Menheerse

*Het Laejn'ie van Menheerse* van Meindert Hobbema

Menheerse (Nederlands: Middelharnis) is 'n durp en tot an 2012 een gemeênte in Zuud-Holland, op Goereê-Overflakkeê, mee (1 jannewari 2023) 7.720 inweuners. Sins 1966 bestoeng de ouwe gemeênte buten 't durp Menheerse voarder nog uut de kernen Battenoord, Nieuwe Tonge, Sommerdiek (daermee Menheerse vanouds 't tweêliengdurp vurmde) in Stad an 't Haeriengvliet. Vanof 1 jannewari 2012 maekt Menheerse deel uut van gemeênte Goereê-Overflakkeê.

Geschiedenisse

De schorren die-an laeter de gemeênte Menheerse zouwe vurme wieren in de vuuftiende eêuwe droôggeleid. De groend van Sommerdiek in Menheerse wier in 1465 vò bediekienge uutgegeven. Sommerdiek hoarde eêuwenlank bie Zeêland, Menheerse was bezit van de heêren van Putten. De beide durpen ontwikkelde d'r eigen parallel en groeiden glad anmekaore.

Het is al haest hoengderd jaer geleeë, dadde de kofjekokers - in netuurlijk de ketellappers, de bakkers, de koks, de metroazen in de sloepebaezen - daer voor het leste in levenden lyve liepe. Der is zoa langzaem an nyt veul mear wat nog an de visserye van Meneerse herinnert. De Vissersstraete is oak al ofgebroke. De eanigste straetnaemen dy der nog wat mee te maeken haa, dat binnen de Verlyngde Vissersstraete in het Vissersdyk in in het nieuwe gedealte de Lynbaenstraete. Mar dy is gebouwd toen het mit de lynbaene al ofgeloape was. Jae, in dan hei je netuurlijk nog het Prikgat. Prikgat, dat was een soortement van vyver, zou je kenne zage. Dy leit neffen de Stoofkreke, waer dy oender an den Ouwen Dyk in de kreke naer de Vlygers uutkomt, net verby Concordia. Prikken bin vissen. D'r binne beekprikken, rivierprikken en zeeprikken." "Dat weet joe goed! Nou, naer dy vissen, dy gebruukt wiere as aes by de beugvisserye, daer hietende het Prikgat naer; in dyn hoek waer dat lei, dy noeme ze noe nog zoa. Dy vissen wiere in dat prikgat bewaerd, totdadde ze an boord gebrocht wiere. De sloepen kwamme toen mar twea kear in 't jaer mear naer Meneerse, om een goeie beurte te krygen. Zoalange as de sloepe nog nyt in volle zea was, most de kofjekoker in het waeter van den bak mit prikken bluve roere. Dy prikken zoge der eige vast an de kante, in in stilstaend waeter krege ze nyt genog zuurstof. Dan gynge ze doad in dan had je der niks mear an. Op zea schommelende de sloepe genog om dat waeter in beweging te houwen. Dat roeren was een beetje een onnoazel karweitje, mar het was wel noadig. In zoa kwamme ze an het gezegde: "je mot de prikken in leve houwe", as je de moed derin most houwe in most anpakke.

In 1966 wiere de gemeênten Nieuwe Tonge, Sommelsdiek en Stad an 't Haeringvliet bie Menheerse gevoegd. Van eên gemeênte Goeree-Overflakkee kwam 't in 2013.

