[go: up one dir, main page]
Saltar ao contido

Enrique Gaspar

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaEnrique Gaspar

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento(es) Enrique Lucio Eugenio Gaspar y Rimbau Editar o valor en Wikidata
2 de marzo de 1842 Editar o valor en Wikidata
Madrid, España Editar o valor en Wikidata
Morte7 de setembro de 1902 Editar o valor en Wikidata (60 anos)
Oloron-Sainte-Marie, Francia Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónescritor, escritor de ciencia ficción, dramaturgo, tradutor, diplomático, novelista Editar o valor en Wikidata
Xénero artísticoTeatro Editar o valor en Wikidata
Obra
Obras destacables
Familia
CónxuxeEnriqueta Batlles i Bertran de Lis Editar o valor en Wikidata
PaisJuan Gaspar Editar o valor en Wikidata  e Rafaela Rimbau Editar o valor en Wikidata
Descrito pola fonteDiccionario Akal de Teatro (1997) (en) Traducir, (sec:Gaspar y Rivaud, Enrique, p.352) Editar o valor en Wikidata
BNE: XX1144026

Enrique Lucio Eugenio Gaspar y Rimbau , coñecido como Enrique Gaspar y Rimbau ou simplemente Enrique Gaspar, nado en Madrid o 2 de marzo de 1842 e finado en Auloron, Nova Aquitanía, o 7 de setembro de 1902,[1] foi un diplomático e escritor español, autor de obras de teatro, zarzuela e novelas, maiormente en castelán, e tradutor ao castelán da obra en catalán Mar i Cel de Àngel Guimerà.[2]

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Nado en Madrid, de pais actores, após a morte do seu pai, trasladouse a Valencia coa súa nai e os seus dous irmáns. Alí estudou Humanidades e Filosofía, aínda que non rematou os estudos. Comezou a traballar na casa bancaria e comercial do Marqués de San Juan.

Con 13 anos xa escribira a súa primeira zarzuela e con 14 era redactor de La Ilustración Valenciana. Aos 15 anos a súa nai protagonizou a súa primeira comedia. Con 21 anos trasladouse de volta a Madrid para dedicarse a ser escritor, e entre 1868 e 1875 tivo a súa etapa máis fructífera, creando obras onde critica os valores burgueses. Foi o pioneiro do teatro social en España. Publicou numerosos artigos, poemas e relatos nas principais publicacións periódicas da época: La Época, Blanco y Negro e La Ilustración Española y Americana.

Con 23 anos casou con Enriqueta Batllés e Bertán de Lis, unha fermosa aristócrata, irmán do anatomismta e político Mariano Batllés;[3] o casamento tivo lugar sen a aprobación dos pais dela. Despois do nacemento do segundo fillo, ingresou no corpo diplomático aos 27 anos. Estivo un tempo en Grecia e Francia, despois en Madrid e finalmente foi cónsul en China, primeiro en Macao e despois en Hong Kong. Durante este tempo non deixou de escribir e publicar obras, ademais de colaborar en El Diario de Manila, xornal onde Isabelo de los Reyes escribía criticando os métodos da metrópole.[4]

Ao seu regreso, foi destinado a Auloron Santa Maria, aínda que a familia residía en Barcelona, cidade onde volveu estrear unha obra en catalán. Seguiron varios destinos no sur de Francia. A súa muller morreu en Marsella, onde era cónsul; enfermo, retirouse a Auloron Santa María coa súa filla, xenro e netos, onde morreu en 1902 aos 60 anos.

Análise da obra

[editar | editar a fonte]

Escribiu unhas vinte e seis pezas dramáticas moi interesantes e innovadoras, como El estómago (1874),[5] sobre a preeminencia deste órgano no corpo humano, ou La lengua (1882),[6] que trata sobre a maldición e a educación da muller. Se no seu tempo imperaba o sentimentalismo no teatro, Enrique Gaspar quixo sobre todo facer reflexionar aos seus espectadores e evolucionou até o punto de rexeitar todo lirismo e preferir a prosa ao verso, crendo que a linguaxe figurativa e as descricións eran alleas ao substancialmente teatral. As súas obras adoitan tratar problemas de ética social. En Las circunstancias (1867)[7] denúnciase e satiriza a hipocrisía e os intereses da burguesía.[8]


