Henrique III de Inglaterra

Henrique III de Inglaterra, tamén coñecido como Henrique de Winchester, nado en Winchester o 1 de outubro de 1207 e finado en Westminster o 16 de novembro de 1272, foi rei de Inglaterra, señor de Irlanda e duque de Aquitania desde 1216 ata a súa morte. Foi fillo do rei Xoán I de Inglaterra e da súa segunda esposa, Isabel de Angulema. Asumiu o trono con oito anos de idade, no transcurso da Primeira Guerra dos Baróns. O cardeal Guala declarou a guerra contra os baróns rebeldes como unha cruzada, e as forzas de Henrique, lideradas por William Marshal, derrotaron os rebeldes nas batallas de Lincoln e Sandwich en 1217. Henrique prometeu respectar a Gran Carta de 1225, na que se limitaba o poder real e se protexían os dereitos dos baróns. Os seus primeiros anos de reinado estiveron dominados por Hubert de Burgh e por Peter des Roches, que restableceron a autoridade real tras a guerra. En 1230, o rei tratou de reconquistar as provincias francesas que pertenceran ao seu pai, pero a invasión foi un fracaso. En 1232 tivo que se enfrontar coa revolta iniciada por Richard Marshal, que poñía fin ao acordo de paz negociado pola Igrexa.

Henrique III de Inglaterra

Nome orixinal	(en) Henry III
Biografía
Nacemento	1 de outubro de 1207 Winchester, Reino Unido
Morte	16 de novembro de 1272 (65 anos) Westminster, Reino Unido
Lugar de sepultura	Abadía de Westminster
Monarca de Inglaterra
28 de outubro de 1216 – 16 de novembro de 1272 (finado no cargo) ← Xoán I de Inglaterra – Eduardo I de Inglaterra →
Señor de Irlanda
28 de outubro de 1216 – 16 de novembro de 1272
Actividade
Campo de traballo	Política
Lugar de traballo	Inglaterra
Ocupación	político, monarca
Outro
Título	Monarca de Inglaterra (1216–1272) Lord Duque
Familia	Casa de Plantagenet
Cónxuxe	Leonor da Provenza (1236 (Gregoriano)–1272), morte da persoa Leonor da Provenza (1236–)
Fillos	Henry of England  () Leonor da Provenza Richard of England  () Leonor da Provenza John of England  () Leonor da Provenza William of England  () Leonor da Provenza Eduardo I de Inglaterra  () Leonor da Provenza Margarida de Inglaterra  () Leonor da Provenza Beatriz de Inglaterra  () Leonor da Provenza Edmundo Crouchback  () Leonor da Provenza Catarina de Inglaterra  () Leonor da Provenza
Pais	Xoán I de Inglaterra   e Isabel de Angulema
Irmáns	Joan, Lady of Wales Isabel da Inglaterra Joana de Inglaterra Leonor de Inglaterra, Condessa de Leicester Isabella of Lusignan Alice de Lusignan, Countess of Surrey Aymer de Valence, 2º Conde de Pembroke Hugo XI de Lusignan Ricardo de Cornualla William de Valence, 1.º conde de Pembroke Richard FitzRoy
Descrito pola fonte	Great Encyclopedia of Cyril and Methodius (en) Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Tras a revolta, Henrique gobernou Inglaterra persoalmente, no canto de delegar as funcións nos seus ministros. Viaxou menos cós seus predecesores e investiu grandes cantidades na mellora dos seus castelos e palacios favoritos. Casou con Leonor da Provenza, coa que tivo cinco fillos. Henrique foi coñecido pola súa piedade, celebrando luxosas cerimonias litúrxicas e doando xenerosas cantidades ás obras de caridade. O rei foi particularmente devoto da figura de Eduardo o Confesor, a quen adoptou como santo patrón. Confiscou grandes sumas de cartos aos xudeus, alterando incluso a súa capacidade de facer negocios, e empeorando a súa relación con eles ata o punto de establecer o Estatuto dos Xudeus, co que pretendeu segregar a comunidade. Nun primeiro intento de reclamar as posesións familiares en Francia, invadiu Poitou en 1242, que o levou á desastrosa batalla de Taillebourg. Tras isto, confiou na vía da diplomacia, formando unha alianza co emperador Frederico II. Henrique apoiou o seu irmán Ricardo na súa pugna por converterse en Rei de romanos en 1256, pero foi incapaz de poñer o seu propio fillo Edmund no trono do Sicilia, a pesar de desembolsar grandes sumas de cartos. Pensou en marchar de cruzada ao Levante mediterráneo, pero impedíronllo as rebelións en Gascuña.

En 1258 o seu mandato era cada vez máis impopular, como resultado do fracaso das súas custosas políticas exteriores e a notoriedade dos seus medio irmáns poitevinos, os Lusignan, así como o papel dos seus oficiais na colecta de impostos e taxas. Unha coalición dos baróns, probablemente apoiada inicialmente por Leonor, deu un golpe de Estado e expulsou os poitevinos de Inglaterra, reformando o goberno real a través das chamadas Provisións de Oxford. Henrique e o goberno dos baróns acordaron a paz con Francia en 1259 a través do Tratado de París, coa renuncia de Henrique aos seus dereitos en Francia en troco do recoñecemento por parte de Lois IX de Francia da súa lexitimidade no goberno de Gascuña. O réxime dos baróns colapsou, pero Henrique foi incapaz de reformar o goberno e a inestabilidade en Inglaterra continuou.

En 1263 un dos baróns máis radicais, Simon de Montfort, tomou o poder, resultando na Segunda Guerra dos Baróns. Henrique persuadiu o rei francés para que o apoiase e mobilizase ao seu exército. A batalla de Lewes de 1264 supuxo a derrota e captura de Henrique, que foi feito prisioneiro. O seu fillo máis vello, Eduardo, escapou do cativerio para derrotar a de Montfort na batalla de Evesham o ano seguinte e liberar así o seu pai. Henrique promulgou nun primeiro momento unha dura vinganza contra os rebeldes que aínda quedaban, pero foi persuadido pola Igrexa para que modificase as súas políticas a través do Dictum de Kenilworth. A reconstrución foi lenta e Henrique tivo que acceder a varias medidas, como unha maior represión para cos xudeus, para manter o apoio popular e dos baróns. O rei morreu en 1272, deixando a Eduardo como o seu sucesor. Foi soterrado na Abadía de Westminster, que reconstruíu na segunda metade do seu reinado, e os seus restos foron trasladados para a súa actual tumba en 1290. Atribuíronselle algúns milagres tras a súa morte, porén non foi canonizado.

Traxectoria

Primeiros anos

Artigos principais: Imperio anxevino e Primeira Guerra dos Baróns.

Os territorios do rei Xoán I de Inglaterra en Francia, c. 1200.

Henrique naceu no castelo de Winchester o 1 de outubro de 1207 . Foi o primoxénito de Xoán I de Inglaterra e Isabel de Angulema. Coñécense poucos detalles dos seus primeiros anos. Inicialmente recibiu os coidados dunha ama de cría chamada Ellen no sur de Inglaterra, lonxe da corte itinerante do seu pai, e probablemente mantivo o vínculo coa súa nai. Henrique tivo catro irmáns lexítimos menores –Ricardo, Xoana, Isabella e Leonor– e varios irmáns ilexítimos maiores ca el. En 1212 a súa educación foille confiada a Peter de Roches, o bispo de Winchester; baixo a súa dirección, Henrique recibiu formación militar por parte de Philip D'Aubigny e aprendeu a montar a cabalo, probablemente coa axuda de Ralph de St Samson.

Hai poucos datos sobre o aspecto de Henrique. Probablemente medía 1,68 m de altura, e segundo as testemuñas rexistradas despois da súa morte, suxeriuse que tiña unha complexión forte, e unha pálpebra caída. Henrique mostrou nalgúns aspectos un temperamento feroz, mais, como o describe o historiador David Carpenter, tivo unha personalidade "amable, de trato fácil e comprensiva" na maior parte da súa vida. Foi un home honesto, mostrou as súas emocións con facilidade, con tendencia a conmoverse nos sermóns relixiosos ata o punto de chorar.

En principios do século XIII, o reino de Inglaterra facía parte do imperio anxevino esparexido por Europa Occidental. Henrique recibiu o seu nome na honra do seu avó, Henrique II, quen construíu esta vasta rede de territorios que se estendían desde Escocia e Gales, a través de Inglaterra, dende a canle da Mancha ata os territorios do Ducado de Normandía, a Bretaña, Maine e Anjou no noroeste de Francia, ata Poitou e Gascuña no suroeste. Durante moitos anos, a coroa francesa foi relativamente débil, o que permitiu tanto a Henrique II, como aos seus fillos Ricardo I e Xoán I dominar Francia.

En 1204, Xoán perdeu Normandía, a Bretaña, Maine e Anjou, que pasaron ás mans de Filipe II de Francia, limitando o poder inglés no continente aos territorios de Gascuña e Poitou. Xoán elevou os impostos para sufragar as súas campañas militares e recuperar estas terras, pero o descontento creceu entre moitos dos baróns ingleses. Xoán buscou novos aliados declarando Inglaterra como un feudo papal.

No ano 1215, Xoán e os baróns rebeldes negociaron un potencial tratado de paz, a Carta Magna. O tratado limitou os potenciais abusos do poder real, desmobilizou aos exércitos rebeldes e estableceu un acordo para compartir o poder; porén, na práctica ningunha das partes cumpriu coas súas obrigas. Xoán e os baróns leais repudiaron a Carta Magna, tralo cal comezou a Primeira Guerra dos Baróns, na cal os baróns rebeldes foron axudados polo fillo do rei de Francia, o futuro Lois VIII, quen reclamaba para el o trono inglés. A guerra derivou axiña nun status quo no que ningún dos bandos foi capaz de reclamar a vitoria. O rei enfermou e morreu a noite do 18 de outubro de 1216, deixando así a Henrique, de tan só nove anos, como herdeiro.

Chegada ao trono e rexencia (1216–26)

Coroación

Unha imaxe do século XIII representando a coroación de Henrique III.

