[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Adam Smith

economista e filósofo escocés

Adam Smith, nado en Kirkcaldy en 1723[1] e finado o 17 de xullo de 1790, foi un economista, filósofo escocés,[n. 1] pioneiro da economía política e figura clave da Ilustración escocesa,[3] considerado un dos maiores expoñentes da economía clásica. Considerado o "pai da economía"[4] ou o "pai do capitalismo",[5] Smith escribiu dúas obras clásicas, The Theory of Moral Sentiments (1759) e A riqueza das nacións (1776). Este último, está considerado a súa obra magna e o primeiro traballo moderno de economía. Nesta obra, Smith introduciu a súa teoría da vantaxe absoluta.[6]

Modelo:BiografíaAdam Smith

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacementoxuño de 1723 (<5 de xuño de 1723 (Xuliano)) Editar o valor en Wikidata
Kirkcaldy, Reino Unido (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Morte17 de xullo de 1790 Editar o valor en Wikidata (67 anos)
Edimburgo, Reino Unido Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaCanongate Kirkyard (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
RelixiónDeísmo Editar o valor en Wikidata
EducaciónUniversidade de Glasgow
Balliol College, Oxford (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Director de teseFrancis Hutcheson (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoEconomía, Ética, filosofía política, economic theory (en) Traducir, liberalismo económico, filosofía e Ilustración Editar o valor en Wikidata
Lugar de traballo Escocia Editar o valor en Wikidata
Ocupacióneconomista, profesor universitario, moralista, escritor, escritor de non ficción, filósofo, editor Editar o valor en Wikidata
Período de actividade1748 Editar o valor en Wikidata -
EmpregadorUniversidade de Glasgow (1751–1763)
Universidade de Edimburgo Editar o valor en Wikidata
Membro de
Influencias
Obra
Obras destacables
Familia
PaisAdam Smith Editar o valor en Wikidata  e Margaret Douglas Editar o valor en Wikidata
Premios
Sinatura Editar o valor en Wikidata
Descrito pola fonteGrande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (sec:Смит Адам)
Larousse Encyclopedia online (pt) Traducir
Dictionary of National Biography Editar o valor en Wikidata
BNE: XX1011829 Musicbrainz: a1bf4cd4-fe53-4fb9-92cd-fb3c321a2bf1 WikiTree: Smith-94289 Find a Grave: 20731 Editar o valor en Wikidata

Adam Smith baseaba o seu ideario no sentido común. Fronte ao escepticismo, defendía o acceso cotián e inmediato a un mundo exterior independente da conciencia. Este pensador escocés cría que o fundamento da acción moral non se basea en normas nin en ideas nacionais, senón en sentimentos universais, comúns e propios de todos os seres humanos.[7] A riqueza das nacións foi un precursor da moderna disciplina académica da economía. Neste e noutros traballos, desenvolveu o concepto de división do traballo e expuxo como o interese e a competencia racionais poden levar á prosperidade económica. Smith foi controvertido no seu día e o seu enfoque xeral e estilo de escritura foron a miúdo satirizados por escritores como Horace Walpole.[8]

Traxectoria

editar

Primeiros anos

editar

Adam Smith naceu en Kirkcaldy, en Fife, Escocia. O seu pai, tamén chamado Adam Smith, era Escritor do Signet, avogado e fiscal e tamén exercía de interventor das aduanas en Kirkcaldy.[9] A nai de Smith era Margaret Douglas, filla do terratenente Robert Douglas de Strathendry, tamén de Fife; casou co pai de Smith en 1720. Dous meses antes de que Smith nacese, o seu pai morreu, deixando a súa nai viúva.[10] A data do bautismo de Smith na Igrexa de Escocia en Kirkcaldy foi o 5 de xuño de 1723[11] e moitas veces tratouse como se fose tamén a súa data de nacemento,[9] que é descoñecida.

