Jodhpur

Jodhpur; जोधपुर; Rajasthaniz; Hindiz; Ezizena
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	India
Estatua	Rajasthan
Jatorrizko izena	जोधपुर
Posta kodea	342001
Geografia
Koordenatuak	26°17′40″N 73°01′40″E / 26.2944°N 73.0278°E
Azalera	11.210 km²
Altuera	231
Demografia
Biztanleria	1.033.918
Dentsitatea	4.437 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1459
Telefono aurrizkia	0291
Ordu eremua	UTC+05:30
Matrikula	RJ-19
	jodhpur.rajasthan.gov.in

Jodhpur (rajasthaniz जोधाणा; hindiz जोधपुर) Indiako Rajasthan estatuko bigarren hiri handiena da, Jaipur hiriburuaren atzetik. 1.006.652 biztanle ditu (2010) eta hiri urdina ezizena dauka, Mehrangarh gotorlekuaren azpian dauden etxeak horrela margoturik daudelako. Hasiera batean brahmanen kastako etxeak bakarrik margotzen ziren baina jende xehea ere kolore berdinez margotzen hasi zen, margo urdinak eltxoak uxatu eta etxea freskatzen zuela uste baitzuten.

Hiria Mehrangarh gotorleku ikusgarriaren azpian kokatzen da. Harresi sendo batek inguratzen ditu gotorlekua bera eta hiriaren alde zaharra, baina dagoeneko hiriak harresia gainditu eta kanpoaldean izugarri hedatu da.

Geografia eta klima

Jodhpur Rajasthan estatuaren erdialdean kokaturik dago. Bere altuera 232 metrotakoa da. Basamortuko klima du, hau da euri gutxi eta tenperatura handiak (Eguzkiaren hiria ere esaten zaio batzuetan). Prezipitazioen batez bestekoa 360mm urteko da baina tokatzen den montzoiaren arabera kopurua handiagoa edo txikiagoa izan daiteke; 1899an 24mm baino ez ziren izan eta 1917an aldiz 1178mm.

Historia

Jodhpur 1459an Rao Jodha rajputak fundatu zuen eta bere izena ipini zion, Jodhen hiria esan nahi baitu. Rao Jodhak inguruko lurraldeak konkistatzen jarraitu zuen Marwar estatua osatuz. Estatu honen hasierako hiriburua Mandore bazen ere (rajputaren jaiolekua) Jodhpurrek berehala lortu zuen hiriburutza, bere kokapen estrategikoari esker, Delhi eta Gujaraten arteko bidean baitzegoen. Merkatari-bide honi esker aberastu egin zen opio, kobre, zeta, datil eta kafearen salerosketaz.

Marwar estatuak berehala onartu zuen mogolen menpekotasuna, nahiz eta nolabaiteko autonomia mantendu. Hauen arkitektura eta artearen zantzuak nabariak dira oraindik hirian. Hala ere 1679an Aurangzeb enperadore mogolak beretzako hartu zuen estatua. Borrokak izan ziren orduan eta 1707an enperadorea hil zenean mogolek berriro itzuli zioten autonomia Marwar estatuari. Mogolen indarrak behera egin ahala Jodhpurreko gortean istiluak sortzen hasi ziren eta hegoaldeko Marathek estatua berenganatzeko aukera ikusi zuten. Mende erdi gerran pasa ondoren Marwar estatuak Britainiar Inperioari laguntza eskatu eta Britainiar Raj bihurtu zen 1818an eta Jodhpurrek egonkortasun handia lortu zuen. Egoera honetan marwari merkatariak aberastu egin ziren, Indiako garrantzitsuenak izatera iritsi zirelarik.

Klima

Datu klimatikoak (Jodhpur)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	25	27.8	33.4	38.4	41.4	40.1	36	33.7	35	36	31.5	26.8	33.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	9.6	11.8	17.2	22.7	26.8	28.2	26.8	25.3	24.1	19.9	14.5	10.8	19.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	10.2	4.8	3.9	5.1	66.1	35.1	120.8	128.9	57.6	8.1	2.6	1.6	444.8
Iturria: [^[1]]

Ekonomia

Artisautza da Jodhpurren ekonomiaren oinarria. Altzarigintza da nagusi, 200.000 lanpostu sortzen dituelarik, baita ehungintza ere (zeta nagusiki) eta azkenik oso famatuak dira Jodhpurreko miniaturak, paper edo zeramika zati txikitan eginiko artelanak. Bigarren diru iturria turismoa da. Ondasun ikusgarri asko ditu eta Rajasthan esploratzeko toki aproposa da, erdialdean kokaturik baitago. Lehen sektoreari dagokionez aipatzekoak dira mathani pipermin gorri famatuak eta gatz eta igeltsu meategiak.

Ondasun nabarmenak

Mehrangarh gotorlekua: Hiritik 125 metro altxatzen den muinoan kokaturik dagoen gotorleku ikusgarria da. Harresi sendoak ditu 36 metroko altuera dutenak eta barnean rajputaren palazio eta patioak daude, denak ederki dekoratuak. Bertatik Jodhpur hiri urdinaren ikuspegi itzela dago. Muinoaren berezko izena txorien muinoa da eta gaur egun ere bertan ikus daitezke sorbeltz kolonia handiak, baita rajputentzat sakratuak ziren miru gorriak ere. Gotorlekua Rao Jodhak eraiki zuen 1459an, baina gotorlekuaren zatirik gehienak Jaswant Singh rajputak egin zuen XVII. mendean.
Umaid Bhawan jauregia: XX. mende hasieran bertako maharajak erabaki zuen eraikin berri bat egin behar zuela Mehrangah Fort berari ere itzala egin eta Jodhpurreko sinbolo bihurtuko zena. Jodhpurreko muinorik altuena aukeratu eta 5000 langilek 15 urtetan bukatu zuten. 347 gela ditu eta guztietan 23 °C-ko tenperatura konstantea dago. Gaur egun eraikin pribatua da, heren bat luxuzko hotel bihurtu badute ere.
Jaswant Thada: Mehrangarh Fort ondoan kokaturik dagoen Jaswant Singh II.a maharajaren hilobia, marmol zuriz egina dago. 1899an eraiki zutenetik bertan burutu izan dira Jodhpurreko agintarien kremazioak.
Erlojuaren plaza: Jodhpurreko hiri zaharraren erdigunea da, inguruan Sadar Market bazarra kokatzen da.