Alifatski spoj
Alifatski spojevi (grč. aleifar = mast. ulje) – u organskoj hemiji – su jedna od dvije velike klase ugljikovodika (spojeva koji se sastoje samo od ugljika i vodika). Druga su aromatski ugljikovodici. Na osnovu toga, alifatski se nazivaju i nearomatskim ugljikovodicima.[1][2]
Alifatski spojevi mogu biti cillični; međutim, ugljikovodici sa konjugiranim pi-sistemima koji se ponašaju po Hückelovom pravilu, umjesto toga, smatraju se aromatskim. Alifatici mogu biti zasićeni, poput heksana ili nezasićeni, poput heksena i heksina. Spoj sa otvorenim lancem (bilo ravan ili razgranat) ne sadrže nikakve prstenove i stoga su alifatski.
Struktura
[uredi | uredi izvor]U alifatskim spojevima, atomi ugljika su spojeni u pravim ili razgranatim lancima ili u nearomatskim prstenovima (u tom slučaju se nazivaju aliciklični spojevi). Ovi spojevi mogu biti zasićeni, kada sadrže samo jednostruke veze (alkani), ili nezasićeni, sa dvostrukim (alkeni) ili trostrukim vezama (alkini). Pored vodika, drugi elementi mogu biti vezani za atome ugljika, obično kisik, dušik, sumpor ili hlor.
Najjednostavniji alifatski spoj je metan (CH4). Alifatici uključuju alkane (npr. parafinske ugljovodonike), alkene (npr. etilen) i alkine (npr. acetilen). Masne kiseline se sastoje od nerazgranatog alifatskog repa vezanog za karboksilnu grupu.
Obilježja
[uredi | uredi izvor]Većina alifatskih spojeva je zapaljiva. Ugljikovodici se koriste kao goriva, npr. metan u Bunzenovom plameniku, tečni prirodni gas i acetilen pri zavarivanju.
Primjeri
[uredi | uredi izvor]Najvažnije grupe alifatskih spojeva su:
- n, izo- i ciklo-alkani (zasićeni ugljikovodici)
- n, izo- i ciklo-alkeni i -alkini (nezasićeni ugljikovodici).
Značajni primjeri niskomolekulskih alifatskih spojeva, u slijedećem popisu, sortirani su po broju atoma ugljika:
| Formula | Ime | CAS -broj | Strukturna formula | Hemijska klasifikacija |
|---|---|---|---|---|
| CH4 | Metan | 74-82-8 |  |
Alkan |
| C2H2 | Acetilen | 74-86-2 |  |
Alkin |
| C2H4 | Eten | 74-85-1 |  |
Alken |
| C2H6 | Etan | 74-84-0 |  |
Alkan |
| C3H4 | Propin | 74-99-7 |  |
Alkin |
| C3H6 | Propen | - |  |
Alken |
| C3H8 | Propan | - |  |
Alkan |
| C4H6 | 1,2-Butadien | 590-19-2 |  |
Dien |
| C4H6 | 1-Butin | - |  |
Alkin |
| C4H8 | Buten | - | e.g.  |
Alken |
| C4H10 | Butan | - |  |
Alkan |
| C6H10 | Cikloheksen | 110-83-8 |  |
Cikloalken |
| C5H12 | N -Pentan | 109-66-0 |  |
Alkan |
| C7H14 | Cikloheptan | 291-64-5 |  |
Cikloalkan |
| C7H14 | Metilcikloheksan | 108-87-2 |  |
Cikloheksan |
| C8H8 | Kuban | 277-10-1 |  |
Ciklobutan |
| C9H20 | Nonan | 111-84-2 |  |
Alkan |
| C10H12 | Diciklopentadien | 77-73-6 |  |
Dien, Cikloalken |
| C10H16 | Felandren | 99-83-2 |   |
Terpen, Dien Cikloalken |
| C10H16 | α-Terpinen | 99-86-5 |  |
Terpen, Cikloalken, Dien |
| C10H16 | Limonen | 5989-27-5 |   |
Terpen, Dien, Cikloalken |
| C11H24 | Undekan | 1120-21-4 |  |
Alkan |
| C30H50 | Skvalen | 111-02-4 |  |
Terpen, Polien |
| C2nH4n | Polietilen | 9002-88-4 |  |
Alkan |
(CAS registarski broj koji je prikazan za neka od jedinjenja je zaštitni znak Američkog hemijskog društva.)
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Cicolella, A. (2008). Les composés organiques volatils (COV): définition, classification et propriétés[mrtav link]. Revue des Maladies Respiratoires, 25(2), 155-163
- ^ http://www.iupac.org/publications/pac/1995/pdf/6708x1307.pdf (page 7, aliphatic compounds)
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]