ՀԱՎԵԼՎԱԾ 1

ԱՆԳԼԵՐԵՆԻ՝ «ՏԱՐԻՔ» ԻՄԱՍՏ ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՂ ԲԱՌԵՐԻ ՑԱՆԿԸ

A
ADOLESCENCE noun ad·o·les·cence | \ ˌa-də-ˈle-sᵊn(t)s \ 1: the period of life when
a child develops into an adult: the period from puberty to maturity terminating legally at
the age of majority /he struggled through his adolescence. / 2: the state or process of
growing up 3: a stage of development (as of a language or culture) prior to maturity 1
ADOLESCENT noun ad·o·les·cent | \ ˌa-də-ˈle-sᵊnt \: a young person who is
developing into an adult: one who is in the state of adolescence
ADOLESCENT adjective 1: of, relating to, or being in adolescence
/adolescent growth/ adolescent boys and girls/ 2: emotionally or intellectually immature
/did not appreciate her husband's adolescent high jinks/
ADULT adjective \ ə-ˈdəlt, ˈa-ˌdəlt \ 1: fully developed and
mature: grown-up/an adult lion/ 2: of, relating to, intended for, or
befitting adults/an adult approach to a problem/ 3: dealing in or with explicitly sexual
material/adult bookstores, adult movies/
ADULT noun one that is adult especially: a human being after an age (such as 21)
specified by law
ADULT verb adulted; adulting; adults: intransitive verb 1informal: to behave like an
adult: to attend to the ordinary tasks required of a responsible adult /Do we really have
to adult today? — Lauren Merola/ Stop complaining that you have to adult today. Being an
adult is awesome. — Suzanne Lucas Learning how to "adult" is a necessity for these
college freshmen in order to figure out new medication schedules and if their parents'
insurance will cover impromptu ER visits. — Meredith Newman/ 2informal: to become an
adult /It could be something small, like bailing on your friends at the last second. Or
something bigger, like not showing up for work. Whatever the case may be, it's a sign you
haven't fully "adulted" if you constantly slack off on your responsibilities. — Carolyn
Steber. But there is one real benefit to growing older and adulting: We essentially get to
do whatever we want to do. — Sharon Pope/
ADULTHOOD noun /ˈædʌlthʊd/, /əˈdʌlthʊd/ 1. the state of being an adult /a child
reaching adulthood/
1
Բոլոր տառադարձումները տրվում են համաձայն անգլերենի «Dictionary by Merriam-Webster»
բառարանի։

137
 AGE noun \ ˈāj \ 1a: the time of life at which some particular qualification, power,
or capacity arises or rests /the voting age is 18/specifically: majority b: one of the stages of
life c: the length of an existence extending from the beginning to any given time /a boy 10
years of age d: lifetime e: an advanced stage of life 2: a period of time dominated by a
central figure or prominent featurethe age of Pericles: such as a: a period in history or
human progress/the age of reptiles/the age of exploration/ b: a cultural period marked by
the prominence of a particular item /entering the atomic age/ c: a division of geologic time
that is usually shorter than an epoch 3a: the period contemporary with a person's lifetime
or with his or her active life b: a long time —usually used in plural /haven't seen him
in ages/ c: generation 4: an individual's development measured in terms of the years
requisite for like development of an average individual
AGE verb aged; aging or ageing: intransitive verb 1: to become old: show the
effects or the characteristics of increasing age 2: to acquire a desirable quality (such as
mellowness or ripeness) by standing undisturbed for some time /letting cheese age/
transitive verb 1: to cause to become old 2: to bring to a state fit for use or to maturity
AGED adjective \ ˈā-jəd, ˈājd; ˈājd\ 1: grown old: such as a: of an advanced age
/an aged man/ b: having attained a specified age /a man aged 40 years/ 2: typical of old
age /the aged wrinkles in my cheeks— Shakespeare 3: having acquired a desirable quality
or undergone an expected and desired change with the passage of time /aged wine/
aged cheese/
ANCIENT adjective an·cient | \ ˈān(t)-shənt , ˈāŋ(k)-shənt \ 1: having had an
existence of many years /ancient customs/ 2: of or relating to a remote period, to a time
early in history, or to those living in such a period or time /ancient Egyptians/ especially: of
or relating to the historical period beginning with the earliest known civilizations and
extending to the fall of the western roman empire in a.d. 476 /studied both ancient and
modern history/ 3: having the qualities of age or long existence: such as a: venerable
b: old-fashioned, antique
ANCIENT noun (1) 1: a person who lived in ancient times: aancients plural: the
civilized people of antiquity especially: those of the classical nations b: one of the classical
authors /Plutarch and other ancients/ 2: an aged living beinga penniless ancient 3: an
ancient coin. noun (2) 1archaic: ensign, standard, flag 2obsolete: the bearer of an ensign

138
 B
BABE noun \ ˈbāb \ 1a: infant, baby b: slang: girl, woman c: slang: a person and
especially a young woman who is sexually attractive 2: a naive inexperienced person —
used especially in the phrase babe in the woods
BABY noun ba·by | \ ˈbā-bē \ plural babies 1a (1): an extremely young child
especially: infant (2): an extremely young animal b: the youngest of a group /he is
the baby of the family./ 2a: one that is like a baby (as in behavior) /when it comes to
getting shots, I'm a real baby./ b: something that is one's special responsibility,
achievement, or interest /the project was his baby./ 3slang a: girl, woman —often used in
address b: boy, man —often used in address /hey baby, nice car!/ 4: person, thing /is one
tough baby/
BABY adjective 1: of, relating to, or being an extremely young
child /a baby bonnet/ 2: much smaller than the usual /baby carrots/ a baby grand piano/
Take baby steps./
BABY verb babied; babying: transitive verb 1: to tend to indulge with often
excessive or inappropriate care and solicitude /babying their only child/ 2: to use or treat
with care /babying a sore knee/
BEARDLESS adjective \ bɪədlɪs\ without a beard, too young to grow a beard;
immature
BIG adjective \ ˈbig \ bigger; biggest 1a: large or great in dimensions, bulk, or
extent /a big house/ also: large or great in quantity, number, or amount /a big fleet/
b: operating on a large scale /big government/ c: of a letter: capital 2a: filled with or
characterized by enthusiasm and interest /I'm a big fan of soy foods but urge you to
choose them wisely. — Andrew Weil: /active and enthusiastic /My mother is a big baker,
and so was my grandmother …— Melissa Parks /I'm not a big shopper, so for me to
actually like a store is really saying something. — Matt Cameron/ b: expressed in an
enthusiastic or unrestrained way: hearty /greeted me with a big hug/
3a: chief, preeminent /the big issue of the campaign/ b: of great importance or
significance /the big moment/ c: magnanimous, generous /was big about it/ d: outstandingly
worthy or able /a truly big man/ e: imposing, pretentioususing /big words/also: marked by or
given to boasting/big talk/ 4 informal: more advanced in age: older/my big brother: /more
mature /His teachers all told me he was excited about riding the bus, feeling like a big boy

139
now. — Laurie Frey/ 5: popular /soft drinks are very big in Mexico— Russ Leadabrand/
6a: of great force /a big storm/ b: obsolete: of great strength /Sir Launcelot was big and
strong again. — Thomas Malory/ 7a: pregnant especially: nearly ready to give birth;
big with child; b: full to bursting: swelling /big with rage/ c: of the voice: full and resonant
8: full-bodied and flavorful —used of wine/ big on: strongly favoring or liking also: noted
for/she is big on blushing— Arnold Hano/
BIG adverb 1a: to a large amount or extent /won big/ b: on a large scale /think big/
2: in a loud or declamatory manner also: in a boasting manner/talk big/ 3: hard /hits her
forehand big/
BIG noun 1: an individual or organization of outstanding importance or
powerespecially: major league —usually used in plural /playing in the bigs/
2basketball, informal: a big player: a center or forward whose large size and strength are
used to control play near the basket/ But, the problem is that you must have guards. You
can't play five bigs. — Martin Manley/
BOY noun \ ˈbȯi \ 1a: a male child from birth to adulthood b: son c: an immature
male /separate the men from the boys/ boy genius d: sweetheart, beau 2often offensive: a
male servant 3a: one native to a given place /local boy/ b: fellow, person /the boys at the
office/ c—used interjectionally to express intensity of feeling/boy, what a game/
BUD noun \ ˈbəd \ 1: a small lateral or terminal protuberance on the stem of a plant
that may develop into a flower, leaf, or shoot 2: something not yet mature or at full
development: such as a: an incompletely opened flower b: child, youth c (1): an outgrowth
of an organism that differentiates into a new individual: gemma (2): an outgrowth having
the potential to differentiate and grow into a definitive organ or part: primordiu /Man
embryonic limb bud/ 3: buddy 4։ slang: marijuana /the dance floor is packed. Red and blue
lights filter through cigarette and bud smoke. — T-Love/ In the bud: in an early stage of
development /nipped the rebellion in the bud/
BUD verb budded; budding։ intransitive verb 1:of a plant a: to set or put forth buds
b: to commence growth from buds 2: to grow or develop from or as if from a bud 3: to
reproduce asexually especially by the pinching off of a small part of the parent transitive
verb 1: to produce or develop from buds 2: to cause (a plant) to bud 3: to insert a bud from
a plant of one kind into an opening in the bark of (a plant of another kind) usually in order
to propagate a desired variety

140
 C
CALF noun (1), often attributive \ ˈkaf, also ˈkāf \
plural calves\ ˈkavz , ˈkävz , ˈkāvz \ also calfs 1a: the young of the domestic cow also: that
of a closely related mammal (such as a bison) b: the young of various large animals (such
as the elephant or whale) 2plural calfs: the hide of the domestic calf especially: calfskin
3: an awkward or silly youth/ in calf: pregnant —used of a cow․ noun (2)
plural calves\ ˈkavz , ˈkävz \ 1: the fleshy back part of the leg below the kneethe cat
rubbed against her calves.
CHAP noun \ ˈchap \ 1chiefly british: fellow 2southern US and midland
US: baby, child
CHICK noun \ ˈchik \ 1a: a domestic chicken especially: one newly hatched b: the
young of any bird 2: child 3informal + sometimes offensive: girl, woman
CHILD noun, often attributive \ ˈchī(-ə) ld \ plural children\ ˈchil-drən, -dərn \ 1a: a
young person especially between infancy and puberty /a play for both children and adults/
b: a person not yet of the age of majority /under the law she is still a child. /
c: a childlike or childish person /he is a child in most business matters./ 2a: a son or
daughter of human parents /do you have any children?/ b: descendant /the children of
Israel/ 3a: an unborn or recently born person /Meghan Markle, married Prince Harry, now
pregnant with child. — Laura Simonetti/ b dialect: a female infant 4: one strongly
influenced by another or by a place or state of affairs /a child of the streets /a child of
nature/ America has been called "the first child of the enlightenment"/
5: product, result/barbed wire … is truly a child of the plains— W. P. Webb/ 6
usually childe \ ˈchī(-ə) ld \, archaic: a youth of noble birth
CHILDHOOD noun child·hood | \ ˈchī(-ə) ld-ˌhu̇d \ 1: the state or period of being
a child 2: the early period in the development of something
COEVAL adjective co·e·val | \ kō-ˈē-vəl \ 1: of the same or equal age, antiquity, or
duration
CRONE noun \ ˈkrōn \: a cruel or ugly old woman
CUB noun \ ˈkəb \ 1a: a young carnivorous mammal (such as a bear, fox, or lion)
b: a young shark 2: a young person 3: apprentice especially: an inexperienced newspaper
reporter

141
 D
DAMSEL noun \ ˈdam-zəl \ 1. a young woman: a: archaic: a young unmarried
woman of noble birth b: girl
DECREPIT adjective de·crep·it | \ di-ˈkre-pət \ 1: wasted and weakened by or as if
by the infirmities of old age/a decrepit old man/ 2a: impaired by use or wear: worn-
out/a decrepit school bus/ b: fallen into ruin or disrepair/a decrepit industry/
3: dilapidated, run-downan old /decrepit hotel/

E
ELDERLY adjective el·der·ly | \ ˈel-dər-lē \ 1a: rather old especially: being past
middle age b: old-fashioned 2: of, relating to, or characteristic of later life or elderly
persons
ELDERLY noun plural elderly or elderlies 1. an elderly person

F
FATHER noun fa·ther | \ ˈfä-t͟hər \ plural fathers 1a (1): a male parent (2): a man who
has begotten a child also: a male animal who has sired an offspring b. capitalized
(1): god sense 1 (2): the first person of the trinity 2: forefatherthe /founding fathers/
3a: one related to another in a way suggesting that of father to child b: an old man —used
as a respectful form of address 4often capitalized: a pre-scholastic christian writer
accepted by the church as an authoritative witness to its teaching and practice — called
also church father 5a: one that originates or institutes /the father of modern science/
b: source… the sun, the father of warmth and light.— Lena M. Whitney
c: prototypethe father of all libraries in the country 6: a priest of the regular clergy
broadly: priest —used especially as a title 7: one of the leading men (as of a city) —usually
used in plural /a council of the city fathers/
FATHER verb fathered; fathering\ ˈfät͟h-riŋ, ˈfä-t͟hə- \ transitive verb 1a: beget b: to
be the founder, producer, or author of /fathered the improvement plan/ c: to accept
responsibility for 2a: to fix the paternity or origin of b: to place responsibility for the origin
or cause of /collected gossip and fathered it on responsible men— J. A. Williamson/
3: foist, impose intransitive verb: to care for or look after someone as a father might

142
 FULL-BLOWN adjective \ ˈfu̇l-ˈblōn \ 1a: fully mature b: being at the height of
bloom c: full-fledged 2: possessing or exhibiting all the usual or necessary features or
symptoms /a general philosophy, if not a full-blown ideology, is emerging— W. H. Jones
/developed full-blown AIDS/

G
GAFFER noun gaf·fer | \ ˈga-fər \ 1: an old man— compare gammer 2british
a: foreman, overseer b: employer 3: a head glassblower 4: a lighting electrician on a
motion-picture or television set
GAMMER noun gam·mer | \ ˈga-mər \ 1 archaic: an old woman
GERIATRIC noun ge·ri·at·ric | \ ˌjer-ē-ˈa-trik, ˌjir- \ 1geriatrics\ ˌjer-ē-ˈa-triks \ plural
in form but singular in construction: a branch of medicine that deals with the problems and
diseases of old age and the medical care and treatment of aging people /An old family
member is often the inspiration for medical students who choose geriatrics. — Katie
Hafner— compare gerontology 2: an aged person /To put it mildly, the geriatrics of the
entertainment industry didn't see this coming. — John Perry Barlow
GERIATRIC adjective 1a: of or relating to geriatrics or the process of aging b: of,
relating to, or appropriate for elderly people /the geriatric set/
2a: old, elderly /a geriatric dachshund/ b: old and outmoded /geriatric airplanes/
GIRL noun \ ˈgər(-ə)l \ 1a: a female child from birth to adulthood b: daughter c: a
young woman d: sometimes offensive: a single or married woman of any age
2a: sweetheart b: often offensive: a female servant or employee 3US, informal a: a female
friend / l love going to a spa and dinner with my girls. — Karen Clifton/ b: used as a friendly
way of addressing a woman or girl /Hey girl, I like your taste in Christmas gifts. — Miranda
Crace
GRAY adjective \ ˈgrā \ variants: or less commonly grey 1a: of the color gray
b: tending toward grayblue-gray eyes c: dull in color 2: having the hair gray: hoary
3: clothed in gray 4a: lacking cheer or brightness in mood, outlook, style, or flavor
also: dismal, gloomy /a gray day/ b: prosaically ordinary: dull, uninteresting /the
boring, gray dullness of government— P. J. O'Rourke/ 5: having an intermediate and often
vaguely defined position, condition, or character /an ethically gray area/
GRAY noun variants: or less commonly grey 1: any of a series of neutral colors
ranging between black and white 2: something (such as an animal, garment, cloth, or

143
spot) of a gray color 3a: a soldier in the Confederate army during the American Civil War b:
often capitalized: The Confederate army
GRAY verb or less commonly grey
grayed also greyed; graying also greying; grays also greys intransitive verb 1: to become
gray 2: age also: to contain an increasing percentage of older people /The town's
population has grayed over the last two decades. / transitive verb: to make gray
GROW verb \ ˈgrō \ grew\ ˈgrü \; grown\ ˈgrōn \; growing intransitive verb 1a: to
spring up and develop to maturity b: to be able to grow in some place or situation /trees
that grow in the tropics/ c: to assume some relation through or as if through a process of
natural growth /ferns growing from the rocks/ 2a: to increase in size by assimilation of
material into the living organism or by accretion of material in a nonbiological process
(such as crystallization) /the tree grew to an immense size./ b: increase, expand /grows in
wisdom/ 3: to develop from a parent source /the book grew out of a series of lectures/
4a: to pass into a condition: become /grew pale/ b: to have an increasing influence
/habit grows on a person/ c: to become increasingly acceptable or attractive /didn't like it
at first, but it grew on him/ transitive verb 1a: to cause to grow /grow wheat/ b: to let grow
on the body /grew a beard/ 2: to promote the development of /start a business and grow it
successfully— J. L. Deckter/
GROW UP verb grew up; grown up; growing up; grows up intransitive verb 1a: to
grow toward or arrive at full stature or physical or mental maturity: to progress from
childhood toward adulthood /growing up intellectually /grew up in the city/ also: to become
an adult /She wants to be a doctor when she grows up. / b: to stop thinking or behaving in
a childish way /He should grow up and accept his responsibilities. / 2: to begin to exist and
develop as time passes /A number of cities grew up along the river. /
GROWN-UP adjective \ ˈgrōn-ˌəp \ 1: not childish or immature: adult 2: of, for, or
characteristic of adults /insisted on wearing grown-up clothes/
GROWN-UP noun adult

