Kainat
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
[redaktə]- Allaha ibadət edənlər, hər şeydən əvvəl, kainatın nizamında, onu idarə edən ağıllı və müdrik bir varlığın varlığının yenilməz sübutunu tapırlar. Lakin bu nizam səbəblər və ya şəraitlər tərəfindən mütləq şəkildə əmələ gələn, bəzən bizim üçün əlverişli, bəzən isə zərərli olan bir sıra hərəkətlərdən başqa bir şey deyil: biz bəzilərini bəyənirik, digərlərindən isə şikayət edirik. Pol Anri Holbax
- Aydındır ki, Kainatın ixtiyari olmayan və fərziyyələrlə dolu heç bir təsnifatı yoxdur. Bunun səbəbi çox sadədir: biz kainatın necə bir şey olduğunu bilmirik. Xorxe Luis Borxes
B
[redaktə]- Belə bir qəribə fakt mövcuddur: bizim üçün çox əhəmiyyətli ola biləcək, Kainatın sirlərini açmağa köməyi dəyəcək və həyatın verdiyi dərdlərin öhdəsindən gəlməyimizi təmin edəcək biliklər mədəni dəyərlərimizin arxa plana atdığı biliklərin arasında ön sıralardadır. Bunlar digərlərinə nisbətən doğruluğu ən az isbatlanmış biliklərdir. Ziqmund Freyd
- Bəzi elm adamları hidrogenin çoxlu olduğu üçün kainatın əsas tikinti materialı olduğunu iddia edirlər. Mən buna etiraz edirəm. Mən deyirəm ki, hidrogendən daha çox axmaqlıq var və bu, kainatın əsas tikinti materialıdır. [1] Frenk Zappa
- Bizlər sirlərlə dolu bir kainatda bir yuxunun yuxusunu görməkdəyik. Gerçəkdə bildiyimiz heç bir şey yoxdur. Bildiyimizi sandığımız şey yalnız hadisələrdir. O hadisələr ki, bilmədiyimiz bir varlıqla əsla bilməyəcəyimiz bir varlığın bir-birlərinə olan əlaqəsindən doğulmuşdur. İmmanuel Kant
- Bu uzaq nöqtədən Yer xüsusi maraq doğurmaya bilər. Amma bizim üçün fərqlidir. Bu nöqtəni bir daha nəzərdən keçirin. Ora bura, o ev, o bizik. Onun üzərində sevdiyiniz hər kəs, tanıdığınız hər kəs, indiyə qədər eşitdiyiniz hər kəs, indiyə qədər olan hər bir insan öz həyatını yaşadı. Sevincimizin və iztirabımızın məcmusu, minlərlə inamlı dinlər, ideologiyalar və iqtisadi doktrinalar, hər ov və ovçu, hər qəhrəman və qorxaq, sivilizasiyanın hər yaradıcısı və məhvedicisi, hər bir kral və kəndli, hər sevgi dolu gənc cütlük, hər ana və ata, ümidli uşaq, ixtiraçı və kəşfiyyatçı, hər bir əxlaq müəllimi, hər korrupsioner siyasətçi, hər bir “super ulduz”, hər bir “ali lider”. Yer böyük bir kosmik arenada çox kiçik bir mərhələdir. Bütün o generallar və imperatorlar tərəfindən tökülən qan çaylarını düşünün ki, onlar şöhrət və zəfər içində bir nöqtənin bir hissəsinin ani ustası ola bilsinlər. Bu pikselin bir küncünün sakinlərinin başqa bir küncün çətin ki, fərqlənən sakinlərinə baş çəkdikləri sonsuz qəddarlıqları, onların nə qədər tez-tez anlaşılmazlıqlar etdiyini, bir-birlərini öldürməyə nə qədər həvəsli olduqlarını, nifrətlərinin necə qızğın olduğunu düşünün. Duruşlarımız, təsəvvür edilən öz əhəmiyyətimiz, Kainatda hansısa imtiyazlı mövqeyə malik olduğumuza dair aldanışımız