Henrique permanecía a salvo da guerra no castelo de Corfe en Dorset xunto a súa nai cando Xoán morreu. No seu leito de morte, Xoán nomeou un consello de trece membros para axudar a Henrique a reclamar o reino, e pediu que o seu fillo quedase baixo a tutela de William Marshal, un dos máis coñecidos cabaleiros de Inglaterra Os líderes leais ao rei decidiron coroar a Henrique inmediatamente para reforzar o seu dereito ao trono. William nomeouno cabaleiro e o cardeal Guala Bicchieri, o legado papal en Inglaterra, supervisou a súa coroación na catedral de Gloucester o 28 de outubro de 1216. Debido á ausencia dos arcebispos de Canterbury e York, Henrique foi unxido polos bispos de Worcester e Exeter, e coroado por Peter des Roches. A coroa real desapareceu, non se sabe se vendida ou perdida, durante a guerra civil, polo que na cerimonia se utilizou unha simple coroa dourada pertencente á raíña Isabel.

O novo rei herdou unha difícil situación, coa metade de Inglaterra ocupada polos rebeldes e a maior parte das posesións continentais do seu pai aínda nas mans dos franceses. Tivo o importante apoio do cardeal Guala, quen tratou de gañar a guerra civil por el e castigar os rebeldes. Guala favoreceu as ligazóns entre Inglaterra e o Papado, comezando pola propia coroación, onde Henrique homenaxeou o Papa recoñecéndoo como o seu señor feudal. O papa Honorio III declarou que Henrique era o seu vasalo e tutelado, e que o seu legado tiña a completa autoridade para protexer o novo rei e o seu reino. Como medida adicional, Henrique tomou a cruz, declarándose como un cruzado e con dereito a ter unha especial protección de Roma.

Dous nobres de maior idade presentáronse como candidatos para dirixir o goberno da rexencia. O primeiro foi William, quen, a pesar da súa idade, foi recoñecido pola súa lealdade e puido axudar na guerra cos seus propios homes e recursos. O segundo deles foi Ranulf de Blondeville, conde de Chester e un dos máis poderosos baróns leais ao rei. William esperou diplomaticamente ata que Guala e Ranulf lle encargasen ocupar o posto antes de asumir o poder. William logo nomeou a Des Roches como titor do rei, liberándose así el da tarefa e podendo asumir o esforzo militar.

Final da Guerra dos Baróns

Representación da batalla de Lincoln de 1217, na que se mostra a morte do conde de Perche (a esquerda). Obra de Mateu de París.

A guerra non ía ben para as tropas leais ao rei ata o punto que o novo goberno da rexencia considerou retirarse a Irlanda. O príncipe Lois de Francia e os baróns rebeldes tamén tiveron dificultades para avanzar. A pesar de que Lois controlaba a abadía de Westminster, non puido ser coroado como rei porque a Igrexa de Inglaterra e o papado apoiaban a Henrique. A morte do rei Xoán relaxou algunhas das queixas dos baróns, e os castelos reais aínda resistían nalgunhas partes do país. Nun intento de tomar vantaxe disto, Henrique alentou os baróns para que se unisen á súa causa en troco da devolución das súas terras e unha versión reeditada da Carta Magna, a pesar de eliminar algunhas das súas cláusulas, incluídas aquelas que eran desfavorables para o Papado. A estratexia do rei non tivo éxito e a oposición ao seu goberno aumentou aínda máis.

En febreiro, Lois regresou a Francia á busca de reforzos. Na súa ausencia, comezaron as disputas entre os seus partidarios franceses e ingleses, e o cardeal Gaula declarou que a guerra de Henrique contra os rebeldes era unha cruzada relixiosa. Isto resultou nunha serie de desercións do bando rebelde, e as tornas do conflito viraron para o lado de Henrique Lois regresou no final de abril e retomou a súa campaña, dividindo as forzas en dous grupos, enviando un ao norte para sitiar o castelo de Lincoln e mantendo o outro no sur para capturar o castelo de Dover. Cando William decatouse de que Lois dividira o seu exército, apostou por derrotar os rebeldes nunha soa batalla. Marchou cara ao norte e atacou Lincoln o 20 de maio de 1217. Logrou romper o asedio entrando por unha porta lateral da cidade e conquistouna tras unha serie de batallas nas rúas e saqueos nos edificios. Capturaron un gran número de rebeldes, e o historiador David Carpenter considerou a batalla como "unha das máis decisivas na historia de Inglaterra".

A batalla de Sandwich en 1217. Na imaxe móstrase a captura do estandarte francés e a execución de Eustaquio o Monxe (d) e o apoio dos bispos ingleses (e). Obra de Mateu de París.

Como resultado da batalla en Lincoln, as tropas leais ao rei detivéronse e non reiniciaron a campaña ata xuño, cando acordaron a liberación dos prisioneiros. Namentres, o apoio á campaña de Lois diminuía en Francia e concluíu en que a guerra en Inglaterra estaba perdida. O príncipe francés negociou os termos co cardeal Guala, baixo os cales renunciaba aos seus dereitos ao trono inglés. En troco, os seus seguidores recuperaban as súas terras, calquera sentenza de excomuñón quedaba revogada e o goberno de Henrique prometeu reforzar a Carta Magna. As consecuencias do acordo proposto axiña comezaron a tomar corpo, e algúns lealistas protestaron porque entenderon que era demasiado xeneroso cos rebeldes, particularmente co clero que se unira á rebelión. Na falta dunha solución, Lois permaneceu en Londres xunto ás súas forzas restantes.

O 24 de agosto de 1217, a frota francesa arribou á costa de Sandwich, traendo máis soldados, maquinaria de asedio e alimentos frescos. Hubert de Burgh, o justiciar de Henrique, saíu para interceptala, o que resultou na Batalla de Sandwich. A frota de De Burgh dispersou os franceses e capturou o seu buque insignia, liderado por Eustaquio o Monxe, quen foi executado. Cando as novas chegaron ata Lois, comezou a negociar un novo acordo de paz. Henrique, Isabel, Lois, Guala e William chegaron a un acordo por medio do Tratado de Lambeth, tamén coñecido como Tratado de Kingston, nos días 12 e 13 de setembro dese ano. O tratado foi similar á primeira oferta de paz, pero excluía o clero rebelde, cuxas terras e equipos permaneceron confiscados. Lois aceptou unha compensación de 6 666 libras para acelerar a súa partida de Inglaterra, e prometeu persuadir o rei Filipe II para que devolvese as posesións de Henrique en Francia. Lois deixou Inglaterra como se acordou e uniuse á Cruzada albixense no sur de Francia.

Restablecemento da autoridade real

Representación de Mateu de París da segunda coroación de Henrique en 1220.

Coa fin da guerra civil, o goberno de Henrique afrontou a tarefa de restablecer a autoridade real ao longo de grandes partes do país. No final de 1217 moitos dos antigos rebeldes ignoraban de xeito habitual as instrucións que recibían, e ata mesmo aqueles que eran leais a Henrique mantiñan un celoso control da súa independencia sobre os castelos reais. Construíronse ilegalmente fortificacións, chamados castelos adúlteros, que floreceron ao longo da maior parte do país. A rede de shériffs dos condados colapsou, e con eles a posibilidade de subir os impostos e recoller os ingresos reais. O príncipe galés Llywelyn presentou unha grande ameaza tanto en Gales como nas Marcas galesas.

A pesar do éxito obtido tras gañar a guerra, William tivo menos éxito en restablecer o poder real tras a paz. En parte, isto debeuse a que William foi incapaz de ofrecer un mecenado significativo, a pesar das expectativas dos baróns leais de ser recompensados. William tratou de reforzar os tradicionais dereitos da Coroa de aprobar matrimonios e tutelas, pero non tivo moito éxito. Porén, William si foi capaz de reconstituír o tribunal real de xuíces e de reabrir a tesourería real. O goberno emitiu a Carta Forestal, pola que se pretendía reformar o goberno real dos bosques. A rexencia e Llywelyn chegaron a un acordo no Tratado de Worcester de 1218, pero os xenerosos termos puxeron en evidencia a debilidade da Coroa inglesa.

O castelo de Bedford e a execución da gornición en 1224. Obra de Mateu de París.

A nai de Henrique non foi quen de establecer un papel para si mesma no goberno da rexencia e regresou a Francia en 1217, onde casou con Hugo de Lusignan, un poderoso nobre poitevino. William Marshal caeu enfermo e morreu en abril de 1219. O novo goberno formouse arredor de tres ministros: o novo legado papal Pandulf, o bispo Peter des Roches e o antigo justiciar Hubert de Burgh. Os tres foron nomeados por un gran consello de nobres celebrado en Oxford e o seu goberno pasou a depender destes consellos para ter autoridade. Hubert e Des Roches eran rivais políticos, con Hubert apoiado por unha rede de baróns ingleses e Des Roches polos nobres dos territorios reais de Poitou e Touraine. Hubert actuou decisivamente contra Des Roches en 1221, acusándoo de traizón e apartándoo da custodia do rei. O bispo abandonou Inglaterra para se dirixir ás cruzadas. Pandulf foi chamado a regresar a Roma ese mesmo ano, deixando a Hubert como a figura dominante do goberno de Henrique.

Inicialmente o novo goberno non tivo moito éxito, pero en 1220 a súa fortuna mudou e comezou a mellorar. O papa permitiu a Henrique ser coroado por segunda vez, usando un novo conxunto de regalía real. A coroación tiña a intención de confirmar a autoridade do rei. Henrique prometeu restaurar os poderes da Coroa, e os baróns xuraron que devolverían os castelos reais e pagarían as súas débedas coa Coroa, baixo ameaza de excomuñón. Hubert, acompañado por Henrique, viaxou a Gales para conter a Llywelyn en 1223, e en Inglaterra as súas forzas reclamaron constantemente os castelos do rei. O esforzo contra os baróns recalcitrantes restantes chegou a un punto crítico en 1224 co asedio co castelo de Bedford, o cal Henrique e Hubert asediaron durante oito semanas; finalmente. tras a súa caída, toda a gornición restante foi executada.

Mentres, Lois VIII de Francia aliouse con Hugo de Lusignan e invadiu Poitou e Gascuña. O exército de Henrique en Poitou estaba sen recursos e carecía do apoio dos baróns locais, moitos dos cales se sentiran abandonados durante a minoría de idade do rei. Como resultado disto, a provincia caeu con facilidade. Quedou claro que Gascuña tamén caería a menos que se enviasen reforzos desde Inglaterra. En principios de 1225 un gran consello aprobou un imposto de 40 000 libras para enviar un exército, que axiña recuperou Gascuña. En troco do acordo de apoio a Henrique, os baróns reclamaron que o rei reinstaurase a Carta Magna e a Carta Forestal. Neste momento o rei declarou que as cartas foran emitidas baixo a súa "espontánea e libre vontade" e confirmounas co selo real, outorgando unha nova Gran Carta e unha Carta Forestal en 1225, con maior autoridade cás versións anteriores. Os baróns anticiparon que o rei actuaría de acordo con estas cartas definitivas, suxeito ao dereito e moderado polo consello da nobreza.