H
HEIFER noun heif·er | \ ˈhe-fər \ 1: a young cow especially: one that has not had a
calf
HOARY adjective \ ˈhȯr-ē \ hoarier; hoariest 1: gray or white with or as if with age
/bowed his hoary head/ 2: extremely old: ancient: hoary legends

144
 I
IMMATURE adjective im·ma·ture | \ ˌi-mə-ˈtu̇r, -ˈtyu̇r, -ˈchu̇r \ 1a: exhibiting less
than an expected degree of maturity /emotionally immature adults/ b: lacking complete
growth, differentiation, or development /immature fruits/ a sexually immature bird/
c: having the potential capacity to attain a definitive form or state: crude, unfinished /a
vigorous but immature school of art/ 2archaic: premature
IMMATURITY noun /ˌɪməˈtjʊərəti/ behaviour that is not sensible and is typical of
people who are much younger
INFANCY noun in·fan·cy | \ ˈin-fən(t)-sē \ plural infancies 1: early childhood 2: a
beginning or early period of existence 3: the legal status of an infant
INFANT noun in·fant | \ ˈin-fənt \ 1: a child in the first period of life 2: a person who
is not of full age: minor
INFANT adjective 1: intended for young children 2: being in an early stage of
development 3: of, relating to, or being in infancy

J
JUNIOR adjective ju·nior | \ ˈjün-yər \ 1a: less advanced in age: younger —used
chiefly to distinguish a son with the same given name as his father b (1): youthful
(2): designed for young people and especially adolescents c: of more recent date and
therefore inferior or subordinate /a junior lien/ 2: of or relating to juniors or the class of
juniors at an educational institution /the junior prom/ 3a: lower in standing or
rank /junior partners/ b: duplicating or suggesting on a smaller scale something typically
large or powerful /a junior gale/
JUNIOR noun 1a (1): a person who is younger than another /a man six years
my junior/ (2): a male child: son (3): a young person b: a clothing size for women and girls
with slight figures 2a: a student in the next-to-the-last year before graduating from an
educational institution b: a person holding a lower position in a hierarchy of ranks
3capitalized: a member of a program of the girl scouts for girls in the third through sixth
grades in school
JUVENILE adjective ju·ve·nile | \ ˈjü-və-ˌnī(-ə)l, \ 1: physiologically immature or
undeveloped: young /juvenile birds/ 2a: of, relating to, characteristic of, or suitable for
children or young people /juvenile fiction/ b: of or relating to young people who have

145
committed or are accused of committing a criminal offense /the juvenile justice
system /juvenile crime/ 3: reflecting psychological or intellectual
immaturity: childish /juvenile behavior/juvenile pranks /told him he was being juvenile/
4: derived from sources within the earth and coming to the surface for the first time —used
especially of water and gas
JUVENILE noun 1a: a young person: youth /a gang of juveniles/ b: a book for
children or young people 2: a young individual resembling an adult of its kind except in
size and reproductive activity: such as a: a fledged bird not yet in adult plumage b: a 2-
year-old racehorse 3: an actor or actress who plays youthful parts

K
KID noun \ ˈkid \ 1: a young person /kids in high school/ especially: child /a married
couple with two kids—often used as a generalized reference to one especially younger or
less experienced /the kid on the pro golf tour /You, poor kid/ 2a: a young goat b: a young
individual of various animals related to the goat 3a: the flesh, fur, or skin of a young goat
b: something (such as leather) made of the fur or skin of a young goat /gloves made of kid/
KID adjective younger /my kid brother /his kid sister/
KID verb (1) kidded; kidding transitive verb 1a: to deceive (someone) as a joke: to
say untrue things to (someone) in a playful or joking way /It's the truth; I wouldn't kid you.
You’ve got to be kidding me. I kid you not. / b: to fail to admit the truth to (someone)
/They're kidding themselves if they think they can win. / 2: to gently criticize or tease
(someone) in a friendly or good-humored way /We kidded her about her old car. /
intransitive verb: to engage in good-humored fooling or horseplay /He was just kidding with
you. —/often used with around / She enjoys kidding around with her friends./ verb (2)
kidded; kidding intransitive verb: to bring forth young —used of a goat or an antelope

L
LITTLE adjective lit·tle | \ ˈli-tᵊl \ littler\ ˈli-tᵊl-ər , ˈlit-lər \ or less\ ˈles \ or lesser\ ˈle-
sər \; littlest\ ˈli-tᵊl-əst , ˈlit-ləst \ or least\ ˈlēst \ 1: not big: such as a: small in size or
extent: tiny /has little feet/ b: young /was too little to remember/ c: of a plant or
animal: small in comparison with related forms —used in vernacular names d: having few
members or inhabitants /a little group /little towns/ e: small in condition, distinction, or

146
scope /big business trampling on the little fellow/ f: narrow, mean /the pettiness
of little minds/ g: pleasingly small /a cute little thing/ h: used as an intensive /why,
you little devil!/ 2: not much: such as a: existing only in a small amount or to a slight
degree /has little money/ b: short in duration: brief /there is little time left./ c: existing to an
appreciable though not extensive degree or amount —used with a/had a little money in the
bank/ 3: small in importance or interest: trivial/a few little problems to be dealt with/
LITTLE adverb less\ ˈles \; least\ ˈlēst \ 1a: in only a small quantity or
degree: slightly /facts that were little known at the time/ b: not at allcared little for their
neighbors/ 2: rarely, infrequently
LITTLE noun 1: a small amount, quantity, or degree also: practically nothing
/little has changed/ 2a: a short time b: a short distance
LONGEVITY noun lon·gev·i·ty I\ län-ˈje-və-tē lȯn-\ 1a: a long duration of individual
life /The members of that family are noted for their longevity./ b: length of life /a study of
longevity/ 2: long continuance: permanence, durability /longevity in office is also an asset
—Spencer Parratt/
LONG-LIVED adjective \ ˈlȯŋ-ˈlivd also -ˈlīvd \ 1: having a long life: living a long
time /long-lived siblings/a long-lived perennial/also: characterized by long life /a long-
lived family/ 2: lasting a long time: enduring/a long-lived fad/also: existing, functioning, or
active for a period of time that is longer than usual or expected /a long-lived car /long-
lived nuclear waste/

M
MATURE adjective ma·ture | \ mə-ˈchu̇r, -ˈchər also -ˈtu̇r, -ˈtyu̇r \ maturer; matures
1: based on slow careful consideration /a mature judgment/ 2a(1): having completed
natural growth and development : ripe/mature fruit/ (2): having undergone maturation
b: having attained a final or desired state /mature wine/ c: having achieved a low but
stable growth rate /paper is a mature industry/ d: of, relating to, or being an older
adult: elderly /airline discounts for mature travelers/ 3a: of or relating to a condition of full
development /a man of mature years/ b: characteristic of or suitable to a mature
individual /mature outlook/a show with mature content/ 4: due for payment /a mature loan/
5: belonging to the middle portion of a cycle of erosion/a mature stream/
MATURE verb matured; maturing transitive verb: to bring to maturity or completion
intransitive verb 1: to become fully developed or ripe 2: to become due

147
 MATURITY noun ma·tu·ri·ty | \ mə-ˈchu̇r-ə-tē: the quality or state of being mature
especially: full development /the maturity of grain /maturity of judgment /lacks the wisdom
and maturity needed to run the company 2: termination of the period that an obligation
has to run
MOPPET noun mop·pet | \ ˈmä-pət \ 1archaic: baby, darling 2: child
MIDDLE-AGED adjective 1.in the period of life from about 45 to about 64
MINOR adjective mi·nor | \ ˈmī-nər \ 1: inferior in importance, size, or
degree: comparatively unimportant /a minor artist/ 2: not having reached majority /He is
the father of minor children. / 3a: having half steps between the second and third, the fifth
and sixth, and sometimes the seventh and eighth degrees /minor scale/ b: based on a
minor scale /minor key/ c: less by a semitone than the corresponding major
interval /minor third/ d: having a minor third above the root /minor triad/ 4: not serious or
involving risk to life /minor illness/ 5: of or relating to an academic subject requiring fewer
courses than a major /his minor subjects for his M.A. were plant ecology and entomology
— Current Biography
MINOR noun 1: a person who is not yet old enough to have the rights of an adult
2: a minor musical interval, scale, key, or mode 3a: a minor academic subject b: a student
taking a specified minor 4: a determinant or matrix obtained from a given determinant or
matrix by eliminating the row and column in which a given element lies
5minors plural: minor league baseball —used with the
MINOR verb minored; minoring; minors intransitive verb: to take courses in a minor
subject
MISS noun \ ˈmis \ 1capitalized a—used as a title prefixed to the name of an
unmarried woman or girl b: used before the name of a place or of a line of activity or
before some epithet to form a title for a usually young unmarried female who is
representative of the thing indicated Miss America 2: young lady —used without a name as
a conventional term of address to a young woman 3: a young unmarried woman or girl
4misses plural: a clothing size for women of average height and build
MOTHER noun (1) moth·er | \ ˈmə-t͟hər \ 1a: a female parent /she's the mother of
three small children. / b(1): a woman in authority specifically: the superior of a religious
community of women /mother Teresa / (2): an old or elderly woman /mother hubbard/
2: source, originnecessity is the mother of invention 3: maternal tenderness or
affectional /My mother came into mine eyes and gave me up to tears— William

148
Shakespeare/ 4[short for motherfucker] sometimes vulgar: motherfucker 5: something that
is an extreme or ultimate example of its kind especially in terms of scale /the mother of all
construction projects /the mother of all ocean liners/
MOTHER adjective 1a: of, relating to, or being a mother b: bearing the relation of a
mother 2: derived from or as if from one's mother 3: acting as or providing parental
stock —used without reference to sex
MOTHER verb mothered; mothering\ ˈmə-t͟hə-riŋ, ˈmət͟h-riŋ \ transitive verb 1a: to
give birth to b: to give rise to: produce 2: to care for or protect like a mother
MOTHER noun (2): mother of vinegar

N
NEW adjective \ ˈnü, chiefly British ˈnyü, in place names
usually (ˌ)nu̇ or nə or (ˌ)ni \ 1: having recently come into existence: recent, modern/I saw
their new baby for the first time./ 2a(1): having been seen, used, or known for a short
time: novel/rice was a new crop for the area/ (2): unfamiliar/visit new places/ b: being other
than the former or old /a steady flow of new money /he bought a new car./ 3: having been
in a relationship or condition but a short time/new to the job/a new wife/ 4a: beginning as
the resumption or repetition of a previous act or thing /a new day /the new edition/ b: made
or become fresh /awoke a new person/ c: relating to or being a new moon 5: different from
one of the same category that has existed previously /new realism/ 6: of dissimilar origin
and usually of superior quality /a new strain of hybrid corn/ 7capitalized: modern sense
3especially: having been in use after medieval times /new greek/
NEW adverb newly, recently —usually used in combination
NEWBORN adjective new·born | \ ˈnü-ˌbȯrn, ˈnyü- \ 1: recently born 2: born anew
NEWBORN noun plural newborn or newborns 1: a newborn individual

O
OLD adjective \ ˈōld\ 1a: dating from the remote past: ancient /old traditions/
b: persisting from an earlier time /an old ailment/ /they brought up the
same old argument /c: of long standing /an old friend/ 2a: distinguished from an object of
the same kind by being of an earlier date /many still used the old name/ b
capitalized: belonging to an early period in the development of a language or
literature /old persian/ 3: having existed for a specified period of time /a child three

149
years old/ 4: of, relating to, or originating in a past era /old chronicles record the event/
5a: advanced in years or age /an old person/ b: showing the characteristics of age
/looked old at 20/ 6: experienced an old trooper speaking of the last war 7: former
his old students 8a: showing the effects of time or use: worn, aged /old shoes/ b: no longer
in use: discarded/old rags/ c: of a grayish or dusty color/old mauve/ d: tiresome
/gets old fast/ 9a: long familiar /same old story /good old joe/ b—used as an intensive /a
high old time/ c—used to express an attitude of affection or amusement /a big old dog/ flex
the old biceps/ any old time/
OLD noun 1: one of a specified age —usually used in combination /a 3-year-old/
2: old or earlier time —used in the phrase of old / the cavalry of old/
OVER-THE-HILL adjective 1: past one's prime 2: advanced in age

P
PEER noun \ ˈpir\ 1: one that is of equal standing with another: equa /the band
mates welcomed the new member as a peer. especially: one belonging to the same
societal group especially based on age, grade, or status /teenagers spending time with
their peers/ 2a: a member of one of the five ranks (duke, marquess, earl, viscount, or
baron) of the British peerage b: noble sense 1 /peers and commoners alike were shown the
same courtesy./ 3archaic : companion
PEER verb (1) peered; peering; peers intransitive verb 1: to look narrowly or
curiously /a child peering from behind a tree/especially: to look searchingly at something
difficult to discern /She peered into the dark closet looking for her missing shoe./ 2: to
come slightly into view: emerge partly /a vast white cloud, through which the sun peered—
Francis Kingdon-Ward/ verb (2) peered; peering; peers transitive verb archaic:
rival, match
PERENNIAL adjective /pəˈreniəl/ 1: continuing for a very long time; happening
again and again /the perennial problem of water shortage/ that perennial favourite,
hamburgers/ Colonialism in different forms is a perennial theme of history./ 2:(of
plants) living for two years or more
PIGLET noun pig·let | \ ˈpi-glət \ 1: a small usually young swine
PUBERTY noun pu·ber·ty | \ ˈpyü-bər-tē\ 1: the condition of being or the period of
becoming first capable of reproducing sexually that is brought on by the production of sex
hormones and the maturing of the reproductive organs (such as the testes and ovaries),

150
development of secondary sex characteristics (such as male facial hair growth and female
breast development), and in humans and the higher primates by the first occurrence
of menstruation in the female 2: the age at which puberty occurs often construed legally as
14 in boys and 12 in girls

R
REJUVENATE verb re·ju·ve·nate | \ ri-ˈjü-və-ˌnāt \ rejuvenated; rejuvenating
transitive verb 1a: to make young or youthful again: give new vigor to b: to restore to an
original or new state /rejuvenate old cars/ 2a: to stimulate (a stream) to renewed erosive
activity especially by uplift b: to develop youthful features of topography in. intransitive
verb: to cause or undergo rejuvenescence
RETIRE verb re·tire |\ri-ˈtī(-ə)r\ retired; retiring intransitive verb 1: to withdraw
from action or danger 2: to withdraw especially for privacy /retired to her room/ 3: to move
back: recede 4: to withdraw from one's position or occupation: conclude one's working or
professional career 5: to go to bed. transitive verb 1: withdraw: such as a: to march (a
military force) away from the enemy b: to withdraw from circulation or from the market:
recall /retire a bond/ c: to withdraw from usual use or service 2: to cause to retire from
one's position or occupation 3a: to put out (a batter) in baseball b: to cause (a side) to end
a turn at bat in baseball 4: to win permanent possession of (something, such as a trophy)
5: to pay in full: settle /retire a debt/
RETIREMENT noun re·tire·ment I \ri-ˈtī(-ə)r-mənt \ 1a: an act of retiring: the state
of being retired b: withdrawal from one's position or occupation or from active working life
c: the age at which one normally retires /reaches retirement in May/ 2: a place of seclusion
or privacy
RETIREMENT adjective of, relating to, or designed for retired persons
RIPE adjective \ ˈrīp \ riper; ripest 1: fully grown and
developed: mature /ripe fruit/ripe wheat/ 2: having mature knowledge, understanding, or
judgment 3: of advanced years: late/a ripe old age/ 4a: suitable, appropriate /the time
was ripe for the attempt b: fully prepared: ready /the colonies were ripe for revolution/
5a: brought by aging to full flavor or the best state: mellow/ripe cheese/ b: smelly, stinking
6: ruddy, plump, or full like ripened fruit /a ripe figure/ 7: indecent/ripe language/
RIPEN verb rip·en | \ ˈrī-pən, ˈrī-pᵊm \ ripened; ripening\ ˈrī-pə-niŋ, ˈrīp-niŋ \
intransitive verb: to grow or become ripe. transitive verb 1: to make ripe 2a: to bring to
completeness or perfection b: to age or cure (cheese) to develop characteristic flavor,

151
odor, body, texture, and color c: to improve flavor and tenderness of (beef or game) by
aging under refrigeration