Entre as súas últimas obras cabe destacar Las personas decentes, estreada o 31 de xaneiro de 1890.[9] O protagonista, Ramón, prepara o doutoramento en Madrid e coñece xente escurecida por intereses diversos: a especulación de terreos revalorizables, o nomeamento de deputado, un matrimonio vantaxoso etc. Entón, renuncia a ser "decente" e sae de Madrid, desencantado, denunciando unha sociedade que valora a confusión e a hipocrisía:

Ha echado un puente entre el hombre de bien y el bribón para que todas puedan circular por él confundidos, mediante un derecho de portazgo de camisa limpia

Huelga de hijos (1893)[10] é unha obra feminista moi avanzada para a súa época. Enrique Gaspar foi un autor minoritario polo seu realismo crítico e as súas innovacións dramáticas; manexaba os personaxes á perfección, cun tipo de diálogo moi conmovedor, conciso, cáustico e, ás veces, cru. A súa visión do mundo é pesimista, a pesar da presenza de certo humor.

El Anacronópete

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: El Anacronópete.
Portada de El Anacronopete (1887).

Publicado en 1887 en Barcelona, El Anacronópete é unha das súas obras máis importantes. É unha novela de ciencia ficción que precede a HG Wells na invención da máquina do tempo.[11]

Novela en formato zarzuela, é a primeira novela na que se inventa unha máquina para viaxar no tempo: a anacronópeta, unha enorme caixa de ferro fundido que navega grazas á electricidade, que move catro grandes culleres mecánicas para desprazarse, ademais doutro tipo de maquinaria que inclúe a produción de fluído García, que evita que os pasaxeiros se fagan novos cando viaxan no tempo (a banda catalá Sidonie tomou ese nome para un dos seus discos).[12] A máquina tamén inclúe no seu interior todo tipo de comodidades e, entre outras marabillas, vasoiras que se limpan por si mesmas.

A máquina serve de escusa para unha historia en tres actos na que don Sindulfo García, un científico de Zaragoza e inventor do aparello, o seu amigo e axudante Benjamín, a súa sobriña e alumna Clarita, o criado, o capitán Luis, o amor de Clarita, un poucos húsares e algunhas alegres francesas viaxan no tempo.

No primeiro acto saen de París, da Exposición Universal e viaxan á batalla de Tetuán en 1860. Acaban regresando a París o día antes da súa partida, onde desembarcan unhas mozas francesas.

No segundo acto volvemos viaxar ao pasado, parando en diversos momentos históricos como Granada en 1492 ou Rávena no 690 para tomar un refrigerio. Terminan na China do século III, onde viven unhas aventuras, logrando escapar baixo o control de Benjamín. Os personaxes evolucionan, con Benjamín obsesionado coa vida eterna, Don Sindulfo tolo polo celo por Clarita e Clarita namorada do capitán Luis.

No terceiro acto, con parada en Pompeia no Vesubio no ano 79, chegan ao século XXX a. C., os tempos de Noé. Alí descobren o segredo da vida eterna en Deus. Finalmente, don Sindulfo, tolo, acelera o anacronópete, que estala cando chega o día da creación.

A obra entra no espírito da época, cando as obras de Jules Verne tiveron moito éxito. Sen dúbida está influenciada por Camille Flammarion e a súa historia Lumen. O Anacronópete, escrito en 1881, é anterior a L'historioscope de Eugène Mouton, polo que non pode ter influencia del.

Obra publicada

[editar | editar a fonte]

