WISKUNDE MATHEMATICS

GRAAD 10 GRADE 10
Funksies Functions
 
Relasies Relations

‘n Relasie is ‘n enige reël waardeur elke A relation is any rule by means of which each
element van ‘n eerste versameling met ten element of a first set is associated with at least
minste een element van ‘n tweede one element of a second set. For example,
versameling geassosieër word. Veronderstel suppose that in a given relation, a first set is
dat in ‘n gegewe relasie die eerste 𝑥𝜖 −2; −1; 0; 1; 2 and that the second set is
versameling 𝑥𝜖 −2; −1; 0; 1; 2 is en dat die obtained by using the rule 𝑦 = 2𝑥. By
tweede versameling verkry kan word deur die substituting the 𝑥-value into the equation, it
reël 𝑦 = 2𝑥 te gebruik. Deur die 𝑥-waarde in will be possible to determine the second set,
die vergelyking te vervang, sal dit moontlik which contains the corresponding 𝑦-values.
wees om die tweede versameling te bepaal, The relation can be represented in different
wat die ooreenstemmende 𝑦-waardes bevat. ways:
Die relasie kan op verskillende maniere
voorgestel word:

1. ‘n Waardetabel 1. A table of values

 
𝑥 -2 -1 0 1 2 3
𝑦 -4 -2 0 2 4 6
 
In hierdie relasie word 𝑥 die onafhanklike In this relation, 𝑥 is called the independent
veranderlike genoem, omdat die waardes variable, since the values of 𝑥 were chosen
van 𝑥 willekeurig gekies is. Dit is duidelik dat randomly. It is clear that the values of 𝑦 are
die waarde van 𝑦 afhanklik is van die waarde dependent on the values of , as well as the
van 𝑥, sowel as van die reël 𝑦 = 2𝑥. In hierdie rule 𝑦 = 2𝑥. In this relation, 𝑦 is called the
relasie word 𝑦 die afhanklike veranderlike dependent variable.
genoem.

2. ‘n Versameling geordende pare 2. A set of ordered pairs

𝑥; 𝑦  

(𝑥-koördinaat; 𝑦-koördinaat)  
(abscissa; ordinate)  

(onafhanklike veranderlike; afhanklike veranderlike)

(independent variable; dependent variable)

Relasie/Relation = −2; −4 , −1; −2 , 0; 0 , 1; 2 , 2; 4 , 3; 6  

1  
 
 3. Versamelingkeurdernotasie 3. Set-Builder Notation

In versamelingkeurdernotasie kan die In set-builder notation the above relation can

bogenoemde relasie soos volg voorgestel be represented as follows:
word:
𝑥; 𝑦  /  𝑦 = 2𝑥: 𝑥𝜀 −2; −1; 0; 1; 2; 3

Dit word gelees as “die versameling van alle 𝑥 This is read as “the set of all 𝑥 and 𝑦 such that
en 𝑦 sodanig dat 𝑦 = 2𝑥 en 𝑥 element van 𝑦 = 2𝑥 and 𝑥 is an element of −2; −1; 0; 1; 2; 3 .
−2; −1; 0; 1; 2; 3 . 𝑥; 𝑦 states that there is a relationship
𝑥; 𝑦 toon aan dat daar ‘n verwantskap is between 𝑥 and 𝑦.
tussen 𝑥 en 𝑦. 𝑦 = 2𝑥 is the rule connecting 𝑥 and 𝑦.
𝑦 = 2𝑥 is die reël wat 𝑥 en 𝑦 verbind.

4. The Cartesian plane 4. Die Cartesiese Vlak

 
  y  
 
  4   (2;4)

 
  3  
  2   (1;2)
 
  1  
  (0;0) x  
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
-­‐1  
 
  (-1;-2) -­‐2  
 
  -­‐3  
 
  (-2;-4) -­‐4  
 
 
Definisie- en Waardeversameling Domain and Range

Die versameling getalle waarop ons die reël The set of numbers to which we apply the rule
toepas, word die definisieversameling is referred to as the domain. The set of
genoem. Die versameling getalle wat verkry numbers obtained as a result of using the rule
word as ons die reël gebruik, word die is referred to as the range. For the previous
waardeversameling genoem. In die vorige relation, 𝑦 = 2𝑥, the domain is the set of
relasie, 𝑦 = 2𝑥, is die definisieversameling die 𝑥 – values used, whereas the range is the set
versameling 𝑥 –-waardes en die of 𝑦 – values obtained. The range depends on
waardeversameling is die versameling the domain used.
𝑦 – waardes wat verkry is. Die In the relation
waardeversameling hang af van die 𝑥; 𝑦  /  𝑦 = 2𝑥: 𝑥𝜀 −2; −1; 0; 1; 2; 3 , the
definisieversameling wat gebruik is. domain used is clearly the set
In die relasie 𝑥𝜖 −2; −1; 0; 1; 2 . The range is therefore the set
𝑥; 𝑦  /  𝑦 = 2𝑥: 𝑥𝜀 −2; −1; 0; 1; 2; 3 , is die 𝑦𝜀 −4; −2; 0; 2; 4; 6 .
definisieversameling 𝑥𝜖 −2; −1; 0; 1; 2 . Daarom
is die waardeversameling die versameling
𝑦𝜀 −4; −2; 0; 2; 4; 6 .