S
SAPLING noun sap·ling | \ ˈsa-pliŋ, -plən \ 1: a young tree specifically: one not over
four inches (about 10 centimeters) in diameter at breast height 2: youth
SENESCENCE noun se·nes·cence | \ si-ˈne-sᵊn(t)s\ 1: the state of being old: the
process of becoming old 2: the growth phase in a plant or plant part (such as a leaf) from
full maturity to death
SENESCENT adjective /sɪˈnesnt/ old and showing the effects of being old
SENILE adjective se·nile | \ ˈsē-ˌnī(-ə)l 1: of, relating to, exhibiting, or
characteristic of old age /senile weakness especially: exhibiting a loss of cognitive abilities
(such as memory) associated with old age 2: approaching the end of a geologic cycle of
erosion
SENILITY noun se·nil·i·ty | \ si-ˈni-lə-tē also se- \: the quality or state of
being senile: the physical and mental decline associated with old age especially: the
deterioration of cognitive functioning associated with old age
SENIOR noun se·nior | \ ˈsē-nyər \ 1: a person older than another /five years
my senior 2a: a person with higher standing or rank b: a senior fellow of a college at an
English university c: a student in the year preceding graduation from a school of secondary
or higher level 3capitalized: a member of a program of the Girl Scouts for girls in the 9th
through 12th grades in school 4: senior citizen
SENIOR adjective 1: of prior birth, establishment, or enrollment —often used to
distinguish a father with the same given name as his son 2: higher
ranking: superior /senior officers/ 3: of, relating to, or intended for seniors /a senior center/
4: having a claim on corporate assets and income prior to other securities
SENIORITY noun se·nior·i·ty I \sēn-ˈyȯr-ə-tē -ˈyär-\ 1: the quality or state of being
senior: priority 2: a privileged status attained by length of continuous service (as in a
company)
SHAVER noun shav·er | \ ˈshā-vər \ 1: a person who shaves 2archaic: one who
swindles 3: a tool or machine for shaving especially: an electric razor 4: boy, youngster
SMALL adjective \ ˈsmȯl \ 1a: having comparatively little size or slight dimensions
b: lowercase 2a: minor in influence, power, or rank b: operating on a limited scale

152
3: lacking in strength /a small voice/ 4a: little or close to zero in an objectively measurable
aspect (such as quantity) b: made up of few or little units 5a: of little consequence: trivial
b: humble, modest 6: limited in degree 7a: mean, petty b: reduced to a humiliating position
SMALL adverb 1: in or into small pieces 2: without force or loudnes/sspeak
as small as you will— William Shakespeare/ 3: in a small manner
SMALL noun 1: a part smaller and especially narrower than the remainder
/the small of the back/ 2a: smalls plural: small-sized products b: smalls plural, chiefly
british: small clothes especially: underwear
SPRAT noun \ ˈsprat \ plural sprats also sprat 1a: a small european marine fish
(sprattus sprattus) of the herring family — called also brisling b: any of various small or
young fish (such as an anchovy) related to or resembling the herrings 2: a young, small, or
insignificant person
SPROUT verb \ ˈsprau̇t \ sprouted; sprouting; sprouts intransitive verb 1: to grow,
spring up, or come forth as or as if a sprout 2: to send out new growth transitive verb: to
send forth or up: cause to develop: grow
SPROUT noun 1a: shoot sense 1a especially: a young shoot (as from a seed or
root) b sprouts plural (1) chiefly british: brussels sprout sense 2
(2): edible sprouts especially from recently germinated seeds (as of alfalfa or mung beans)
2: something resembling a sprout: such as a: a young person b: scion
STRIPLING noun strip·ling | \ ˈstri-pliŋ \ youth

T
TEENAGE adjective teen·age | \ ˈtēn-ˌāj \ variants: or teenaged \ ˈtēn-ˌājd \ 1: of,
being, or relating to people in their teens
TEENAGER noun a person who is between 13 and 19 years old /a magazine aimed
at teenagers/
TODDLER noun tod·dler | \ ˈtäd-lər, ˈtä-dᵊl-ər \ 1: one that toddles especially: a
young child

U
UNYOUNG adjective un·young | \ ˌən-ˈyəŋ\ 1: not young /unyoung people/

153
 VENERABLE adjective ven·er·a·ble | \ ˈve-nər(-ə)-bəl, ˈven-rə-bəl \ 1a: calling forth
respect through age, character, and attainments /a venerable jazz musician/
broadly: conveying an impression of aged goodness and benevolenc /encouraged by
the venerable doctor's head-nodding/ b: impressive by reason of
age /under venerable pines/ 2: deserving to be venerated —used as a title for an Anglican
archdeacon or for a Roman Catholic who has been accorded the lowest of three degrees of
recognition for sanctity 3: made sacred especially by religious or historical association
VERDANT adjective ver·dant | \ ˈvər-dᵊnt \ 1a: green in tint or color b: green with
growing plants /verdant fields/ 2: unripe in experience or judgment

W
WHELP noun \ ˈ(h)welp \ 1: any of the young of various carnivorous mammals and
especially of the dog 2: a young boy or girl
WHELP verb whelped; whelping; whelps transitive verb: to give birth to —used of
various carnivores and especially the dog. intransitive verb: to bring forth young

Y
YOUNG adjective \ ˈyəŋ \ younger\ ˈyəŋ-gər \; youngest\ ˈyəŋ-gəst \ 1a: being in
the first or an early stage of life, growth, or development b: junior c: of an early, tender, or
desirable age for use as food or drink /fresh young lamb /a young wine/ 2: having little
experience 3a: recently come into being: new /a young publishing company/
b: youthful 4: of, relating to, or having the characteristics of youth or a young
person /young at heart 5capitalized: representing a new or rejuvenated especially political
group or movement
YOUNG noun plural young 1plural a: young persons: youth b: immature offspring —
used especially of animals 2: a single recently born or hatched animal
YOUNGLING noun young·ling | \ ˈyəŋ-liŋ \ one that is young especially: a young
person or animal
YOUNGSTER noun young·ster | \ ˈyəŋ(k)-stər \ 1a: a young person: youth b: child
2: a young animal or plant especially of a domesticated or cultivated breed or type
YOUTH noun, often attributive \ ˈyüth \ plural youths\ ˈyüt͟hz, ˈyüths\ 1a: the time
of life when one is young especially: the period between childhood and maturity b: the
early period of existence, growth, or development 2a: a young person especially: a young

154
male between adolescence and maturity b: young persons or creatures —usually plural in
construction 3: the quality or state of being youthful: youthfulness
YOUTHFUL adjective youth·ful | \ ˈyüth-fəl \ 1: of, relating to, or characteristic
of youth /youthful inexperience/ 2: being young and not yet mature 3: marked by or
possessing youth /youthful dancers/ 4: having the vitality or freshness of
youth: vigorous /my youthful grandparents/ 5: having accomplished or undergone little
erosion/youthful mountains/

ՀԱՎԵԼՎԱԾ 2

ՀԱՅԵՐԵՆԻ՝ «ՏԱՐԻՔ» ԻՄԱՍՏ ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՂ ԲԱՌԵՐԻ ՑԱՆԿԸ

155
 Ա
ԱՀԵԼ/ԱՀԻԼ 1․ [ածական, գոյական] Ծերունի, ծեր: 2․ [չեզոք բայ] Ահ ունենալ,
երկյուղել:
ԱՀԵԼ-ՋԱՀԵԼ ահել-ջահելի, [գոյական] 1. Նույնն է` Ահել ու ջահել:
ԱՆԱՐԲՈՒՆ(Ք) անարբունքի, [գոյական] (կազմախոսություն) 1.
Անչափահասություն, կազմախոսապես չհասունացած լինելը: 2. [ածական] Նույնն է՝
Անարբուն:
ԱՂՋԿԱԿԱՆ [ածական] 1․ Աղջկան հատուկ:
ԱՂՋԿԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1. Աղջկական՝ երիտասարդ հասակ ունեցող (կնոջ
մասին):
ԱՂՋԻԿ աղջիկա, [գոյական] 1. Իգական սեռի երեխա: 2. Իգական սեռի
չամուսնացած երիտասարդ: 3. Իգական սեռի զավակ՝ անկախ հասակից և
ընտանեկան վիճակից (ծնողների համար): 4. Կույս: 5. Սիրած, սիրուհի: 6. Նշանած,
հարսնացու: 7. փոխաբերական [ժողովրդական]: Թույլ՝ անզոր՝ անհամարձակ
տղամարդ: 8. Խաղաթղթի պատկերներից մեկը, թագուհի: 9. [հնացած] Սպասուհի,
աղախին: 10․ [ածական] Իգական սեռին պատկանող:
ԱԼԵՎՈՐ ալևորի, [գոյական, ածական] 1. Ծեր, ծերունի: 2. [գոյական, ածական]
Ծերացած: 3. Ճերմակած (մազերի մասին): 4. Ալեհեր: 5. (փոխաբերական)
Ճերմակափառ, ձյունափառ: 6. (փոխաբերական) Փրփրադեզ: 7. (փոխաբերական)
հնամենի։
ԱԼԵՎՈՐԵԼ [չեզոք բայ] (ժողովրդական) 1․ Ծերանալ:
ԱԼԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Ալևոր լինելը:
ԱՂԱԾՐԻ [ածական] (բանաստեղծական) 1․ Մատղաշ, մատաղահաս, փոքր:
ԱՂՎԱՄԱԶ աղվամազի, աղվամազեր, [գոյական] 1. Նուրբ ու փափուկ մազ: 2.
Պատանիների երեսին բուսնող նուրբ մազը: 3. Թռչունների փետուրների տակի նուրբ՝
փափուկ փետուրները, բմբուլ, աղվափետուր: 4. Բույսերի բողբոջների՝ տերևների ևն
մազերը, մազմզուկ: 5. [ածական] (բանաստեղծական) Երեսին աղվամազ ունեցող,
պատանի: 6. Աղվամազե:
ԱՃ աճի, [գոյական] 1. Կենսական պրոցեսի հետևանքով օրգանական մարմնի
մեծանալը՝ աճելը, մարմնի զարգացում: 2. Շատացում, բազմացում: 3. Բույսերի
երկարացող թևերը՝ աճած մասերը: 4. Քաշի հավելում: 5. Թվի ավելացում՝ հավելում:
6. Հավելման կամ ավելացման քանակը՝ չափը, հավելույթ: 7. (բուսաբանություն)

156
Բողբոջ: 8. (գյուղատնտեսություն) Նույնն է՝ Աճոն (1): 9. (փոխաբերական)
Բարգավաճում, զարգացում, առաջադիմություն:
ԱՃԵԼ [չեզոք բայ] 1. Մեծանալ, զարգանալով ավելանալ: 2. Հասակ առնել,
մեծանալ (մարդկանց և կենդանիների մասին): 3. Զարգանալ, աճման պրոցես ապրել
(բույսերի մասին): 4. Բազմանալ, շատանալ: 5. Ավելանալ, մեծանալ: 6. Թիվը՝ քանակը
բազմանալ: 7. (լեզվաբանություն): Մասնիկներ կամ աճականներ ստանալով մեծանալ
(արմատը, բառը): 8. (տեխնիկա): Սաստկանալ, ուժեղանալ:
ԱՄԼԻԿ ամլիկի, [գոյական] 1. Նորածին փոքրիկ գառնուկ: 2. (փոխաբերական)
Փոքրիկ՝ սիրունիկ երեխա:
ԱՄՍԱԿԱՆ [ածական] 1. Ամսվան հատուկ, ամսվա: 2. Մեկ ամսվա տևողություն
ունեցող: 3. Թվական որոշչի ցույց տված քանակով ամիսների տևողությամբ (օրինակ՝
հինգ ամսական, ութ ամսական ևն): 4. Ամիսը մեկ անգամ տեղի ունեցող՝ կատարվող,
ամսօրյա: 5. Ամբողջ ամսվա համար տրվող՝ ներկայացվող: 6. (խոսակցական) Ամեն
ամիս տեղի ունեցող՝ կատարվող, ամենամսյա: 7. [գոյական] (հնացած) Ամսական
ռոճիկ՝ վարձատրություն: 8. Դաշտան:
ԱՆՉԱՓԱՀԱՍ [ածական, գոյական] 1․ Ոչ չափահաս, չափահասության չհասած:
ԱՆՉԱՓԱՀԱՍՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Անչափահաս լինելը:
ԱՎԱԳ [ածական] 1. Տարիքով մեծ՝ ամենամեծ (մեկի կամ մի քանիսի
համեմատությամբ): 2. Կոչումով՝ պաշտոնով ավելի բարձր: 3. (ուսումնական) Բարձր,
վերջին և վերջինին մոտ: Ավագ կուրսեր՝ դասարաններ: 4. [գոյական] Մարդկանց որևէ
խմբի ղեկավարը՝ մեծը, պետ: 5. Սովետական բանակի կրտսեր պետկազմի
ամենաբարձր կոչումը: 6. (ուսումնական) Սովորողների կողմից ընտրվող անձ, որ
հետևում է դասարանի՝ կուրսի կարգապահությանը՝ ներքին կարգուկանոնին ևն:
Կուրսի ավագ: 7. (դիվանագիտություն) Դիվանագիտական կազմի պարագլուխ
(դուայեն): 8. [ածական, գոյական] (պատմական) Ազնվականության բարձր խավին
պատկանող (հին Հայաստանում և Իրանում):
ԱՎԱԳԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Որպես ավագ:
ԱՎԱԳԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1․ Ավագ դառնալ, ավագություն՝ մեծություն՝ պատիվ
գտնել:
ԱՎԱԳՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Ավագ լինելը: 2. Ավագի աստիճան՝ պատիվ՝
մեծություն:

157
 ԲԱԶՄԱՄՅԱ [ածական] 1. Շատ տարիք ունեցող, շատ տարիներ ապրած, ծեր: 2.
Շատ տարիներ տևող՝ գոյություն ունեցող: 3. (բուսաբանություն) Մի քանի կամ շատ
տարիներ ապրող: ազմամյա բույս: 4. Շատ տարիների ընթացքում կատարված՝ ձեռք
բերված՝ կուտակված: Բազմամյա փորձ:
ԲԱԶՄԱՏԻ [ածական] 1․ Մեծ տարիքով, շատ ծեր:
ԲԱԼԻԿ բալիկի, [գոյական] (նվազական, փաղաքշական) Բալա -ի: 1․ Որդյակ,
մանկիկ:
ԲԻՁԱ բիձայի, [գոյական] (գավառական) 1. Հորեղբայր: 2. Կոչական բառ՝
տարիքով տղամարդկանց դիմելու:
ԲՈՂԲՈՋ բողբոջի, [գոյական] 1. Սերմի արձակած առաջին ծիլը: 2. Ծաղկի՝
տերևի կամ բուսնող ոստի կոկոնը: 3. (կենդանաբանություն) Նույնն Է՝ Բողբոջուկ: 4.
(փոխաբերական) Սերունդ, շառավիղ: 5. (փոխաբերական, արևմտահայերեն)
Մանկապարտեզի 2-րդ դասարանի պայմանական անվանումը: 6. (փոխաբերական,
բանաստեղծական) Ծագող՝ զարգացող զգացմունք: Իր մութ սրտում կան բողբոջներ
հուրհրան (Ե. Չարենց): 7. [ածական] (փոխաբերական) Դեռահաս, դեռատի, մատաղ:
ԲՈՂԲՈՋԵԼ [չեզոք բայ] 1. Ծլել, գետնից ծիլ արձակել: 2. Բողբոջներ արձակել: 3.
(փոխաբերական) Բուռն կերպով զարգանալ, ծաղկել, փթթել, բացվել: 4.
(կենդանաբանություն) Անսեռ եղանակով զարգանալ: 5. (փոխաբերական) Ծնվել,
ծագել, կերպարանք ստանալ: 6. (փոխաբերական) Ցնծալ:
ԲՅՈՒՐԱՄՅԱ/Ն [ածական] 1․ Շատ տարիների կյանք ունեցող, երկար ժամանակ
գոյություն ունեցող, շատ հին:

Գ
ԳՈՃԻ գոճու, [գոյական] 1. Խոզի ձագ, խոճկոր:
ԳՐԿԱՆՈՑ [ածական] 1. Գրկելու, գրկի (փոքր երեխայի մասին): 2. Գրկաչափ: 3.
Գիրկ:

Դ
ԴԱԼԱՐ [ածական] 1. Կանաչ (բույսերի մասին): 2. Կանաչով պատված՝
ծածկված: 3. Նորածիլ, մատղաշ, թարմ: 4. (փոխաբերական) Երիտասարդ, մատաղ: 5.
(փոխաբերական) Առույգ, կենսալից: 6. (փոխաբերական) Նուրբ, քնքուշ: 7. [գոյական]
Կանաչ, բուսականություն:
ԴԱԼԱՐԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Դալար դառնալ: 2. (փոխաբերական) Ծլել-ծաղկել,
աճել:

158
 ԴԵՌԱԲՈՂԲՈՋ [ածական] 1. Նոր բողբոջած, նորաբողբոջ: 2. (փոխաբերական)
Մատղաշ, մատաղ, նոր, դեռահաս, դեռատի:
ԴԵՌԱԲՈՒՅՍ [ածական] 1. Նոր բուսած, նորաբույս, նորածիլ: 2.
(փոխաբերական) Մատղաշ, մատաղ, դեռահաս:
ԴԵՌԱԾԱՂԻԿ [ածական] 1. Նոր ծաղկած, դեռաբողբոջ: 2. (փոխաբերական)
Ծաղկահասակ, մատաղ:
ԴԵՌԱԾԻՆ [ածական] 1. Նոր ծնված, նորածին: 2. Նոր ծնած, առաջին անգամ
ծնած՝ զավակ բերած:
ԴԵՌԱԾԻԼ [ածական] 1. Նոր ծլած, նորածիլ: 2. (փոխաբերական) Ծաղկահասակ,
մատաղ, դեռահաս:
ԴԵՌԱՀԱՍ/ԱԿ [ածական] 1. Նոր հասնող՝ հասած: 2. Հասակը նոր առնող,
մատղաշ, մատաղ: 3. [ածական, գոյական] (իրավաբանություն) Մանկական հասակից
պատանեկության անցման (12-ից 16) տարիք ունեցող տղա կամ աղջիկ:
ԴԵՌԱՏԻ [ածական] 1․ Մատաղահաս, նոր հասանացող, մատաղ:
ԴԵՌԱՏԻՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Դեռատի լինելը:
ԴՊՐՈՑԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1․ Դպրոցական հասակ ունեցող:

Ե
ԵՐԵԽԱ երեխայի, [գոյական] 1. Նորածին աղջիկ կամ տղա: 2. Փոքրահասակ՝
պատանեկան հասակին չհասած աղջիկ կամ տղա: 3. Որևէ հասակի աղջիկ կամ տղա՝
իր ծնողների համար: 4. (փոխաբերական) Անփորձ՝ մանկամիտ՝ միամիտ մարդ: 5.
[ածական] Անչափահաս, դեռահաս: 6. (խոսակցական) Երեխայական:
ԵՐԵԽԱՅԱԲԱՐ [մակբայ] 1. Երեխայի պես: 2. Անփորձ՝ միամիտ կերպով:
ԵՐԵԽԱՅԱԿԱՆ [ածական] 1. Երեխային հատուկ՝ վերաբերող, երեխայի: 2.
(փոխաբերական) Երեխայամիտ, միամիտ, պարզամիտ:
ԵՐԵԽԱՅԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Երեխայական հատկություն: 2.
Երեխայություն:
ԵՐԵԽԱՅԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Երեխա դառնալ, երեխայի նմանվել: 2. Մտավոր
կարողությունները թուլանալ:
ԵՐԵԽԱՅԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Երեխայանալ -ի: 1. Երեխայի վիճակում
դնել, երեխա դարձնել՝ համարել, երեխայի տեղ դնել: 2. Մտավոր կարողությունը
թուլացնել:
ԵՐԵԽԱՅՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Երեխայական հասակը, մանկություն: 2.
Երեխայական հատկություն՝ բնավորություն: 3. Երեխայական արարք: 4.

