Iwerzhon
Ur pennad Republik Iwerzhon zo ivez.| Iwerzhon | |
|---|---|
 Skeudenn tapet dre satellit | |
| Anv(ioù) all | Irlandr[1], Irland[2], Eren[3] |
| Anv iwerzhonek | Éire |
| Anv e skoteg Ulster | Airlann |
| Anv saoznek | Ireland |
| Anv latin | Hibernia |
| Geografiezh | |
| Enezeg | Inizi Breizh-Veur |
| Lec'hiadur | Meurvor Atlantel |
| Daveennoù lec'hiañ | 53° 30′ N, 7° 24′ K |
| Gorread | 84 420 km² |
| Aodoù | 3 700 km |
| Lein uhelañ | Corrán Tuathail (1 041 m) |
| Geologiezh | Enez kevandirel |
| Melestradurezh | |
| Stad |  Iwerzhon, Rouantelezh-Unanet
|
| Poblañs | |
| Annezidi | Iwerzhonad(ez) |
| Poblañs | 7 185 600 (2023) |
| Stankted | 85,11 ann./km² |
| Kêrioù brasañ | Dulenn (1,458,154 ann.), Belfast (671,559 ann.) |
| Titouroù all | |
| Dizoloadenn | Ragistor |
| Gwerzhid-eur | UTC±00:00 |
| Sent-paeron | Sant Padrig, Santez Berc'hed, Sant Koulm |
kemmañ  |
|
Iwerzhon (iwerzhoneg: Éire [ˈeːɾʲə] (selaou ); saozneg: Ireland /ˈaɪərlənd/ (selaou ); skoteg Ulster: Airlann [ˈɑːrlən]) eo trede enezenn vrasañ Europa. War ribl ar Meurvor Atlantel emañ. Republik Iwerzhon, zo enni pemp c'hwec'hvedenn eus ar gorread an enezenn a bez. Er Biz emañ Norzhiwerzhon, dindan gouarnamant Rouantelezh Unanet Breizh-Veur ha Norzhiwerzhon.
Sevel a ra Poblañs an enezenn a-bezh da ouzhpenn 7 milion a dud : 5,3 milion e Republik Iwerzhon (1,9 milion e tolpad-kêr Dulenn) hag 1,9 milion e Norzhiwerzhon (0,8 milion e tolpad-kêr Belfast).
Douaroniezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Ur blaenenn a gaver e kreiz Iwerzhon gant aridennadoù bihan a venezioù tro-war-dro, ha gronnet gant ar mor. Ar gern uhelañ, ar C'harrauntuohill (Corrán Tuathail), a sav betek 1041 m. Ar stêr Shannon, an hini hirañ (259 km), a red dre greiz ar blaenenn hag he zraoñienn a droc'h ar vro en div lodenn. Gant un hin gleb ha klouar e kresk ur struj glas (pradoù, geunioù ha lanneier peurvuiañ) douret mat gant ar glaveier stank a-walc'h. Abalamour da se e vez graet eus Iwerzhon an Enezenn c'hlas pe an Enezenn glaz-emrodenn. 84 079 km² eo gorread an enez.
Rannet eo Iwerzhon e peder froviñs istorel: Connachta, Laighin, Mumhan hag Ulaid. En iwerzhoneg e reer anv eus ar Cúige ( = pempvet). Gwechall e oa ur pempvet Cúige anvet Mí, homañ a endalc'he kontelezhioù Meath, Westmeath ha Longford. Pelloc'h e voe divizet krouiñ 32 kontelezh evit melestradur ar vro. C'hwec'h kontelezh en Ulaid a zo chomet dindan beli ar Rouantelezh-Unanet, cheñchet an anv da Norzhiwerzhon pa voe rannet Iwerzhon e 1922. E Republik Iwerzhon e toujer da harzoù kozh ar c'hontelezhioù, nemet e Tipperary ha Dulenn hag a zo bet isrannet. Evit ar votadegoù, ar pastelloù-bro a vez savet diwar kontelezhioù (Countys) rannet pe deuzet gant ma vo doujet d'o harzoù dre-vras evel m'eo bet termenet gant ar Vonreizh. War an 32 kontelezh e c'heller spurmantiñ ez eo stank-tre an identelezh troet war-zu ar sportoù hag ar sevenadur lec'hel.
Lodenn vrasañ an douaroù a c'heller gounid zo lec'hiet e kontelezhioù ar c'hornôg. Eno emañ ivez ar menezioù brasañ ha kaerañ a ya kalzig a douristed da welet, evit arvestiñ ouzh gweledvaoù kenedus hag ar mor glas diharz.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Pennad dre ar munud : Istor Iwerzhon.
Tud brudet
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Skrivagnerien:
- Oscar Wild (troet e brezhoneg)
- Samuel Beckett
- Ken Bruen
- Eric Cross
- Seamus Deane
- Seamus Heaney
- Nuala O Faolain
- William Butler Yeats
Notennoù ha daveoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Gwelout ivez : Ar Gelted • Ogham • Yezhoù keltiek • Rouantelezhioù brezhon • Enez Vreizh • Galia