Primeiros anos de goberno (1227–34)

Invasión de Francia

Henrique viaxando a Bretaña en 1230. Obra de Mateu de París.

Henrique asumiu o control formal do seu goberno en xaneiro de 1227, aínda que algúns dos seus contemporáneos argumentaron que seguía sendo menor de idade ata que cumprise os 21 anos un ano máis tarde. O rei recompensou a Hubert de Burgh polos seus servizos durante a súa minoría de idade, nomeándoo Conde de Kent e outorgándolle unha gran cantidade de terras ao longo de Inglaterra e Gales. A pesar de chegar á maioría de idade, Henrique continuaba fortemente influenciado polos seus conselleiros e durante os primeiros anos do seu mandato mantivo a Hubert como o seu justiciar para que dirixise o goberno, garantíndolle a posición de xeito vitalicio.

O destino das posesións familiares de Henrique en Francia seguía a ser incerto. Reclamar esas terras era extremadamente importante para Henrique, quen utilizou termos como "reclamar a súa herdanza", "restaurar os seus dereitos" e "defender as súas reclamacións legais" para referirse aos territorios nas correspondencias diplomáticas. Os reis franceses tiñan unha vantaxe financeira, e incluso militar, sobre Henrique. Ata mesmo en tempos de Xoán, a Coroa francesa gozou dunha considerable, aínda que non abafadora, vantaxe nos recursos, pero desde entón, as diferenzas aumentaron, cun incremento dos ingresos dos reis franceses que case se duplicou entre 1204 e 1221.

Lois VIII de Francia finou en 1226, deixando o seu fillo Lois IX de tan só 12 anos como herdeiro, apoiado por unha rexencia. O novo rei francés estaba nunha posición máis débil cá do seu pai, e enfrontouse coa oposición de moitos dos nobres franceses que aínda mantiñan ligazóns con Inglaterra, o que desembocou nunha serie de revoltas ao longo do reino. Así, no final de 1228 un grupo de rebeldes normandos e anxevinos chamaron a Henrique para que invadise Francia e reclamase a súa herdanza, e Pedro de Dreux, o duque da Bretaña, levantouse en armas contra Lois xurando lealdade a Henrique.

As preparacións para a invasión progresaron amodo, e cando finalmente Henrique chegou á Bretaña co seu exército en maio de 1230, a campaña non resultou frutífera. Posiblemente baixo consello de Hubert, o rei decidiu evitar a batalla cos franceses non invadindo Normandía. No seu lugar marchou ao sur cara a Poitou, onde montou o seu campamento durante o verán, antes de marchar á seguridade das súas posesións en Gascuña. O rei acordou unha tregua con Lois ata 1234 e regresou a Inglaterra sen conseguir nada. O historiador Huw Ridgeway describiu esta campaña como un "custoso fracaso".

A revolta de Richard Marshal

O ministro principal de Henrique, Hubert de Burgh perdeu o poder en 1232. O seu vello rival, Peter des Roches, regresou a Inglaterra das cruzadas en agosto de 1231 e aliouse co cada vez maior número de opoñentes políticos a Hubert. Expuxo o caso a Henrique de que o justiciar estivera malgastando o diñeiro real e as súas terras, e que fora responsable dunha serie de revoltas contra o clero estranxeiro. Hubert acolleuse a sagrado na capela de Merton College, pero Henrique mandouno arrestar e encerrar na Torre de Londres. Des Roches tomou o goberno, apoiado pola facción poitevina dos baróns en Inglaterra, que viron neste movemento a oportunidade de recuperar as súas terras perdidas ás mans dos seguidores de Hubert nas décadas pasadas.

Des Roches utilizou a súa nova autoridade para despoxar os seus opoñentes das súas propiedades, eludindo os tribunais e procesos legais. As queixas de poderosos baróns como o fillo de William Marshal, Richard aumentaron, e afirmaron que Henrique estaba evitando protexer os seus dereitos legais acordados nas cartas de 1225. Deste xeito estoupou unha nova guerra civil entre os seguidores de des Roches e os de Marshal. Des Roches enviou exércitos ás terras de Richard Marshal en Irlanda e no sur de Gales. En resposta, Richard aliouse co príncipe Llywelyn, e os seus propios seguidores rebeláronse en Inglaterra. Henrique foi incapaz de obter unha clara vantaxe militar e comezou a preocuparse de que Lois de Francia vise a revolta como unha oportunidade para invadir a Bretaña –onde a tregua estaba a piques de expirar– mentres el estaba distraído na casa.

Edmund Rich, o arcebispo de Canterbury, interveu en 1234 e celebrou varios grandes consellos, aconsellando a Henrique que aceptase a destitución de Des Roches. Henrique acordou a paz, pero antes de que as negociacións rematasen, Richard morreu por mor das feridas no campo de batalla, deixando o seu irmán Gilbert como herdeiro das súas terras. O acordo final foi asinado en maio e Henrique foi amplamente eloxiado pola súa humildade ó aceptar unha paz bastante vergonzosa. Mentres isto ocorría, a tregua con Francia na Bretaña rematou, e o aliado de Henrique, o duque Pedro, pasou a estar baixo unha nova ameaza militar. Henrique tan só puido enviar unha pequena expedición de soldados na súa axuda, e a Bretaña acabou caendo nas mans de Lois en novembro. Durante os seguintes 24 anos, Henrique gobernou persoalmente o seu reino, no canto de deixalo nas mans dos seus ministros.

Henrique como rei

Realeza, goberno e lei

Gravado co gran selo de Henrique.

O goberno real en Inglaterra estivo tradicionalmente centrado en varias oficinas de Estado, ocupadas por baróns poderosos e independentes. Henrique abandonou esta política, deixando o posto de justiciar vacante e convertendo o papel do chanceler da tesourería nun menos importante. Formouse un pequeno consello real pero o seu papel estivo pouco definido: nomeamentos, padroados, e as políticas decidíanse directamente polo rei e os seus conselleiros máis achegados, no canto de facelo nos grandes consellos que marcaron os primeiros anos do seu reinado. Os cambios fixeron máis difícil a aqueles que estaban fóra do círculo íntimo do rei influír na política ou perseguir os agravios lexítimos, particularmente aqueles contra os amigos do rei.

Henrique pensaba que os reis debían gobernar Inglaterra dun xeito digno, rodeados dun ritual cerimonial e eclesiástico. Pensaba que os seus predecesores permitiron que o status da Coroa se perdese e buscou restauralo durante o seu reinado. Os sucesos da guerra civil na súa mocidade afectárono profundamente, e adoptou a Eduardo o Confesor como o seu santo patrón, esperando imitalo na forma na que o monarca anglosaxón trouxo a paz a Inglaterra e reuniu as súas xentes en orde e harmonía. Henrique tratou de usar a súa autoridade real dun xeito indulxente, esperando acalmar así os baróns máis hostís e manter a paz no seu reino.

Como resultado disto, a pesar da énfase simbólica no poder real, o poder de Henrique foi relativamente constitucional e circunscrito. Xeralmente, actuou segundo os termos descritos nas cartas, o que prevía a Coroa de tomar accións extraxudiciais contra os baróns, incluíndo as multas e expropiacións que foran tan comúns na época de Xoán. As cartas non falaban dos aspectos sensibles do nomeamento dos conselleiros reais e a distribución dos padroados, e carecían de calquera forma de aplicación se o rei decidía ignoralas. O poder de Henrique converteuse en laxo e descoidado, o que resultou nunha redución da autoridade real nas provincias e, en derradeira instancia, no colapso da súa autoridade na corte. A inconsistencia coa que aplicou as cartas durante o transcurso do seu reinado afastou do seu lado a moitos baróns, incluíndo a aqueles que estaban no seu bando.

Gran Sala do castelo de Winchester, mandado construír por Henrique.

O termo "parlamento" apareceu por primeira vez nas décadas de 1230 e 1240 para describir as grandes reunións da corte, e estas reunións parlamentarias celebráronse periodicamente durante o reinado de Henrique. Estas reunións utilizáronse para acordar os aumentos dos impostos que, durante o século XIII, eran simples, únicos, tipicamente bens mobles, pensados para apoiar os ingresos do rei para proxectos particulares. Durante o reinado de Henrique, os condados comezaron a enviar delegacións regulares a estes parlamentos, e comezaron a representar a unha comunidade máis ampla que simplemente a dos baróns.

A pesar das varias cartas, a provisión da xustiza real era inconsistente e conducíase pola necesidade de políticas inmediatas: ás veces a acción levábase a cabo para atender unha queixa lexítima dos baróns, noutras, o problema era simplemente ignorado. Os reais eyres, uns tribunais que viaxaban polo país para outorgar xustiza a nivel local, tipicamente para aqueles baróns de máis baixo status e reclamacións contra os grandes señores, tiñan pouco poder, o que permitía aos grandes baróns dominar os sistemas de xustiza locais. O poder dos shériffs locais tamén diminuíu durante o reinado de Henrique. O posto pasou a estar ocupado en moitos casos por homes de clases máis baixas nomeados polo tesoureiro, no canto de pertencer ás familias máis importantes, e centrábanse en xerar ingresos para o rei. Os seus fortes intentos de impoñer multas e recoller débedas derivou nunha grande impopularidade entre as clases máis baixas. Ao contrario de seu pai, Henrique non explotou as grandes débedas que os baróns debían frecuentemente á Coroa, e isto provocou que diminuíse o ritmo de obtención dos ingresos.

Corte

Un dos peniques Long Cross introducidos polo rei no que aparece a súa efixie.

A corte do rei estivo formada polos seus amigos máis próximos e de confianza, como Richard de Clare, os irmáns Hugh e Roger Bigod, Humphrey de Bohun, así como o seu propio irmán, Ricardo. Henrique quería utilizar a súa corte para unificar os seus súbditos continentais e ingleses, e incluíu nela a Simon de Montfort, orixinalmente un cabaleiro francés que casou con Leonor, a irmá de Henrique e foi nomeado Conde de Leicester, así como a afluencia posterior dos seus parentes savoianos e os Lusignan. A corte seguiu os estilos e tradicións europeos, e tivo unha grande influencia das tradicións anxevinas: o francés era a lingua habitual, tiña estreitos vínculos coas cortes de Francia, Castela, o Sacro Imperio Romano Xermánico e o Reino de Sicilia. O rei tamén promoveu aos escritores seguindo o costume doutros monarcas da época.