Aínda que se coñecen poucos acontecementos da primeira infancia de Smith, o xornalista escocés John Rae, biógrafo de Smith, rexistrou que Smith fora secuestrado por romanís con tres anos de idade e liberado cando outros o foran rescatar.[n. 2][12][13] Smith estaba achegado á súa nai, que probablemente o animou a perseguir as súas ambicións académicas.[14] Asistiu á Burgh School de Kirkcaldy, descrita por Rae como "unha das mellores escolas secundarias de Escocia nese período",[12] entre 1729 e 1737, aprendendo latín, matemáticas, historia e escritura.[14]

Educación universitaria

editar
 
Retrato da nai de Smith, Margaret Douglas

Smith entrou na Universidade de Glasgow cando tiña catorce anos e estudou filosofía moral con Francis Hutcheson.[14] En 1740, foi o graduado presentado para recibir estudos de posgrao no Balliol College, Oxford, coa Snell Exhibition.[15]

Smith consideraba que o ensino de Glasgow era moi superior á de Oxford, que lle parecía intelectualmente asfixiante.[16] No Libro V, Capítulo II de A Riqueza das Nacións, escribiu: "Na Universidade de Oxford, a maior parte dos profesores públicos abandonarón por completo, desde fai moitos anos, incluso a pretensión de ensinar." Tamén se di que Smith queixouse aos seus amigos de que unha vez os funcionarios de Oxford descubríronlle lendo un exemplar de A Treatise of Human Nature (en galego: Tratado da natureza humana) de David Hume, e posteriormente confiscáronlle o libro e castigaronno severamente por lelo.[12][17][18] Segundo William Robert Scott, "O Oxford da época [de Smith] axudouno pouco ou nada ao que ía ser a obra da súa vida".[19] Con todo, aproveitou a súa estancia en Oxford para aprender pola súa conta varias materias lendo moitos libros dos estantes da gran Bodleian Library.[20] Segundo as súas cartas, cando Smith non estudaba pola súa conta, a súa estancia en Oxford faciaselle insoportable.[21] Case ao final da súa estancia alí, empezou a sufrir ataques de tremores, probablemente síntomas dunha crise nerviosa.[22] Abandonou a Universidade de Oxford en 1746, antes de que terminase a súa bolsa de estudos.[22][23]

No Libro V de A riqueza das nacións, Smith comenta a baixa calidade do ensino e a escasa actividade intelectual das universidades inglesas, en comparación coas súas homólogas escocesas. Atribúe esta situación ás ricas dotacións dos colexios universitarios de Oxford e Cambridge, que facían que os ingresos dos profesores fosen independentes da súa capacidade para atraer estudantes, e ao feito de que os homes de letras distinguidos podían gañarse a vida aínda máis comodamente como ministros da Igrexa de Inglaterra.[18]

O descontento de Smith en Oxford podería deberse en parte á ausencia do seu querido profesor en Glasgow, Francis Hutcheson, que estaba ben considerado como un dos profesores máis destacados da Universidade de Glasgow na súa época e gañábase a aprobación de estudantes, colegas e mesmo residentes ordinarios co fervor e a seriedade das súas oracións (que ás veces abría ao público). As súas conferencias esforzábanse non só en ensinar filosofía, senón tamén en facer que os seus alumnos encarnasen esa filosofía nas súas vidas, adquirindo apropiadamente o epíteto de predicador da filosofía. A diferenza de Smith, Hutcheson non era un construtor de sistemas; máis ben, a súa personalidade magnética e o seu método de dar conferencias influíron tanto nos seus alumnos e provocaron que os máis grandes referísense a el reverencialmente como "o Hutcheson que nunca se esquecerá", un título que Smith en toda a súa correspondencia só utilizou para describir a dúas persoas, o seu bo amigo David Hume e o seu influente mentor Francis Hutcheson.[24]

Carreira docente

editar
 
David Hume foi amigo e contemporáneo de Smith.

De 1748 a 1751 foi profesor axudante de retórica e literatura[25] na Universidade de Edimburgo.[26] Durante este período estableceu unha estreita amizade co filósofo David Hume, amizade que influíu moito sobre as teorías economicistas e éticas de Smith.[27]

En 1751 foi nomeado catedrático de lóxica e en 1752 de filosofía moral na universidade de Glasgow.[28] A finais de 1763 recibiu unha oferta de Charles Townshend (que David Hume lle presentara) para converterse no titor do seu fillastro, Henry Scott, 3º Duque de Buccleuch. Smith dimitiu do seu posto como profesor en 1764 para aceptar o traballo. Posteriormente intentou devolverlle as taxas que cobrara aos seus alumnos porque renunciara a mediados do mandato, mais estes negáronse.[29]