   

2  
 
 Bepaal die Definisie- en Waardeversameling Determine the Domain and Range

1. Gegee ‘n versameling geordende 1. Given a set of ordered pairs:

pare:
Voorbeeld: Example:
−2; 16 , 0; 4 , 1; 4 , 3; 7

Definisieversameling/Domain = −2; 0; 1; 3
Waardeversameling/Range = 16; 4; 7

2. ‘n Gegewe Grafiek 2. A given graph:

Gebruik 'n deursigtige plastiekliniaal. Use a clear plastic ruler.

Vir definisieversameling: Hou die liniaal For domain: Keep the edge of the ruler
vertikaal en beweeg dit van links na regs oor vertical and slide it across the graph from left
die grafiek. Die definisieversameling begin to right. Where the edge starts cutting the
wanneer die liniaal die grafiek begin sny (soos graph, the domain starts (as read off from the
vanaf die 𝑥-as gelees). Die 𝑥-axis). Where it stops cutting the graph, the
definisieversameling hou op as die liniaal nie domain ends.
meer die grafiek sny nie.

Vir waardeversameling: Hou die liniaal For range: Keep the edge of the ruler
horisontaal en beweeg dit van onder na bo horizontal and slide it across the graph from
oor die grafiek. Die waardeversameling begin bottom to top. Where the edge starts cutting
wanneer die liniaal die grafiek begin sny (soos the graph, the range starts (as read off from
vanaf die 𝑦-as gelees). Die the 𝑦-axis). Where it stops cutting the graph,
waardeversameling hou op wanneer die the range ends.
liniaal nie meer die grafiek sny nie.

Funksies Functions

‘n Funksie is ‘n reël waardeur elke element A function is a rule by means of which each
van die definisieversameling geassosieër word element of the domain is associated with only
met net een element van die one element of the range. For a function, two
waardeversameling. Vir ‘n funksie kan twee of or more elements of the domain may be
meer elemente van die definisieversameling associated with the same element of the
met dieselfde element van die range.
waardeversameling geassosieër word. (For every 𝒙 there is only one 𝒚)
(Vir elke 𝒙 is daar net een 𝒚)
Beskou die volgende relasies en besluit of dit Consider the following relations and decide if
funksies is of nie: it is functions or not:
   

3  
 
 1. ‘n Versameling geordende pare • A set of ordered pairs

Voorbeeld 1/Example 1
−2; 1 , 4; 6 , 5; 7 , 3; 9

-­‐2   1  
4   6  
5   7  
3   9  

Elke element van die definisieversameling Each element of the domain is associated
word geassosieer met net een element van with only one element of the range. This
die waardeversameling. Hierdie relasie is ‘n relation is a function.
funksie.

Voorbeeld 2/Example 2
−2; 16 , 0; 4 , 1; 4 , 3; 7 -­‐2   16  
0    
1   4  
3    
7  

Elke element van die definisieversameling Each element of the domain is associated
word geassosieer met net een element van with only one element of the range. The
die waardeversameling. Die getalle 0 en 1 numbers 0 and 1 are associated with the
word geassosieer met dieselfde element van same element of the range. In this case, the
die waardeversameling. Hierdie relasie is ‘n relation is a function.
funksie.

Voorbeeld 3/Example 3
−2; 16 , 4; 1 , 4; 6 , 3; 7 -­‐2  
  16  
4   1  
  6  
3   7  

Hier word die getal 4 in die Here, the number 4 in the domain is
definisieversameling geassosieer met meer as associated with more than one element of
een element van die waardeversameling the range (1 and 6). In this case, the relation
(1 en 6). In hierdie geval is die relasie nie ‘n is not a function.
funksie nie.

2. ‘n Gegewe grafiek • A given graph

Gebruik ‘n liniaal om die “vertikale lyn toets” Use a ruler to perform the “vertical line test”.
te doen. Hou ‘n deursigtige plastiekliniaal Hold a clear plastic ruler parallel to the 𝑦 – axis
ewewydig aan die 𝑦 – as, (vertikaal). Beweeg (vertical). Move it from left to right over the
dit van links na regs oor die grafiek. As die graph. If the ruler cuts the curve in one place
liniaal die kurwe slegs een keer op ‘n plek sny, only, then the graph is a function.
dan is die grafiek ‘n funksie.

 
4  
 
 Oefening 1 Exercise 1
Beskou die volgende relasies. Bepaal of dit Consider the following relations. Determine
funksies is of nie. Skryf ook die definisie- en whether it is functions or not. Write down the
waardeversameling neer van elke relasie en domain and range of each relation and
funksie. function.

 
   

5  
 
 Afbeelding- en Funksienotasie Mapping and Functional notation

Sekere notasies word slegs vir funksies Since functions are special relations, we
gereserveer aangesien funksies spesiale reserve certain notation strictly for use when
relasies is. Beskou die funksie dealing with functions. Consider the function:
𝑓 = 𝑥; 𝑦  /  𝑦   = 3𝑥 . 𝑓 = 𝑥; 𝑦  /  𝑦   = 3𝑥 .
Hierdie funksie kan voorgestel word deur This function may be represented by means of
afbeelding notasie of funksienotasie te mapping notation or functional notation.
gebruik.

Afbeeldingnotasie Mapping notation

𝑓: 𝑥 → 3𝑥                            

Dit word gelees as “𝑓 beeld 𝑥 op 3𝑥 af”. As This is read as “𝑓 maps 𝑥 onto 3𝑥”. If 𝑥 = 2 is
𝑥 = 2 ‘n element is van die an element of the domain, then the
definisieversameling, dan is die corresponding element in the range is:
ooreenstemmende element in die 3 2 = 6. We say that 6 is the image of 2 in the
waardeversameling: 3 2 = 6. Ons sê: 6 is die mapping of 𝑓.
beeld van 2 onder die afbeelding van 𝑓.

