Porco

Porco
Porca co seu leitón
Estado de conservación
Domesticado
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Mammalia Orde: Artiodactyla Familia: Suidae Xénero: Sus Especie: 'Sus scrofa' Linnaeus, 1758 Subespecie: S. s. domesticus
Nome trinomial
Sus scrofa domesticus Erxleben, 1777
Sinonimia
Sus scrofa domestica Erxleben, 1777 Sus domesticus Erxleben, 1777 Sus domestica Erxleben, 1777

O porco (tamén coñecido como cocho, marrán, chino ou quino) é un mamífero tipicamente doméstico, de nome científico Sus scrofa, aínda que algúns autores danlle o nome de Sus domesticus (ou Sus scrofa domesticus) para o diferenciar do porco bravo ou xabarín, ao cal se lle atribúe o nome de Sus scrofa.

Historia

O porco domesticouse en Anatolia sobre o ano 7.000 a. C. Chegou a Europa dende Turquía, e hai probas da súa domesticación no sitio arqueolóxico de Çayönü, aínda que hoxe neste país este animal non aparece na gastronomía tradicional debido a ser agora un país islámico e esa relixión prohibe o consumo deste mamífero. Non existe en estado salvaxe na natureza.

En Galicia, a crianza do porco goza de gran tradición, como queda reflictido na popular matanza do porco de San Martiño ou a fama de xamóns coma o de Lalín (concretamente na parroquia de Bermés, ou o da Cañiza.

Utilidade

O porco críase sobre todo pola súa carne, ben para ser consumida fresca, en salazón ou transformada en embutidos ou outros produtos cárnicos. Entre outros, do porco saen o lacón, o xamón, o touciño ou o chourizo. Este é o seu uso principal sobre todo na cría tradicional doméstica. Pero o porco fai bo o que se di del e ten outros moitos usos:

• Manufacturas:
  • Pel: coiro suave e xoguetes para animais.
  • Pelo: para facer as cerdas dos cepillos.
  • Vexiga: unha vez limpa, inchada e seca podía ser usada como xoguete para os nenos. Hoxe fai parte da vestimenta das pantallas do entroido de Xinzo de Limia.
• Medicina:
  • Órganos internos: pola súa similitude cos humanos poden usarse para o estudo e a experimentación
  • Corazón: próteses valvulares cardiacas.
  • Ollos: concretamente as córneas, que se usan como base para crear córneas bioartificiais que poidan ser transplantadas a humanos.
  • Intestino:
    • Heparina. O intestino de porco é unha das fontes deste anticoagulante.
    • Sutura reabsorbible usada en cirurxía.
• Industria alimentaria:
  • Pel, tendóns e outros restos: xelatina de uso alimentario, tamén coñecida como aditivo E-441. Neste caso aproveitase o coláxeno presente nos seus tecidos.
  • Graxa: convertida por cocción en manteiga, esta pode ser usada como remedio tradicional, lubricante artesán ou como líquido de fritir ou materia prima doutras preparacións. O seu subproduto, o roxón, úsase para comer directamente ou como ingrediente doutras comidas.

Amais diso, tradicionalmente, sobre todo en Italia, usábase o porco para buscar trufas. O seu olfacto permítelle detectalas e co fociño e as patas foza ata atopalas.

Terminoloxía

Entre outros nomes para porco en galego están o de cocho ou marrán. As crías do porco reciben os seguintes nomes (especialmente cando son moi novos e aínda maman): bácoro ou bacoriño, leitón, marrancho, rancho, reco, rello, relo, rengo, zacote ou marrote. O porco macho adulto denomínase verrón, cacheiro, cachaceiro ou cachazo. Se se dedica a cubri-las femias, porco da semente, porco colludo, porco pai e castal, castizal ou castizo (de aí o alcume de O Castizo que leva Cibrán, o protagonista da novela A esmorga de Eduardo Blanco Amor).

Produción

Bacoriños nunha granxa.

Os porcos críanse en numerosos países, aínda que os maiores consumidores de porco a nivel mundial están en Asia. Existe un importante comercio internacional e mesmo intercontinental de porcos e de carne de porco. Aínda que a China ten a meirande produción en termos absolutos, precisa importar grandes cantidades para satisfacer a demanda, que se ten incrementado notabelmente ao longo do seu desenvolvemento como potencia económica. Os principais exportadores de porco son os Estados Unidos, a Unión Europea e o Canadá. Por exemplo, a produción canadense foi de 22,8 millóns de porcos no ano 2008 e máis da metade foi exportada a 143 países.

Listaxe dos 10 principais criadores de porcos (2014)
País	Produción (millóns)
China	474,1
Estados Unidos	67,7
Brasil	37,9
Alemaña	28,3
Vietnam	26,8
España	26,6
Rusia	19,1
México	16,1
Myanmar	13,9
Francia	13,3
En todo o mundo	986,6
Fonte: Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura FAO Arquivado 30 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine.