Titorías, viaxes, intelectuais europeos

editar

O traballo como titor de Smith incluíu unha xira por Europa con Scott, durante a cal o educou sobre unha variedade de temas, como a etiqueta e modales. Pagáballe 300 libras ao ano (máis gastos) xunto cunha pensión de 300 libras ao ano, aproximadamente o dobre dos seus ingresos anteriores como profesor.[29] Smith viaxou por primeira vez como titor a Tolosa, onde estivo ano e medio. Segundo o seu propio relato, atopou a cidade algo aburrida e escribiulle a Hume que "comezara a escribir un libro para pasar o tempo".[29] Despois de percorrer o sur de Francia, o grupo mudouse a Xenebra, onde Smith se reuniu co filósofo Voltaire.[30]

Desde Xenebra, o grupo trasladouse a París. Aquí, Smith coñeceu ao editor e diplomático estadounidense Benjamin Franklin, que uns anos máis tarde lideraría a oposición nas colonias americanas contra catro resolucións británicas de Charles Townshend (na historia coñecidas como as Leis Townshend), que ameazaban o autogoberno colonial americano e impoñían dereitos de renda sobre unha serie de artigos necesarios para as colonias. Smith descubriu a escola de fisiocracia fundada por François Quesnay.[31] Os fisiócratas opúñanse ao mercantilismo, a teoría económica dominante da época, ilustrada no seu lema Laissez faire et laissez passer, le monde va de lui même! ("Deixa facer e deixa pasar, o mundo segue por si só!") e defendían a economía e política baseada na primacía da lei natural, a riqueza e a orde. Smith inspirouse en esencia nas ideas de François Quesnay e Anne Robert Jacques Turgot para establecer a súa propia teoría, con diferenzas respecto á destes autores.

A riqueza de Francia fora practicamente esquilmada por Lois XIV[n. 3] e Lois XV en guerras ruinosas,[n. 4] e esgotouse aínda máis na axuda os soldados revolucionarios americanos, contra os británicos. Dado que a economía británica da época lanzaba unha distribución da renda que contrastaba coa que existía en Francia, Smith concluíu que "con todas as súas imperfeccións, [a escola fisiocrática] é quizais a aproximación máis próxima á verdade que se publicou ata o de agora sobre o tema da economía política."[32] A distinción entre traballo produtivo e improdutivo -a clase fisiocrática estéril- foi unha cuestión predominante no desenvolvemento e a comprensión do que se convertería na teoría económica clásica.

Últimos anos

editar

En 1766, o irmán máis novo de Henry Scott morreu en París e a xira de Smith como titor rematou pouco despois.[33] Smith regresou á casa ese ano a Kirkcaldy, e dedicou gran parte da década seguinte a escribir a súa obra magna.[34] Alí, fixo amizade con Henry Moyes, un mozo cego que mostrou unha aptitude precoz. Smith conseguiu o patrocinio de David Hume e Thomas Reid na educación do mozo.[35] En maio de 1773, Smith foi elixido membro da Royal Society de Londres,[36] e foi elixido membro do Literary Club en 1775. A riqueza das nacións publicouse en 1776 e foi un éxito instantáneo, esgotando a súa primeira edición en só seis meses.[37]

En 1778, Smith foi nomeado director de aduana en Escocia e marchou a vivir coa súa nai (que morreu en 1784)[38] a Panmure House no Canongate de Edimburgo.[39] Cinco anos despois, como membro da Sociedade Filosófica de Edimburgo cando recibiu a súa carta real, converteuse automaticamente nun dos membros fundadores da Royal Society of Edinburgh.[40] De 1787 a 1789 ocupou o posto de reitor honorífico da Universidade de Glasgow.[41]

Morte

editar
 
En Kirkcaldy, cidade natal de Smith, hai unha placa conmemorativa de Smith.

Smith morreu na á norte de Panmure House en Edimburgo o 17 de xullo de 1790 tras unha dolorosa enfermidade. O seu corpo foi enterrado no Canongate Kirkyard.[42] No seu leito de morte, Smith mostrou o seu desagrado por non destacar máis.[43]

Os testamentarios literarios de Smith foron dous amigos do mundo académico escocés: o físico e químico Joseph Black e o xeólogo pioneiro James Hutton.[44] Smith deixou moitas notas e material inédito, pero deu instrucións de destruír todo o que non fora apto para a súa publicación.[45] Mencionou unha inédita Historia da Astronomía como probablemente adecuada, e apareceu debidamente en 1795, xunto con outros materiais como Essays on Philosophical Subjects (Ensaios sobre temas filosóficos).[44]