Funksienotasie Functional notation

𝑓 𝑥 = 3𝑥                          

Dit word gelees as “𝑓 van 𝑥 is gelyk aan 3𝑥”. This is read as “𝑓 of 𝑥 is equal to 3𝑥”. The
Die simbool 𝑓(𝑥) word gebruik om die symbol 𝑓(𝑥) is used to denote the element of
element van die waardeversameling waarop the range to which 𝑥 maps. In other words,
𝑥 afgebeeld is, aan te dui. Met ander the 𝑦-values corresponding to the 𝑥-values
woorde, die 𝑦-waardes wat met die 𝑥- are given by 𝑓(𝑥), i.e. 𝑦 = 𝑓 𝑥 .  
waardes ooreenstem, word gegee deur 𝑓(𝑥), For example if 𝑥 = 4, then the corresponding
dus 𝑦 = 𝑓 𝑥 .   𝑦-value is obtained by substituting 𝑥 = 4 into
Byvoorbeeld as 𝑥 = 4, dan word die 3𝑥.
ooreenstemmende 𝑦 - waarde verkry deur For 𝑥 = 4, the 𝑦 – value is 𝑓 4 = 3 4 = 12.
𝑥 = 4 in 3𝑥 te vervang. The brackets in the symbol 𝑓(4) do not mean
Vir 𝑥 = 4, is die 𝑦 – waarde 𝑓 4 = 3 4 = 12. multiplication, but rather the 𝑦 – value at
Die hakies in die simbool 𝑓(4) stel nie 𝑥 = 4.
vermenigvuldiging voor nie, maar beteken
dat ons die 𝑦-waarde by 𝑥 = 4 soek.

 
Oef/Ex 7.2 p 142 nr 1, 2, 4, 7
 
   

6  
 
 DIE LINEÊRE FUNKSIE THE LINEAR FUNCTION

Die grafiek van ‘n lineêre funksie is ‘n reguit The graph of a linear function is a straight line.
lyn. Die vergelyking van ‘n lineêre funksie het The equation of a linear function takes the
die vorm 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑞 (of 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐). form 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑞 (or 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐).

Die tabelmetode The table method

Skets die grafiek van 𝑦 = 𝑥 − 2 deur die Sketch the graph of 𝑦 = 𝑥 − 2 by using the
tabelmetode te gebruik. table method.

 
𝑥   -­‐1   0   1   2  
𝑦   -­‐3   -­‐2   -­‐1   0  
 
Die 𝑥-waardes is willekeurig gekies. Die 𝑦- The 𝑥-values were randomly chosen. The 𝑦-
waardes is verkry deur die 𝑥-waardes in die values were found by substituting the 𝑥-values
vergelyking 𝑦 = 𝑥 − 2 in te stel. into the equation 𝑦 = 𝑥 − 2.

 
  y  
 
  4  
 
  3  
 
2  
 
  1  
  x  
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
  -­‐1  
 
-­‐2  
 
  -­‐3  
 
  -­‐4  
 
 
Let wel: Note:
• Die lyn sny die 𝑥 – as by die punt (2;0). • The line cuts the 𝑥 – axis at the point
Die punt verteenwoordig die (2;0). This point represents the
koördinate van die 𝑥 – afsnit. Om die coordinates of the 𝑥 – intercept. For
𝑥 – afsnit van enige lyn te bepaal, is dit the 𝑥 – intercept of any line, it is clear
duidelik dat 𝑦 altyd 0 moet wees. that the 𝑦 – value must always be 0.
• Die lyn sny die 𝑦 – as by die punt (0;-2). • The line cuts the 𝑦 – axis at the point
Die punt verteenwoordig die (0;-2). This point represents the
koördinate van die 𝑦 – afsnit. Om die coordinates of the 𝑦 – intercept. For
𝑦 – afsnit van enige lyn te bepaal, is dit the 𝑦 – intercept of any line, it is clear
duidelik dat 𝑥 altyd 0 moet wees. that the 𝑥 – value must always be 0.

 
   

7  
 
 Die dubbel-afsnit metode The dual intercept method

Skets die grafiek van 2𝑥 − 3𝑦 = 6 deur die Sketch the graph of 2𝑥 − 3𝑦 = 6 by using the
dubbel-afsnit metode te gebruik. dual intercept method.
In hierdie metode moet die afsnitte met die This method involves determining the
asse bepaal word. intercepts with the axes.

𝒙-afsnit: Stel 𝒚 = 𝟎 𝒙-intercept: Let 𝒚 = 𝟎

2𝑥 − 3(0) = 6
2𝑥 = 6
𝑥=3

Die 𝑥-afsnit is die punt (3;0) The 𝑥-intercept is the point (3;0)

𝒚-afsnit: Stel 𝒙 = 𝟎 𝒚-intercept: Let 𝒙 = 𝟎

2(0) − 3𝑦 = 6                          
−3𝑦 = 6
𝑦 = −2

Die 𝑦-afsnit is die punt (0;-2)` Die 𝑦-intercept is the point (0;-2)
 
 
  y  
 
 
4  
 
  3  
 
  2  
 
  1  
x  
 
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
-­‐1  
 
  -­‐2  
 
  -­‐3  
 
  -­‐4  
 
 
 
Let wel: Note:
• Die dubbelafsnit metode werk nie met • The dual-intercept method will not
lyne wat die asse by die oorsprong work with lines that cut the axes at the
(0;0) sny nie. In hierdie gevalle, gebruik origin (0;0). In these cases, use the
eerder die tabelmetode of die table method or the 𝑦 – intercept-
 𝑦 – afsnit-gradiënt metode. gradient method.