Razas de porco doméstico

Véxase tamén: Lista de razas de porcos.

Porco celta

Artigo principal: Porco celta.

Porco celta.

A raza de porco celta é unha variedade que até comezos do século XX era a maioritaria en Galiza. Despois de estar a piques de desaparecer durante os anos oitenta, en 1999 púxose en marcha a Asociación de Criadores de Gando Porcino Celta. O apoio público coa creación dun rexistro da raza e a difusión das cualidades deste animal está a favorecer o rexurdimento da cabana maioritaria en Galiza, antes de se ver desprazada por novas razas que ofrecían un maior crecemento.

Dous porcos vietnamitas.

Outras razas: Berkshire, porco ibérico, porco tamworth, porco vietnamita e porco galés.

O porco na cultura popular

Miss Piggy, Babe e Porky Pig son personaxes moi coñecidos no mundo audiovisual. Os tres porquiños, Piglet de A. A. Milne, Wilbur da novela Charlotte's Web, The Sheep-Pig, Zhu Bajie ou Napoleón do libro A revolta dos animais, son exemplos de porcos famosos na literatura.

En Galicia

Véxase tamén: O porco na cultura popular galega.

O porco e os seus produtos constitúen un importante elemento na gastronomía galega. Así, non pode estrañar que estea presente en numerosas festas gastronómicas repartidas por toda Galicia:

• Festa do Lacón: a mediados do mes de xullo, en Silleda (Pontevedra).
• Festa do Porquiño á Brasa: último domingo de agosto, en Amil (Pontevedra).
• Festa do Porquiño á Brasa: 16 de novembro, en Vilaxoán (Vilagarcía, Pontevedra).
• Festa do Cocido: celébrase, en Lalín, o domingo anterior ó domingo de Carnaval, desde 1969.
• Festa do Petote: celébrase en febreiro, en Carballedo, no concello de Cerdedo-Cotobade. O petote, tamén chamado bolo de pote ou petelo, é un bolo feito de fariña milla e fariña triga, cocido na auga do cocido.
• Cocido do Porco Celta: celébrase en Sarria, en febreiro.

O porco na mitoloxía

Entre as escasas mencións ós porcos na literatura épica grega, pódense citar as seguintes.

Na Eneida, do poeta latino Virxilio, nárrase a fuxida de Eneas de Troia, a piques de ser incendiada polos gregos, e a súa viaxe polo Mediterráneo, buscando o lugar idóneo onde fundar a súa cidade. Este lugar será Italia, onde fundará a futura cidade de Roma. Nesta viaxe van dar a Butrinto (na rexión de Epiro), onde reinaba Héleno (un dos fillos de Príamo) coa súa esposa Andrómaca (viúva de Heitor). Héleno era un afamado adiviño e explica a Eneas cómo recoñecer o lugar onde fundar a cidade:

Direiche os sinais e ti telos gardados na túa memoria: cando, agoniado, xunto ás augas dun río agochado, atopes baixo as aciñeiras unha enorme porca branca deitada no chan, acabada de parir trinta bacoriños, coas brancas crías ó redor do seu ubre, ese será o lugar da túa cidade, o descanso seguro ás túas fatigas

Eneida III, 388-393

Doutra volta, neste caso na Odisea, de Homero, Ulises chega cos seus homes á illa de EEa, onde reinaba a feiticeira Circe. Ulises mandou a parte dos seus homes a explorar a illa. Cando estes chegaron ó palacio de Circe foron recibidos con gran hospitalidade e convidados a un espléndido banquete, pero terminaron convertidos en porcos. Logo, Ulises obrigaría a Circe a devolverlles a forma humana:

Ó punto golpeounos coa súa variña e encerrounos nun cortello. De porcos tiñan xa as cabezas, a voz, os pelos e o corpo, aínda que a súa mente permanecía tal como antes. Así, entre saloucos, quedaron encerrados. E Circe botounos de comer landras, faiucos e froitos do sangomiño, o que adoitan comer os porcos que fozan no chan

Odisea, X, 238-243

Galería de imaxes

• 
  Matanza tradicional no Ribeiro.
• 
  Cacheira e chourizos no Corpiño, Lalín.
• 
  Xamóns.
• 
  Porca de cría.

Véxase tamén

Bibliografía

• Homero (trad. Carlos García Gual) (2005, 1ª ed; 2019, 5ª reimpr). Odisea. Alianza Editorial. ISBN 9788420674629.  (en castelán)
• Virxilio (1986). Eneida. Alianza Editorial. ISBN 8420601942.  (en castelán)

Ligazóns externas

• Guía de estudo dos porcos, da Universidade de California, Davis. (en inglés)

Outros artigos

• Refraneiro galego sobre o porco