A biblioteca de Smith pasou por testamento a David Douglas (fillo do seu primo o coronel Robert Douglas de Strathendry, Fife), que vivía con Smith.[46] Finalmente dividiuse entre os seus dous fillos sobreviventes, Cecilia Margaret (Sra. Cunningham) e David Anne (Sra. Bannerman). Á morte en 1878 do seu marido, o reverendo W. B. Cunningham de Prestonpans, a Sra. Cunningham vendeu algúns dos libros. O resto pasou ao seu fillo, o profesor Robert Oliver Cunningham do Queen's College de Belfast, quen doou unha parte á biblioteca do Queen's College. Tras a súa morte, os libros restantes foron vendidos. Á morte da Sra. Bannerman en 1879, a súa parte da biblioteca pasou intacta ao New College (da Igrexia Libre) de Edimburgo e a colección transferiuse á Biblioteca Principal da Universidade de Edimburgo en 1972.

Personalidade e crenzas

editar

Carácter

editar
 
Retrato de Smith por John Kay, 1790

Non se sabe moito sobre as opinións persoais de Smith máis aló do que pode deducirse dos seus artigos publicados. Os seus documentos persoais foron destruídos tras a súa morte, a petición súa.[45] Nunca casou,[47] e parece que mantivo unha estreita relación coa súa nai, coa que viviu tras o seu regreso de Francia e que morreu seis anos antes ca el.[48]

Smith foi descrito por varios dos seus contemporáneos e biógrafos como un cómico descoidado, con peculiares hábitos de fala e andar, e un sorriso de "inexpresable benignidade".[49] Era coñecido por falar consigo mesmo,[43] un hábito que comezou durante a súa infancia, cando sorría embelesado conversando con compañeiros invisibles.[50] Tamén tiña episodios ocasionais de enfermidade imaxinaria,[43] e dise que tiña libros e papeis colocados en pilas altas no seu estudo.[50] Segundo unha historia, Smith levou a Charles Townshend a visitar unha fábrica de curtidos, e mentres discutían sobre libre comercio, Smith entrou nun enorme pozo de curtido do que necesitou axuda para saír.[51] Tamén se di que puxo pan e manteiga nunha teteira, bebeuse a beberaxe e declarou que era a peor cunca de té que tomara nunca. Segundo outro relato, Smith saíu distraído a pasear en camisón e acabou a 15 km, nos arredores da cidade, antes de que as campás dunha igrexa próxima o devolveran á realidade..[50][51]

Obra

editar
 
Inquiry into the nature and causes of the wealth of nations, 1922

Teoría dos sentimentos morais

editar

A Teoría dos sentimentos morais de 1759 empeza pola exploración de todas as condutas humanas nas cales o egoísmo non parece xogar un papel determinante, como aseguraba Hobbes. O que se expón é o proceso de Simpatía (ou empatía), a través do cal un suxeito é quen de poñerse no lugar doutro, aínda cando non obteña beneficio disto. Búscase criticar á concepción Utilitarista, como aparece en Hume. O desenvolvemento da obra leva ao descubrimento do espectador imparcial, a voz interior que ditaría a propiedade ou impropiedade das accións. Este espectador imparcial pode asociarse ao concepto de supereu, de Sigmund Freud. Ao longo da obra, o autor explica a orixe e o funcionamento dos sentimentos morais, o resentimento, a vinganza, a virtude, a admiración, a corrupción e a xustiza. O resultado é unha concepción dinámica e histórica dos sistemas morais, en oposición a visións máis estáticas como as impartidas polas relixións. En termos filosóficos, a natureza humana estaría deseñada para avanzar fins ou causas finais, que non necesariamente son coñecidos polos suxeitos, que se guían polas causas eficientes.

A riqueza das nacións

editar

En 1776 Adam Smith escribiu a súa obra A investigación sobre a natureza e causas da riqueza das nacións (ou A riqueza das nacións), pola cal é considerado por moitos o pai da Economía Política. Esta obra representa o intento por diferenciar a economía política da ciencia política, a ética e a xurisprudencia. Un elemento fundamental para esta diferenciación foi a crítica ao mercantilismo, corrente heteroxénea que viña desesenvolvendo nocións económicas desde o século XV, máis vencellada aos imperios coloniais que á nacente revolución industrial.