159
(փոխաբերական) Անփորձություն, տհասություն, միամտություն: 5. Միամիտ՝
անխոհեմ արարք՝ վարքագիծ:
ԵՐԵՑ [ածական] 1. Տարիքով ավելի մեծ, ավագ: 2. (հնացած): Առաջին,
առաջնակարգ, նախապատիվ: 3. [գոյական] (կրոնական): Քրիստոնեական համայնքի
ավագ, քահանա:
ԵՐԻՆՋ երինջի և երնջի, [գոյական] 1. Երրորդ տարվա մեջ մտած էգ հորթ, որ
այդ տարին պիտի ծնի: 2. Առաջին ծինն ունեցող կով: 3. Խաղողի երեք տարեկան մատ,
որ փոխադրում են և տնկում այգու մեջ: 4. (հազվադեպ) Մատաղահաս աղջիկ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ երիտասարդի 1. [գոյական] Չափահասության հասակից
մինչև շուրջ 40 տարեկան հասակը: 2. [ածական] Ոչ տարիքոտ, մեծ հասակի չհասած,
ջահել: 3. Առույգ, կայտառ, կենսալից, ուժերը տեղը: 4. (փոխաբերական) Անփորձ,
կենսափորձ չունեցող: 5. (խոսակցական): Դեռևս չամուսնացած: 6.
(գյուղատնտեսություն): Մատաղ, մատղաշ: 7. (փոխաբերական) Նոր գոյացած՝ աճած
առաջացած, նոր: Երիտասարդ աստղ: 8. Երիտասարդին՝ երիտասարդության
հատուկ՝ վերաբերող, երիտասարդական:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Երիտասարդ դառնալ, մեծանալով հասնել
երիտասարդ հասակի: 2. Նորից երիտասարդական ուժ և աշխույժ ստանալ: 3.
(փոխաբերական) Նորանալ, թարմանալ:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱԲԱՐ/ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՐԵՆ [մակբայ] 1․ Երիտասարդի նման, որպես
երիտասարդ, երիտասարդի ավյունով՝ եռանդով՝ ուժով:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱԿԱՆ [ածական] 1. Երիտասարդին հատուկ՝ վերաբերող,
երիտասարդի: 2. Երիտասարդներից կազմված՝ բաղկացած: Երիտասարդական
միություն: 3. Երիտասարդության հատուկ՝ վերաբերող, երիտասարդ տարիների՝
հասակի։
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՎԱՅԵԼ [ածական] 1. Երիտասարդին վայել: 2. Երիտասարդի նման,
երիտասարդավարի:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՎԱՐԻ [մակբայ] 1․ Երիտասարդի նման, ինչպես վայել է
երիտասարդին:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՑՆԵԼ 1. [ներգործական բայ] Երիտասարդանալ-ի: Երիտասարդ
դարձնել: 2. (կենսաբանություն) Ծերացող մարմինն օժտել երիտասարդական
հատկանիշներով: 3. (գյուղատնտեսություն) Ծերացող ծառերի ճյուղերը կտրել՝ աճը
զարգացնելու համար: 4. (փոխաբերական) Երիտասարդական տեսք տալ: 5.
(փոխաբերական) Երիտասարդի աշխույժ ու եռանդ տալ՝ հաղորդել:
ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՑՈՒՄ [գոյական] 1․ Երիտասարդանալը, երիտասարդացնելը:

160
 ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Երիտասարդական հասակը: 2.
Երիտասարդական հատկություն՝ ուժ՝ կարողություն ու ավյուն: 3. Երիտասարդին
հատուկ ընթացք՝ վարքագիծ, գործելակերպ: 4. (հավաքական) Երիտասարդներ,
երիտասարդների խումբ՝ բազմություն՝ ամբողջություն: 5. (փոխաբերական)
Թարմություն: 6. (գյուղատնտեսություն) Երիտասարդ՝ մատղաշ լինելը:
ԵՐԿԱՐԱԿՅԱՑ [ածական] 1. Երկար՝ շատ տարիներ ապրող: 2.
(փոխաբերական) Երկար՝ շատ տարիներ գործածվող՝ օգտագործվող՝ դիմացող
(մեքենաների՝ սարքավորումների ևն մասին):
ԵՐԿԱՐԱԿԵՑՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Երկարակյաց լինելը, երկար ապրելը: 2.
Մարդկային կյանքի տևողության երկարացումն իբրև գիտական պրոբլեմ: 3.
(փոխաբերական) Որևէ բանի (մեքենայի, սարքավորումների ևն) օգտագործման
երկարատևություն:
ԵՐԿԱՐԱՄՅԱ [ածական] 1. Երկար՝ շատ տարիներ տևող՝ տևած: 2. Երկար
տարիներ ապրած՝ գոյություն ունեցած: 3. Երկար տարիներ որևէ գործունեությամբ
զբաղված, որևէ բնագավառում բազմամյա գործունեություն ունեցած: Երկարամյա
մանկավարժ:
ԵՐԿԱՐԱՐԵՎ [ածական] 1․ Երկար կյանք գոյություն ունեցող:

Զ
ԶԱՌԱՄ/ԶԱՌԱՄՅԱԼ [ածական] 1. Տարիքն անցկացրած, խիստ ծեր: 2.
(փոխաբերական) Հնացած, այժմեականությունը կորցրած:
ԶԱՌԱՄԱԿԱՆ [ածական] 1․ Զառամության հատուկ:
ԶԱՌԱՄԵԼ [չեզոք բայ] 1. Շատ ծերանալ, խորին ծերության հասնել: 2.
Ծերանալուց ֆիզիկապես ու մտավորապես թուլանալ, ոտից ձեռից ընկնել
(ծերանալուց): 3. (փոխաբերական) Քայքայման վիճակի մեջ լինել, ներքին
զարգացումով դեպի կործանում՝ մահացում գնալ: 4. Երկար աճելուց փտել, աճումը
դադարել՝ կանգ առնել (ծառերի մասին):
ԶԱՌԱՄՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Զառամած լինելը: 2. Խոր ծերություն:
ԶԱՌԱՄՈՒՄ [գոյական] 1․ Զառամելը:
ԶԱՎԱԿ զավակի, [գոյական] 1. Ծնունդ, որդի (տղա կամ աղջիկ): 2. (հոգնակի)՝
Զավակներ: Սերունդ, հետնորդներ: Մենք ավելի լավ ենք պայքարում, քան մեր
հայրերը: Մեր զավակներն Է՛լ ավելի լավ կպայքարեն, քան մենք (Լենին): 3.
(փոխաբերական) Մարդ, որպես որևէ վայրի բնակիչ՝ բնիկ կամ որպես որևէ ժողովրդի՝
ազգի հարազատ ներկայացուցիչ: Արևելքի զավակ, հայի զավակ: 4. Մարդ, որ հոգով ու

161
մարմնով կապված՝ անձնուրացորեն նվիրված Է մի բանի: 5. Մարդ, որը կրում Է իր
միջավայրի կամ ժամանակի բնորոշ գծերը: Դարի զավակ: 6. Որևէ վայրի ծնունդ:
Անտառի՝ դաշտի՝ լեռների զավակ: 7. (փոխաբերական) Արդյունք, հետևանք, որևէ
բանի առաջ բերած երևույթ: Կրքի զավակ: 8. Զավակս կամ (հնացած)՝ Զավա՛կդ իմ:
Որդուն, ինչպես և երիտասարդի դիմելու փաղաքշական ձև:
ԶԱՎԱԿԱԲԱՐ [մակբայ] (հնացած) 1․ Որպես զավակ, զավակի պես:

Թ
Թոշակառու [ածական, գոյական] Թոշակ ստացող, նա, որին թոշակ Է
նշանակված՝ որին թոշակ Է տրվում:

Լ
ԼԱԿՈՏ լակոտի, [գոյական] 1. Շան (երբեմն նաև ուրիշ կենդանիների) ձագ: 2.
(նախատական, բարկացած ժամանակ կամ ընտանեբար): Երեխա: 3. Ապօրինի
ծնունդ: 4. (հայհոյական) Ստահակ, գյադա: 5. (գավառական) Սայլի բարձերի տակի
երկու հաստ փայտերից յուրաքանչյուրը, ճամբ: 6. (գավառական) Կամնասայլի մաս,
երկու իրար վրա հաստատված փայտեր, որոնց վրա անց են կացնում ձիու չվանը: 7.
(փոխաբերական, անարգական և մտերմական) Տհաս, տվյալ գործի համար տարիքով
փոքր:
ԼԱԿՈՏՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Լակոտ լինելը: 2. Լակոտի (4) արարք՝ վարքագիծ:

Խ
ԽՄՈՐԱԿԵՐ [գոյական] 1. Փոքրահասակ երեխա, մանուկ: 2. [ածական]
Փոքրիկ, երեխա, անչափահաս:
ԽՈՃԿՈՐ խոճկորի, [գոյական] 1. Խոզի ձագ՝ ճուտ, գոճի:

Ծ
ԾԱՂԿԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1. Ծաղիկ հասակ ունեցող, պատանի,
երիտասարդ, դեռահասակ: Ծաղկահասակ աղջիկ: 2. Նորաբողբոջ, մատաղ,
պատանեկան: Անցավ իմ կյանքը ծաղկահասակ (Հր. Հովհաննիսյան):
ԾԱՂԿԱՏԻ [ածական] 1. Պատանեկությունից նոր միայն երիտասարդական
հասակին անցած, դեռատի, ծաղկահասակ: Ծաղկատի աղջիկ: 2. Երիտասարդական,
երիտասարդ հասակին հատուկ: Ծաղկատի կյանք՝ մարմին: 3. Մատղաշ, նորաբույս,
նորածիլ:

162
 ԾԵՐ/ՈՒԿ [ածական] 1. Ծերության հասած, շատ տարիներ ապրած (մարդ,
կենդանի): 2. Ծերունուն հատուկ, ծերունական: Մկանունքները լարված էին և ծեր
քայլերն ավելի վճռական (Ս. Զորյան): 3. (փոխաբերական) Բազմամյա: Ծեր կաղնի: 4.
(փոխաբերական) Անցած-գնացած, անցյալ, հեռավոր: 0՜, տքնություն դու դարերի ծեր
(Ե. Չարենց): 5. (փոխաբերական) Հին, վաղեմի, վաղնջական: Ով քաղաքից էր
հեռացել, նա թողել Էր մշուշը ծեր (Ե. Չարենց): 6. (փոխաբերական) Հնուց ի վեր
գոյություն ունեցող, հավերժական: Ծեր Մասիս: Տանում Էր ժամանակը ծեր դիակը իր
նեխված տղի (Ե. Չարենց): 7. (փոխաբերական) Ծերունու պես թուլացած, անզոր,
թույր: Այժմ ձմռան արևը ծեր՝ մեռած մայրս է (Հ. Շիրազ): 8. [գոյական] Ծերունի: 9.
Պառավ:
ԾԵՐԱԲԱՐ/ԾԵՐՈՒՆԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Ծերի նման, որպես ծերունի:
ԾԵՐԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Ծեր դառնալ, ծերունական հասակի հասնել: 2.
Ծերունու արտաքին հատկանիշներ ստանալ (մազերի սպիտակություն, դեմքի
խորշոմում ևն): 3. (փոխաբերական) Երիտասարդական աշխույժը՝ եռանդն ու ավյունը
կորցնել: Ես կարծես ծերացել եմ, ծերացել ու դարձել եմ ու նորից երազել եմ
կարոտանք ու սեր (Ե. Չարենց): 4. (փոխաբերական) Որևէ բանով շատ զբաղված
լինել, մի բանով զբաղվելու ընթացքում մազերը ճերմակել: Դու ծերացել ես կռիվների
մեջ (Մուրացան): 5. Շատ տարիներ գոյություն ունեցած՝ ապրած լինել, բազմամյա
լինել: Խնձորենին ծերացել Էր արդեն: 6. (փոխաբերական) Վշտից՝ տառապանքից
հոգնել՝ թուլանալ՝ կենսունակությունը կորցնել: Իմ այրող վշտից սիրտս Էլ ծերացավ: 7.
(փոխաբերական) Զարգանալուց՝ առաջադիմելուց դադարել: Զառամյալ Հին
աշխարհին հետևում Է Եվրոպան, որ արդեն ծերանում Է: 8. (փոխաբերական)
Թուլանալ, աղոտանալ, նսեմանալ: Լուսնի ծերացած լույս: 9. (փոխաբերական)
Թարմությունը՝ անաղարտուտությունը կորցնել, խաթարվել, փչանալ: Այլանդակ
կյանքից ծերացել Էր նրա երիտասարդական գեղեցկությունը (Ս. Մոեմ): 10.
(փոխաբերական) Հնանալ, երկար ժամանակ գործածվելուց մաշվել՝ պիտանիությունը
կորցնել: Այդտեղ ծերացել Էր ամեն ինչ, և՛ հնաոճ գրասեղանը, և՛ գրքերի պահարանը,
և՛ աթոռները... (Լ. Բուսենար): 11. Ուժասպառ լինել, անբերրի դառնալ (հողի մասին):
Արտը ծերացել Է, պետք Է ուրիշ բան ցանել:
ԾԵՐԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Ծերանալ -ի: 1. Ծեր դարձնել, ծերունական
վիճակի հասցնել: 2. Ծերունական տեսք տալ: 3. Տարիքին անհամապատասխան
կերպով ուժասպառ անել՝ թուլացնել՝ թառամեցնել:
ԾԵՐՈՒՆԻ ծերունու, [գոյական] 1. Ծեր տղամարդ, ծերության հասակին
հասած տղամարդ: 2. [ածական] Ծերության հասակին հասած, ծեր: 3. Շատ տարիներ