Viaxou menos que os anteriores monarcas, mantendo unha vida máis tranquila e sosegada. Permanecía en cada un dos seus palacios durante longos períodos de tempo antes de mudarse. Posiblemente como resultado disto, puxo máis atención no coidado das súas propiedades. Segundo o historiador da arquitectura John Goodall, "o patrón de arte e arquitectura máis obsesivo que ocupou o trono de Inglaterra". Henrique estendeu o complexo real de Westminster en Londres, un dos seus favoritos, reconstruíndo o palacio e a abadía cun custo de case 55 000 libras. Pasou en Westminster máis tempo que calquera dos seus predecesores, organizando a formación da capital do reino.

Gastou 58 000 libras nos seus castelos, especialmente na Torre de Londres e nos castelos de Lincoln e Dover. Fixéronse importantes melloras tanto nas defensas militares como nas estancias interiores destes castelos. No castelo de Windsor, a gran reforma resultou nun espléndido complexo cuxo estilo e detalles inspirou a moitos dos deseños posteriores tanto en Inglaterra coma en Gales. A Torre de Londres foi ampliada para formar unha fortaleza concéntrica con amplas vivendas, aínda que Henrique utilizou este castelo principalmente como un refuxio seguro en caso de guerra ou revolta civil. Henrique tamén mantivo a ménagerie da Torre, unha tradición comezada polo seu pai, na que se podían atopar un elefante, un leopardo e un camelo.

Henrique reformou o sistema de moedas de prata de Inglaterra en 1247, substituíndo os vellos peniques de prata coñecidos como Short Cross polos novos Long Cross de novo deseño. Debido ao custo inicial da transición entre unha moeda e outra, Henrique requiriu axuda financeira do seu irmán Ricardo para levar a cabo a reforma, pero a recuperación foi rápida e eficiente. Entre 1243 e 1258, o rei reuniu dúas grandes reservas de ouro. En 1257, Henrique necesitou gastar a segunda destas reservas e, no canto de vender o ouro axiña e provocar a súa depreciación, decidiu introducir os peniques de ouro no país, seguindo así unha tendencia introducida en Italia con gran popularidade. Os peniques de ouro recordaban ás moedas de ouro que emitira Eduardo o Confesor, pero o elevado valor destas trouxo as queixas da cidade de Londres e finalmente quedaron en desuso.

Relixión

Henrique levando a reliquia do Santo Sangue a Westminster en 1247. Obra de Mateu de París.

Henrique foi coñecido polas súas mostras públicas de piedade, e semella que foi un gran devoto. Promoveu os ricos e luxosos servizos relixiosos e asistía a misa polo menos unha vez por día, algo nada usual na súa época. Outorgaba xenerosas doazóns ás causas relixiosas, pagou para alimentar 500 pobres cada día e axudou aos orfos. Xaxuaba antes de celebrar as festividades de Eduardo o Confesor, e probablemente lavou os pés aos leprosos. Con regularidade ía de peregrinación, particularmente para as abadías de Bromholm, St Albans e Walsingham, aínda que se pensa que nalgunhas ocasións empregaba estas peregrinacións como forma de eludir os problemas das súas responsabilidades políticas.

Henrique compartiu moitas das súas visións relixiosas con Lois de Francia, e semella que tiveron unha pequena competición na súa piedade. No final do seu reinado, Henrique puido adoptar a práctica de curar os enfermos de escrófula, ás veces chamadas o "demo do rei", tan só tocándoos coa súa man, posiblemente emulando a Lois, quen tamén adoptou esta práctica. Lois tiña unha famosa colección de reliquias da paixón que almacenaba na Sainte-Chapelle, e sacou en procesión por París un fragmento da Vera Cruz en 1241. Henrique fixo o propio cunha reliquia do Santo sangue en 1247, que acabou sendo instalada na Abadía de Westminster, nun intento de convertela nunha alternativa á Sainte-Chapelle.

Henrique deu especial apoio ás ordes mendicantes. Os seus confesores pertencían á orde dos Predicadores, e construíu numerosas casas mendicantes en Canterbury, Norwich, Oxford, Reading e York, axudando a atopar un espazo valioso para estas novas construcións nas xa masificadas aldeas e cidades. Tamén deu apoio ás ordes militares cruzadas, e foi nomeado patrón da orde Teutónica en 1235. As emerxentes universidades de Oxford e Cambridge tamén recibiron a atención do rei, quen reforzou e regulou os seus poderes e animou aos eruditos a que marchasen da Universidade de París para ensinar nelas. A institución rival de Northampton foi declarada polo rei como unha mera escola e non unha verdadeira universidade.

O apoio recibido do papado durante os primeiros anos do seu reinado tivo unha grande influencia na súa actitude en relación a Roma, defendendo dilixentemente a Igrexa durante o seu reinado. A Roma do século XIII era tanto o centro da Igrexa europea, así como o poder político do centro de Italia, ameazada militarmente polo Sacro Imperio Romano. Durante o reinado de Henrique, o papado desenvolveu unha forte burocracia central, apoiada polos beneficios garantidos aos eclesiásticos ausentes que traballaban en Roma. As tensións creceron entre esta práctica e as necesidades das parroquias locais, exemplificadas pola disputa entre Robert Grosseteste, o bispo de Lincoln, e o papado en 1250. Aínda que a Igrexa escocesa gañou independencia da de Inglaterra durante este período, os legados pontificios axudaron a Henrique a manter a súa influencia sobre as súas actividades desde a distancia. Os intentos do papa Inocencio IV de aumentar os ingresos comezaron a atopar oposición na Igrexa de Inglaterra durante este período. En 1240, a chegada do emisario papal para a recollida das taxas para o pagamento da guerra contra Frederico II, resultou en protestas, nas que tiveron que intervir tanto o rei como o papa. Máis adiante, na década de 1250 volveu suceder o mesmo coa recadación do décimo para a cruzada do rei.

Políticas cos xudeus

Véxase tamén: Historia dos xudeus en Inglaterra.

Os xudeus de Inglaterra considerábanse propiedade da Coroa, e tradicionalmente foron usados como fonte de préstamos baratos e impostos doados, en troco da protección do rei contra o antisemitismo. Os xudeus sufriron unha considerable opresión durante a Primeira Guerra dos Baróns, pero durante os primeiros anos do goberno de Henrique a comunidade floreceu e pasou a ser unha das máis prósperas de Europa. Estas medidas debéronse principalmente á postura adoptada polo goberno da rexencia, que tomou unha serie de medidas para protexelos e así fomentar os préstamos, beneficiándose deste xeito da forte comunidade xudía en Inglaterra. Estas políticas ían contra as instrucións emitidas polo papa, quen establecera unha serie de medidas anti-xudías no IV Concilio de Letrán de 1215, porén William Marshal continuou coas súas políticas a pesar das queixas da Igrexa.

En 1239 Henrique introduciu unhas novas políticas, posiblemente coa intención de imitar as que establecera Lois en Francia: os líderes xudeus en Inglaterra foron retidos e forzados a pagar unhas multas equivalentes a un terzo dos seus bens, e calquera préstamo pendente debía ser cancelado. A isto seguiu unha gran demanda de cartos –40 000 libras en 1244, das cales dous terzos foron recollidas en cinco anos– destruíndo a habilidade da comunidade para emprestar cartos aos comerciantes. Henrique construíu o Domus Conversorum en Londres en 1232 para axudar a converter os xudeus ao cristianismo, e os seus esforzos intensificáronse despois de 1239. Preto do 10 % dos xudeus de Inglaterra convertéronse ata o final da década de 1250. As historias anti-xudías nas que estaban presentes os relatos de sacrificios de nenos, floreceron nesa década de 1250, e en resposta, Henrique emitiu o Estatuto dos Xudeus en 1253, o cal tratou de segregar os xudeus e forzalos a levar uns distintivos xudeus. Descoñécese ata que punto estiveron implantadas as medidas do estatuto xudeu.

Goberno persoal (1234–58)

Matrimonio

Unha cronoloxía da época mostrando a Henrique na cima e os seus fillos (de esquerda a dereita) Eduardo, Margarida, Beatriz, Edmund e Catarina entre 1300–1308.

Henrique dispuxo dun amplo abano de posibles parellas para o matrimonio durante a súa mocidade, pero todas elas resultaron non ser axeitadas por mor das políticas europeas e domésticas. En 1236 finalmente casou con Leonor da Provenza, a filla de Ramón Berenguer IV, conde da Provenza e Beatriz de Savoia. Leonor era unha muller de bos modos, culta e expresiva, pero o principal motivo do matrimonio foi político, xa que Henrique quería crear unha serie de alianzas xunto aos monarcas do sur e sueste de Francia. Durante os seguintes anos, Leonor destacou por ser unha política dura e firme. Os historiadores Margaret Howell e David Carpenter describírona como "máis combativa" e "moito máis loitadora e decidida que o seu marido".

O contrato de matrimonio confirmouse en 1235 e Leonor viaxou a Inglaterra para coñecer a Henrique. A parella casou na catedral de Canterbury en xaneiro de 1236 e Leonor foi coroada como raíña en Westminster pouco despois nunha luxosa cerimonia deseñada por Henrique. Había unha substancial diferenza na idade dos cónxuxes, xa que Henrique tiña 28 anos e Leonor só 12. A historiadora Margaret Howell apunta que o rei "foi xeneroso e cálido e preparouse para coidar con luxos e afectos a súa esposa". Henrique deu a Leonor grandes agasallos e puxo especial atención en establecer e montar a súa casa. Tamén a levou ata a súa profunda vida relixiosa, incluíndo a súa especial devoción por Eduardo o Confesor.

A pesar das preocupacións iniciais sobre a posible esterilidade da raíña, Henrique e Leonor tiveron cinco fillos xuntos. En 1239 Leonor tivo o seu primeiro fillo, Eduardo, quen recibiu o seu nome en honra ao Confesor. Henrique encheuse de alegría e organizou grandes celebracións, contribuíu xenerosamente coa Igrexa e cos pobres para que Deus protexese o seu fillo. En 1240 naceu a súa primeira filla, Margarida, quen recibiu o seu nome pola irmá de Leonor. O seu nacemento tamén estivo acompañado de celebracións e doazóns aos pobres. O terceiro descendente de Henrique foi unha nena, Beatriz, quen recibiu o seu nome en honra a súa madriña, e naceu en 1242 durante a campaña en Poitou. En 12145 naceu Edmundo, quen foi nomeado en honra a Edmundo o mártir, un santo do século IX. Preocupado pola saúde de Leonor, Henrique doou grandes sumas de cartos á Igrexa durante o embarazo. A terceira filla foi Catarina, quen naceu en 1253 e axiña caeu enferma, posiblemente por mor dunha enfermidade dexenerativa como a síndrome de Rett, e foi incapaz de falar. Morreu en 1257 provocando unha gran perturbación no seu pai. Os fillos de Henrique pasaron a maior parte da súa mocidade no castelo de Windsor e semella que o rei estivo moi unido a eles, e raramente pasou períodos longos afastado deles.