 
 
   

8  
 
 ONDERSOEK: DIE LINEÊRE FUNKSIE INVESTIGATION: THE LINEAR FUNCTION

1. Skets die grafieke van die volgende 1. Sketch the graphs of the following
lineêre funksies op dieselfde assestelsel. linear functions on the same set of
axes.

𝑓 𝑥 = 2𝑥
𝑔 𝑥 = 2𝑥 + 2
ℎ 𝑥 = 2𝑥 − 3
 
  y  
 
  4  
 
  3  
 
  2  
 
  1  
x  
 
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
-­‐1  
 
  -­‐2  
 
  -­‐3  
 
  -­‐4  
 
 
2. Skets die grafieke van die volgende 2. Sketch the graphs of the following
lineêre funksies op dieselfde assestelsel. linear functions on the same set of
axes.

𝑘 𝑥 = −𝑥
𝑚 𝑥 = −𝑥 + 1
𝑝 𝑥 = −𝑥 − 2
  y  
 
 
4  
 
  3  
 
  2  
 
1  
  x  
 
-­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
  -­‐1  
 
  -­‐2  
 
-­‐3  
 
  -­‐4  
 
 
 
 
   
9  
 
  
Beantwoord nou die volgende vrae deur die Now answer the following questions based on
grafieke te gebruik: your graphs:

a) Wat let jy op omtrent die helling van a) What do you notice about the slope of
elke grafiek? each line drawn?
b) Wat merk jy op omtrent die koëffisiënt b) What do you notice about the
van 𝑥 in elke vergelyking? coefficient of 𝑥 in each equation?
c) Wat is jou gevolgtrekking omtrent die c) So what can you conclude about the
koëffisiënt van 𝑥 in elke vergelyking? coefficient of 𝑥 in each equation?
d) Wat is die 𝑦 – afsnit van elke lyn en wat d) What is the 𝑦 – intercept of each line
is die verband tussen die𝑦 – afsnit en and what is the relation between the
die vergelyking? 𝑦 – intercept and the equation?

Let wel: Note:

Vir alle lineêre funksies van die vorm For any linear function of the form
𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 of 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑞. 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 or 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑞.
• Die konstante 𝒄 verteenwoordig die • The constant 𝒄 represent the
𝒚 – afsnit van die grafiek. 𝑦 –intercept of the graph.
• Die koëffisiënt van 𝑥, naamlik 𝒎, • The coefficient of 𝑥, namely 𝒎,
verteenwoordig die helling of gradiënt represents the slope or gradient of the
van die grafiek. graph.
§ As 𝒎 > 0, is die helling van die lyn § If 𝒎 > 0, the line slopes to the right.
stygend na regs. § If 𝒎 < 0, the line slopes to the left.
§ As 𝒎 < 0, is die helling van die lyn • The graph of 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 is ‘n translation
dalend na regs. of the graph of 𝑦 = 𝑚𝑥.
• Die grafiek van 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 is ‘n § If 𝒄 > 0, the graph of 𝑦 = 𝑚𝑥 shits by
translasie van die grafiek van 𝑦 = 𝑚𝑥. 𝑐 units upwards.
§ As 𝒄 > 0, dan skuif die grafiek van § If 𝒄 < 0, the graph of 𝑦 = 𝑚𝑥 shifts
𝑦 = 𝑚𝑥 met 𝑐 eenhede op. by 𝑐 units downwards.
§ As 𝒄 < 0, dan skuif die grafiek van
𝑦 = 𝑚𝑥 met 𝑐 eenhede af.

   

10  
 
 Die gradiënt van ‘n reguit lyn The gradient of a straight line

Beskou die lineêre funksie 𝑦 = 3𝑥. Consider the function 𝑦 = 3𝑥.

 

 
Beskou die punte (0;0) en (1;3): Consider the points (0;0) and (1;3):
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !
= = =3 = = =3
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !

Beskou die punte (1;3) en (2;6): Consider the points (1;3) and (2;6):
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !
= = =3 = = =3
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !

Beskou die punte (-1;-3) en (2;6): Consider the points (-1;-3) and (2;6):
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !
= = =3 = = =3
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!! ! !!!"#$  !"  !!!"#$%& !!! !

!"#$%&"#'%(  !"  !
Wat kan jy aflei uit tussen enige What can you conclude about
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!!"#$  !"  !!!"#$%!
twee punte op die lyn 𝑦 = 3𝑥? between any two points on
!!!"#$  !"  !!!"#$%&
the line 𝑦 = 3𝑥?
!"#$%&"#'%(  !"  !
Die = 𝑚 en word die gradiënt
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!!"#$  !"  !!!"#$%&
van ‘n lyn genoem. The = 𝑚 and is called the
!!!"#$  !"  !!!"#$%&
gradient of a line.

 
   

11  
 
 Die Gradiënt-Afsnit metode The Gradient-Intercept method

Ons kan ‘n reguit lyn maklik skets deur gebruik We can easily sketch straight lines using the
te maak van die konsep van die gradiënt en concept of gradient and the 𝑦 – intercept.
die 𝑦 – afsnit.