163
ապրած, ծերացած, դահացած (կենդանիների մասին): Ծերունի ձի: 4. Բազմամյա, ծեր:
Ծերունի բարդի: 5. Ծերունական: Ծերունի կուրծք: 6. (փոխաբերական) Հնամենի,
դարերից ի վեր գոյություն ունեցող: Ծերունի ծով: 7. (փոխաբերական) Մի գործի՝
զբաղմունքի մեջ ոչ նորելուկ, հին, ավագ:
ԾԵՐՈՒՀԻ ծերուհու, [գոյական] (հազվադեպ) 1․ Ծեր կին:
ԾԻԼ ծիլի, [գոյական] 1. Բույսի ցողունը սերմից՝ արմատից՝ սոխուկից կամ
պալարից ծլելու սկզբնական շրջանում: 2. Սերմնահատիկի միջի սաղմը, որ
խոնավությունից ու ջերմությունից ծլում է: 3. Ծառի՝ թփի նոր ծլած ընձյուղ: 4.
Որթատունկի աչք: 5. Կոկոն, բողբոջ: 6. Չցանված սերմնահատիկի՝ պալարապտղի՝
սոխուկի աչքերից դուրս եկած նուրբ ցողուն: 7. Ընդհանրապես՝ բույսի մատղաշ
ցողուն, ընձյուղ: 8. (փոխաբերական) Եղունգի եզրերում աճող մեռած մկանային
հյուսվածք, որ թելի ծայրի նման ցցվում է, քցիմ: 9. (փոխաբերական) Մսի կամ մաշկի
բարակ շերտ՝ ծվեն: Մտրակահարությամբ պիտի պոկվեր կաշիդ ծիլ առ ծիլ (Ս.
Այվազյան): 10. Թել, ծոպ: 11. (փոխաբերական) Նոր՝ մատաղ սերունդ: 12.
(փոխաբերական, առվելապես՝ հոգակի) Որևէ բանի առաջին դրսևորումը՝
արտահայտությունը, սկիզբ, երախայրիք, սաղմեր: Ազատագրական շարժումների
ծիլերն Էին դրանք, որոնք հետո ծավալվեցին և ընդգրկեցին ամբողջ երկիրը: 13.
(արևմտահայերեն) Մանկապարտեզի առաջին դասարանի պայմանական
անվանումը: 14. [ածական] Ծլած, ծլարձակած:
ԾԼԵԼ [չեզոք բայ] 1. Ծիլ տալ՝ արձակել (սերմի, արմատի, արմատապտղի ևն):
2. Չցանված վիճակում տաքությունից և խոնավությունից ծիլ արձակելով փչանալ: 3.
Առհասարակ՝ բուսնել, կանաչել: 4. Մազեր բուսնել: 5. (փոխաբերական) Հասակ առնել,
աճել, մեծանալ: Քո զավակները կծլեն, կծաղկեն (Րաֆֆի): 6. (փոխաբերական)
Գոյանալ: Կեղի տակից նոր ու նուրբ թաղանթ էր ծլել: 7. (փոխաբերական) Հայտնվել,
կանաչել, մեջտեղ գալ: Դու՞ որտեղից ծլեցիր: 8. (Համական և ժխտական ձևով)
Ինքնիրեն ավելանալ, անսպառ լինել (առավելապես՝ ուտելեղենի՝ փողի և նման
բաների մասին): 9. (փոխաբերական) Դրսևորվել, երևալ, փայլել: Կարմրատակած
այտին ծլեր Էր անգիտակից ժպիտ մը (Լ. Շանթ): 10. (փոխաբերական) Սյունաձև դեպի
վեր ձգվել՝ բարձրանալ՝ խոյանալ: ՉԷ որ հիմա պիտի գյուղերում երդիկներից ծուխ ծլեր
(Ս. Խանզադյան): 2) [չեզոք բայ]
Շաքարակալել, շաքար կապել (մուրաբայի՝ ռուպի՝ մեղրի ևն մասին):
ԾԾԿԵՐ [ածական, գոյական] 1. Ծիծ ուտող (երեխա): 2. (փոխաբերական) Տհաս,
խակ, համբակ: Ամեն մի ծծկերի հետ գլուխ չեն դնի: 3. (փոխաբերական) Նորածին,
նորակերտ, նոր: Ես... այս ծծկեր աշխարհին ի՞նչ ասեմ, որ հասկանա (Հ. Սահյան):

164
 Կ
ԿԱԹՆԱԿԵՐ [ածական, գոյական] 1. Կաթ ուտող, կաթով սնվող, կրծքով սնվող,
կուրծք ուտող: 2. Կաթնասուն: 3. (փոխաբերական) Դեռևս երեխա, դեռահաս, կյանքի
փորձից զուրկ: 4․ Կաթնեղբայր:
ԿԱԹՆԱԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Կաթնակեր լինելը:
ԿԱՆԱՉ [գոյական] 1. Սպեկտրի հիմնական գույներից մեկը՝ կապույտի և
դեղինի միջինը: 2. Նույնն Է՝ Կանաչեղեն: 3. Խոտ, սեզ: 4. Բուսականություն: 5. Կանաչ
փառ՝ շերտ (բրոնզի՝ պղնձի, ինչպես և հացի վրա): 6. Կանաչ ներկ: Փարիզյան կանաչ,
չինական կանաչ: 7. (հազվադեպ) Ծիածան: 8. [ածական] Կանաչ գույն ունեցող: 9.
Չհասած, խակ (պտուղների մասին): 10. (փոխաբերական) Թարմ, դալար, չչորացած:
11. (փոխաբերական) Հասուն չդարձած, արբունքին չհասած, մատղաշ, մատաղահաս:
ԿԱՆԽԱՀԱՍԱԿ [ածական] (հազվադեպ) 1․ Հասակը՝ տարիքը չբոլորած,
դեռատի:
ԿՈԿՈՆ կոկոնի, կոկոններ, [գոյական] 1. Նոր բացված բողբոջ: 2.
Ընդհանրապես՝ բողբոջ: 3. (սխալ) Բոժոժ: 4. (փոխաբերական) Դեռահաս աղջկա
կուրծք: 5. [ածական] Դեռահաս, դեռաբողբոջ:
ԿՈՐՅՈՒՆ կորյունի, [գոյական] 1. Առյուծի, վագրի, ինչպես և կետ ձկան ձագ: 2.
(փոխաբերական) Կտրիճ, քաջ:
ԿՐՏՍԵՐ [ածական] 1. Եղբայրների կամ քույրերի մեջ փոքր՝ ուշ կամ վերջինը
ծնված: 2. Տարիքով փոքր, տարիքային՝ հասակային տեսակետից երիտասարդ
սերունդին պատկանող: Լեզվաբանների կրտսեր սերունդ: 3. Աստիճանով՝ կարգով
ստորին: Կրտսեր գիտաշխատող:
ԿՐՏՍԵՐԱՆԱԼ [չեզոք բայ] (հռետորական) 1․ Կրտսեր դառնալ, կրտսերի
(աստիճանին՝ կարգին իջնել):
ԿՐՏՍԵՐԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Կրտեսարանալ-ի: 1․ Կրտսեր դարձնել,
կրտսերի աստիճանին՝ կարգին իջեցնել:
ԿՐՏՍԵՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Կրտսեր լինելը:

Հ
ՀԱՅՐ հոր, [գոյական] 1. Տղամարդը իր որդիների համար, ծնող արական անձը:
2. Տղամարդ, որ արդեն որդի ունի կամ ունեցել է: 3. Նախահայր, նահապետ: 4.
(հոգնակի)՝ Հայրեր: Նախնիներ, նախորդ սերունդներ: 5. Գիտության կամ տեխնիկայի

165
որևէ ճյուղի հիմնադիր: Մովսես Խորենացին հայ պատմագրության հայրն է համարվել
և արժանացել է պատմահայր մականվանը: 6. (հոգնակի) Հայրեր: Պատվավոր՝
նշանավոր մարդիկ: Քաղաքի հայրերը խորհրդի նստեցին: 7. Խնամող, խնամակալ: 8.
Հարգական մակդիր հոգևորականների: 9. (կրոնական) Աստված:
ՀԱՅՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Հայր լինելը: 2. Վանահայրություն: 3. Հոր նման
խնամք ունենալը, հոգատարություն: 4. Հայրական զգացմունք:
ՀԱՍԱԿ հասակի, [գոյական] 1. Ծնվելուց հետո անցած տարիների թիվը, տարիք:
2. Հասունության՝ աճման աստիճանը: Մատաղ հասակ: 3. Մարդու կամ կենդանու
մարմնի բարձրությունը, բոյ: 4. (փոխաբերական) Մարմնի կառուցվածքը՝ ձևերի
ամբողջությունը, կազմվածք: Գեղեցիկ հասակ: 5. (փոխաբերական) Մեծություն,
ահռելիություն:
ՀԱՍԱԿԱԼԻՑ [ածական] 1. Լիքը՝ փարթամ հասակով: 2. Հասակն առած,
տարիքավոր:
ՀԱՍԱԿԱԿԻՑ [ածական, գոյական] 1․ Միևնույն հասակի, միևնույն տարիքի:
ՀԱՍԱԿԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Հասակակից լինելը:
ՀԱՍԱԿԱՅԻՆ [ածական] 1. Հասակին հատուկ, հասակի: 2. Հասակով բնորոշվող՝
սահմանվող:
ՀԱՍԱԿԱՄՈՏ [ածական] 1․ Հասակով՝ տարիքով իրար մոտ, տարիքային մեծ
տարբերություն չունեցող:
ՀԱՍԱԿԱՎՈՐ [ածական] 1․ Հասակն առած, մեծահասակ, տարիքոտ:
ՀԱՍԱԿՆ ԱՌՆԵԼ 1․ Մեծանալ, տարիքոտ դառնալ:
ՀԱՍՈՒՆ [ածական] 1. Տարիքը հասած, չափահաս դարձած (մարդ): 2.
Հասունացած, հասած (պտուղներ, բույսեր): 3. (փոխաբերական) Զարգացած,
խոհական, խելամուտ: 4. (փոխաբերական, հազվադեպ) Լավ մտածված,
խոհեմությամբ կատարված:
ՀԱՍՈՒՆԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1․ Հասուն դառնալ:
ՀԱՍՈՒՆԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Հասունանալ-ի: Հասուն դարձնել:
ՀԱՍՈՒՆՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Հասուն լինելը:
ՀԻՆ [ածական] 1. Անցած՝ հեռավոր ժամանակներում եղած, վաղեմի,
վաղնջական: Հայոց հին հավատալիքները: 2. Վաղուցվանից գոյություն ունեցող,
անցյալից մեզ հասած, հնավանդ: Հին ձեռագիր: Հին սովորույթներ: 3. Հեռավոր
անցյալում գոյություն ունեցած՝ ապրած՝ գործած: Հին հայեր: 4. Երկար ժամանակից ի
վեր գոյություն ունեցող: Երևանը շատ հին քաղաք է: 5. Այժմ գոյություն ունեցողին՝

166
գործածվողին նախորդած, նախկին: Հին ուղղագրություն: Հին Երևան: 6. Այժմյան
ժամանակից առաջ եղած՝ գրված՝ հրատարակված (պարբերական
հրատարակությունների՝ նամակների ևն մասին): <<Գրական թերթի>> հին
համարները թերթելիս նա հանդիպեց իր մի հոդվածին, որի մասին վաղուց մոռացել էր:
7 . Նախորդ տարվա (տարիների) բերքին կամ պաշարներին պատկանող: Հին ցորենը
դեռ չի վերջացել: 8. Նախկին ժամանակներին հատուկ, ոչ այժմեական, իր դարն
ապրած, գործածությունից՝ սովորությունից դուրս եկած: Աշխատանքի հին ոճ: 9.
Նախկին հասարակարգին հատուկ՝ պատկանող՝ վերաբերող: Հին կարգեր: 10.
Խարխլած, ժամանակի՝ ընթացքում փչացած՝ կազմությունը խախտված: Հին շենք:
Հին կազմ: 11. Գործածելուց մաշված, օգտագործելու համար ոչ պիտանի դարձած: Հին
կոշիկ: 12. Վաղուց ի վեր հայտնի, վաղուցվանից գործածության՝ շրջանառության մեջ
եղող: Դա հին ճշմարտություն է: 13. Անցած-գնացած, կարևորությունը՝
նշանակությունը կորցրած: Հին վեճերը մոռացանք: 14. Թարմությունը կորցրած,
հնացած: Հին հաց: 15. Վաղուցվանից՝ երկար տարիներ մի բանով զբաղվող՝ մի տեղ
աշխատող: Գործարանի հին բանվոր: 16. (փոխաբերական) Երկար մի բանով
զբաղվելով հմտացած, փորձված: Հին վարորդ՝ մեքենավար: 17. Երկար տարիների:
Հին ընկեր: 18. [գոյական] (հոգնակի - Հները) ա) Ծերերի սերունդը: բ) Նախնիները,
նախկին սերունդները:
ՀԻՆԱՎՈՒՐՑ [ածական] 1. Oրերով հին, շատ տարիքավոր, ծերացած: 2. Վաղեմի,
վաղուց գոյություն ունեցող, հնօրյա:
ՀՆԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Հին դառնալ, երկար ժամանակ գոյություն ունենալ: 2.
Վրան երկար ժամանակ անցնելով արժեքը՝ նշանակությունը կորցնել: 3.
Գործածությունից դուրս ընկնել՝ հնության պատճառով: 4. Հնությունից մաշվել՝
փչանալ՝ փտել՝ բորբոսնել: 5. Լույսը հետզհետե նվազել (լուսնի մասին): 6.
Թարմությունը կորցնել: 7. (սակավ գործածական) Ծերանալ:
ՀՈՐԹ հորթի, [գոյական] 1. Կովի և եղջերուի ձագ: 2. Քացախի տակը նստած
լորձանման նյութ, որ բաղկացած Է քացախիչ մանրադիտական սունկերից
(mycoderma, acetis) և իբրև մերան քացախեցնում Է ալկոհոլը:

Ձ
ՁԱԳ ձագի, [գոյական] 1. Թռչունի կամ կենդանու ճուտ: 2. Մեղվի նոր ընտանիք
կազմող պարս: 3. (մտերմական) Մանկիկ (իբրև փաղաքշանք): 4. Գոմեշի հորթ: 5.
Երեխա, տղա կամ աղջիկ (իբրև հայհոյանք): 6. (դերձակություն) Վարտիքի կամ
շալվարի փողքերի միացման տեղի եռանկյունի կտորը: 7. (գավառական) Վարակիչ

167
վերքի գլխավոր պզուկի մոտ գոյացած պզուկներից յուրաքանչյուրը: 8.
(տպագրություն) Մայր տառերից ձուլված տպատառ: 9. (փոխաբերական) Տոկոս,
հավելում, աճ:
ՁԱԳՈՒԿ ձագուկի, [գոյական] 1. (փաղաքշական) Ձագ-ի: 2. (փոխաբերական,
մտերմական) Երեխա, մանկիկ: 3. (փոխաբերական) Մեկի ստրկամիտ ենթակա՝
ստորադրյալ:

Ճ
ՃՈՒՏ ճտի, [գոյական] 1. Թռչնի ձագ, վառեկ: 2. Ուրիշ կենդանիների ձագ: 3.
Մարդու զավակ, երեխա: 4. (դերձակություն) Նեղ եռանկյունի ներդիր զգեստի մեջ:
ՃՈՒՏԻԿ ճուտիկի, [գոյական] 1. (նվազական, փաղաքշական) Ճուտ-ի: 2.
(փաղաքշական) Երեխա, փոքրիկ մանկիկ:

Մ
ՄԱՅՐ մոր, [գոյական] 1. Ծնող կինը իր զավակների համար: 2. Զավակ ունեցող
կամ ունեցած կին: 3. Ձագ բերած կենդանի: 4. Մեղվապարսի միակ էգ մեղուն, որ ձու է
ածում: 5. Մանկական զանազան խաղերի մեջ՝ խաղամայր: 6. (տպագրություն): Նույնն
է Տառամայր: 7. (փոխաբերական): Որևէ բան առաջացնող ծագեցնող պատճառ՝
հանգամանք: Կրկնությունը գիտությունների մայրն Է (առած): 8. (փոխաբերական):
Երկիրը և բնությունը որպես կյանքի աղբյուր: Օ՜, բնություն, օ՜ մայր, - մշտահոլով,
մրշտագո և մշտատև (Ե. Չարենց): 9. (փոխաբերական): Որևէ բանի հայրենիք, որևէ
բանի առաջացման՝ ծագման՝ զարգացման օրրան: Հին Հունաստանը համարվում ՝
արվեստների և գիտությունների մայրր (Ստ. Մալխասյանց): 10. (փոխաբերական):
Ուրիշների նկատմամբ հոգ տանող՝ խնամող՝ մայրություն անող կին: 11.
(եկեղեցական) Կանանց վանքի գլխավար, մայրապետ: 12. Նույնն է՝ Կոճակամայր: 13.
(գավառական) Քացախի երեսին կապած բարակ թաղանթը, որ նպաստում է հեղուկի
քացախելուն: 14. (կազմախոսություն) Նույնն է՝ Ուղեղաթաղանթ: 15. Գլխավոր,
հիմնական, այնպիսին, որին ստորադասվում կամ որից ճյուղավորվում են նույն տիպի
ավելի փոքր ստորադաս միավորները: Մայր առու՝ ճանապարհ: 16. (փոխաբերական):
Ընդհանրական, ընդհանուր: Եվ մայր պլանը այսպես բազմանում և ունենում է թոռներ
ու ծոռներ: (Վ. Բաբայան): 17. Հայրենի, հայրենական, մայրենի: Մենք ալ շուտով
կերթանք մայր երկիր (Եր.): 18. Կենդանիների անունների վրա դրվելով կազմում է
նրանց իգականը՝ էգ նշ.: Մայր աղվես, մայր աղավնի, մայր կկու:
ՄԱՅՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Մայր լինելը, կնոջ վիճակը հղիության, ծնունդի,