Tras a voda con Leonor, moitos dos seus parentes savoianos uníronse a ela en Inglaterra. Polo menos 170 chegaron a Inglaterra despois de 1236, procedentes de Savoia, Borgoña e Flandres, incluídos os tíos de Leonor: Bonifacio converteuse no arcebispo de Canterbury, e Guillerme foi o conselleiro de Henrique por un breve período. Henrique arranxou matrimonios para moitos deles con membros da nobreza inglesa, unha práctica que inicialmente causou friccións cos baróns ingleses, que se resistían que as súas propiedades pasasen ás mans estranxeiras. Os savoianos tiveron coidado de non exacerbar a situación e pouco a pouco integráronse entre a sociedade dos baróns, formando unha importante base de poder para Leonor no país.

Poitou e os Lusignans

Leonor da Provenza (e) e Henrique (d) regresando a Inglaterra desde Poitou en 1243, por Mateu de París.

En 1241, os baróns de Poitou, incluído o padrasto de Henrique, Hugo de Lusignan, rebeláronse contra o goberno de Lois de Francia. Os rebeldes contaban con recibir a axuda de Henrique, porén este non tivo moito apoio e a mobilización do exército fíxose lentamente, non chegando a Francia ata o seguinte verán. A campaña de Henrique foi esgotadora e socavada polo cambio de bando Hugo, quen volveu apoiar a Lois O 20 de maio o exército de Henrique foi rodeado polo francés en Taillebourg. O irmán de Henrique, Ricardo, persuadiu os franceses para que atrasasen o ataque e o rei tivo a oportunidade de escapar a Bordeos. Simon de Montfort, quen realizou unha xeitosa acción na retagarda durante a retirada, enfureceu pola incompetencia do rei e ameazouno dicindo que debía ser encerrado como o monarca carolinxio do século X Carlos o Simple. A rebelión de Poitou rematou e Henrique entrou nunha nova tregua de cinco anos. A súa campaña fora un completo desastre e custou máis de 80 000 libras.

Despois da revolta, o poder francés estendeuse por Poitou, ameazando os intereses da familia Luignan. En 1247 Henrique animou aos seus parentes a que viaxasen a Inglaterra, onde serían recompensados con grandes propiedades, na súa maioría á custa dos baróns ingleses. Moitos poitevinos os acompañaron, preto de 100 se estableceron en Inglaterra, e case dous terzos deles recibiron uns ingresos medios de 66 libras ou máis de Henrique. O rei animou a algúns deles para que o axudasen no continente; outros actuando como mercenarios e axentes diplomáticos, ou loitando no seu nome nas campañas europeas. Moitos recibiron propiedades ao longo das Marcas Galesas, ou en Irlanda, onde protexeron as fronteiras. Para Henrique, a comunidade era un símbolo importante das súas esperanzas de recuperar algún día Poitou e o resto das súas terras francesas, e moitos dos Lusignans trabaron boa amizade co seu fillo Eduardo.

A presenza da familia de Henrique en Inglaterra resultou ser controvertida. Os cronistas contemporáneos mostraron a súa preocupación –especialmente Roger de Wendover e Mateu de París– sobre o elevado número de estranxeiros en Inglaterra. O historiador Martin Aurell sinalou o ton xenófobo destes comentarios. O termo "Poitevino" comezou a aplicarse libremente entre este grupo, aínda que moitos proviñan de Anjou e outras partes de Francia, e para a década de 1250 había unha gran rivalidade entre os relativamente ben situados savoianos e os recentemente chegados poitevinos. Os Lusignans comezaron a incumprir a lei con impunidade, perseguindo agravios persoais contra os outros baróns e os savoianos, e Henrique apenas tomou medidas para contelos. Xa no 1258, o descontento xeneralizado cos poitevinos converteuse en odio, con Simon de Montfort como un dos seus principais críticos.

Escocia, Gales e Irlanda

A posición de Henrique en Gales viuse fortalecida durante as primeiras dúas décadas do seu reinado. Tras a morte de Llywelyn o Grande en 1240, o poder do rei estendeuse aínda máis na rexión. Nese ano leváronse a cabo tres campañas militares, construíronse novos castelos e expandíronse as posesións reais no Condado de Chester, incrementando así o dominio sobre os príncipes galeses. Dafydd, o fillo de Llywelyn, resistiu as incursións, pero finou en 1246, e Henrique confirmou o Tratado de Woodstock no ano seguinte con Owain e Llywelyn ap Gruffudd, os netos de Llywelyn, polo cal cedían terreo ao rei pero mantiñan para eles o centro do principado en Gwynedd. No sur de Gales Henrique foi estendendo a súa autoridade, pero as campañas non tiveron gran seguimento e o rei non puido facer nada para evitar que as Marcas aumentasen a súa independencia a respecto da coroa. En 1256, Llywelyn ap Gruffudd rebelouse contra Henrique e comezou así unha onda de violencia por todo Gales. Henrique prometeu unha resposta militar, pero non chegou a cumprir coas súas ameazas.

Irlanda tivo grande importancia para o rei, tanto como fonte de ingresos –enviábanse unha media de 1 150 libras desde a illa para a Coroa anualmente– e a súa fonte de propiedades coas que podía premiar os seus seguidores. Os maiores propietarios puxeron a mirada no leste para a corte de Henrique para obter liderado político, e moitos tamén posuían propiedades en Gales e Inglaterra. Durante a década de 1240 houbo grande axitación na propiedade das terras debido a un elevado número de mortes entre os baróns, o que permitiu a Henrique redistribuír as terras irlandesas entre os seus partidarios. Na década de 1250, o rei outorgou numerosas concesións de terras ao longo da fronteira irlandesa aos seus partidarios, creando unha zona de amortecemento contra os nativos irlandeses. Os reis nativos de Irlanda comezaron a sufrir o acoso segundo os ingleses avanzaban pola rexión. Estas terras foron en moitos casos non rendibles para os baróns e o poder inglés chegou ao seu cume baixo o poder de Henrique. En 1254, Henrique garantiu Irlanda ao seu fillo, Eduardo, baixo a condición de que nunca a separaría da Coroa.

Henrique mantivo a paz con Escocia durante o seu reinado, onde era o señor feudal de Alexandre II. Henrique asumiu que tiña o dereito de interferir nos asuntos escoceses e fixo uso da súa autoridade cos monarcas escoceses en momentos clave, pero careceu da inclinación ou dos recursos para facer máis. Alexandre ocupou partes do norte de Inglaterra durante a Primeira Guerra dos Baróns pero foi excomungado e obrigado a retroceder. Máis adiante a irmá de Henrique, Xoana, casou co rei escocés en 1221, e tras isto ambos monarcas asinaron o Tratado de York en 1237, polo que se aseguraba a fronteira entre ambos os dous países. Henrique nomeou cabaleiro a Alexandre III antes de que este casase con Margarida en 1251 e, a pesar do rexeitamento de Alexandre de render homenaxe a Henrique desde Escocia, ambos gozaron dunha boa relación. Henrique rescatou a Alexandre e Margarida do Castelo de Edimburgo cando foron feitos prisioneiros polos baróns rebeldes escoceses en 1255 e tomou medidas adicionais para manexar o goberno escocés durante o resto da minoría de idade de Alexandre.

Estratexia europea

O elefante de Henrique, agasallo do rei Lois IX de Francia. Obra de Mateu de París.

Henrique non tivo máis oportunidades de reconquistar as súas posesións en Francia tralo fracaso da súa campaña militar en Taillebourg. Os seus recursos eran bastante inadecuados comparado cos da coroa francesa, e no final da década de 1240 quedou claro que o rei Lois xa gañara un poder preeminente sobre Francia. No seu lugar Henrique adoptou o que o historiador Michael Clanchy describiu como a "estratexia europea", tratando de recuperar as súas terras en Francia a través da diplomacia no canto do uso da forza, construíno alianzas con outros estados preparados para facer presión militar sobre o rei francés. En particular, Henrique coidou a relación con Frederico II, esperando que se volvese contra Lois ou permitise á nobreza alemá que se unise ás súas campañas. No proceso, a atención de Henrique comezou a centrarse máis na política europea que na doméstica.

Saír de cruzada era unha causa popular no século XIII e en 1248 o rei Lois de Francia, despois de asinar unha nova tregua con Inglaterra e asegurarse de que o papa protexería as súas terras, uniuse á desastrosa sétima cruzada. Henrique puido unirse tamén á cruzada, porén a rivalidade entre os dous reis fíxoo imposible e, logo da derrota de Lois na batalla de Al-Mansurah en 1250, Henrique anunciou que emprendería a súa propia cruzada no Levante. O rei comezou a preparar os acordos para o paso a través do Levante xunto a outros gobernantes amigos, impoñendo recortes eficientes na corte e conseguindo os barcos para o transporte. Os plans de Henrique reflicten as súas profundas crenzas relixiosas, pero tamén lle deron máis credibilidade internacional cando exixía a devolución das súas terras en Francia.

A cruzada de Henrique nunca saíu de porto, xa que o rei tivo que facer fronte a problemas en Gascuña, onde as políticas de Simon de Montfort provocaron un violento levantamento en 1252, que tivo o apoio do rei Afonso X da veciña Castela. A corte inglesa dividiuse por mor do problema: Simon e Leonor afirmaron que os gascóns eran os culpables da crise, mentres que o rei, apoiado polos Lusignans, culpou a Simon. Henrique e Leonor pelexaron polo tema e non se reconciliaron ata o ano seguinte. Forzado a intervir persoalmente, Henrique levou a cabo unha efectiva, e cara, campaña xunto aos Lusignans e estabilizou a provincia. Afonso asinou un tratado de alianza en 1254 e Gascuña foi entregada ao príncipe Eduardo, quen casou coa medio irmá de Afonso, Leonor, traendo un longo período de paz con Castela.

De volta de Gascuña, Henrique reuniuse con Lois por primeira vez nun encontro propiciado polas súas esposas, e os dous reis trabaron unha boa amizade. A campaña gascoña custou máis de 200 000 libras e acabou cos aforros que o rei tiña preparados para a cruzada, deixándoo cunha gran débeda e dependendo dos préstamos do seu irmán e os Lusignans.