bu solğun işıq nöqtəsi ilə mübahisə edir. Planetimiz böyük kosmik qaranlıqda tənha bir ləkədir. Bizim qaranlıqda, bütün bu genişlikdə bizi özümüzdən xilas etmək üçün başqa yerdən kömək gələcəyinə işarə yoxdur. Yer bu günə qədər həyatın yaşadığı yeganə dünyadır. Ən azından yaxın gələcəkdə növlərimizin köçə biləcəyi başqa heç bir yer yoxdur. Ziyarət, bəli. Razılaşın, hələ yox. İstəsək də, istəməsək də, bu an üçün Yer bizim dayandığımız yerdir. Astronomiyanın alçaldıcı və xarakter formalaşdıran bir təcrübə olduğu deyilir. Bəlkə də kiçik dünyamızın bu uzaq görüntüsündən daha yaxşı insan təkəbbürünün axmaqlığının nümayişi ola bilməz. Mənə görə, bu, bir-birimizlə daha mehriban davranmaq və indiyə qədər tanıdığımız yeganə ev olan solğun mavi nöqtəni qorumaq və əzizləmək bizim məsuliyyətimizi vurğulayır. Karl Saqan
- Bütün kainatda hər şeyin yaradıcısı və sahibi olan bir Tanrı var... İnsan cəmiyyətinin ən yaxşı idarə tərzi də tək bir varlıq tərəfindən həyata keçirilir.Tomas Mor
E
[redaktə]- Eqoizm özünü xarici aləmdən təcrid edir. Daha doğrusu, əvvəlcə hər şeyi öz içinə alır və sonra da özünü xarici aləmdən kənarlaşdırır. Beləliklə, hazırda hiss etdiyimiz "eqo" əslində bütün kainatı əhatə edən və eqo ilə xarici aləm arasında yaranmış bir-birindən ayrılmaz bağı ifadə edən, daha geniş çalarlı bir hissin, sadəcə, kiçik modelidir. [2]Ziqmund Freyd
- Elm təkcə məlumat toplusu deyil. O, düşünmə formasıdır, kainatı şübhə ilə mühakimə etməyin bir yoludur. Karl Saqan
Ə
[redaktə]- Ədalət kainatın ruhudur. Ömər Xəyyam
- Əgər bütün kainatda həyat təkcə Yer kürəsində mövcuddursa, bu, çox böyük yer israfı olardı. Karl Saqan
- Əsl alim nə tərifdən, nə də qınaqdan təsirlənmir, nə də təbliğ edir. O, kainatın pərdəsini açır və insanlar heç bir itələmədən həvəslə gəlirlər, yeni bir vəhyi görmək üçün gəlirlər: nizam, harmoniya, yaradılışın əzəməti! İnsan kainatı mükəmməl ahənglə idarə edən heyrətamiz qanunları dərk etdikcə, nə qədər kiçik olduğunu dərk etməyə başlayır. O, insan varlığının xırdalığını, ambisiyaları və intriqaları ilə, “mən səndən daha yaxşıyam” inancını görür. Bu, onun içindəki kosmik dinin başlanğıcıdır; dostluq və insan xidməti onun əxlaq kodeksinə çevrilir. Və belə əxlaqi əsaslar olmadan ümidsizcəsinə məhv oluruq. Albert Eynşteyn
G
[redaktə]- Gerçəyin gücü ilə yaşadığım müddətcə kainatı belə fəth edə bilərəm. V for Vendetta
İ
[redaktə]- İnsan bədəni dünyanın, kainatın bir zərrəsi olduğu halda, insan ruhu dünyanı, kainatı ehtiva etmək qüdrətindədir! Əbu Turxan
K
[redaktə]
- Kainat Allahın fikridir. Fridrix Şiller
- Kainat bir beşik, zaman isə onun ipidir. ("Füyuzat" jurnalından)
- Kainat insan üçün uyğunlaşmasızdır və bilinə bilməz. Alber Kamyu
- Kainat mənə bir həyat borcludur, deyərək ortalıqlarda gəzməyin. O, sizə heç bir şey borclu deyil. Mark Tven