Teatro

[editar | editar a fonte]
  • El secreto de un mendigo; comedia en colaboración con José María Nogués.
  • Corregir al que yerra: comedia en un acto, original y verso Madrid, 1860 (Imprenta de José Rodriguez)
  • La escala del matrimonio. Madrid: Impr. por José Rodríguez, 1861.
  • El piano parlante: juguete cómico en tres actos y en verso Madrid, 1863 (Imprenta de José Rodríguez)
  • ¡No lo quiero saber!: comedia en un acto, en verso Madrid, 1863 (Imprenta de José Rodríguez)
  • Un sueño de soltero Suposición cómica en un acto, original y en verso . Madrid: Impr. por José Rodríguez, 1864.
  • Cuestión de forma: comedia en tres actos y en verso, Madrid: 1865 (José Rodríguez)
  • Moneda corriente: comedia en tres actos, en verso Madrid, 1865 (Impremta de José Rodríguez)
  • Las circunstancias Comedia en tres actos y en prosa , Madrid: Imp. por José Rodríguez, 1867.
  • La Chismosa: comedia en tres actos y en verso Madrid, 1868 (José Rodríguez)
  • La levita: comedia en tres actos, en prosa Madrid, 1868 (Imp. de José Rodríguez)
  • Don Ramón y el señor Ramón, Madrid, 1869 (Estampa de T. Fortanet)
  • La can-canomanía: sátira en un acto, dividido en tres cuadros Madrid, 1869 (Impremta de José Rodríguez)
  • El estómago, 1871.
  • Los niños grandes: comedia en tres actos y en prosa Madrid, 1871 (impreso por José Rodríguez)
  • ¡Pobres mujeres! Juguete cómico en un acto y en verso. Estreada no Teatro Circo de Madrid o 11 de novembro de 1863. Imp. José Rodríguez 1871
  • La nodriza. Comedia en dos actos. Madrid: Alonso Gullón, 1876.
  • Atila: drama en tres actos y en verso Madrid, 1876 (Imprenta de José Rodríguez)
  • El onceno, no estorbar: comedia en un acto y en verso Madrid, 1876 (impreso por José Rodríguez)
  • Las sábanas del cura. Madrid: Alonso Gullón, 1877,
  • La resurrección de Lázaro. Obra cómica. Madrid: Ed. Alonso Gullón, 1878.
  • Administración pública. Boceto en tres actos. Ed. Fillos de Alonso Gullón, 1880
  • Problema. Comedia en tres actos, en prosa. Amor y arte Drama en tres actos y en verso. Madrid: Hijos A. Gullon, 1881.
  • La lengua. Comedia en tres actos y en prosa . Madrid: Hijos de A. Gullón, 1882.
  • Candidito: comedia en un acto, en verso Madrid, 1883 (Imprenta de Cosme Rodríguez)
  • La gran comedia. Comedia en tres actos. Madrid: Florencio Fiscowich, Ed., 1884.
  • Lola. Comedia en tres actos. Florencio Fiscowich, 1885,
  • A estatua ecuestre. Boceto en un acto. Madrid: Florencio Fiscowich, Ed., 1890.
  • Las personas decentes: comedia en tres actos, en prosa Madrid, 1890
  • El haba de San Ignacio: comedia en tres actos y en prosa Madrid, 1892 (Imprenta de José Rodríguez)
  • La huelga de hijos: comedia en tres actos y en prosa Madrid, 1893 (Imprenta de José Rodríguez)
  • A casa dos baños. Comedia en tres actos e en prosa . Madrid: Florencio Fiscowich, 1893.
  • La huelga de Dios: comedia en tres actos y en prosa Madrid: Florencio Fiscowich (Sucesor de Hijos de A. Gullón), 1893 (pegada de José Rodríguez)
  • La eterna cuestión: esbozo dramático en tres actos y en prosa Madrid: Florencio Fiscowich, Editor, 1895 (Imprenta de José Rodríguez)
  • La rebaja del tío Paco: boceto en un acto y en verso Madrid, 1895 (impreso por José Rodríguez)
  • La tribu salvaje: pasatiempo cómico-lírico en un acto y catro cuadros, orixinal de Enrique Gaspar; música dos mestres Manuel Fernández Caballero e Mariano Hermoso. Madrid, 1901 (R. Velasco)
  • El Oso proscrito: disparate cómico en tres actos y en prosa Madrid, 1876 (Imprenta de José Rodríguez)
  • Por ir buscando el cuartel. Humor cómico en tres actos manuscrito dunha obra de teatro ambientada en Cádiz.

