Sus (generoa)
| Sus (generoa) | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Artiodactyla |
| Familia | Suidae |
| Subfamilia | Suinae |
| Generoa | Sus Linnaeus, 1758
|
| Espezieak | |
Ikusi testua
| |
- Artikulu hau generoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Sus».
Sus Suidae familiako ugaztunen genero bat da, jatorriz Eurasiakoa, eta etxeko zerriak eta basurdeak hartzen ditu. Generoa Suinae azpifamiliakoa da, suidoen familiaren barruan, beste talde batzuekin batera, hala nola afrikar fakokeroekin. Ahaide urrunak Tayassuidae familiako amerikar pekariak daude.
Gaur egun genero honetako 1.000 milioi ale inguru bizi dira. Etxeko zerria munduan populaziorik handiena duen ugaztunetako bat da. Txerriak omniboroak dira eta elikagai ugari kontsumi ditzakete[1]. Txerriak biologikoki gizakien antzekoak dira, eta, beraz, sarritan erabiltzen dira gizakien ikerketa medikorako[2].
Ezaugarriak eta portaera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Txerriek mutur luzea du, begi txikiak eta isats labur eta kizkurra . Gorputza potoloa eta hanka laburrak ditu. Oin bakoitzean lau hatz dituzte, eta hatz ertainak oinez ibiltzeko erabiltzen dituzte.
Zerriak omniboroak dira, eta landareak eta animaliak (ornogabeak, ugaztun txikiak, arrautzak, sarraskia, etab.) jateko gai dira. Euren hortzeria formula 3.1.4.33.1.4.3, guztira 44 hortz. Aurreko hortzak elikagaiak apurtzeko moldatuta daude. Arretan, letaginak luzeak izan ohi dira, eta etengabe hazten dira, bata bestearen aurka zorroztuz[3].
Emeak (zerramak) ugalkorrak dira 8-18 hilabete bitartean. 21 egunetik behin araldian jartzen dira. Arrak (aketzak) sexualki helduak dira 8-10 hilabete bitartean[4]. Kumaldi batek 6 eta 12 esne-txerri artean izaten ditu.
Zerriek ez dute izerdi-guruin funtzionalik; beraz, kanpoko iturri batetik hoztu behar dira, normalean ura edo lokatza behar dutenean. Erradiazio aktinikotik babesteko ere lokazten dira. Intsektu eta parasitoen aurkako babesa ere ematen du.
Habitata eta banaketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mila milioi ale inguru bizi dira munduan, eta etxeko txerria planetako ugaztun ugarienetako bat da.
Etxeko txerriaren arbasoa basurdea da, ugaztun handienetako eta hedatuenetako bat. Basurdearen subespezie ugariak klima guztietakoak dira, gogorrenak izan ezik, Eurasia kontinentalekoak eta uharteetakoak, baita Afrikakoak ere, Irlandatik eta Indiatik Japoniara eta Siberiako iparraldera.
Indonesiako, Malaysiako eta Filipinetako uharte ugarietako beste zerri batzuetatik denbora luzez isolaturik, zerriak espezie desberdin asko bihurtu dira. Gizakiek txerriak sartu dituzte Australian, Ipar Amerikan eta Hego Amerikan, eta uharte askotan, bai istripuz, bai etxean ihes egindako zerri gisa, bai basurde gisa.
Espezieak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Sus ahoenobarbus
- Sus barbatus
- Sus bucculentus
- Sus cebifrons
- Sus celebensis
- Sus oliveri
- Sus philippensis
- Sus salvanius
- Sus scrofa
- Sus verrucosus
| # | Espeziea | Irudia | Egoera |
|---|---|---|---|
| style='text-align:right' | Sus affinis | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus africanus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus ahoenobarbus |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus amyus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus andersoni | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus apscheronicus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus arvernensis |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus attila | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus babyrussa | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus barbatus |  |
|
| style='text-align:right' | Sus bucculentus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus cebifrons |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus celebensis |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus domesticus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus fasciatus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus gadarensis | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus heureni | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus houi | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus hydrochaeris | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus hysudricus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus larvatus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus leucomystax |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus lybicus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus madagascariensis | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus mystaceus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus nicobaricus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus oi | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus oliveri |
| |
| style='text-align:right' | Sus pecari | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus philippensis |  |
|
| style='text-align:right' | Sus porcus | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus salvanius | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus scrofa |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus sp. | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus strozzii |  |
daturik gabe |
| style='text-align:right' | Sus tajacu | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus timoriensis | daturik gabe | |
| style='text-align:right' | Sus verrucosus |  |
daturik gabe |
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) «Pig And Human Digestive System» prezi.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
- ↑ (Ingelesez) Grush, Loren. (2015-03-24). «Why pigs are so valuable for medical research» Fox News (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
- ↑ (Ingelesez) Wickline, Kristin. «Sus scrofa (wild boar)» Animal Diversity Web (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
- ↑ (Ingelesez) Wickline, Kristin. «Sus scrofa (wild boar)» Animal Diversity Web (Noiz kontsultatua: 2024-03-22).