168
երեխային կերակրելու ժամանակաշրջանում: 2. Մայրական խնամք՝ հոգատարություն
ու հարազատություն: 3. Մայր դառնալու բնախոսական հակումը՝ ցանկությունը կնոջ
մեջ: 4. (փոխաբերական) Պտղաբերելու՝ բերք տալու վիճակ: Հասկերը լի են
մայրությամբ (Ս. Կապուտիկյան):
ՄԱՆԿԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Մանկան պես, մանկական կերպով:
ՄԱՆԿԱՀԱՍԱԿ/ԱԿ [ածական] 1․ Մանկական հասակ ունեցող, դեռահաս,
դեռատի:
ՄԱՆԿԱՄԱՐԴ [ածական] 1․ Երիտասարդ, դեռահաս, շատ ջահել:
ՄԱՆԿԱՄԱՐԴՈՒՀԻ մանկամարդուհու, [գոյական] 1․ Մանկամարդ կին:
ՄԱՆԿԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Մանուկ դառնալ, մանկական թարմություն ստանալ,
թարմանալ (մարդկանց մասին): 2. Մանկական բնավորություն ստանալ (ծերերի
մասին): 3. Մանկական արարքներ՝ վերաբերմունք ցուցաբերել որևէ բանի նկատմամբ:
4. (փոխաբերական) Թեթև՝ թեթևսոլիկ վարքագիծ ցուցաբերել, իրեն թեթև պահել:
ՄԱՆԿԻԿ մանկիկի, [գոյական] 1․ (նվազական, փաղաքշական) Մանուկ-ի:
ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Մանուկ հասակ: 2. Մարդու մանկական հասակի
կյանքը՝ օրերը: 3. Մանկամիտ՝ մանկական արարք: 4. (փոխաբերական)
Երիտասարդություն: 5. (փոխաբերական) Զվարթություն, թարմություն:
ՄԱՆՉ մանչի և մանչու (արևմտահայերեն) 1. [գոյական] Արական սեռի երեխա,
տղա: 2. Տան փոքրահասակ ծառա: 3. Առհասարակ՝ տղա, պատանի, երիտասարդ: 4.
[ածական] Տղա, արական սեռին պատկանող:
ՄԱՆՉՈՒԿ մանչուկի, [գոյական] 1․ (արևմտահայերեն, նվազական,
փաղաքշական) Մանչ-ի:
ՄԱՆՈՒԿ մանկան, [գոյական] 1. Փոքրիկ երեխա: 2. Փոքրահասակ տղա կամ
աղջիկ, պատանեկության չհասած տղա կամ աղջիկ: 3. [ածական] Մանկական,
մանկության հասակին հատուկ: 4. Դեռատի, մանկահասակ: 5. (փոխաբերական)
Անմեղ, անփորձ: Օրիորդի մանուկ սրտում թաքնված Էր մի կայծ (Րաֆֆի): 6.
(փոխաբերական) Նորափթիթ, նոր աճել՝ փթթել՝ կանաչել սկսած: Մանուկ բնություն: 7.
(փոխաբերական) Նոր ծագող (լուսատուների մասին): Մանուկ լուսին: 8.
(փոխաբերական) Նոր կազմավորվող՝ ձևավորվող: Չպետք Է բարձիթողի անել մեր
մանուկ լեզվի կրթության հոգսը (Ղ. Աղայան): 9. (փոխաբերական) Գեղարվեստական
գրականության մեջ գործածվում Է գարնան և դրա հետ կապված երևույթների
վերաբերյալ: Ծագում Է մանուկ արևը գարնան (Վ. Միրաքյան): Մանուկ վտակներ:
ՄԱՏԱՂ [ածական] 1. Չափահասության չհասած, պատանեկան, պատանի:
Մատաղ սերունդ: 2. Այդ տարիքին հատուկ: Մատաղ հասակ: 3. Նորածին, մատղաշ:

169
Մատաղ անասուններ: 4. Նորածիլ, նորաբույս, նոր ծլած՝ կանաչած՝ բացված: Մատաղ
բուսականություն: 5. Երիտասարդ, դեռատի, նոր հասունացող: Մատաղ աղջիկ՝
օրիորդ: 6. (փոխաբերական) Նոր սկսված՝ սկիզբ առած: Մատաղ կյանք: 7.
(փոխաբերական) Թարմ, չխամրած, թարմությունը՝ հմայքը չկորցրած: Մատաղ տեսք՝
գեղեցկություն: 8. (փոխաբերական) Նոր ծագած, նորածագ: Արևածագի մատաղ
շողերը... մաշվում են գյուղի ճերմակ կտուրների... վրա (Զ. Դարյան): 2) մատաղի,
[գոյական]
1. Զոհ մատուցելու կենդանի, զոհ, մատաղացու: 2. Զոհ մատուցելու արարողությունը:
3. Զոհ մատուցելը, զոհաբերություն: 4. Զոհի համար մորթած կենդանու միսը, որ
եփում են և ձրի բաժանում մարդկանց: 5. Գործածվում է իբրև եղանակավորող բառ
(անձնական կամ ցուցական դերանունների հետ), որպես փաղաքշանքի՝
խրախուսանքի՝ սիրո արտահայտություն: Հե՜յ, ձեզ մատաղ, բանվոր տղերք, մեկ Էլ,
մեկ Էլ մի զարկ տվեք (Հ. Հակոբյան):
ՄԱՏԱՂԱԲՈՒՅՍ [ածական] 1. Նոր բուսած, նորաբույս: 2. (փոխաբերական)
Մատաղահաս, դեռահաս, դեռափթիթ, դեռատի:
ՄԱՏԱՂԱԾԻՆ [ածական] 1․ Նոր ծնված, նորածին:
ՄԱՏԱՂԱԾԻԼ [ածական] 1․ Նոր ծլած, նորաբույս:
ՄԱՏԱՂԱՀԱՍ/ԱԿ 1. [ածական] Մատաղ հասակ ունեցող, դեռահաս,
երիտասարդ: 2. Մատաղ հասակին հատուկ, երիտասարդական, պատանեկան:
ՄԱՏԱՂԱՏԻ [ածական] 1․ Դեռատի, մատաղ հասակ ունեցող:
ՄԱՏՂԱՇ [ածական] 1. Նոր բուսած, նորածիլ, նորաբույս: 2. Դեռևս
չհասունացած, հասունանալով չփչացած: Մատղաշ վարունգ: 3. (փոխաբերական)
Մատաղահասակ, դեռատի: 4. [գոյական] Ընտանի անասունի ձագ (գառ, հորթ, ուլ
ևն):
ՄԱՏՂԱՇՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Մատղաշ լինելը:
ՄԵԾ [ածական] 1. Ծավալով՝ չափսերով սովորականից՝ միջինից կամ հարկ
եղածից ավելին, խոշոր: Մեծ քար՝ կոշիկ՝ զգեստ: 2. Ընդարձակ, ընդարձակատարած,
լայնատարած: Մեծ հարթավայր: 3. Քանակով՝ թվով շատ, բազմաթիվ, բազմաքանակ:
Մեծ բազմություն: 4. Ուժգնությամբ՝ հաճախականությամբ՝ զորությամբ նշանակալից,
զորավոր, ուժեղ: Մեծ հարված՝ ուժ: 5. Զգալի, նշանակալից, նշանավոր: Մեծ
հաջողություն՝ դժվարություն՝ բավականություն: 6. Կարևոր, իր նշանակությամբ՝
դերով շատ խոշոր: Այո, մեծ, պատմականորեն պատասխանատու խնդիրներ Էին
ընկած սովետական մեղադրողի ուսին (Ա. Պոլտորակ): 7. Թանկ, թանկագին: Մեծ
գանձ՝ փող: 8. Մարդու հատկությունը ցույց տվող գոյականների հետ սաստկացուցիչ

170
իմաստ ունի՝ չափազանց, շատ (նշանակությամբ): Մեծ չարագործ՝ մատնիչ՝
արկածախնդիր: 9. Անվանի, տաղանդավոր, շատ շնորհալի, որևէ տեսակետից
մեծատաղանդ: Մեծ գրող՝ երաժիշտ՝ գործիչ: 10. Մեծահասակ, հասակավոր: Մեծերի
մոտ նա կարողանում Էր իրեն պահել հարկ եղած չափավորության սահմաններում:
11. Արժեքով նշանակալից, մեծարժեք: Ով որ մեծ որսով կգա Սուրբ-Սարգիս, նա Էլ
կլինի ժառանգն Ավագիս (Վ. Միրաքյան): 12. Շատ նշանավոր, անմոռաց (թողած
տպավորությամբ, կարևորությամբ, ուրախալիությամբ ևն): Ինձ համար մեծ օր էր, երբ
այդ նորությունը հասավ Դարջիլինգ (Տենցինգ): 13. Մարմնեղ, խոշորամարմին,
խոշորակազմ: Լամբերը սեղմեց մեր ձեռքը մեծ և ժպտուն (Տենցինգ): 14. Սաստիկ,
ուժգին, խոր: Մեծ վիշտ՝ ուրախություն՝ տառապանք: 15. [ածական, գոյական] Բարձր
դիրք՝ պաշտոն ունեցող, մեծավոր: Արաբների մեծը առաջ եկավ և խնդրեց
բանակցությունների համար իրեն թույլ տալ հրամանատարի մոտ գնալ: 16. Ավագ
(համեմատական կերպով՝ ըստ դիրքի կամ տարիքի): Մռայլ թամադեն բեխերն ոլորեց,
նրա հետ վերցրին լիք բաժակները բոլոր մեծերը՝ գյուղի տերերը (Հ. Թումանյան):
ՄԵԾԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1. Մեծ հասակ՝ տարիք ունեցող, հասակավոր: 2.
(հազվադեպ) Բարձրահասակ:
ՄԵԾԱՀԱՍԱԿՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Մեծահասակ լինելը:
ՄԵԾԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Հասակով մեծ դառնալ, չափահասության հասնել: Դու
արդեն մեծացել ես, տղաս, էլ երեխա չես: 2. Հասակավոր դառնալ, հասակն առնել,
ծերանալ: Պապը մեծացել է արդեն, աչքերը լավ չեն տեսնում: 3. Ծավալով՝ չափերով
խոշորանալ: Խնձորները մեծացել են, կարմրել: 4. Ընդարձակվել, տարածվել,
լայնատարած դառնալ: Լույսը մեծացավ... շուրջը տարածեց բոսորագույն շողեր
(Շիրվանզադե): 5. Տարողությունն ավելանալ: Վերակառուցման հետևանքով
շտեմարանն զգալիորեն մեծացել է: 6. Մարմնով խոշորանալ, մարմնեղ դառնալ: Շունը
գիրացել է ու մեծացել, ոչխարի չափ դարձել: 7. Բարձրությամբ աճել, հասակ նետել:
Բարդին մեծացել՝ բարձրահարկ շենքի տանիքին է հասել: 8. Քանակն ավելանալ,
բազմանալ: Հոտը մեծացել է, և նախկին գոմերը չեն բավարարում: 9. Սաստկանալ,
ուժգնանալ: Գարեգինի սրտում բորբոքված սիրո գգացումը աճում էր, մեծանում (Ս.
Խանզադյան): 10. Տարածությունը՝ հեռավորությունը աճել՝ ավելանալ: Գնալով
ինքնաթիռի հեռավորությունը մեծանում Էր, իսկ ինքը՝ փոքրանում: 11. Մեծ հռչակի
արժանանալ, անուն հանել, անվանի մարդ դառնալ: Նա իր գործերով մեծացավ ու
ժողովրդի սիրելին դարձավ: 12. Հռչակը ավելանալ՝ տարածվել, հռչակվել: Իր
քաջագործությունների հետ փառքն էլ մեծացավ ու երկինք հասավ: 13. Բարձր
աստիճանի հասնել, պաշտոնով՝ դիրքով բարձրանալ: Ջամալյան, դու ե՞րբ այդքան

171
մեծացար, որ արդեն քեզ համար Հայաստանը փոքր է (Ք. Թափալցյան): 14.
Մեծամտանալ, մեծամիտ դառնալ: Շատ ես մեծացել, բարև էլ չես տալիս: 15.
Հզորանալ, կարողությունը՝ հզորությունն ավելանալ: Մեծացել է մեր ռազմական
պոտենցիալը: 16. Շատանալ, ստվարանալ, ավելանալ: Քանդակագործությամբ
հետաքրքրվողների թիվը գգալիորեն մեծացել է: 17. Հաստությունն ավելանալ,
հաստանալ: Չինարու բունը այնքան է մեծացել, որ երեք հոգով չեն կարող գրկել:
ՄԵԾԱՎԱՐԻ/ՄԵԾԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Մեծի նման, մեծի պես:
ՄԵԾԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Մեծանալ-ի: 1. Ծավալով՝ չափով մեծ դարձնել,
խոշորացնել: Երկու փոքր լսարանները միացնելով՝ դահլիճը մեծացրին: 2. Քանակով՝
թվով ավելացնել: Մեծացնել անասունների գլխաքանակը: 3. Ուժեղացնել, ուժգնացնել,
աստիճանով՝ ուժով՝ ինտենսիվությամբ ավելին դարձնել, սաստկացնել: Որդու
երկարատև լռությունը էլ ավելի մեծացնում Էր նրա վիշտը: 4. Պահել, խնամել: Իր
խղճուկ հնարավորություններով նա մեծացրեց եղբոր որբ մնացած երեխաներին: 5.
Մեծի՝ հասակավորի տեսք տալ: Մորուքը շատ է մեծացնում նրան: 6. Մեծամիտ
դարձնել, մեծամտացնել: Նոր պաշտոնը նրան մեծացրել է: 7. Գիրացնել, մարմնեղ
դարձնել, խոշորացնել (մարմինը կամ նրա որևէ մասը): Փորդ շատ ես մեծացրել:
ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Մեծ լինելը, մեծի հատկությունը: 2. Ընդարձակ
տարածություն: 3. Ծավալ, չափս: 4. Մեծ քանակ, շատություն: 5. (մաթեմատիկա) Այն
ամենը, ինչ կարելի Է չափել կամ համրել: 6. (փոխաբերական) Սաստկություն,
ուժգնություն: 7. (փոխաբերական) Վսեմություն, վեհություն: 8. Հասակավոր լինելը,
տարիքավորություն: 9. Որևէ բանով աչքի ընկնող անձ, հեղինակություն: 10.
Կայսրների՝ թագավորների՝ շահերի և նրանց կանանց մեծարելու մակդիր:
ՄԻՋԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1. Միջին հասակ՝ բարձրություն ունեցող: 2. Միջին
տարիքի, ոչ երիտասարդ և ոչ ծեր:

Ն
ՆՈՐ [ածական] 1. Միայն այժմ ստեղծված՝ պատրաստված՝ արտադրված, դեռևս
չգործածված՝ չօգտագործված: Նոր վերարկու՝ գրլխարկ՝ կոշիկ: 2. Անցյալում՝ մինչև
տվյալ ժամանակը գոյություն չունեցած (նորաստեղծ, նորածագ, նորակառույց ևն):
Նոր ճանապարհ՝ փողոց՝ գործարան՝ սովորույթ՝ ուղի: 3. Այժմ՝ առաջին անգամ
հայտնաբերված՝ բացահայտված՝ գտնված, նորահայտ, նորագյուտ: Նոր մեթոդ՝ դեղ՝
օրինաչափություն: 4. Անծանոթ կամ քիչ ծանոթ, մեկի համար քիչ՝ ոչ լիովին հայտնի՝
ծանոթ: Դա նրա երկարամյա աշխատանքային գործունեության ընթացքում բոլորովին
նոր գործ էր: որ զբաղմունք: 5. Միայն վերջերս տվյալ բնագավառում հայտնված՝

172
գործունեություն սկսած: Դպրոցում նա նոր մարդ Էր: 6. Նախկինի փոխարեն
ստեղծված՝ երևան եկած, նախկինին՝ նախորդին փոխարինած: Նոր նախագահ: Նոր
կարգեր: 7. Նախկինից տարբեր, ուրիշ, այլ: Նա խոստացավ նոր կյանք սկսել: 8. Այս
տարվա բերքին վերաբերվող՝ պատկանող, այս տարվա բերք հանդիսացող: Նոր
կարտոֆիլ՝ հաց՝ ցորեն: 9. Թարմ (նոր թխված՝ քաղված՝ մորթված ևն), թարմությունը
չկորցրած, չհնացած: Նոր կանաչի: Հացը նո՞ր է, թե հին: 10. Ըստ ժամանակի
մոտավոր, ոչ հեռավոր անցյալին վերաբերող, մոտիկ անցյալում եղած՝ տեղի ունեցած՝
կատարված: Այս նոր դեպքերը բոլորորովին ցնցել էին մարդկանց: 11. Միջնադարին
հաջորդող դարաշրջանին հատուկ՝ վերաբերող, հետմիջնադարյան դարաշրջանում
եղած՝ տեղի ունեցած: Նոր պատմություն՝ գրականություն: 12. Միայն վերջերս կամ
հիմա բուսած՝ ցանված՝ տնկված, նորաբույս, նորածիլ, նորատունկ: Նոր այգի՝ ցանք:
13. Այժմ սկսված՝ բացված՝ սկզբնավորված: Նոր գարուն՝ օր: 13. Եղածին ավելացած,
եղածների թվում երևան եկած՝ հայտնված: Ինչպե՞ս է ձեր նոր աշակերտը: 14.
Չմաշված, դեռևս չփչացած, պիտանիությունը՝ օգտագործելիությունը պահպանած:
Վերարկուն թեև մի քանի տարի հագել Էր արդեն, բայց և այնպես նոր էր մնացել: 15.
[գոյական] Նորահայտ՝ նորաստեղծ՝ նորագյուտ բան (երևույթ, առարկա,
հայտնագործություն, ուսմունք, մեթոդ ևն): 16. [մակբայ] (բացի նախորդ
նշանակությունների մակբայական գործածություններից): Նորից, դարձյալ, կրկին:
Մարտեցինք, նորից նրանք՝ մարտի մեջ նոր ձախողվեցին (Շ. Ռուսթավելի): 17. [կապ և
շաղկապ] Հետո, ապա: Անգլերենում դրվում է ենթական, ապա՝ օժանդակ բայը, նոր
միայն՝ դերբայը:
ՆՈՐԱԲԵՂ [ածական] 1. Նորաբույս բեղերով: 2. (փոխաբերական) Երիտասարդ,
ջահել:
3. (փոխաբերական) Նորելուկ:
ՆՈՐԱԲՈՂԲՈՋ [ածական] 1. Նոր բողբոջած: 2. (փոխաբերական) Դեռատի,
դեռափթիթ:
3. (փոխաբերական) Նորահայտ, նոր, թարմ:
ՆՈՐԱԲՈՒՅՍ [ածական] 1. Նոր բուսած, նորածիլ: 2. (փոխաբերական) Նոր
ծագած՝ հայտնված՝ երևան եկած:
ՆՈՐԱԾԱՂԻԿ [ածական] 1. Նոր ծաղկած, նորաբաց: Նորածաղիկ շուշան: 2.
(փոխաբերական) Դեռատի, դեռափթիթ: Նորածաղիկ աղջիկներ:
ՆՈՐԱԾԻԼ [ածական] 1. Նոր ծլած՝ ծիլ արձակած: 2. (փոխաբերական)
Նորաբողբոջ, դեռափթիթ: 3. Նորաբույս, նոր բուսած:

173
 ՆՈՐԱԾԻՆ/ՆՈՐԱԾՆՈՒՆԴ նորածնի, նորածիններ, [գոյական] 1. [գոյական,
ածական] Նոր ծնված երեխա: 2. [ածական] Նոր ծագած՝ դուրս եկած: Նորածին լուսին:
3. (փոխաբերական) Նոր ծագած՝ առաջացած, նոր: Նորածին մտքեր: 4.
(փոխաբերական) Նորաստեղծ, նոր ստեղծված՝ հորինված: Ինձ այսօր նորից ես
հմայում, որ գրեմ երգերս նորածին (Հր. Հովհանինսյան):
ՆՈՐԱՀԱՍ [ածական] 1. Նոր հասունացած՝ հասած: Նորահաս ծիրան: 2. Նոր
ժամանած, նոր տեղ հասած: Նորահաս սուրհանդակ: 3. Նոր հասունացած՝ արբունքի
հասած:
ՆՈՐԱՃ [ածական] Նոր աճած՝ աճող, նորաբույս, նորաբողբոջ:
ՆՈՐԱՄԱՆՈՒԿ նորամանուկի, 1. [գոյական] Նորածին մանուկ: 2. [ածական]
Նորածին մանկան նման, նորածին: 3. (փոխաբերական) Վերածնված, մանկան նման
զարգացող: Նորամանուկ Հայաստան:

Շ
ՇԱԲԱԹԱԿԱՆ [ածական] 1. Մի շաբաթում կատարվող՝ տեղի ունեցող, մեկ
շաբաթվա ժամանակամիջոցում կատարվող՝ տեղի ունեցող: 2. Մեկ շաբաթվա համար
արվող՝ կատարվող՝ տրվող՝ վճարվող: Սենյակի շաբաթական վարձ: Շաբաթական
աշխատավարձ:
3. Ամեն շաբաթ մեկ անգամ տեղի ունեցող՝ կատարվող: Շաբաթական հավաք՝
ստուգում:
4. (թվականների հետ) Թվականի ցույց տված քանակով շաբաթների հասակ ունեցող:
Երկու շաբաթական երեխա: 5. (կրոնական) Նույնն է՝ Շաբաթապահ:

Ո
ՈՐԴԻ որդու, [գոյական] 1. Ծնողների արու զավակ: 2. Ընդհանրապես՝ զավակ: 3.
(փոխաբերական) Զարմ, ժառանգ, հետնորդ: 4. Որևէ ժողովրդի՝ երկրի հարազատ
ծնունդ, որևէ ժողովրդի՝ հայրենիքի զավակ՝ ներկայացուցիչ: 5. (փոխաբերական) Որևէ
գաղափարի՝ ուսմունքի՝ դպրոցի հետևորդ աշակերտ: 6. (կրոնական) Երրորդության
անձերից մեկը (Քրիստոս): 7. Գործածվում է իբրև կոչական բառ՝ հասակավորի կողմից
երիտասարդ անծանոթի դիմելիս: 8. Նույնը՝ որպես հասակավոր մարդու կողմից
երիտասարդին դիմելու մտերմական եղանակ:
ՈՐԴԻԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Որդու նման, որպես որդի:
ՈՐԴԻԱԿԱՆ [ածական] 1. Որդուն հատուկ՝ վերաբերող: 2. Որդու նկատմամբ
եղող՝ արտահայտվող: 3. Որդու կողմից ծագող՝ արտահայտվող՝ դրսևորվող:

174
 ՈՐԴՅԱԿ որդյակի, [գոյական] (նվազական, փաղաքշական) Որդի-ի: Սիրելի՝
փոքրիկ որդի:

Չ
ՉԱՓԱՀԱՍ [ածական] 1. Արբունքի հասած: 2. (պաշտոնական) Քաղաքացիական
իրավունքներ ունենալու տարիքին հասած: 3. (փոխաբերական) Հասուն, միջին
տարիքի հասած:
ՉԱՓԱՀԱՍՈՐԵՆ [մակբայ] 1․ Չափահասի նման, որպես չափահաս:
ՉԱՓԱՀԱՍՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Չափահաս լինելը:

Պ
ՊԱՊ 1) պապի, [գոյական] 1. Հոր կամ մոր հայրը թոռի համար, մեկի հոր կամ
մոր հայրը: 2. (հոգնակի)՝ Պապեր: Նախնիներ: 3. (գավառական) Հայր: 2) պապի,
[գոյական] (կրոնական) 1. Հռոմեական-կաթոլիկական եկեղեցու գերագույն
առաջնորդը և նրա տիտղոսը: 2. (հնացած) Հոգևոր հայր, քահանայապետ:
ՊԱՊԻ [գոյական] 1. Կոչական ձև պապին դիմելու համար: 2. Փոքրերից
մեծահասակներին դիմելու կոչական բառ:
ՊԱՊԻԿ 1․ պապիկի, [գոյական] (փաղաքշական) Պապ-ի: Սիրելի՝ քաղցր պապ:
ՊԱՊՈՒԹՅՈՒՆ 1) [գոյական] (կրոնական) 1. Պապի տիտղոսը: 2. Մեկի պապ
լինելու ժամանակամիջոցը: 3. Պապերի հոգևոր իշխանությունը: 2) [գոյական] Պապ՝
պապիկ լինելը:
ՊԱՌԱՎ [ածական] 1. Տարիքն առած, ծեր (տղամարդ կամ կին): 2. Տարիքոտ,
ծերացած (կենդանիների մասին): 3. Հին, շատ տարիների կյանք ունեցած՝ աճած
(բույսերի մասին): 4. (փոխաբերական) Վաղուց ի վեր գոյություն ունեցող, հնամենի:
Պառավ գետ՝ եկեղեցի: 5. (փոխաբերական) Միշտ գոյություն ունեցած (ունեցող),
մշտնջենական: Պառավ փոթորիկը ոռնաց կատաղի (Գարուն): 6. [գոյական] Պառավ
մարդ:
ՊԱՌԱՎԱԿԱՆ/ՊԱՌԱՎԱՅԻՆ [ածական] 1. Պառավներին հատուկ, ծերունության
հատուկ՝ վերաբերող: 2. Պառավների համար սովորական: Պառավական բամբասանք:
3. (փոխաբերական) Հնամենի, հինավուրց:
ՊԱՌԱՎԱՆՄԱՆ [ածական] 1․ Պառավի նման:
ՊԱՌԱՎԵԼ [չեզոք բայ] 1. Ծերանալ, ծերունական հասակի հասնել: 2.
Երկարատև գոյություն ունենալ: Տարիների հետ պառավել Է գյուղը (Ա. Բակունց): 3.
Ծերունական հատկանիշներ ստանալ, ունենալ: Երեսուն տարեկան Է, բայց դեմքով

175
արդեն պառավել Է: 4. (փոխաբերական) Հնանալ, թարմությունը կորցնել: Կանաչն Էլ Է
պառավել:
ՊԱՏԱՆԵԲԱՐ [մակբայ] 1․ Պատանու նման, որպես պատանի:
ՊԱՏԱՆԵԿԱԿԱՆ/ՊԱՏԱՆԵԿԱՆ [ածական] 1. Պատանուն հատուկ, պատանու: 2.
Պատանիների համար նախատեսված՝ գրված՝ հրատարակված: Պպատանեկական
գրականություն: 3. Պատանեկությանը հատուկ, պատանեկության շրջանին հատուկ:
Պատանեկական հասակ՝ տարիք՝ շարժունություն:
ՊԱՏԱՆԻ պատանու, [գոյական] 1. Արբունքի հասակին չհասած տղա: 2.
(հոգնակի)-Պատանիներ: Պատանեկան հասակի տղաներ և աղջիկներ: 3. [ածական]
Պատանեկան հասակ ունեցող (աղջիկ կամ տղա): 4. (փոխաբերական)
Երիտասարդական՝ պատանեկան հասակին հատուկ, այնպիսին, որ
երիտասարդական կամ պատանի հասակում է լինում: Պատանի սիրտ: Պատանի
ուժեր: 5. (փոխաբերական) Մատաղ, մատղաշ, թարմ: Պատանի կանաչ: 6.
(փոխաբերական) Նորաբաց, նորածագ, նոր: Պատանի գարուն:
ՊԱՏԱՆԻԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Պատանի դառնալ: 2. Նույնն է՝ Պատանեկանալ:
ՊԱՏԱՆԻԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Պատանիանալ-ի: 1․ Պատանի դարձնել,
պատանեկան աշխույժ տալ՝ հաղորդել:
ՊԱՏԱՆԻԱՑՈՒՄ/ՊԱՏԱՆԵԿԱՑՈՒՄ [գոյական] 1․ Պատանիանալը,
պատանիացնելը:
ՊԱՏԱՆՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Պատանի լինելը: 2. Պատանեկան հասակ:
3. (հավաքական) Պատանիներ, պատանիների հավաքական ամբողջությունը:
ՊԱՏԱՆՅԱԿ պատանյակի, [գոյական, ածական] (նվազական, փաղաքշական)
Պատանի-ի:
ՊԱՏԱՆԵԿՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Պատանեկան հասակը: 2. Պատանեկան
հատկանիշների ամբողջությունը: 3. (հավաքական) Պատանիներ, պատանիների
հավաքական ամբողջությունը:
ՊԱՐՄԱՆ պարմանի, [գոյական] Արբունքի հասած երիտասարդ:
ՊԱՐՄԱՆՈՒՀԻ պարմանուհու, [գոյական] Երիտասարդ աղջիկ:
ՊՍՏԻԿ [ածական] (խոսակցական) 1. Փոքրիկ: 2. Մանր:
ՊՍՏԻԿԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. (խոսակցական) Փոքրանալ: 2. Նվաստանալ: 3.
Մանրանալ, մանրախնդիր դառնալ:
ՊՍՏԻԿԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Պստիկանալ-ի: 1. Փոքրացնել: 2. Ստորացնել:
3. Իջեցնել (պաշտոնում, գործում ևն): 4. Մանրացնել, մանրախնդիր դարձնել:

176
 ՊՍՏԻԿԱՑՈՒՄ [գոյական] Պստիկանալը, պստիկացնելը:
ՊՍՏԻԿՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] Պստիկ լինելը:
ՊՏՈՒՂ պտղի, [գոյական] 1. Բույսերի ծաղկի սերմնարանից զարգացող
գոյացություն, որի մեջ ներփակվում են սերմերը: 2. Որոշ բույսերի այդպիսի համեղ
հյութալի գոյացությունը, որպես ուտելիք, թարմ միրգ: 3. Կենդանածինների սաղմը
մայրական օրգանիզմում մինչև ծնվելը, սաղմ: 4. (փոխաբերական) Բերք: Մինչև
ցորենը հողում չի մեռնում, մեկը հազարի պտուղ չի բերում (Հ. Հակոբյան): 5.
(փոխաբերական) Ծնունդ, զավակ: Նրա ազնիվ պտուղն է իմ Անուշավան որդին (Ն.
Զարյան): 6. (փոխաբերական) Աշխատանքի՝ մտքի գործունեության արդյունք,
արգասիք: Այդ հոյակապ գիրքը նրա տքնաջան աշխատանքի պտուղն է: 7.
(փոխաբերական) Որևէ բանի հետևանք՝ արդյունք, որևէ բանից ծագած երևույթ՝
իրողություն ևն: Մենք ճաշակում ենք մեր հին սխալների դառն պտուղները (Րաֆֆի):
8. (ժողովրդական) Աչքի բիբ: 9. (ժողովրդական) Խաղողի հատ՝ հատիկ: 10.
(փոխաբերական) Գործածվում է որևէ հատկանիշով բնութագրվող (առավելապես՝
ժխտական բայով կամ հեգնական առոգանությամբ) անձի կամ առարկայի անորոշ
դերանվան նշանակությամբ, արարած, էակ, բան: Շա՛տ բարի պտուղն էր: Դու էլ մի
բարի պտուղ չես: Սի՛րտ, խրատվող պտուղ չես դու (Հ. Սահյան): 11. (պատմական)
Կալվածատիրոջը տրվող բերքի որոշ մաս (որպես տուրք), բահրա, հաս:

Ջ
ՋԱՀԵԼ [ածական, գոյական] (ժողովրդական): 1. Երիտասարդ: 2. [ածական]
Առույգ, երիտասարդական ուժերով կայտառությամբ առողջությամբ: 3.
Երիտասարդին՝ երիտասարդական տարիքին հատուկ, երիտասարդական: Է՜յ դու,
ջահել հպարտ, հասակ, թռար ոսկի աստղի պես (Ավ. Իսահակյան): 4.
Երիտասարդական ուժ՝ կորով՝ կենսախնդություն արտահայտող: Ինչու՞ իզուր
հանգցնում ես ջահել կրակն աչքերիդ (Հ. Թումանյան): 5. (փոխաբերական)
Ջահելներին հատուկ, հնչեղ, առույգ, կենսախինդ: Բայց դեռ բավական հեռվից ճնշում
էր ջահել ծիծաղը (Ժ. Ավետիսյան): 6. (փոխաբերական) Մատղաշ, մատաղ, նորաբույս:
Ծառն Էլ դուրս եկավ մի ջահել ծառ (Հ. Թումանյսյն): 7. (փոխաբերական) Առհասարակ՝
նոր (նոր սարքած՝ պատրաստած, նորաստեղծ, նորածագ ևն): Հնձաններում ջահել
գինին էր եռում (Ռ. Արամյան): Դրսում մանրանում Էր լույսն ու հատիկ-հատիկ կուլ
գնում ջահլ խավարին (Ա. Սեկոյան): 2) [ներգործական բայ] (հազվադեպ): 1. Ջահով
Լուսավորել: 2. (փոխաբերական) Բռնկել, հրկիզել:
ՋԱՀԵԼԱՆԱԼ [չեզոք բայ] (ժողովրդական) 1․ Նույնն Է՝ Երիտասարդանալ:

177
 ՋԱՀԵԼՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] (ժողովրդական) 1. Երիտասարդություն,
երիտասարդ հասակ: 2. Երիտասարդական ավյուն՝ եռանդ՝ կորով: 3.
Երիտասարդական արարք՝ վարքագիծ: 4. Երիտասարդական հասակին հատուկ
անփորձություն՝ անհավասարակշռություն՝ տաքարյունություն: 5. (հավաքական)
Ջահելներ: 6. (հավաքական) Երիտասարդ սերունդ:
ՋԱՀԵԼ-ՋԱՀԵԼ [մակբայ] 1․Բոլորովին ջահել, ջահել հասակում:
ՋԱՀԵԼ-ՋԻՎԱՆ [ածական, գոյական] 1. Շատ երիտասարդ, երիտասարդ և
առույգ: 2. (հավաքական) Ջահելներ, երիտասարդություն:
ՋԱՀԵԼ-ՋՈՒՀՈՒԼ ջահել-ջուհուլի, [գոյական] (հավաքական) 1․ Ջահելներ,
երիտասարդներ:
ՋԻՎԱՆ [ածական, գոյական] (գավառական) 1. Երիտասարդ:

Ս
ՍԱՂՄ սաղմի, [գոյական] 1. Օրգանիզմն իր զարգացման նախնական շրջանում՝
մայրական արգանդի կամ ձվի մեջ (մարդկանց և կենդանիների): 2. Բարձրակարգ
սերմնային բույսերի հասուն սերմի մեջ զարգացող ծիլը: 3. (փոխաբերական) Որևէ
բանի սկզբնական՝ նախնական արտահայտությունը՝ դրսևորումը: 4.
(փոխաբերական) Սերմ, ծիլ, որևէ զգացմունքի՝ մտքի ևն զարգացման գործոն՝ ազդակ:
ՍԱՂՄՆԱՅԻՆ [ածական] 1. Սաղմին հատուկ, սաղմի: 2. Սաղմի վիճակում
գտնվող՝ սաղմ հանդիսացող: 3. (փոխաբերական) Սկզբնավորվող, նոր սկիզբ առնող,
սաղմնավորման ընթացքի մեջ գտնվող:

Վ
ՎԱՌԵԿ վառեկի, [գոյական] 1. Հավի էգ ճուտ: 2. Նոր ածել սկսած հավ:

Տ
ՏԱՏ տատի, [գոյական] 1. Հոր կամ մոր մայրը, մեծ մայր: 2. (խոսակցական):
Ընդհանրապես պառավ կին, մեծահասակ՝ ծեր կին: 3. (գավառական): Տատմեր,
մանկաբարձուհի:
ՏԱՏԻ տատիի, [գոյական] 1. Նույնն է՝ Տատ: 2. Մեծահասակ կնոջ դիմելու
հարգական բառ:
ՏԱՏԻԿ տատիկի, [գոյական] 1. (փաղաքշական) Տատ բառի: 2. Մեծահասակ
կնոջը դիմելու հարգական բառ:
ՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Տատ լինելը:

178
 ՏԱՐԵԿԱՆ [ածական] 1. Ամբողջ տարվա, մեկ տարվա: Տարեկան եկամուտ՝
բերք՝ պլան: 2. Տարեվերջյան, տարեվերջի, տարին ամփոփող: Տարեկան քննություն՝
հաշվետվություն: 3. Ամեն տարի պարբերաբար կրկնվող, տարին մեկ անգամ եղող,
ամենամյա: Տարեկան տոնավաճառ՝ ստուգատես՝ հանդես: 4. [մակբայ] Մի տարվա
ընթացքում: Տարեկան 3 անգամ գործուղման է գնում: 5. Մեկ տարվա համար: Թերթը
տարեկան 10000 բաժանորդ Է ունենում: 6. Թվականների հետ նշանակում է այդքան
տարիք ունեցող՝ ապրած: 7. [գոյական] Մեկ տարվա վարձ՝ ռոճիկ՝ հարկ ևն: 8. Նույնն
է՝ Աշորա:
ՏԱՐԵԿԻՑ տարեկցի, տարեկիցներ, [գոյական, ածական] 1․ Մեկի հետ նույն
տարիքն ունեցող, հասակակից:
ՏԱՐԵԿՑՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Տարեկից լինելը:
ՏԱՐԵՑ [ածական, գոյական] 1. Ոչ երիտասարդ, հասակն առած, տարիքով
(մարդ): 2. Մի քանի տարվա, մեծ, շատ տարիներ գոյություն ունեցող:
ՏԱՐԻՔ տարիքի, [գոյական] 1. Կյանքի տարիներ, ապրած տարիներ, հասակ: 2.
(հնացած) Գործածվում է երբեմն որպես տարի բառի հնատիպ հոգնակի՝ տարիներ
նշանակությամբ: 3. [ածական] (գործիական հոլով)՝ Տարիքով: Հասակն առած,
տարեց, տարիքոտ:
ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ [ածական] 1․ Տարիքին հատուկ՝ վերաբերող, տարիքի հետ
կապված, տարիքի:
ՏԱՐԻՔՆ ԱՌՆԵԼ 1. Չափահաս դառնալ: 2. Ծերանալ, հասակն առնել:
ՏԱՐԻՔԱՎՈՐ [ածական] 1․ Բավական տարիք ունեցող, մեծ հասակ՝ տարիք
ունեցող, մեծահասակ:
ՏԱՐԻՔԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Տարիքավոր լինելը:
ՏԱՐԻՔՈՏ [ածական] 1․ Բավական մեծ տարիք ունեցող, հասակն առած:
ՏՀԱՍ [ածական] 1. Չհասած, խակ: 2. Դեռահաս, չհասունացած, անչափահաս:
3. Մտավոր կարողությունները չզարգացած, խակամիտ, տղայամիտ: 4. Մի բան
ըմբռնելու՝ հասկանալու անկարող, որի խելքը մի բանի չի հասնում, որևէ հարցում
տգետ, անգետ: 5. (փոխաբերական) Անմշակ, ոչ լիարժեք:
ՏՂԱ տղայի, հոգնակի-տղաներ և (ժողովրդական) տղերք, [գոյական] 1.
Արական սեռի երեխա, մանչ: 2. (արևմտահայերեն): Ընդհանրապես երեխա՝ մանչ թե
աղջիկ: 3. Արական սեռի որևէ հասակի անձ իր ծնողների նկատմամբ, որդի, զավակ: 4.
Երիտասարդ, պատանի: 5. Երիտասարդ ամուրի անձ, փեսացու: 6. հոգնակի - Նույն
գործով զբաղված՝ զբաղվող երիտասարդների խումբ, միասին աշխատող՝ սովորող՝
կռվող ևն երիտասարդներ: 8. Ծանոթ կամ անծանոթ երիտասարդին կամ երեխային

179
դիմելու բարեկամական ձև: 9. (գավառական): Թղթախաղում՝ զինվորի պատկերով
թուղթը: 10. [ածական] Փոքր, անչափահաս, մատաղ, մանուկ: 11. [ածական]
(փոխաբերական) Անփորձ, խակամիտ, տհաս, երեխա: 12. (փոխաբերական) Քաջ,
կտրիճ: 13. Խոսակցության ժամանակ կամ որևէ բան պատմելիս խոսակիցներին
դիմելու ձև: 14. (խոսակցական): Արու:
ՏՂԱՅՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Տղա լինելը: 2. Մանկական հասակ, մանկություն,
երեխայական տարիք, մանուկ հասակ: 3. Երեխայական հասակին՝ երեխային հատուկ
արարք, երեխայություն: 4. (փոխաբերական) Անփորձ՝ միամիտ՝ անխոհեմ գործ՝
արարք: 5. (փոխաբերական) Որևէ գործի սկզբնական՝ նոր ձևավորվելու շրջանը:
ՏՂԱՅԱԲԱՐ [մակբայ] 1. Երեխայի պես: 2. (փոխաբերական) Անփորձ կերպով,
միամտորեն, անփորձությամբ:
ՏՂԱՅԱԿԱՆ [ածական] 1. Երեխային հատուկ, երեխա եղած ժամանակին
վերաբերող: 2. Երեխայական, մանկական, երեխայի: 3. (փոխաբերական) Անմիտ,
անփորձ, մանկամիտ:
ՏՂԱՅԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Տղա դառնալ, տղայի փոխարկվել: 2. Երեխայի նման
դառնալ, մտավոր կարողությունները թուլանալ, երեխայանալ: 3. (փոխաբերական)
Երեխայի՝ պատանու նման առույգանալ, մանկանալ, ուժերը վերականգնել:
ՏՂԱՅԱՀԱՍԱԿ [ածական] (հազվադեպ) 1․ Պատանեկան հասակում եղող,
դեռահասակ, մանկահասակ:

ՈՒ
ՈՒԼ 1) ուլի, [գոյական] 1. Այծի ձագ, ալոջ: 2. Քարայծի՝ այծամի՝ եղնիկի ևն ձագ:
3. (փոխաբերական) Մանուկ, երեխա: 2) ուլի, [գոյական] (հին, բանաստեղծական)
Վիզ, պարանոց:

Փ
ՓՈՔՐ [ածական] 1. Չափսերով՝ ծավալով ոչ մեծ, սովորական կամ միջին
ծավալից՝ չափից նվազ չափ՝ ծավալ ունեցող: Փոքր սեղան: 2. Ոչ բարձրահասակ, ցածր
հասակ ունեցող, ցածրահասակ: Փոքր ծառ՝ տղամարդ: 3. Կարճ, համառոտ, ոչ
ընդարձակ: Փոքր առաջաբան՝ ճառ՝ շարադրության: 4. Ոչ բազմաթիվ, փոքրաթիվ,
փոքրաքանակ, ոչ մեծաքանակ: Փոքր զորք՝ խումբ՝ ջոկատ: 5. Ոչ երկար, կարճ, նվազ
երկարություն ունեցող: Փոքր ճանապարհ՝ գերան՝ կոթ: 6. Քիչ տևողություն ունեցող,
կարճատև: Փոքր ժամանակ՝ հանգիստ՝ դադար: 7. Քիչ քանակությամբ միավորներ
պարունակող, քիչ միավորներից բաղկացած: Փոքր թիվ՝ մեծություն՝ քանակություն: 8.

180
Նվազ տարողություն՝ ծավալ ունեցող, քիչ բան տանող: Փոքր աման՝ բաժակ՝ կարաս:
9. Նվազ կամ քիչ բարձրություն ունեցող, ցածր, ոչ բարձր: Փոքր պատ՝ լեռ՝ բլուր: 10.
Բնակչությամբ ոչ մեծ, փոքրաթիվ բնակչություն ունեցող, ոչ մեծ: Փոքր քաղաք՝ գյուղ՝
երկիր: 11. Ոչ մեծ տարածություն գրավող, փոքրածավալ, ոչ մեծ մակերես ունեցող, ոչ
ընդարձակածավալ: Նաիրյան հնամյա քաղաքը... փոքր Էր, ոչ բազմամարդ (Ե.
Չարենց): 12. Զորությամբ՝ ուժով՝ դրսևորման աստիճանով ոչ նշանակալից՝ ոչ ուժգին,
թույլ: Այդպիսի մի փոքր բախումով հազիվ թե կարելի լիներ որոշել ուժերի
հարաբերակցությունը: 13. Ոչ կարևոր, Էական նշանակություն չունեցող, ոչ լուրջ,
թեթև: Մի՞թե դու փոքր գործ ես համարում այդ (Րաֆֆի): 14. Մանկական տարիք
ունեցող, փոքրահասակ, անչափահաս: Ինչպես փոքր տղա, նա հրճվանքով դիտում Էր
գույնզգույն թղթերից սարքած... օդապարիկները (Ա. Բակունց): 15. Կրտսեր,
մյուսներից պակաս տարիք ունեցող: Նրա փոքր տղան հինգերորդն Էր, որ այժմ
աշխատում Էր քադաքի գործարաններից մեկում: 16. Քիչ (քանակությամբ,
տևողությամբ, ուժգնությամբ ևն): Փոքր համբերիր, թող որ անցնի փոթորիկ (Հ.
Հովհաննիսյան): 17. Հասարակական կամ պաշտոնական ոչ բարձր դիրք գրավող,
ցածր դիրք՝ աստիճան ունեցող: Փոքր մարդիկ: 18. Ոչ լուրջ, ոչ խիստ, թեթև, մեծ
նշանակություն՝ ազդեցություն չունեցող: Տղաներն ամեն օր նրան ընդունում Էին
նորանոր մեծ ու փոքր դավերով (Ա. Սահինյան): 19. ՈրևԷ բանի՝ երևույթի՝ նշանավոր
անձի ևն աննշան դրսևորում՝ մարմնացում հանդիսացող, որևէ մեծ բանի չնչին
ներկայացուցիչ: Նա այդտեղ իրեն մի փոքր հրամանատար Էր համարում: 20.
Ցածրորակ, վատորակ, ոչ առաջնակարգ, ոչ լավ: Մեծ Համլետի փոքր դերակատար:
21. [գոյական] Երեխա, մանուկ: 22. Կրտսեր մարդ, ոչ ավագ:
ՓՈՔՐԱԲԱՐ [մակբայ] 1․ Փոքր լինելով, որպես փոքր:
ՓՈՔՐԱՀԱՍԱԿ [ածական] 1. Փոքր՝ կարճ հասակ ունեցող, կարճահասակ: 2.
Տարիքով փոքր, անչափահաս:
ՓՈՔՐԱՀԱՍԱԿՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Փոքրահասակ լինելը:
ՓՈՔՐԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Ծավալով՝ չափով փոքր դառնալ: 2. Քանակով
պակասել՝ նվազել: 3. Կրճատվել, երկարությունը նվազել: 4. Կշռով՝ ծանրությամբ
պակասել, կշիռը՝ քաշը պակասել: 5. (փոխաբերական) Նվաստանալ, ստորանալ: 6.
(փոխաբերական) Գծուծ՝ մանր դառնալ, մանրանալ: 7. (փոխաբերական) Փոքրի՝
երեխայի հատկություն՝ վարքագիծ ստանալ՝ ձեռք բերել, մանկանալ:
ՓՈՔՐՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1. Փոքր լինելը: 2. Փոքրոգություն: 3. Գծուծություն,
չնչինություն, մանրություն:

181
 ՓՈՔՐԻԿ [ածական] 1. (նվազական - փաղաքշական) Փոքր -ի: Բավական
փոքր, սովորականից փոքր (բոլոր նշանակություններով): 2. (փոխաբերական) Չնչին,
աննշան: 3. (փոխաբերական) Մանր, գծուծ, ստոր: Անմիտ ցնորքը փոքրիկ կրքերի (Հ.
Հովհաննիսյան): 4. (փոխաբերական) Թեթև, ոչ դժվարին, ոչ բարդ: Փոքրիկ գործ՝
խնդիր: 5. Գործ է ածվում իբրև կոչական բառ՝ մանուկներին կանչելու համար: 6. Գործ
է ածվում իբրև փաղաքշական բառ՝ երեխային դիմելու՝ փաղաքշելու համար: 7. Գործ է
ածվում իբրև փաղաքշական բառ՝ հարազատ՝ մտերիմ անձին քնքշաբար դիմելու
համար:

Ք
ՔԱՎԹԱՌ քավթառի, [գոյական, ածական] (գավառական) 1. Բորենի: 2.
(փոխաբերական, անարգական) Չար՝ վատ պառավ, ջադու: 3. [ածական] Պառաված,
զառամյալ: 4. Ծերունուն հատուկ, ծերունական: 5. (փոխաբերական) Հին: Մեր
քավթառ թնդանոթն առաջին անգամ կրակեց (Ի. Բաբել):
ՔԱՎԹԱՌԵԼ [չեզոք բայ] (գավառական) 1․ Զառամել:
ՔԱՎԹԱՌՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] (գավառական) 1․ Քավթառ լինելը, քավթառի
վիճակ:
ՔՈԹՈԹ քոթոթի, [գոյական] 1. Արջի ձագ, թոժյուն: 2. Շան լակոտ: 3. [ածական,
գոյական] (փաղաքշական) Փոքրիկ ու գիրուկ՝ փափլիկ երեխա:

Օ
ՕՐԱԿԱՆ [ածական] 1. Ամեն մի օր, մեկական օր, յուրաքանչյուր օր: Օրական
քնում Էին մեկի տանը (Խ. Դաշտենց): 2. Յուրաքանչյուր օրվա համար: Օրական հինգ
ռուբլի Է ստանում: 3. Մի օրվա համար սահմանված՝ նախատեսված՝ նշանակված: Նա
ստանում Էր ամեն առավոտ միայն օրական հացը (Րաֆֆի): 4. Ամենօրյա, առօրյա:
Մարդիկ օրական հոգնած գործերից հանգիստ ննջած են իրանց տներում (Հ.
Հովհաննիսյան): 5. Թվականի ցույց տված թվով օրեր ապրած: Երեխան դեռ 8 օրական
Է: 6. Մեկ օրվա վաստակ՝ վարձ, օրավարձ:
ՕՐԻՈՐԴ օրիորդի, [գոյական] 1. Չամուսնացած աղջիկ: 2. (հնացած)
Ամուրիացած կին: 3. Արբունքի հասած աղջիկ, ֆիզիկապես հասունացած աղջիկ:
Աղջիկդ կարգին օրիորդ Է դառել: 4. Կույս աղջիկ, կուսությունը չխախտված աղջիկ: 5.
(պատմական) Ազնվազարմ չամուսնացած աղջիկ: 6. (հնացած և արևմտահայերեն)
Աղջկա դիմելու հարգական կոչական բառ: 7. (փոխաբերական) Փափկասուն՝

182
աշխատանքի չսովորած աղջիկ: 8. (փոխաբերական) Փափկասուն՝ քնքուշ-մնքուշ
տղա: 9. (հնացած) Ուսուցչուհի, վարժուհի:
ՕՐԻՈՐԴԱԲԱՐՈ [ածական] 1․ Օրիորդի վարքուբարք՝ բնավորություն ունեցող:
ՕՐԻՈՐԴԱԲԱՐՈՅՈՒԹՅՈՒՆ [գոյական] 1․ Օրիորդաբարո լինելը, օրիորդի
վարքուբարք:
ՕՐԻՈՐԴԱԿԱՆ [ածական] 1. Օրիորդին՝ աղջկան հատուկ, օրիորդի: 2.
Օրիորդների՝ աղջիկների համար նախատեսված՝ հատկացված: 0րիորդական
գիմնազիա:
ՕՐԻՈՐԴԱՆԱԼ [չեզոք բայ] 1. Օրիորդ դառնալ, հասունանալ, ֆիզիկական
հասունության հասնել: 2. (փոխաբերական) Փափկասուն դառնալ, աշխատանքի
անսովոր լինել (աղջիկների՝ կանանց մասին): 3. (փոխաբերական, արհամարհական)
Օրիորդաբարո դառնալ, չափազանց քնքշանալ (ֆիզիկապես, վարքուբարքով ևն),
օրիորդի նման դառնալ (տղամարդու մասին):
ՕՐԻՈՐԴԱՑՆԵԼ [ներգործական բայ] Օրիորդանալ-ի: 1. Օրիորդ դարձնել,
օրիորդական հատկանիշներ տալ, հասունացնել: 2. (փոխաբերական) Քնքշացնել: 3.
(փոխաբերական) Օրիորդաբարո դարձնել:
ՕՐԻՈՐԴԱՑՈՒՄ [գոյական] 1․ Օրիորդանալը, օրիորդացնելը:

183