Norn

norn (norn)
Faláu en :	Reinu Xuníu
Rexón:	Islles Shetland, Islles Orcaes
Falantes:	llingua estinta
Clasificación:	Indoeuropéu Xermánicu Escandinavu Occidental Norn
Estatus
Idioma oficial en:
Códigos llingüísticos
ISO 639-1
ISO 639-2
SIL

El norn ye una antigua llingua escandinava occidental falada nel norte d'Escocia fasta'l sieglu XVIII. Descendiente del noruegu antiguu, foi portada polos colonizadores escandinavos nel sieglu IX, yera basicamente falada nes islles Shetland y nes islles Orcaes.

Llingües d'Escocia nel sieglu XIV, basáu na toponimia. Naranxa ye norn, mariellu inglés/escocés y azul gaélicu escocés.

Fasta la so incorporación al reinu d'Escocia nel 1472, yera la única llingua falada nel archipiélagu. Cola arribada de l'alministración d'Edimburgu, el norn foi entrando en declive y sustituyíu pol escocés (non el gaélicu escocés, que nun se fala, nin enxamás se faló nesti archipiélagu del norte d'Escocia). Los caberos falantes d'esti idioma morrieren alló pel sieglu XVII. Anguaño delles pallabres de norn úsense pa nomar los colores de les oveyes de les Shetland y otres xeres mui marxinales. Amás, un grupu d'entusiastes de la llingua creara'l nynorn (nuevu norn) col envís de promover la vieya llingua de los sos ancestros viquingos.

Muestres

Inda queden dellos escritos en norn, especialmente relixosos. Ún de los exemplos más notorios ye'l panuesu, yá que se conserven les versiones nos dos principales dialeutos. La siguiente tabla amuésalos xuntos colos correspondientes n'otres llingües escandinaves.

Matéu 6:9-13 (panuesu) en delles llingües escandinaves:
Norn de les Orcaes (Wallace, 1700). Favor i ir i chimrie, Helleur ir i nam thite, gilla cosdum thite cumma, veya thine mota vara gort o yurn sinna gort i chimrie, ga vus da on da dalight brow vora. Firgive vus sinna vora sin vee Firgive sindara mutha vus, lyv vus ye i tumtation, min delivera vus fro olt ilt, Amen.	Norn de les Xetland (Low, 1774). Fy vor or er i Chimeri. Halaght vara nam dit. La Konungdum din cumma. La vill din vera guerde i vrildin sindaeri chimeri. Gav vus dagh u dagloght brau. Forgive sindorwara sin vi forgiva gem ao sinda gainst wus. Lia wus ikè o vera tempa, but delivra wus fro adlu idlu. For do i ir Kongungdum, u puri, u glori, Amen.
Feroés (Þorvaldur Bjarnarson, 1878). Faðir vár, Tú, sum ert í Himli. Heilagt verði navn Títt. Komi ríki Títt. Verði vilji Tín, sum í Himli, so á jørð. Gev okkum í dag okkara dagliga breyð. Og fyrigev okkum syndir okkara, so sum vit eisini fyrigeva teimum, ið móti okkum synda. Leið okkum ikki í frestingum, men frels okkum frá tí illa.	Noruegu Antiguu. Faþer vár es ert í himenríki, verði nafn þitt hæilagt Til kome ríke þitt, værði vili þin sva a iarðu sem í himnum. Gef oss í dag brauð vort dagligt Ok fyr gefþu oss synþer órar, sem vér fyr gefom þeim er viþ oss hafa misgert Leiðd oss eigi í freistni, heldr leys þv oss frá öllu illu.
Islandés Faðir vor, þú sem ert á himnum. Helgist þitt nafn, til komi þitt ríki, verði þinn vilji, svo á jörðu sem á himni. Gef oss í dag vort daglegt brauð. Fyrirgef oss vorar skuldir, svo sem vér og fyrirgefum vorum skuldunautum. Og eigi leið þú oss í freistni, heldur frelsa oss frá illu. Því að þitt er ríkið, mátturinn og dýrðin að eilífu, amen.	Noruegu (bokmål, 2004). Vår Far i himmelen! La navnet ditt helliges. La riket ditt komme. La viljen din skje på jorden som i himmelen. Gi oss i dag vårt daglige brød, og tilgi oss vår skyld, slik vi også tilgir våre skyldnere. Og led oss ikke inn i fristelse, men frels oss fra det onde. For riket er ditt, og makten og æren i evighet. Amen.

Referencies

Enllaces esternos