Segundo a tese central de A riqueza das nacións, a clave do benestar social está no crecemento económico, que se potencia a través da división do traballo. A división do traballo, á súa vez, profundízase a medida que se amplía a extensión dos mercados e por ende a especialización. Unha particularidade da obra é a formulación de que, grazas á apelación ao egoísmo dos demais, lógrase o benestar xeral. Isto é interpretado moitas veces de xeito impreciso como que o egoísmo leva ao benestar xeral. Porén, pasaxes tanto desta obra como de Os sentimentos morais deixan claro que a empatía co egoísmo do outro e o recoñecemento das súas necesidades é a mellor forma de satisfacer as necesidades propias.

A obra inclúe unha filosofía da historia, onde a propensión a intercambiar exclusiva do home convértese no motor do desenvolvemento humano. Esta obra constitúe tamén unha guía para o deseño da política económica dun goberno. Os beneficios da man invisíbel do mercado só se obterán nunha sociedade ben gobernada.

Entre as súas achegas máis importantes cabe salientar tamén:

  • A diferenciación clara entre valor de uso e valor de cambio.
  • O recoñecemento da división do traballo, entendida como especialización de tarefas, para a redución de custos de produción.
  • A predición de posibles conflitos entre os donos das fábricas e os traballadores.
  • A acumulación de capital como fonte para o desenvolvemento económico.
  • A defensa do mercado competitivo como o mecanismo máis eficiente de asignación de recursos.

Influencia

editar

A investigación sobre a natureza e causas da riqueza das nacións estivo suxeita a todo tipo de interpretacións. Entre elas as que máis destacan son:

  • David Ricardo: realiza unha crítica á obra, desenvolvendo máis a teoría do valor-traballo e conceptos como capital e reprodución.
  • Karl Marx: afonda a liña de Ricardo, rescatando concepcións smithianas.
  • Milton Friedman e Rose Friedman: céntranse en temas como "A man invisíbel" e o papel do Estado. Milton e Rose Friedman escriben A libertade de elixir baseados na doutrina smithiana do libre comercio.
  • Amartya Sen: lectura renovada de Smith que retoma a Teoría dos sentimientos morais, libro de capital importancia para os eidos da ética, a teoloxía e a moral. Amartya Sen salienta a importancia do sentimento de simpatía na obra de Smith e cuestiona a estreita interpretación friedmaniana que lle atribúe ao egoísmo a harmonía do mundo.