Voorbeeld 1: Example 1:
! !
Skets 𝑦 = 𝑥 deur die gradiënt-afsnit metode Sketch 𝑦 = 𝑥 using the gradient-intercept
! !
te gebruik. method.
! !
Die 𝑦 – afsnit is 0 en 𝑚 = + The 𝑦 – intercept is 0 and 𝑚 = +
! !
Die positiewe teken beteken dat die lyn The positive sign indicates that the line slopes
stygend is. to the right.
Die teller dui aan dat ons 1 eenheid moet The numerator tells us to rise up 1 unit and the
opskuif en die noemer dui aan dat ons 2 denominator tells us to run 2 units to the right.
eenhede na regs moet skuif. Always start at the 𝑦 – intercept.
Begin altyd by die 𝒚 – afsnit.
 
y  
 
 
 
 
 
 
 
 
x  
 
O  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Voorbeeld 2: Example 2:
! !
Skets 𝑦 = − 𝑥 deur die gradiënt-afsnit Sketch 𝑦 = − 𝑥 using the gradient-intercept
! !
metode te gebruik. method.
! !
Die 𝑦 – afsnit is 0 en 𝑚 = − The 𝑦 – intercept is 0 and 𝑚 = −
! !
Die negatiewe teken beteken dat die lyn The negative sign indicates that the line
dalend is. slopes to the left.
Die teller dui aan dat ons 1 eenheid moet The numerator tells us to rise up 1 unit and the
opskuif en die noemer dui aan dat ons 2 denominator tells us to run 2 units to the left.
eenhede na links moet skuif. Always start at the 𝑦 – intercept.
Begin altyd by die 𝑦 – afsnit.
 
 
   

12  
 
 Voorbeeld 3: Example 3:
Skets 4𝑥 + 2𝑦 = 2 deur die gradiënt-afsnit Sketch 4𝑥 + 2𝑦 = 2 using the gradient-
metode te gebruik. intercept method.

Skryf eers in standaardvorm. First write in standard form.

4𝑥 + 2𝑦 = 2  
2𝑦 = −4𝑥 + 2                  
𝑦 = −2𝑥 + 1
2
𝑦 =   − 𝑥 + 1
1

Begin by die 𝑦 – afsnit wat 1 is. Start at the 𝑦 – intercept which is 1

! !
Die gradiënt is − The gradient is −
! !
Skuif 2 eenhede op en skuif 1 eenheid na links. Rise up 2 units and run 1 unit to the left.

 
  y  
 
 
 
 
 
 
 
  x  
  O  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Voorbeeld 4: Example 4:
Skets 3𝑦 − 4𝑥 − 3 = 0 deur die gradiënt-afsnit Sketch 3𝑦 − 4𝑥 − 3 = 0 using the gradient-
metode te gebruik. intercept method.

3𝑦 = 4𝑥 + 3  
4
𝑦 = 𝑥 + 1                  
3

Begin by die 𝑦 – -afsnit wat 1 is. Start at the 𝑦 – intercept which is 1

! !
Die gradiënt is + The gradient is +
! !
Skuif 4 eenhede op en skuif 3 eenhede na Rise up 4 units and run 3 units to the right
regs.

Oef/Ex 7.3 p 145 nr 1a, 2, 3, 4

   

13  
 
 Horisontale en Vertikale lyne Horizontal and Vertical lines

1. Skets die grafiek van die volgende relasie: 1. Sketch the graph of the following relation:
𝑥; 𝑦  /  𝑦   = 2 𝑥; 𝑦  /  𝑦   = 2
In hierdie relasie is dit duidelik dat die 𝑥- In this relation it is clear that the 𝑥-values can
waardes kan verskil, maar die 𝑦-waardes vary but the 𝑦-values will always remain 2.
gaan altyd 2 bly.

𝑥   -­‐1   0   1   2  
𝑦   2   2   2   2  
 
  y  
 
  𝑦 = 2  
 
 
 
  x  
  O  
 
 
 
 
Dit is duidelik dat die lyn horisontaal is. Lyne It is clear that the line is horizontal. Lines which
wat die 𝑦 – as sny en wat ewewydig is aan die cut the 𝑦 – axis and are parallel to the 𝑥 – axis,
𝑥 – as, se vergelykings is van die vorm have equations of the form
𝑦 = 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡𝑒  𝑔𝑒𝑡𝑎𝑙 𝑦 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡  𝑛𝑢𝑚𝑏𝑒𝑟

2. Skets die grafiek van die volgende relasie: 2. Sketch the graph of the following relation:
𝑥; 𝑦  /  𝑥   = 2 𝑥; 𝑦  /  𝑥   = 2
In hierdie relasie is dit duidelik dat die In this relation it is clear that the 𝑦  –  values can
𝑦 – waardes kan verskil, maar die 𝑥 – waardes vary but the 𝑥 – values will always remain 2.
gaan altyd 2 bly.

𝑥   2   2   2   2  
𝑦   -­‐1   0   1   2  
 
  y  
  𝑥 = 2  
 
 
  x  
  O  
 
 
 
 
Dit is duidelik dat die lyn vertikaal is. Lyne wat It is clear that the line is vertical. Lines which
die 𝑥 – as sny en wat ewewydig is aan die cut the 𝑥 – axis and are parallel to the 𝑦 – axis,
𝑦 – as, se vergelykings is van die vorm have equations of the form
𝑥 = 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡𝑒  𝑔𝑒𝑡𝑎𝑙 𝑥 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡  𝑛𝑢𝑚𝑏𝑒𝑟

Let wel: Note:

• Die gradiënt van ‘n horisontale lyn is • The gradient of a horizontal line is
altyd nul. always zero.
• Die gradiënt van ‘n vertikale lyn is • The gradient of a vertical line is
altyd ongedefinieerd. always undefined.