Ouwe visserstermen uut Menheerse

aerpelschuuten: 's winters werden aardappelen naar Engeland en Schotland gevaren. 's Zomers werd er op bliek gevist op het Haringvliet. Deze werd ingezouten en als aas gebruikt bij schelvisvangst.
achterlaen: plaats waar de schipper in het logies zit.
achteromlêêge: ruimte onder het achterdek van een vissloep.
anslaen: de zeilen bevestigen.
bakwiege: een langwerpige 60 cm hooge mand
beetinge: uiterste punt van het schip
bobbelglazen: vier smalle dikke glazen in het dek.
draep: vislijn met een of twee haken eraan, waarmee men makreel vangt.
fiktaelie: mondvoorraad.
frok: Zeevissers uit 1895 droegen geen overhemd, maar een frok, een visserstrui van blauwe sajet door vrouw, moeder of zus gebreid.
haelder: matroos die het viswant uit de zee binnenhaalt en er de vis afdoet.
hoozesmoel: zeeduivel (vissoort).
jik: driekantig zeil boven het grootzeil.
jooj: de kofjekoker
kôôigoed: dekens e.d. aan boord van een vissloep.
keeteltapper: jongen die voor water in de ketels moest zorgen en het manusje van alles was.
kleine joon: de koffiekoker.
kniksaege: staaldraad die van boven de beide masten van een tweemastsloep verbindt.
kuulnette: net, waarmee men aas vangt, en dat men met staken in de bodem bevestigt.
laenen: planken in de viskeejen om een te grote druk op de onderste vis te vermijden.
laenhouwer: man die op de plank zit, die van de zaete naer de vuuster is gelegd.
lange twêêmaster: vissloep met schoenertuig en lange bezaanmast.
lensen: voor de wind varen
lieketouwe: touw dat langs een zeil wordt genaaid.
liejme: grens tussen zout en zoet water.
logge: bak voor eten.
lommen: lompen (soort vis).
mêêntewant: want dat door de vissers gemeenschappelijk wordt gereedgemaakt.
ommeleg: Afrekening bij de baas. Men viste 'op deel': de rederij kreeg 6 delen, de bemanning 12 delen. De koffiekoker kreeg 1/4, de kok 3/4, de bovenman 7/8. De baas ontving f. 150,-- stuurgeld per teelt van een jaar. De schipper monsterde de bemanning. Later was de betaling niet meer op deel. Toen kreeg een volle matroos 3% van de * * besomming en anderen naar rato. De schipper ontving 6%.
opslouwe: zeilree maken
paansbenne: lagere bredere mand
pènsbenne: ronde mand, waarin ongeveer 50 kleine schelvissen gaan.
pieke: ruimte in het voorschip onder de vrongele.
piekvalle: touw waarmee het grootzeil omhoog gehesen wordt.
pielestaert: soort rog met scherpe stekels op de rug.
prangen: laveren.
schotter: de man die het want met de haakjes weggooide
speulgeld: gratificatie voor de 5 jongens beneden de rang van matroos.
staeke: aas vangen met een kuulnette.
staekel: pot met terpentijn, waaruit door een gat in het deksel een stuk lampkatoen steekt. Door deze katoen aan te steken, wordt een lichtsein aan andere schepen gegeven om aan te geven, dat men bezig is de beug over boord te schieten.
staekelviere: seinen met de staekel aan de aan de andere vissers geven.
staffelfokkevalle: touw waarmee men de stagfok ophijst.
vislienen: de beug
vrongele, loozies of omlêêge: ruimte onder het voordek van een vissloep waar de kooien van de bemanning zijn.
't vrongelhuusje: ingang van de vrongele.
vuuster: kachel in een sloep.
warttouwe: een boei
wrongele: Voorlogies bestemd voor 11 man. Er waren daar soms vier twee persoonskooien. Men sliep met zijn tweeën in de kooi, gescheiden door een tussenschot. De breedte was ca 75 cm per persoon. De koffiekoker, die nog niet vrij van zeeziekte was en vissers die lang thuis waren geweest hadden een klomp bij zich. In de wrongele stond een vierkante kolenkachel, waar de koffiekoker zijn koffie opzette.
zaete: zitbank in het vooronder van een schip.
zaoje: wantton of joon.
zaojeroverpaojer: man die de boeien met vlaggen voor de beugvisserij verzorgde. Als hij een boei overboord moest werpen, werd hem 'zaoje stae' toegeroepen.
zaoiverpaoier: de man die de boeien verzorgde
zoolaenen: planken waarop de loggen worden geplaatst.

Gemeênteraed

Gemeênteraedszeêtels
Partij	2010	2006	2002	1998
Vooruitstrevend Dorpsbelang '78	4	3	2	2
SGP	4	3	4	4
CU ¹	2	2	2	2
PvdA	2	3	2	3
VVD	2	2	2	2
CDA	2	2	2	2
D66	1
Algemeen Burgerbelang ²		2	3	2
Totaol	17	17	17	17
Opkomst	58%	67%	67%	67%