Magreb

Kaart van die Arabiese Magreb-vereniging.

Die Magreb, ook gespel Maghreb (letterlik "sononder"; Arabies: المغرب العربي al-Maghrib al-ʻArabī, "die Arabiese Weste"; Berbers: ⵜⴰⵎⴰⵣⵖⴰ), ook genoem die Atlasstreek, is 'n streek in die noorde van Afrika. Net soos ander Mediterreense lande, was die Atlasgebied vanweë sy seeligging gedurig aan die invloede van die verskillende beskawingsgroepe blootgestel wat deur die geskiedenis om die beurt die Mediterreense gebied beheer het. Die Magreb kan ten beste begryp word wanneer dit beskou word in die lig van die talle ooreenkomste en verskille wat die streek ten opsigte van ander lande om die Middellandse See en ten opsigte van die Wes-Kaap van Suid-Afrika toon, asook ten opsigte van die kontraste met die res van Afrika.

Ligging

Geleë in die noordwestelike uithoek van Afrika, word die Magreb in die suide deur die Sahara van die res van Afrika afgesny, met die Middellandse See ten noorde en ten ooste, en die Atlantiese Oseaan ten weste daarvan. Die streek beslaan 'n totale oppervlakte van nagenoeg 750 000 km², wat gevorm word deur 95% van Marokko in die weste, 10% van Algerië in die middel, en 75% van Tunisië in die ooste. Dit bevat bykans 100% van die bevolking van Marokko, 95% van dié van Algerië, en meer as 95% van dié van Tunisië.

Klimaat

Die klimaat is tipies Mediterreens (soos in die Wes-Kaap), met koel, nat winters, en droë, warm somers. Sneeu is in die winter algemeen op die hoër berge, terwyl reënval van noord (by die see) na die suidelike binneland afneem. Die Magreb gaan suidwaarts oor in die droë Sahara, net soos die Wes-Kaap in die droë Karoo oorgaan, terwyl ander Mediterreense lande verder noord aan nog vogtiger landstreke grens. Die temperature is hier ook hoër, terwyl droë steppe-plato's nie eintlik in Europa voorkom nie. Juis die droër aard van die Magreb veroorsaak dat min standhoudende riviere aangetref word, wat die besproeiings- en hidroëlektriese potensiaal van die streek aan bande lê.

Landskap

Wat landvorme betref, val dit dadelik op dat die Magreb en ons Wes-Kaap die enigste gebiede in Afrika is waar plooiberge (berge wat ontstaan a.g.v. groot drukkragte wat die aardkors as het ware opvou) aangetref word. Die Atlasberge is eintlik 'n voortsetting van die plooibergstelsel om die Middellandse See, waarvan bv. die Alpe deel vorm. In Tunisië is die Atlasberge 'n ingewikkelde bergmassa wat weswaarts in Algerië in twee verdeel. Die laer noordelike kusreekse van die Tell-Atlas word hier van die suidelike Sahara-Atlas geskei deur die Karoo-agtige Plato van die Sjots. Verder wes, in Marokko, word die Tell-Atlas voortgesit in die noordelike Rif, terwyl die suidelike Sahara-Atlas in drie reekse verdeel: die Middel- en die Hoë Atlas, met die Anti-Atlas suid van laasgenoemde. Dzjebel Toubkal (4 165 m) in die Hoë Atlas is die hoogste piek in die hele streek. 'n Verdere ooreenkoms is hier die smal, vrugbare kusvlaktes, en die talle besproeibare valleie, net soos in die Wes-Kaap en om die Middellandse See.

Vanweë die onherbergsaamheid van baie berggedeeltes en die ontoeganklikheid van ruwe kuste, het groot dele van die Magreb (veral in Marokko) grootliks onaangetas gebly deur Europese invloede.

Tipiese Mediterreense plantegroei, soos fynbos en struike, is algemeen in die Magreb, met woude van bladwisselende eike en kurkeike, asook denne en seders in die vogtiger berge. Op die hoër maar droë plato's groei esparto-gras, wat vir gebruik in die papierindustrie ingesamel word.

Landbou

Die grondgebruik ten opsigte van produkte wat verbou word, asook omstandighede van verbouing, stem baie ooreen met dié in Suid-Afrika se Wes-Kaap en met die Mediterreense landboupatrone. Ten eerste word gewasse verbou wat geheel en al van reën afhanklik is; daarvan is grane, veral gars en koring, die beste voorbeelde. Verbouingstipes wat daarteenoor lank sonder reën kan klaarkom, soos olywe, vye, en neute (amandels, okkerneute), is weer van meer permanente belang. Hierbenewens word besproeiingslandbou van al groter belang in die Magreb. Druiwe (en wyn), sitrusvrugte, sagtevrugte en groente word veral só verbou en op die markte van Europa van die hand gesit.

Die Magreb word onderskei deurdat daar 'n groter betrokkenheid by veeboerdery voorkom, wat ook meer nomadies beoefen word. Oor die algemeen is 'n groter persentasie van die bevolking by die landbou betrokke as in moderner state. In ál drie die state is ongeveer die helfte van die bevolking op die landbou vir 'n bestaan aangewese – 'n persentasie wat weer heelwat laer is as die res van Swart Afrika.

Ekonomie

'n Uitsig oor Algiers, die hoofstad van Algerië

'n Uitsig oor Casablanca in Marokko.