14  
 
 Parallelle (Ewewydige) en Loodregte lyne Parallel and Perpendicular lines

Die gradiënte van parallelle lyne is gelyk: The gradients of parallel lines are equal:
𝑚! = 𝑚! 𝑚! = 𝑚!
Voorbeeld: 𝑦 = 2𝑥 + 4 en 𝑦 = 2𝑥 − 1 Example: 𝑦 = 2𝑥 + 4 and 𝑦 = 2𝑥 − 1
𝑚=2 𝑚=2
Dit wil sê die twee lyne is parallel (//) Therefore the two lines are parallel (//)

Die produk van loodregte lyne is -1: The product of perpendicular lines are -1:
𝑚! ×𝑚! = −1 𝑚! ×𝑚! = −1
! !
Voorbeeld: 𝑦 = −3𝑥 + 4 en 𝑦 = 𝑥 − 1 Example: 𝑦 = −3𝑥 + 4 and 𝑦 = 𝑥 − 1
! !
1 1
−3× = −1 −3× = −1
3 3
Dit wil sê die twee lyne is loodreg (⏊). Therefore the two lines are perpendicular (⏊).

 
 
Oefening 2 Exercise 2
1. Teken netjiese sketsgrafieke van die 1. Draw neat sketch graphs of the
volgende lineêre funksies op aparte following linear functions on separate
assestelsels. Gebruik enige metode. axes. Use any method.

a) 𝑓 𝑥 = 3𝑥 − 6 b) 𝑔 𝑥 = −2𝑥 + 2 c) 2𝑥 + 3𝑦 + 6 = 0

d) ℎ 𝑥 = −4𝑥 e) 𝑦 − 𝑥 = 0 f) 3𝑥 = −3𝑦

g) 𝑥 = 5 h) 𝑦 = 3 i) 𝑦+2=0
!
j) 𝑦=− 𝑥 k) 2𝑥 + 2𝑦 = −2 l) 3𝑦 = −4𝑥 + 6
!

 
2. Sonder om die funksie te skets, bepaal, 2. Without sketching the functions,
deur die vergelykings in die vorm determine by writing the equations in
𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 te skryf, die gradiënt en die the form 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐, the gradient and
𝑦 – afsnit van elke lyn en sê of die lyn 𝑦 – intercept of each line and state the
stygend of dalend is. direction of the slope.

a) 2𝑦 − 4𝑥 = 0 b) 6𝑥 − 3𝑦 = 1 c) 𝑥 − 2𝑦 =4

 
3. a) Skets die grafiek van 𝑓 𝑥 = −2𝑥 + 1 3. a) Sketch the graph of 𝑓 𝑥 = −2𝑥 + 1

b) Skets nou die grafiek (op dieselfde b) Now sketch the graph (on the same
assestelsel) wat gevorm word as die set of axes) of the line formed if the
grafiek van 𝑓 met 3 eenhede opwaarts graph of 𝑓 is translated 2 units upwards.
getransleer word. Toon die koördinate Indicate the coordinates of the
van die afsnitte met die asse, sowel as intercepts with the axes as well as the
die vergelyking van die nuwe lyn equation of the new line.
duidelik aan.

c) Bepaal die vergelyking van die lyn c) Determine the equation of the line if
as 𝑓 vier eenhede afwaarts getransleer 𝑓 is translated 4 units downwards.
word. Skets die lyn op dieselfde Sketch the line on the same set of axes.
assestelsel.

   

15  
 
 Bepaal die vergelyking van ‘n reguit lyn Determine the equation of a straight line

Metode 1 Method 1
Bepaal die vergelyking van die volgende lyn Determine the equation of the following line
in die vorm 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 in the form 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐
 
  y  
 
 
 
  (0;3)  
x  
 
  O  
  (8;-­‐1}  
 
 
 
 
Die 𝑦 – afsnit is 3. The 𝑦 – intercept is 3.
Daarom is 𝑐 = 3. Therefore 𝑐 = 3.
∴ 𝑦 = 𝑚𝑥 + 3 ∴ 𝑦 = 𝑚𝑥 + 3
Vervang die punt (8;-1) Substitute the point (8;-1)
−1 = 𝑚 8 + 3 −1 = 𝑚 8 + 3
−8𝑚 = 3 + 1 −8𝑚 = 3 + 1
−8𝑚 = 4 −8𝑚 = 4
! !
𝑚=− 𝑚=−
! !

! !
Daarom is die vergelyking: 𝑦 = − 𝑥 + 3 Therefore the equation is:  𝑦 = − 𝑥 + 3
! !

Metode 2 Method 2
Bepaal die vergelyking van die volgende lyn Determine the equation of the following line
in die vorm 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐 in the form 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑐
 
y  
 
 
 
 
  (0;3)   x  
  O  
 
  (8;-­‐1}  
 
 
 
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!!"#$  !"  !
Die gradiënt is The gradient is
!"#$%&"#'%(  !"  ! !!!"#$  !"  !
−1 − 3 −1 − 3
𝑚= 𝑚=
8−0 8−0
−4 1 −4 1
𝑚= =− 𝑚= =−
8 2 8 2

Die 𝑦 – afsnit is 3 en daarom is 𝑐 = 3. The 𝑦 – intercept is 3 and therefore 𝑐 = 3.