Notas

editar
  1. ↑ Smith foi descrito como un británico do norte e escocés[2]
  2. ↑ In Life of Adam Smith, Rae writes: "No seu cuarto ano, durante unha visita á casa do seu avó en Strathendry, a beiras do Leven, [Smith] foi roubado por unha banda de xitanos que pasaba por alí, e durante un tempo non puido ser atopado. Pero ao pouco tempo chegou un cabaleiro que atopara a unha muller romaní a uns quilómetros pola estrada cun neno que choraba lastimeramente. Inmediatamente enviáronse exploradores na dirección indicada e deron coa muller no bosque de Leslie. En canto viunos, tirou a súa carga ao chan e escapou, e o neno foi devolto á súa nai. [Smith] sería, témome, unha pobre xitana."[12]
  3. ↑ Durante o reinado de Lois XIV, a poboación diminuíu en 4 millóns e a produtividade agrícola reduciuse nun terzo, mentres que os impostos aumentaron. Cusminsky, Rosa, de Cendrero, 1967, Los Fisiócratas, Buenos Aires: Centro Editor de América Latina, p. 6
  4. ↑ 1701-1714 Guerra de Sucesión Española, 1688-1697 Guerra da Gran Alianza, 1672-1678 Guerra Franco-Holandesa, 1667-1668 Guerra de Devolución, 1618-1648 Guerra dos Treinta Anos
Referencias
  1. ↑ "Adam Smith (1723–1790)". BBC. Consultado o 17 de novembro do 2023. Descoñécese a data exacta de nacemento de Adam Smith, pero foi bautizado o 5 de xuño de 1723. 
  2. ↑ Williams, Gwydion M. (2000). Adam Smith, Wealth Without Nations (en inglés). Londres: Athol Books. p. 59. ISBN 978-0-85034-084-6. 
  3. ↑ "BBC – History – Scottish History". www.bbc.co.uk. 
  4. ↑ Brown, Vivienne (5 December 2008). "Mere Inventions of the Imagination': A Survey of Recent Literature on Adam Smith". Cambridge University Press 13 (2): 281–312. doi:10.1017/S0266267100004521. Consultado o 20 de xullo de 2020. 
  5. ↑ "Adam Smith: Father of Capitalism". www.bbc.co.uk. Consultado o 20 de febreiro de 2019. 
  6. ↑ "Absolute Advantage – Ability to Produce More than Anyone Else". Corporate Finance Institute (en inglés). Consultado o 20 de febreiro de 2019. 
  7. ↑ Cohen, Fernando (2011). Pardina, José, ed. "Grandes pensadores de la historia. Las 25 cabezas más influyentes". Muy Historia. Muy Historia (en castelán) (España: G e J España Edicións, S.L., S. en C., publicado o 29/05/2011) (35): 45–70. Arquivado dende o orixinal o 05/02/2013. Consultado o 05/07/2011. A acumulación de capital é clave para o desenvolvemento económico 
  8. ↑ John, McMurray (19 de marzo de 2017). "Capitalism's 'Founding Father' Often Quoted, Frequently Misconstrued". Investor.com. Consultado o 31 de maio de 2019. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Rae 1895, p. 1
  10. ↑ Bussing-Burks 2003, pp. 38–39
  11. ↑ Buchan 2006, p. 12
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Rae 1895, p. 5
  13. ↑ "Fife Place-name Data :: Strathenry". fife-placenames.glasgow.ac.uk. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Bussing-Burks 2003, p. 39
  15. ↑ Buchan 2006, p. 22
  16. ↑ Bussing-Burks 2003, p. 41
  17. ↑ Rae 1895, p. 24
  18. ↑ 18,0 18,1 Buchholz 1999, p. 12
  19. ↑ Introductory Economics. New Age Publishers. 2006. p. 4. ISBN 81-224-1830-9. 
  20. ↑ Rae 1895, p. 22
  21. ↑ Rae 1895, pp. 24–25
  22. ↑ 22,0 22,1 Bussing-Burks 2003, p. 42
  23. ↑ Buchan 2006, p. 29
  24. ↑ Scott, W. R. "The Never to Be Forgotten Hutcheson: Excerpts from W. R. Scott," Econ Journal Watch 8(1): 96–109, xaneiro de 2011.[1] Arquivado 2013-12-28 en Wayback Machine.
  25. ↑ Smith, A. ([1762] 1985). Lectures on Rhetoric and Belles Lettres [1762]. vol. IV of the Glasgow Edition of the Works and Correspondence of Adam Smith (Indianapolis: Liberty Fund, 1984). Consultado o 16 de febreiro de 2012
  26. ↑ "Adam Smith". Biography (en inglés). Consultado o 30 de xullo de 2019. 
  27. ↑ Winch, Donald (setembro de 2004). "Smith, Adam (bap. 1723, d. 1790)". Dictionary of National Biography. Oxford University Press. 
  28. ↑ Bussing-Burks 2003, p. 43
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Buchholz 1999, p. 16
  30. ↑ Buchholz 1999, pp. 16–17
  31. ↑ Buchholz 1999, p. 17
  32. ↑ Smith, A., 1976, The Wealth of Nations edited by R. H. Campbell and A. S. Skinner, The Glasgow edition of the Works and Correspondence of Adam Smith, vol. 2b, p. 678.
  33. ↑ Buchholz 1999, p. 18
  34. ↑ Buchan 2006, p. 90
  35. ↑ Dr James Currie to Thomas Creevey, 24 de febreiro de 1793, Lpool RO, Currie MS 920 CUR
  36. ↑ Buchan 2006, p. 89
  37. ↑ Buchholz 1999, p. 19
  38. ↑ Durant, Will; Durant, Ariel (1 de xullo de 1967). The Story of Civilization: Rousseau and Revolution. MJF Books. ISBN 1567310214. 
  39. ↑ Buchan 2006, p. 128
  40. ↑ Buchan 2006, p. 133
  41. ↑ Buchan 2006, p. 137
  42. ↑ Buchan 2006, p. 145
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Bussing-Burks 2003, p. 53
  44. ↑ 44,0 44,1 Buchan 2006, p. 25
  45. ↑ 45,0 45,1 Buchan 2006, p. 88
  46. ↑ Bonar 1894, p. xiv.
  47. ↑ Buchan 2006, p. 11
  48. ↑ Buchan 2006, p. 134
  49. ↑ Rae 1895, p. 262
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 Skousen 2001, p. 32
  51. ↑ 51,0 51,1 Buchholz 1999, p. 14

Véxase tamén

editar


Bibliografía

editar

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Smith&oldid=6765257»