- Kainat məni çaşdırır! Mən belə bir “saat”ın Saatqayıran olmadan mövcud ola biləcəyini təsəvvür edə bilmirəm. Volter
- Kainatda ən bol şey, hidrogen və axmaqlıqdır. Frenk Zappa
- Kainatda ən yüksək həqiqət imandır, imandan sonra namazdır. Səid Nursi
- Kainatda hər şey dəyişkəndir. Ovidi
- Kainatdakı ən kiçik zərrədə də Allahın varlığını görə bilərik. Bizim varlığımız da onun sayəsindədir. [3] İbn Sina
- Kainatı daim bir cövhər və bir ruha malik olan bir canlı varlıq kimi qəbul etmək; və hər şeyin bir qavrayışa, bu canlı varlığın qavrayışına necə istinad etdiyini müşahidə edin. Mark Avreli
- Kainatın enerjisi dəyişməzdir. Rudolf Klauzius
- Kainatın entropiyası maksimuma doğru meyllidir. Rudolf Klauzius
- Kainatın əfəndisi insan ruhudur. Əhməd Hamdi Tanpınar
- Kainatın insan dünyasında tutduğu yer bəzən insanın kainatda tutduğu yerdən də kiçik olur. Əbu Turxan
- Kainatın kitabı riyaziyyat diliylə yazılmışdır. Qalileo Qaliley
- Kainatın mərkəzi kəşf edildiyində bir çox insan özlərinin mərkəz olmadığını anlayıb kədərlənəcək. Bernard Beyli
- Kainatın ruhu həqiqətdir. İbn Sina
- Kitab insanı kainatın sahibi edir. P.A.Pavlenko.
M
[redaktə]- * Müstəqillik bir inqilab aktı idi; cümhuriyyətçilik günəş altında yeni bir şey idi; federal sistem nəhəng eksperimental laboratoriya idi. Fiziki cəhətdən amerikalılar qabaqcıl idilər; sosial və iqtisadi institutlar sahəsində də onların ənənələri qabaqcıllardan biri olmuşdur. Əvvəldən intellektual və mənəvi müxtəliflik Amerika üçün irq və dil kimi xarakterik olmuşdur. Ən fərqli Amerika fəlsəfələri transsendentalizm - Ali Qanunun fəlsəfəsi və təcrübə və plüralizm fəlsəfəsi olan praqmatizm olmuşdur. Bu iki prinsip amerikançılığın özəyini təşkil edir: Ali Qanun prinsipi və ya hökmdarların diktəsinə tabe olmaq, qanunlardan daha çox vicdan və praqmatizm prinsipi və ya tək yaxşılığın və bitmiş kainat anlayışının rədd edilməsi. Amerikalılar əvvəldən bilirdilər ki, fəth edilməli yeni dünyalar, kəşf edilməli yeni həqiqətlər var. Amerikaçılığı tək bir nümunə ilə məhdudlaşdırmaq, onu vahid bir düsturla məhdudlaşdırmaq üçün hər cür səy amerikanizmdə keçərli olan hər şeyə sədaqətsizlikdir. Henri Stil Kommager
N
[redaktə]- Nyu-Yorkda böyüyən gənc bir oğlan kimi bayrağa beyət etməkdən imtina etdim. Təbii ki, bunun üçün rejissorun yanına göndərildim. Və soruşdu ki, “niyə bayrağın üstünə and içmək istəmirsən? Hamı bunu edir!” Cavab verdim ki, hamı bir vaxtlar Yerin düz olduğuna inanırdı, lakin bu, onun düz olmadığı həqiqətini dəyişmədi. Mən izah etdim ki, Amerika sahib olduğu hər şeyi başqa mədəniyyətlərə, başqa millətlərə borcludur və mən Yer kürəsinə və onun bütün sakinlərinə sədaqət əhdini yerinə yetirmək istərdim. Deməyə ehtiyac yoxdur, mən az sonra məktəbi tamamilə atdım və otağımda laboratoriya qurdum. Orada elmin və təbiətin sirlərini araşdırmağa başladım. Sonra