Narrativa

[editar | editar a fonte]
  • El Anacrónopete; Viaje a China; Metempsicosis Barcelona: Daniel Cortezo y Cª, 1887. Hai unha edición solta moderna de El Acacroponete .
  • Castigo de Dios. Entre bastidores. Soledad. Barcelona: Daniel Cortezo, 1887.
  • Las personas decentes. Novela de costumbres contemporáneas. Barcelona: Henrich y Cía., 1891.
  • Nadar entre dos pratos Valencia: Ed. Pascual Aguilar, sa (circa 1900)

Artigos

[editar | editar a fonte]
  • Majaderías Valencia: Pascual Aguilar, 1899.
  • Máis majaderías. Valencia. Pascual Aguilar, 1889. (Contén: Camilo Flammarion. - La pena de muerte. - El mono.- Seamos justos.- Los adjetivos.- Tengo el gusto de presentar a mi amigo... - Carta d'uno que hace papel á otro que lo emborrona- Con los ojos cerrados.- El amigo de confianza.- Los de encima.- El suicidio.- Quiero y no puedo.- Los versos en el teatro.- ¿Existe el valor?.- Los dioses falsos.- Los pecados capitales, que se llaman mortales, son siete.- Cómo se hacen las obras dramáticas.- Cuánto.- La gran comedia)
  • Pasiones políticas. Madrid: Imprenta de Revista de Navegación y Comercio. Madrid 1895.

Libros de viaxes

[editar | editar a fonte]
  • Viaje a Atenas 1872-1875. València, Pacual Aguilar, 1891

Traducións e adaptacións

[editar | editar a fonte]
  • Àngel Guimerà, Mar i cel: tragèdia en tres actes - Mar y cielo: tragedia en tres actos. Madrid: Florencio Fiscowich editor, 1891 (Imprenta de José Rodriguez) [13]
  • El jugador manos: drama en tres actos e en prosa arreglado del francés, 1867 (imprenta de José Rodríguez)
  • Àngel Guimerà, Judit de Welp: tragedia en tres actos, Madrid, 1892 (pegada de José Rodríguez)
  • La cola de paja: comedia en dos actos y en prosa arreglada para la escena española. Madrid, 1896 (impreso por José Rodríguez)

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "Enrique Gaspar y Rimbau". textos.info (en castelán). Consultado o 2023-08-10. 
  2. ↑ Catalunya, Universitat Oberta de. "Mar i cel (1888) - Obres a lletrA - La literatura catalana a internet" (en catalán). 
  3. ↑ "Atlas completo de anatomía humana descriptiva". Biblioteca Digital Hispánica. Consultado o 2023-08-10. 
  4. ↑ "Isabelo de los Reyes y Florentino ; Real Academia de la Historia". dbe.rah.es. Consultado o 2023-08-10. 
  5. ↑ Gaspar, Enrique (1874). El estómago: comedia en tres actos y en prosa. Madrid: Impr. de J. Rodríguez. 
  6. ↑ Gaspar, Enrique (1882). La lengua : comedia en tres actos y en prosa. Madrid : Impr. de J. Rodríguez. 
  7. ↑ Gaspar, Enrique (1867). Las circunstancias : comedia en tres actos y en prosa. Madrid : Impr. de J. Rodríguez. 
  8. ↑ "Enrique Gaspar y Rimbau". Gaspar & Rimbau (en castelán). Consultado o 2023-08-10. 
  9. ↑ Gaspar, Enrique (1890). Las personas decentes : comedia en tres actos, en prosa. Madrid : Impr. de Fortanet. 
  10. ↑ Gaspar, Enrique (1893). "La huelga de hijos : comedia en tres actos y en prosa" (en castelán). 
  11. ↑ "British Library". www.bl.uk. Arquivado dende o orixinal o 10 de agosto de 2023. Consultado o 2023-08-10. 
  12. ↑ https://www.facebook.com/lavozdegalicia (2012-01-26). "«El Fluído García» de Sidonie llega a Santiago". La Voz de Galicia (en castelán). Consultado o 2023-08-10. 
  13. ↑ "À. Guimerà". escriptors.cat (en catalán). Arquivado dende o orixinal o 07 de febreiro de 2008. Consultado o 10 de agosto de 2023. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • AA.VV., Ficción española, Madrid 2002 ISBN 84-931827-3-7
  • Narciso Alonso Cortés, Historia de la literatura española . Valladolid, Imprenta Castellana, 1937.

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Enrique_Gaspar&oldid=6673183»