1 1
∴𝑦=− 𝑥+3 ∴𝑦=− 𝑥+3
2 2

Oef/Ex 7.4 p 148 nr 3,4

   
16  
 
 Oefening 3 Exercise 3
1. Bepaal die vergelykings van die 1. Determine the equations of the
volgende lyne. following lines:

 
 
2. Bepaal die vergelyking van die lyn wat 2. Determine the equation of the line
deur die punt (-1;-2) gaan en die passing through the point (-1;-2) and
𝑦 – as by 1 sny. cutting the 𝑦 – axis at 1.

 
3. Bepaal die vergelyking van die lyn met 3. Determine the equation of the line with
‘n gradiënt van -2 en wat deur die a gradient of -2 and passing through
punt (2;3) gaan. the point (2;3).

 
4. Bepaal die vergelyking van die lyn wat 4. Determine the equation of the line
deur die 𝑥 – as by 5 sny en die 𝑦 – as which cuts the 𝑥 – axis at 5 and the
by -5. 𝑦 – axis at -5.

 
5. Bepaal die vergelyking van die lyn 5. Determine the equation of the line
wat die 𝑥 – as by -3 en die 𝑦 – as by 9 which cuts the 𝑥 – axis at -3 and the
sny. 𝑦 – axis at 9.

 
6. Bepaal die vergelyking van ‘n lyn wat 6. Determine the equation of a line that
die 𝑦-as by 9 sny en ewewydig is aan intersects the 𝑦-axis at 9 and is parallel
die lyn 𝑦 = 4𝑥 − 3. to the line 𝑦 = 4𝑥 − 3.

 
7. Bepaal die vergelyking van ‘n lyn wat 7. Determine the equation of a line that
die loodreg is op 𝑦 = −2𝑥 + 4 en die is perpendicular to 𝑦 = −2𝑥 + 4 and
𝑦-as by -2 sny. intersects the 𝑦-axis at -2.

   

17  
 
 Lyne wat mekaar sny Intersecting lines

As ons twee lineêre funksies se grafieke skets, If you sketch the graphs of two linear
is dit moontlik om die koördinate van die functions, it is possible to determine the
snypunt van hierdie lyne te bepaal deur een coordinates of the point of intersection of
van die volgende twee metodes te gebruik: these two lines by using one of the two
• Lees die oplossing grafies af following methods:
• Bepaal die oplossing algebraïes. • Reading off the solution graphically,
(los gelyktydige vergelykings op) • Determine the solution algebraically
(solve simultaneous equations)

Oefening 4 Exercise 4
1. a) Skets die grafieke van die volgende 1. a) Skets die grafieke van die volgende
lyne op dieselfde assestelsel: lyne op dieselfde assestelsel:
𝑥 + 𝑦 = 3 en 𝑥 + 𝑦 = 3 en
𝑥 − 𝑦 = −1. 𝑥 − 𝑦 = −1.
Skryf vervolgens die koördinate van die Skryf vervolgens die koördinate van die
snypunt van hierdie lyne neer. snypunt van hierdie lyne neer.
b) Los bogenoemde vergelykings b) Los bogenoemde vergelykings
algebraïes op. Wat merk jy op? algebraïes op. Wat merk jy op?

 
2. Bepaal die koördinate van die snypunt 2. Bepaal die koördinate van die snypunt
van die volgende lyne: van die volgende lyne:
𝑥 + 2𝑦 = 5 en 𝑥 + 2𝑦 = 5 en
𝑥 − 𝑦 = −1 𝑥 − 𝑦 = −1

 
3. Die grafieke van twee lineêre funksies 3. The graphs of two linear functions are
word hieronder gegee. Bepaal die represented below. Determine the
koördinate van die snypunt. coordinates of the point of intersection.

 
   

18  
 
 DIE KWADRATIESE FUNKSIE THE QUADRATIC FUNCTION

Die grafiek van ‘n kwadratiese funksie word ‘n The graph of a quadratic function is called a
parabool genoem en die algemene parabola and have the general equation of
vergelyking is 𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 waar 𝑎 ≠ 0. 𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 where 𝑎 ≠ 0.

ONDERSOEK INVESTIGATION

1. Voltooi die volgende tabel en skets die 1. Complete the following table and then
grafiek van elke funksie op die draw the graphs of each function on
assestelsel. the set of axes.

 
𝑥 -2 -1 0 1 2
𝑥!
2𝑥 !
3𝑥 !
𝑥 ! − 1  
𝑥 ! + 4  
 
 
  y  
 
  8  
 
  7  
 
  6  
 
  5  
  4  
 
  3  
 
  2  
 
  1  
  x  
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   O   1   2   3   4  
 
  -­‐1  
 
  -­‐2  
 
 
 
   

19  
 
 2. Voltooi die volgende tabel en skets die 2. Complete the following table and then
grafiek van elke funksie op die draw the graphs of each function on
assestelsel. the set of axes.