O negocio siciliano

Unha representación do século XIV do papa Inocencio IV (1) e Lois IX (d), 1248.

Henrique non perdeu a esperanza de emprender unha cruzada, pero quedou cada vez máis absorbido no seu intento de conquistar o rico Reino de Sicilia para o seu fillo Edmundo. Sicilia estaba baixo o control de Frederico II do Sacro Imperio Romano Xermánico, rival do papa Inocencio IV. Tras a morte de Frederico en 1250, Inocencio comezou a pescudar por un novo gobernante que fose máis dócil co papado. Henrique viu en Sicilia tanto unha recompensa razoable para o seu fillo e unha excelente base para os seus plans de cruzada no leste. Sen case o consultar coa súa corte, Henrique chegou a un acordo co papa en 1254, polo que Edmundo sería escollido como o seguinte rei. Inocencio urxiu a Henrique para que enviase o seu fillo axiña cun exército para reclamar o trono siciliano fronte ao fillo de Frederico, Manfredo, ofrecendo contribuír nos gastos da campaña.

Inocencio foi sucedido por Alexandre IV, quen se tivo que enfrontar ao aumento da presión militar por parte do Imperio. O novo papa non puido seguir mantendo o apoio financeiro aos gastos de Henrique, e exixiu ao rei unha compensación polas 90 000 libras gastadas na guerra ata ese momento. Esta era unha suma moi elevada e Henrique foi ao parlamento para solicitar axuda en 1255, onde foi rexeitado. O rei fixo novos intentos, pero en 1257 o parlamento tan só ofreceu unha asistencia parcial. Alexandre comezou a molestarse pola prevaricación do rei e en 1258 enviou un legado a Inglaterra, ameazando con excomungar a Henrique se non pagaba as súas débedas ao papado e enviaba o exército prometido a Sicilia. O parlamento rexeitou de novo axudar ao rei. No seu lugar Henrique comezou a facer extorsión ao clero, que foi obrigado a asinar cheques en branco, prometendo pagar efectivamente sumas ilimitadas de cartos en apoio aos esforzos do rei, recollendo arredor de 40 000 libras. A igrexa inglesa entendeu que o diñeiro se ía malgastar e desvanecerse nunha prolongada guerra en Italia.

Namentres, Henrique tratou de influír nas eleccións do Sacro Imperio Romano Xermánico, nas que se ía escoller ao novo Rei de Romanos. Cando os candidatos alemáns non lograron gañar a atención suficiente, Henrique comezou a apoiar a candidatura do seu irmán Ricardo, dando importantes doazóns aos seus posibles apoios no Imperio. Ricardo foi escollido en 1256 coa esperanza de ser coroado emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico, pero continuou xogando un importante papel na política inglesa. A súa elección tivo unha dobre resposta en Inglaterra. Aínda que Henrique agora aumentara o seu apoio no Imperio para unha posible alianza contra Lois de Francia, os dous reis avanzaban no proceso de poñer fin ás súas disputas pacificamente: para Henrique, un tratado de paz supoñía que podía centrarse en Sicilia e na súa cruzada.

Últimos anos (1258–72)

Revolución

Probable representación de finais do século XIII ou comezos do XIV do príncipe Eduardo.

En 1258, Henrique tivo que afrontar unha revolta dos baróns ingleses. O descontento crecera debido á forma na que os oficiais do rei recadaban os impostos, a influencia dos pointevinos na corte e a impopular política siciliana. Ata mesmo a Igrexa de Inglaterra se sentía agraviada polo tratamento do rei. Os galeses estaban aínda na súa revolta, e agora aliáronse cos escoceses. Henrique experimentou dificultades económicas, e malia aínda conservar algunhas reservas de ouro e prata, estas eran insuficientes para cubrir os seus gastos potenciais, incluíndo a campaña por Sicilia e as súas débedas co papado. Os críticos suxiren que na realidade nunca pensou en unirse ás cruzadas, e que simplemente tratou de beneficiarse dos décimos cruzados. Para empeorar a situación, as colleitas resultaron un desastre en Inglaterra. Na corte de Henrique había un amplo sentimento de que o rei era incapaz de dirixir o país con estes problemas.

O descontento finalmente estoupou en abril, cando sete dos principais baróns ingleses e savoianos –Simon de Montfort, Roger e Hugh Bigod, John Fitzgeoffrey, Peter de Montfort, Peter de Savoy e Richard de Clare– formaron en segredo unha alianza para expulsar os Lusignans da corte, o que probablemente contou cun discreto apoio da raíña. O 30 de abril, Roger Bigod marchou para Westminster no medio dun parlamento do rei, apoiado polos seus cómplices, e deu un golpe de Estado. Henrique, temeroso de ser arrestado e enviado á prisión, aceptou abandonar a súa política de goberno persoal e aceptou gobernar a través dun consello de 24 baróns e clérigos, dos cales a metade serían escollidos polo rei e a outra metade polos propios baróns. Os seus propios escollidos para facer parte do consello baseáronse en larga medida nos odiados Lusignans.

A presión para levar a cabo reformas continuou crecendo sen parar e un novo parlamento reuniuse en xuño. Este parlamento aprobou unha serie de medidas coñecidas como as Provisións de Oxford que Henrique xurou manter. Estas provisións crearon un consello máis pequeno composto por 15 membros, elixidos unicamente polos baróns, os cales tiñan o poder para nomear o justiciar de Inglaterra, o chanceler e o tesoureiro, e que podía ser vixiado por parlamentos trianuais. A presión por parte dos baróns máis baixos e a burguesía presente en Oxford tamén axudou a impulsar a reforma, pensada para limitar os abusos de poder dos oficiais do rei e os principais baróns. O consello electo incluía representantes da facción savoiana pero non dos poitevinos, e o novo goberno axiña tomou medidas para exiliar os Lusignan e apoderarse de importantes castelos ao longo do país.

Os desacordos entre os principais baróns involucrados na revolta axiña se fixeron evidentes. De Montfort defendeu reformas radicais que supoñían máis límites a autoridade e o poder dos baróns así como da Coroa. Outros como Hugh Bigod, promoveron só un cambio moderado, mentres que os máis conservadores, como de Clare, expresaron a súa preocupación a respecto das existentes limitacións ao poder do rei. O fillo de Henrique, Eduardo, opoñíase inicialmente a revolución, pero máis adiante aliouse con de Montfort, a quen axudou para aprobar as radicais Provisións de Westminster de 1259, que introducían maiores límites ao poder dos baróns e os oficiais reais.

Segunda Guerra dos Baróns

Artigo principal: Segunda Guerra dos Baróns.

Unha representación do século XIII da mutilación de Simon de Montfort tras a batalla de Evesham de 1265.

De Montfort regresou a Inglaterra en abril de 1263 e convocou un consello de baróns rebeldes en Oxford para establecer unha renovada axenda anti-poitevina. A revolta estoupou pouco despois nas marcas galesas e, para outubro, Inglaterra enfrontábase a unha guerra civil entre Henrique, apoiado por Eduardo, Bigod e os baróns conservadores, e de Montfort, de Clare e os radicais. De Montfort avanzou cara ao leste xunto a un exército e Londres sumiuse nunha revolta. Henrique e Leonor quedaron atrapados na Torre de Londres polos rebeldes. A raíña tratou de escapar a través do río Támese para unirse ao exército de Eduardo en Windsor, pero foi obrigada a retirarse polas multitudes da cidade. De Montfort tomou a parella prisioneira, e aínda que mantivo a ficción de gobernar en nome do rei, os rebeldes substituíron o goberno real e a corte cos seus propios homes de confianza.

A coalición de De Montfort comezou pronto a fragmentarse, Henrique gañou a súa liberdade de movemento e un renovado caos estendeuse por Inglaterra. Henrique apelou a Lois de Francia para que arbitrase na disputa, como se dispuxera no seu día no Tratado de Kingston. De Montfort mostrouse inicialmente contrario a esta idea, pero, cando a guerra parecía que se inclinaba para o seu lado decidiu someterse tamén á arbitraxe francesa. Henrique marchou para París, acompañado polos representantes do líder rebelde. Inicialmente predominaron os argumentos legais de de Montfort, pero en xaneiro de 1264 Lois anunciou o Acordo de Amiens, polo que condenaba aos rebeldes, defendendo os dereitos do rei e anulando as Provisións de Oxford. Lois tiña a súa propia visión dos dereitos dos reis sobre os dos baróns, pero tamén estivo influído pola súa esposa, Margarida, que era a irmá de Leonor, e polo papa. Deixando a Leonor en París para armar os reforzos mercenarios, Henrique regresou a Inglaterra en febreiro de 1264, onde a violencia creceu como resposta á impopular decisión do francés.

A Segunda Guerra dos Baróns estoupou finalmente en abril de 1264, cando Henrique dirixiu un exército aos territorios de de Montfort nas Midlands, e avanzou cara ao sueste para recuperar a importante ruta cara a Francia. Desesperado, de Monfort marchou a perseguir ao rei e os dous exércitos enfrontáronse na batalla de Lewes o 14 de maio dese ano. A pesar da superioridade numérica, as forzas de Henrique quedaron esmagadas. O seu irmán Ricardo foi capturado, e Henrique e Eduardo retiráronse ata un priorado local e rendéronse o día seguinte. Henrique foi obrigado a perdoar os baróns rebeldes e reinstaurar as Provisións de Oxford, deixándoo, segundo o describe o historiador Adrian Jobson, como "pouco máis que un monicreque".

De Montfort foi incapaz de consolidar a súa vitoria e a desorde seguiu expandíndose polo país. En Francia, Leonor fixo plans para a invasión de Inglaterra co apoio de Lois, mentres que Eduardo escapou dos seus raptores en maio e reuniu un novo exército. Eduardo perseguiu as forzas de de Montfort a través das marcas galesas, antes de golpear no leste e atacar a fortaleza de Kenilworth e converterse de novo no líder rebelde. De Montfort, acompañado polo retido Henrique, non foi quen de retirarse, tendo lugar a batalla de Evesham. Eduardo resultou vitorioso e de Montfort foi mutilado polos vencedores. Henrique que levaba unha armadura prestada, foi case asasinado polas forzas de Eduardo durante a loita antes de ser recoñecido e escoltado a un lugar seguro. Nalgúns lugares, a xa escabezada rebelión, continuou. Algúns rebeldes refuxiáronse en Kenilworth, que Henrique e Eduardo capturaron tras un longo asedio en 1266. Os remanentes da resistencia foron eliminados e os últimos rebeldes refuxiáronse na illa de Ely, onde finalmente se renderon en xullo de 1267, poñendo fin á guerra.