anladım ki, kainat müəyyən qanunlarla idarə olunur və insan bütün cəmiyyətlə birlikdə bu qanunlardan azad deyil. Daha sonra 1929-cu ilin qəzası gəldi və bu, bu gün "Böyük Depressiya" kimi tanıdığımız dövrə başladı. Bütün fabriklər hələ də ayaqda olduğu halda milyonlarla insanın niyə aclıqdan, işsiz və evsiz qaldığını başa düşmək mənim üçün çətin idi. Resursların miqdarı dəyişməyib. Məhz o zaman anladım ki, iqtisadi oyunun qayda-qanunları kökündən yanlışdır. Qısa müddət sonra İkinci Dünya Müharibəsi başladı, bu müharibə zamanı xalqlar növbə ilə bir-birlərini sistematik şəkildə məhv etdilər. Mən sonra hesabladım ki, bu müharibəyə sərf edilən bütün dağıntılar və israfçı resurslar bu planetin hər bir sakininin ehtiyaclarını asanlıqla ödəyə bilər. O vaxtdan bəri mən bəşəriyyətin labüd olaraq yox olmağa doğru getdiyini müşahidə etmişəm. Mənim gözümün qabağında qiymətsiz xammallar mənfəət və azad bazar ideyaları adı altında israf edilib məhv edilib. Cəmiyyətin dəyər sisteminin xəstə materializm və ağılsız istehlak çərçivəsinə sıxışdırıldığının şahidi oldum. Mən maliyyə güclərinin guya azad dövlətlərin hökumətlərinə və siyasətlərinə nəzarət etdiyini görmüşəm. İndi mənim 94 yaşım var və qorxuram ki, xasiyyətim 75 il əvvəl olduğu kimidir. Bu pisliyi dayandırmalıyıq. Yak Fresko
Ö
[redaktə]- Öz-özümüzə deyirik ki, əgər bütün kainatı yaradan, onu bizim üçün min cür naz-nemətlə dolduran Tanrı olsaydı və əgər yer üzündə əxlaqi nizamla axirət mövcud olsaydı, nə gözəl olardı. Halbuki bütün bunların reallıqda əksini tapmaması və sadəcə, məsum arzulardan ibarət olması məlumdur. Əgər yazıq cahil ulu babalarımız bütün bu qəliz kosmik suallara cavab tapsaydılar, onda hər şey çox gözəl olacaqdır. Ziqmund Freyd
R
[redaktə]- Ruh, məhv edilməz bir kainatın aynasıdır. Qotfrid Leybnis
S
[redaktə]- Son xəbərlərə gəlincə, belə təəssürat yaranır ki, Avropa barbarları yenidən bir-birini məhv etməyə hazırlaşır. Rusiya-Türkiyə müharibəsi çalağanla ilanın mübarizəsini xatırladır: kiminsə məhv edilməsi nəticəsində dünyada bir dağıdıcı azalacaqdır. Göründüyü kimi, döyüşkənlik insan təbiətinin qanunu, kainat mexanizmindəki sürətli çoxalmanın yolunda bir maneədir. Quş həyətindəki xoruzlar bir-birini öldürürlər, ayılar, öküz və qoyunlar da eyni cür hərəkət edirlər, ilxıda at bütün gənc rəqiblərini öldürməyə çalışır və müəyyən müddət keçdikdən sonra onun özü gənc ayğırların qurbanı olur. Ümid edirəm ki, biz insanlar üçün kvakerlərin yolunun nə qədər faydalı olduğunu və ailəni dolandıranın həyatının döyüşçünün həyatından daha üstün olduğunu sübut edəcəyik. Təsəlli üçün o olar ki, dünyanın bir hissəsində ağılsızların məhv edilməsi digər hissələrində rifahın artmasına səbəb olur. Qoy bu, bizim qayğımız olsun və gəlin rusların buynuzdan, türklərin isə quyruqdan yapışdığı inəyi sağaq. Tomas Cefferson
T