Die huidige ekonomiese opset in die Magreb is grootliks te danke aan die bydrae van Europese Blankes. Die grondslag van die moderne landbousektor (bv. die wynbedryf), die vervoerstelsel, en die industriële ontwikkeling, is tydens die koloniale tydperk Blanke (hoofsaaklik Franse) koloniste gelê. Die getal koloniste het aangegroei tot bykans twee miljoen, maar ná die onafhanklikwording van die drie Magrebstate het 'n groot uittog gevolg, sodat daar vandag nie veel meer as 200 000 Blankes in die Magreb woonagtig is nie.

Die Magreb beskik oor 'n redelike verskeidenheid van minerale. In Marokko word fosfaat, ru-olie, mangaan, yster, sink, lood, kobalt en steenkool ontgin. Algerië (die Sahara-gedeelte uitgesluit) ontgin yster, sink, lood en fosfaat, terwyl in Tunisië olie, aardgas, fosfaat, lood, sink en yster ontgin word.

Hoewel die Magrebstate industrieel hoër ontwikkel is as die state van Swart Afrika, maak fabrieksnywerhede nog net 'n klein persentasie van die ekonomiese aktiwiteite uit. Voedselverwerking en tuisnywerhede is die belangrikste groep, terwyl fabrieke vir petrochemiese produkte, voertuigmontering, tekstielware en kunsmis 'n groeiende aandeel verwerf.

Die vervoerstelsel in die hele Noord-Afrika toon 'n opmerklike konsentrasie in die Magreb. Die vervoernet is grootliks uit die koloniale tydperk oorgeërf en, hoewel dit soms erg verwaarloos is, is verbindings deur die hele streek voldoende. Ongeveer 30 000 km teerpaaie en bykans 8 000 km spoorlyne is op die kus in gebruik. In die talle inhamme langs die kus word 'n groot aantal uitstekende hawens aangetref.

Toerisme is 'n belangrike verdiener van buitelandse valuta, want ongeveer twee miljoen toeriste sak jaarliks op veral Tunisië en Marokko toe. Die goue Afrika-strande, die eg Oosterse atmosfeer van die ou stede, die uitmuntende Arabiese argitektuur en die ruïnes uit die Romeinse tyd verskaf die grootste aantrekkingskrag.

Jaarliks werk daar ook gemiddeld meer as 'n miljoen mense as "gasarbeiders" uit die Magreb in Europa, waar hulle die minder aangename beroepe beoefen. Hul tuisstate verkry egter op hierdie wyse belangrike buitelandse valuta, omdat die arbeiders die meeste van hul lone huis toe stuur na hul gesinne.

Kultuur

Die Groot Moskee van Kairouan, in Tunisië, die oudste moskee in die Magreb

Kultureel is Magreb meer eiesoortig. Die gebied vorm die westelike vleuel van die Moslemwêreld, wat tot in die Midde-Ooste strek. Die Magreb is oorspronklik deur 'n Blanke ras, die Berbers, bewoon. Ná die Arabiese invalle, wat van die 8ste- tot die 13de eeu geduur het, het die Berbers grootliks met die Arabiere vermeng geraak, wat vandag in elk geval nog die meerderheid vorm. Die Berbers het die Moslemgeloof aangeneem, sodat dié geloof vandag die drie Magrebstate se staatsgodsdiens is.

Hoewel bykans 'n kwart van die bevolking vandag nog Berbertale praat, is Arabies die amptelike taal van die Magreb. Berberse meerderhede kom slegs in afgeleë gebiede voor, soos in die Kabiliese Berge en Aurèsberge van Algerië. In onlangse tye was daar heelwat Berber-onrus as gevolg van hul miskenning as kulturele minderheidsgroep.

Vreemde invloede in die Magreb het 'n lang geskiedenis. Die Feniciërs, die Romeine, die Arabiere en die Turke was om die beurt meesters van die gebied (hoofsaaklik die kusstreke). Gedurende die 19de eeu het Frankryk en Spanje die hele gebied gekoloniseer, maar ná bloedige opstande (veral in Algerië) het eers Marokko en Tunisië in 1956, en toe Algerië in 1962, onafhanklik geword.

Die mense van die Magreb is in betreklik groot mater verstedelik. Tussen 35% en 45% van hulle woon in dorpe en stede. Die algemene verstedeliking lei tot die ontstaan van groot plakkersgemeenskappe om baie stede. Talle stede het reeds bevolkings van meer as 100 000, waarvan Casablanca (2 miljoen) en Algiers (1,8 miljoen) die grootstes is. Die algemene inkomstepeil van die bevolking is hoër as in die meeste Afrika-state, maar baie laag in vergelyking met meer ontwikkelde state. Daarbenewens is die oorgrote meerderheid van die bevolking nog ongeletterd.

Vanweë die talle unieke fisiese en kulturele verskille wat die Magreb so skerp van die res van Afrika onderskei, en versterk deur die isolasie wat die Sahara na die suide teweegbring, vertoon die Magreb soos 'n afgeslote eiland op die noordelike rand van Afrika. Die ooreenkomste met die Mediterreense wêreld het weer tot gevolg dat die streek dikwels in die verlede eerder as deel van Europa as deel van Afrika beskou is.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Magreb.
• (en) Nuus en menings van die Magreb
• (en) Politiek, ekonomie, en die mens se sake-analise in die Magreb