Reconciliación e reconstrución

Henrique vingouse axiña dos seus inimigos tras a batalla de Evesham. Inmediatamente ordenou o embargamento de todas as terras dos rebeldes, desencadeando unha caótica onda de saqueos en todo o país. Henrique rexeitou inicialmente calquera chamada a moderación, pero en outubro de 1266 foi persuadido polo legado papal, Ottobuono de' Fieschi, para que emitise unha política menos draconiana, chamada Dictum de Kenilworth, na cal permitía a devolución das terras dos rebeldes, en troco do pagamento de severas multas. A isto seguiu o estatuto de Marlborough de novembro de 1267, o cal restablecía efectivamente moitas das provisións de Westminster, establecendo límites nos poderes dos oficiais locais e os baróns máis poderosos, pero sen restrinxir a autoridade real. Moitos dos poitevinos exiliados comezaron a regresar a Inglaterra tras a guerra. En setembro de 1267, Henrique asinou o Tratado de Montgomery con Llywelyn, no que o recoñecía como príncipe de Gales e lle outorgaba grandes concesións de terras.

Nos últimos anos do seu reinado Henrique mostrouse cada vez máis enfermizo e centrado en asegurar a paz no seu reino, así como centrado as súas devocións relixiosas. Eduardo foi nomeado Administrador de Inglaterra e comezou a prestar un papel cada vez máis importante no goberno. As finanzas do rei estaban nun estado precario como resultado da guerra, e cando Eduardo decidiu unirse ás cruzadas en 1268 quedou claro que eran necesarios máis impostos. Ao rei preocupáballe que a ausencia de Eduardo puidese causar novas revoltas, pero foi influído por este para que negociase con múltiplos parlamentos durante os seguintes dous anos para obter o diñeiro. De Montfort exixira severas sancións aos xudeus que Henrique cancelou inicialmente, pero acabou reintroducindo xunto a unha serie de medidas anti-xudías baixo presión do parlamento nos anos finais do seu reinado. O rei continuou o seu investimento na Abadía de Westminster, que pasou a ser o substituto do mausoleo anxevino da abadía de Fontevraud, e na que en 1269 se celebrou unha gran cerimonia para levar o corpo de Eduardo o Confesor ata un novo santuario. O propio rei axudou a levar o corpo ata o seu novo lugar de repouso.

Crise

Representación do século XIV de Henrique visitando o rei Lois IX de Francia.

Durante os seguintes catro anos nin Henrique nin os baróns foron capaces de restaurar a estabilidade en Inglaterra, e o poder mudou de mans en varias ocasións entre as diferentes faccións. Unha das prioridades do novo réxime foi resolver a prolongada disputa con Francia, e no final de 1259 Henrique e Leonor marcharon para París, para negociar os detalles finais do tratado de paz co rei Lois, escoltados por Simon de Montfort e gran parte do goberno dos baróns. No tratado, Henrique deixou de lado calquera reclamación ás posesións familiares no norte de Francia, pero foi confirmado como o gobernante lexítimo de Gascuña e varios territorios adxacentes no sur, rendendo homenaxe e recoñecendo a Lois como o seu señor feudal por estas posesións.

Cando de Montfort regresou a Inglaterra, Henrique, co apoio de Leonor, permaneceu en París onde aproveitou a oportunidade para reafirmar a autoridade real e comezou a emitir ordes reais independentemente dos baróns. Finalmente regresou para recuperar o poder en Inglaterra en abril de 1260, onde o conflito estoupara entre as forzas de De Clare e as de De Montfort e Eduardo. O irmán de Henrique, Ricardo, mediou entre ambas as dúas partes e evitou a confrontación armada. Eduardo reconciliouse co seu pai e de Montfort foi sometido a xuízo polas súas accións contra o rei. Henrique non foi quen de manter o poder e en outubro unha coalición liderada por de Montfort, de Clare e Eduardo tomou de novo o control por un breve período. Durante este tempo, o seu consello dos baróns tamén se sumiu no caos.

Henrique continuou apoiando publicamente as Provisións de Oxford, pero en segredo comezou as discusións co papa Urbano IV, coa esperanza de ser liberado do acordo que fixera en Oxford. En xuño de 1261, o rei anunciou que Roma o liberara das súas promesas e axiña deu un contra golpe co apoio de Eduardo. Purgou os rangos dos shériffs dos seus inimigos e retomou o control de moitos dos castelos da Coroa. A oposición dos baróns, liderada por de Montfort e de Clare, reuniuse temporalmente na súa oposición ás accións do rei, formando o seu propio parlamento, independente do oficial, e establecendo un sistema rival de control gobernamental sobre Inglaterra. Henrique e Leonor mobilizaron os seus apoios e reuniron un exército de mercenarios. Baixo a ameaza dunha guerra civil aberta, os baróns retrocederon: de Clare mudou de novo de bando, de Montfort marchou ao exilio en Francia e a resistencia dos baróns colapsou.

O goberno de Henrique recaeu principalmente en Leonor e nos seus partidarios savoianos. O rei tratou de solucionar a crise permanentemente forzando aos baróns a acordar o Tratado de Kingston. Este tratado reintroducía o sistema de arbitraxe para resolver as disputas entre o rei e os baróns, e tivo a Ricardo como o seu adxudicador inicial, co apoio de Lois de Francia. Henrique relaxou algunhas das súas políticas en resposta ás preocupacións dos baróns, mais axiña comezou a sinalar os seus inimigos políticos e reintroducir a súa impopular política siciliana. O goberno de Henrique quedou debilitado pola morte de De Clare, posto que o seu herdeiro, Gilbert, situouse xunto aos radicais. A posición do rei foi deteriorada polas incursións galesas nas Marcas e a decisión do papa de reverter o seu xuízo sobre as Provisións, desta vez confirmándoas como lexítimas. En principios de 1263 a autoridade do rei estaba desintegrada e o país estaba de novo a piques de sumirse nunha nova guerra civil.

Morte

O sepulcro de Henrique na Abadía de Westminster en Londres.

Eduardo partiu para combater na Oitava Cruzada, dirixida por Lois de Francia, no 1270, pero Henrique púxose cada vez máis enfermo. Creceron as sospeitas sobre unha nova rebelión e no ano seguinte o rei escribiu ao seu fillo para que regresase a Inglaterra, pero este non atendeu a petición. A saúde de Henrique mellorou lixeiramente e anunciou a súa renovada intención de unirse ás cruzadas el mesmo, pero nunca chegou a estar completamente recuperado e no solpor do 16 de novembro de 1272 finou en Westminster, probablemente baixo os coidados de Leonor. Foi sucedido por Eduardo, quen regresou amodo para Inglaterra a través de Gascuña, para finalmente chegar a Inglaterra en agosto de 1274.

Por petición propia, Henrique foi enterrado na Abadía de Westminster en fronte do altar maior, o antigo lugar de repouso de Eduardo o Confesor. Ao cabo duns poucos anos comezouse a traballar para construír unha tumba máis grande para o rei, e en 1290 Eduardo moveu o corpo do seu pai ata o seu lugar actual na abadía. A súa efixie funeraria, dourada e de latón, foi deseñada nos sotos da abadía por William Torell. Ao contrario das demais efixies da época, a de Henrique é particularmente realista, pero probablemente non mantén un gran parecido co rei.

Leonor probablemente esperaba que Henrique fose recoñecido como un santo, como o seu contemporáneo Lois IX de Francia. De feito o sepulcro final de Henrique semella o lampo dun santo, e contén nichos coa posible intención de albergar reliquias. Cando o corpo do rei foi exhumado en 1290, os contemporáneos apuntaron que o corpo estaba en perfectas condicións e que a longa barba do rei permanecía en perfecto estado, o que no seu tempo se consideraba un indicativo da pureza da santidade. Comezaron a reportarse milagres na tumba, pero Eduardo mostrouse escéptico a respecto destas historias. Os reportes cesaron e Henrique nunca foi canonizado. En 1292 o corazón do rei foi retirado do seu corpo e levado ata a abadía de Fontevraud xunto cos corpos dos demais membros da familia anxevina.

Legado

Na cultura popular

A vida de Henrique foi representada nunha serie de ilustracións debuxadas e coloreadas polo cronista contemporáneo Mateu de París, na súa maior parte debuxadas nas marxes da Chronica majora. París coñeceu a Henrique en 1236 e gozou dunha boa relación co monarca, aínda que non aprobara moitas das súas accións e as súas ilustracións resultasen frecuentemente pouco aduladoras. Henrique tamén aparece na poesía do italiano Dante, quen representou o rei na súa Divina Comedia como un exemplo dun monarca neglixente, sentado só no purgatorio a un lado doutros reis fracasados. Non está claro por que aparece afastado doutros dos seus contemporáneos, aínda que as posibles explicacións sexan que foi un código de Dante para representar que Inglaterra non facía parte do Sacro Imperio Romano Xermánico, ou como un comentario favorable ao rei, destacando a súa pouco usual piedade Ao contrario doutros monarcas medievais, Henrique non tivo un papel importante nas obras de William Shakespeare, e na época moderna non foi representado en filmes, teatro ou televisión, tendo tan só un pequeno papel na cultura popular.

Xenealoxía

Descendencia

Henrique e Leonor tiveron cinco fillos:

1. Eduardo I (n. 17/18 de xuño de 1239 – m. 7 de xullo de 1307)
2. Margarida (n. 29 de setembro de 1240 – m. 26 de febreiro de 1275)
3. Beatriz (n. 25 de xuño de 1242 – m. 24 de marzo de 1275)
4. Edmund (16 de xaneiro de 1245 – m. 5 de xuño de 1296)
5. Catarina (n. 25 de novembro de 1253 – m. 3 de maio de 1257)

Henrique non tivo fillos ilexítimos.

