciones escurialenses. pp. 883–898. ISBN 84-89788-16-2.
- González Jiménez, Manuel (octubre de 2004). Alfonso X el Sabio (1ª ed.). Barcelona: Editorial Ariel S. A. ISBN 84-344-6758-5.
- Ibáñez de Segovia Peralta y Mendoza, Gaspar; Marqués de Mondejar (1777). Joachin Ibarra, ed. Memorias históricas del Rei D. Alonso el Sabio i observaciones a su chronica. Madrid.
- Loaysa, Jofré de (1982). Academia Alfonso X el Sabio, Colección Biblioteca Murciana de bolsillo Nº 27, ed. Crónicas de los Reyes de Castilla Fernando III, Alfonso X, Sancho IV y Fernando IV (1248-1305) (en latín e castelán) (2ª ed.). Murcia. ISBN 84-00-05017-7.
- Mariana, Juan de (1855). Historia General de España (Reedición ed.). Madrid: Imprenta y librería de Gaspar y Roig, editores. OCLC 8097245.
- Menéndez Pidal de Navascués, Faustino (1982). Instituto Luis de Salazar y Castro (Consejo Superior de Investigaciones Científicas, ed. Heráldica medieval espanola: la Casa Real de León y Castilla. Hidalguía. ISBN 978-84-00-05150-1.
- Menezo Otero, Juan José (2005). Reinos y Jefes de Estado desde el 712 (5ª ed.). Madrid: Historia Hispana. ISBN 84-604-9610-4.
- Pérez Algar, Félix (1997). Alfonso X el Sabio: Biografía. Madrid: Studium Generalis. ISBN 84-605-6339-1.
- Salvador Martínez, H (2003). Alfonso X el Sabio (1ª ed.). Madrid: Ediciones Polifemo. ISBN 9788486547660.
- Valdeón Baruque, Julio (2003). Alfonso X: la forja de la España moderna (1ª ed.). Ediciones Temas de Hoy, S.A. ISBN 84-8460-277-X.
- Valdeón Baruque, Julio (1986). Junta de Castilla y León, Consejería de Educación y Cultura, ed. Alfonso X el Sabio (1ª ed.). Castilla y León. ISBN 84-505-3366-X.
- Ybarra y López-Dóriga, Fernando de, Marqués de Arriluce de Ybarra (1997). Real Academia Sevillana de Buenas Letras, ed. Un largo siglo de amores y desamores en el Alcázar de Sevilla (1248-1368) (1ª ed.). Sevilla. ISBN 84-8093-016-0.
- Zurita, Jerónimo (2005). Anales de Aragón (PDF) (1ª ed.). Institución Fernando el Católico. ISBN 84-7820-823-2.