[redaktə]- Tarentli Arxitin təkrarlamağı sevdiyi sözlər ədaətli sözlərdir: “Əgər kimsə göylərə qalxıb kainatın nəhəngliyini, gözəlliyini görə bilsəydi, bu tamaşa ona heç bir sevinc gətirməzdi. Amma o gördüyünü başqasına danışa bilsəydi, bunu çox heyranlıqla edərdi”. Təbiət tənhalığı sevmir. Mark Tulli Siseron
- Tarix kainatın vicdanıdır. Ömər Xəyyam
Y
[redaktə]- Yer kürəsinin yaşıllıq və həyatla necə və hansı proseslərlə büründüyünü, buludların, dumanların və yağışların necə əmələ gəldiyini, bu yer kürəsinin bütün dəyişikliklərinə nəyin səbəb olduğunu və hansı ilahi qanunların səbəb olduğunu bilmək, şübhəsiz ki, saf bir zövqdür. Nizam açıq-aşkar qarışıqlıq içərisində qorunur. Fırtınanın və vulkanın səbəbini araşdırmaq və onların əşyaların təsərrüfatda istifadəsinə işarə etmək — buludlardan şimşək çaxıb onu təcrübələrimizə tabe etmək — olduğu kimi istehsal etmək ülvi bir məşğuliyyətdir. İncəsənət laboratoriyasındakı mikrokosmos və hərəkətləri və İlahi Ağılın onlara verdiyi qanunlara uyğun olaraq dəyişən, şeylərin kainatını təşkil edən görünməz atomları ölçmək və çəkmək. Əsl kimya filosofu xarici dünyanın bütün müxtəlif formalarında yaxşılıq görür. O, sonsuz müdrikliyin rəhbər tutduğu sonsuz qüdrətin əməllərini araşdırarkən, bütün alçaq xurafatlar, bütün məntiqli xurafatlar onun zehnindən yox olur. O, insanı kosmosda bir nöqtəyə sabitlənmiş atomlar arasında bir atom görür və bununla belə ətrafdakı qanunları dərk edərək onları dəyişdirmək; zaman keçdikcə bir növ hökmranlıq və maddi məkanda bir imperiya əldə etmək və sonsuz kiçik miqyasda bir növ yaradıcı enerjinin kölgəsi və ya əksi kimi görünən və ona fərqlilik hüququ verən bir güc tətbiq etmək istəyir. Allahın surətində yaradılmış və ilahi ağılın qığılcımı ilə canlandırılmışdır. Kimyəvi axtarışlar idrakı ucaltsa da, təxəyyülü incitmir və həqiqi hissləri zəiflətmir. Onlar zehnə dəqiqlik vərdişləri bəxş etməklə bərabər, onu faktlara diqqət yetirməyə məcbur etməklə yanaşı, onun bənzətmələrini də genişləndirirlər və əşyaların xırda formaları ilə tanış olsalar da, onların son məqsədi təbiətin böyük və möhtəşəm obyektlərinə malikdirlər. Onlar kristalın əmələ gəlməsini, çınqılın quruluşunu, gil və ya torpağın təbiətini nəzərə alırlar və onlar bizim dağ silsilələrimizin müxtəlifliyinin səbəblərinə, küləklərin görünüşünə, ildırım fırtınalarına, meteoritlərə, zəlzələlərə, vulkanlara və şairə və rəssama ən heyrətamiz obrazlar təqdim edən bütün hadisələrə aiddir. Təbiətimizin ən böyük səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri olan biliyə olan o sönməz susuzluğu yaşadırlar — hər bir kəşf faktların tədqiqi üçün yeni sahə açır, nəzəriyyələrimizin qeyri-kamilliyini bizə göstərir. Ədalətli şəkildə deyilir ki, işığın dairəsi nə qədər böyükdürsə, onu əhatə edən qaranlığın sərhəddi də bir o qədər böyük olar. Hemfri Devi