Ascendencia

A ascendencia de Henrique III foi a seguinte:

16. Fulk de Xerusalén

8. Geoffrey V, conde de Anjou

17. Ermengarda de Maine

4. Henrique II de Inglaterra

18. Henrique I de Inglaterra

9. Matilde de Inglaterra

19. Matilda de Escocia

2. Xoán I de Inglaterra

20. Guillerme IX, duque de Aquitania

10. Guillerme X de Aquitania

21. Philippa de Tolosa

5. Leonor de Aquitania

22. Aimery I, vizconde de Châtellerault

11. Aenor de Châtellerault

23. Dangerose de l'Isle Bouchard

1. Henrique III de Inglaterra

24. Wulgrin II, conde de Angulema

12. Guillerme VI de Angulema

25. Pontia de la Marche

6. Aymer de Angulema

26. Raymond I, vizconde de Turenne

13. Marguerita de Turenne

27. Mathilde, condesa de Perche

3. Isabel de Angulema

28. Lois VI de France

14. Pedro I de Courtenay

29. Adelaide de Maurienne

7. Alicia de Courtenay

30. Renaud, señor de Courtenay

15. Elizabeth de Courtenay

31. Hawise de Donjon

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Aurell, Martin (2003). L'Empire de Plantagenêt, 1154–1224 (en francés). Paris, France: Tempus. ISBN 978-2-262-02282-2. 
• Beeler, John (1972). "Military Developments from Prehistoric Times to 1485". En Higham, Robin. A Guide to the Sources of British Military History. Londres: Routledge and Keegan Paul. pp. 43–64. ISBN 978-0-7100-7251-1. 
• Bolton, Jim L. (2012). Money in the Medieval English Economy: 973–1489. ManchesterK: Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-5040-4. 
• Bradbury, Jim (1998). Philip Augustus, King of France 1180–1223. Londres: Longman. ISBN 978-0-582-06058-6. 
• Carpenter, D. A. (1990). The Minority of Henry III. Berkeley, US and Os Ánxeles: University of California Press. ISBN 978-0-520-07239-8. 
• Carpenter, David (1996). The Reign of Henry III. Londres: Hambledon Press. ISBN 1-85285-137-6. 
• Carpenter, David (2004). The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284. Londres: Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
• Carpenter, David (2005). "The Meetings of Kings Henry III and Louis IX". En Prestwich, Michael; Britnell, Richard; Frame, Robin. Thirteenth Century England: Proceedings of the Durham Conference, 2004 10. Woodbridge: Boydell Press. pp. 1–30. ISBN 978-1-84383-122-8. 
• Clanchy, M. T. (1998). England and its Rulers: 1066–1307 (3ª ed.). Oxford: Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-0649-8. 
• Cole, Virginia A. (2002). "Ritual Charity and Royal Children in 13ª Century England". En Rollo-Koster, Joëlle. Medieval and Early Modern Ritual: Formalized Behavior in Europe, China and Japan. Leiden: BRILL. pp. 221–241. ISBN 978-90-04-11749-5. 
• Davies, R. R. (2006). Domination and Conquest: the Experience of Ireland, Scotland and Wales 1100–1300. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-02977-3. 
• Davis, John Paul (2013). The Gothic King: a Biography of Henry III. Londres: Peter Owen. ISBN 978-0-7206-1480-0. 
• Duffy, Mark (2003). Royal Tombs of Medieval England. Stroud: Tempus. ISBN 978-0-7524-2579-5. 
• Eaglen, R. J. (1992). "The Evolution of Coinage in Thirteenth-Century England". En Coss, Peter R.; Lloyd, Simon D. Thirteenth Century England: Proceedings of the Newcastle upon Tyne Conference, 1991 4. Woodbridge: Boydell Press. pp. 15–24. ISBN 0-85115-325-9. 
• Frame, Robin (1992). "King Henry III and Ireland: the Shaping of a Peripheral Lordship". En Coss, Peter R.; Lloyd, Simon D. Thirteenth Century England: Proceedings of the Newcastle upon Tyne Conference, 1991 4. Woodbridge: Boydell Press. pp. 179–202. ISBN 0-85115-325-9. 
• Fritts, Stephanie (2008). "Henry III of England". En Ruud, Jay. Critical Companion to Dante: a Literary Reference to his Life and Work. New York City: Facts on File. p. 466. ISBN 978-0-8160-6521-9. 
• Gillingham, John (1984). The Angevin Empire (1ª ed.). Londres: Edward Arnold. ISBN 0-7131-6249-X. 
• Goebel, Stefan (2007). The Great War and Medieval Memory: War, Remembrance and Medievalism in Britain and Germany, 1914–1940. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85415-3. 
• Goodall, John (2011). The English Castle. New Haven, US and Londres: Yale University Press. ISBN 978-0-300-11058-6. 
• Hallam, Elizabeth M.; Everard, Judith A. (2001). Capetian France, 987–1328 (2ª ed.). Harlow: Longman. ISBN 978-0-582-40428-1. 
• Hillaby, Joe (2003). "Jewish Colonisation in the Twelfth Century". En Skinner, Patricia. Jews in Medieval Britain. Woodbridge: Boydell Press. pp. 15–40. ISBN 978-1-84383-733-6. 
• Hillen, Christian (2007). "The Minority Governments of Henry III, Henry (VII) and Louis IX Compared". En Weiler, Björn K.; Burton, Janet E.; Schofield, Phillipp R. Thirteenth Century England: Proceedings of the Gregynog Conference, 2005 11. Woodbridge: Boydell Press. pp. 46–60. ISBN 978-1-84383-285-0. 
• Holt, James Clarke (1984). "The Loss of Normandy and Royal Finance". En Holt, James Clarke; Gillingham, John. War and Government in the Middle Ages: Essays in Honour of J. O. Prestwich. Woodbridge: Boydell Press. pp. 92–105. ISBN 978-0-389-20475-6. 
• Howell, Margaret (1992). "The Children of King Henry III and Eleanor of Provence". En Coss, Peter R.; Lloyd, Simon D. Thirteenth Century England: Proceedings of the Newcastle upon Tyne Conference, 1991 4. Woodbridge: Boydell Press. pp. 57–72. ISBN 0-85115-325-9. 
• Howell, Margaret (2001). Eleanor of Provence: Queenship in Thirteenth-Century England. Oxford: Blackwell Publishers. ISBN 978-0-631-22739-7. 
• Jobson, Adrian (2012). The nome English Revolution: Simon de Montfort, Henry III and the Barons' War. Londres: Bloomsbury. ISBN 978-1-84725-226-5. 
• Kalof, Linda (2007). Looking at Animals in Human History. Londres: Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-334-5. 
• Lewis, Suzanne (1987). The Art of Matthew Paris in the Chronica Majora. Berkeley, US and Os Ánxeles: University of California Press. ISBN 978-0-520-04981-9. 
• Maddicott, J. R. (2004). Simon de Montfort. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37636-5. 
• Maier, Christoph T. (2003). Preaching the Crusades: Mendicant Friars and the Cross in the Thirteenth Century. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-63873-9. 
• Mayr-Harting, Henry (2011). Religion, Politics and Society in Britain, 1066–1272. Harlow: Longman. ISBN 978-0-582-41413-6. 
• McGlynn, Sean (2013). Blood Cries Afar: the Forgotten Invasion of England, 1216. Stroud: The History Press. ISBN 978-0-7524-8831-8. 
• Moss, V. D. (2007). "The Norman Exchequer Rolls of King John". En Church, Stephen D. King John: New Interpretations. Woodbridge: Boydell Press. pp. 101–116. ISBN 978-0-85115-947-8. 
• Pounds, Nigel J. G. (1994). The Medieval Castle in England and Wales: a Social and Political History. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45099-7. 
• Ridgeway, Huw (1988). "King Henry III and the 'Aliens', 1236–1272". En Coss, Peter R.; Lloyd, Simon D. Thirteenth Century England: Proceedings of the Newcastle upon Tyne Conference, 1987 2. Woodbridge: Boydell Press. pp. 81–92. ISBN 978-0-85115-513-5. 
• Robson, Michael (2010). "The Greyfriars of Lincoln, c.1230–1330: the Establishment of the Friary and the Friars' Ministry and Life in the City and its Environs". En Robson, Michael; Röhrkasten, Jens. Franciscan Organisation in the Mendicant Context: Formal and Informal Structures of the Friars' Lives and Ministry in the Middle Ages. Berlín: Lit. pp. 119–146. ISBN 978-3-643-10820-3. 
• Senocak, Neslihan (2012). The Poor and the Perfect: the Rise of Learning in the Franciscan Order, 1209–1310. New York City: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-6471-3. 
• Spufford, Peter (1989). Money and its Use in Medieval Europe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37590-0. 
• Stacey, Robert C. (1997). "Parliamentary Negotiation and the Expulsion of the Jews from England". En Prestwich, Michael; Britnell, Richard H.; Frame, Robin. Thirteenth Century England: Proceedings of the Durham Conference, 1995 6. Woodbridge: Boydell Press. pp. 77–102. ISBN 978-0-85115-674-3. 
• Stacey, Robert C. (2003). "The English Jews Under Henry III: Historical, Literary and Archaeological Perspectives". En Skinner, Patricia. Jews in Medieval Britain. Woodbridge: Boydell Press. pp. 41–54. ISBN 978-1-84383-733-6. 
• Turner, Ralph V. (2009). King John: England's Evil King?. Stroud: History Press. ISBN 978-0-7524-4850-3. 
• Tyerman, Christopher (1996). England and the Crusades, 1095–1588. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-82013-2. 
• Vincent, Nicholas (2006). The Holy Blood: King Henry III and the Westminster Blood Relic. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-02660-4. 
• Vincent, Nicholas (2007). "Isabella of Angoulême: John's Jezebel". En Church, Stephen D. King John: New Interpretations. Woodbridge: Boydell Press. pp. 165–219. ISBN 978-0-85115-947-8. 
• Warren, W. Lewis (1991). King John. Londres: Methuen. ISBN 0-413-45520-3. 
• Weiler, Björn K. U. (1999). "Henry III's Plans for a German Marriage and their Context". En Prestwich, Michael; Britnell, Richard; Frame, Robin. Thirteenth Century England: Proceedings of the Durham Conference, 1997 7. Woodbridge: Boydell Press. pp. 173–188. ISBN 978-0-85115-719-1. 
• Weiler, Björn K. U. (2012). Henry III of England and the Staufen Empire, 1216–1272. París: Royal Historical Society: Boydell Press. ISBN 978-0-86193-319-8. 
• Wild, Benjamin L. (2011). "A Captive King: Henry III Between the Battles of Lewes and Evesham 1264-5". En Burton, Janet E.; Lachaud, Frédérique; Schofield, Phillipp R.; Stöber, Karen; Weiler, Björn K. Thirteenth Century England: Proceedings of the Paris Conference 2009 13. Woodbridge: Boydell Press. pp. 41–56. ISBN 978-1-84383-618-6. 

Henrique III de Inglaterra Casa de Plantagenet Nacemento: 1 de outubro de 1207 Falecemento: 16 de novembro de 1272
Títulos Reais
Precedido por Xoán	Rei de Inglaterra Duque de Aquitania Señor de Irlanda	Sucedido  por Eduardo I