 
𝑥 -2 -1 0 1 2
−𝑥 !
−2𝑥 !
−3𝑥 !
−𝑥 ! − 4  
−𝑥 ! + 1  
 
 
 
  y  
  2  
  1  
  x  
  0  
  -­‐4   -­‐3   -­‐2   -­‐1   1   2   3   4  
  -­‐1  
 
  -­‐2  
 
-­‐3  
 
  -­‐4  
 
  -­‐5  
 
  -­‐6  
 
  -­‐7  
 
  -­‐8  
 
 
 
 
 
   

20  
 
 Beantwoord nou die volgende vrae deur die Now answer the following questions based on
grafieke te gebruik: your graphs:

a) Hoe het die waarde van 𝑎 in die a) How does the value of 𝑎 in the equation
vergelyking 𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 die vorm van 𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 affect the shape of the
die parabool beïnvloed? parabolas?
b) Wat is die 𝑦-afsnit van elke grafiek en b) What is the 𝑦-intercept of each graph
watter veranderlike in die vergelyking and what variable in the equation
𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 dui dit aan? 𝑦 = 𝑎𝑥 ! + 𝑞 indicates this?
c) Wat is die draaipunt van elke c) What is the turning point of each
parabool? parabola?
d) Skryf die vergelyking van die simmetrie- d) Write down the equation of the line of
as van die parabool neer. symmetry of the parabolas.
e) Soos gelees van links na regs, vir watter e) As read from left to right, for which
waardes van 𝑥 sal die parabool values of 𝑥 will the graphs of the
stygend wees en vir watter waardes parabolas decrease and increase?
dalend? f) Do the parabolas have a maximum or a
f) Het die parabool ‘n maksimum of ‘n minimum 𝑦-value and what is this value?
minimum 𝑦-waarde en wat is hierdie g) How does the graphs of 𝑦 = 𝑥 ! − 1,
waarde? 𝑦 = 𝑥 ! + 4 relate to the "mother" graph
g) Hoe vergelyk die grafieke van 𝑦 = 𝑥 ! − 𝑦 = 𝑥 ! in terms of translations?
1, 𝑦 = 𝑥 ! + 4 met die "moeder" grafiek
𝑦 = 𝑥 ! in terme van translasies?

Voorbeeld 1 Example 1
Beskou die funksie: 𝒇 𝒙 = 𝒙𝟐 − 𝟗 Consider the functions: 𝒇 𝒙 = 𝒙𝟐 − 𝟗

a) Skryf die koördinate van die 𝑦– afsnit neer. a) Write down the coordinates of the
b) Bepaal die koördinate van die 𝑥 – afsnitte 𝑦 – intercept.
algebraïes. b) Determine algebraically the coordinates
c) Skets die grafiek van 𝑓(𝑥). of the 𝑥 – intercepts.
d) Bepaal: c) Sketch the graph of 𝑓(𝑥).
(1) Die draaipunt d) Determine:
(2) Die minimum waarde (1) The turning point
(3) Die simmetrie-as (2) The minimum value
(4) Die definisieversameling (3) The axis of symmetry
(5) Die waardeversameling (4) The domain
(6) Die waardes van 𝑥 waarvoor 𝑓 stygend is (5) The range
(7) Die waardes van 𝑥 waarvoor 𝑓 dalend is (6) The values of 𝑥 for which 𝑓 increases
e) Gee die vergelyking van die grafiek wat (7) The values of 𝑥 for which 𝑓 decreases
gevorm word as 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 met 10 e) Write down the equation of the graph
eenhede opwaarts geskuif word. formed if 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 is shifted 10 units
f) Gee die vergelyking van die grafiek wat upwards.
gevorm word as 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 in die 𝑥-as f) Give the equation of the graph formed if
gereflekteer word. Skets die 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 is reflected in about the
nuutgevormde grafiek op dieselfde 𝑥 – axis. Draw this newly formed graph
assestelsel as 𝑓 𝑥 . on the same set of axes as 𝑓 𝑥 .

Oplosssings: Solutions:
a) 𝑦-afsnit is -9 a) 𝑦-intercept is -9
Koördinate: (0;-9) Coordinates: (0;-9)
b) 𝑥-afsnitte waar 𝑦 = 0 b)  𝑥-intercepts where 𝑦 = 0
0 = 𝑥! − 9 0 = 𝑥! − 9
0 = (𝑥 + 3)(𝑥 − 3) 0 = (𝑥 + 3)(𝑥 − 3)
𝑥 + 3 = 0 of 𝑥 − 3 = 0 𝑥 + 3 = 0 or 𝑥 − 3 = 0
𝑥 = 3 of 𝑥 = −3 𝑥 = 3 or 𝑥 = −3
Koördinate: (3;0) en (-3;0) Coordinates: (3;0) and (-3;0)
21  
 
 c) Die “moeder”grafiek in hierdie c) The “mother” graph in this example is
voorbeeld is 𝑦 = 𝑥 ! en die grafiek van 𝑦 = 𝑥 ! and the graph of 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 is
𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 9 is ‘n translasie van 9 a translation of 9 units downwards.
eenhede afwaarts. Skets die grafiek Therefore, sketch the graph of 𝑦 = 𝑥 !
van 𝑦 = 𝑥 ! en transleer dit dan met 9 first and then translate it downward by
eenhede afwaarts. Dui die afsnitte met 9 units. Indicate the intercepts with the
die asse aan. axes.
 
 

 
 
d) (1) Draaipunt = (0;-9) d) (1) Turning point = (0;-9)
(2) Minimum waarde is -9 (2) Minimum value is -9
(3) Simmetrie-as is 𝑥 = 0 (𝑦-as) (3) Axis of symmetry is 𝑥 = 0 (𝑦 -axis)
(4) Definisieversameling is 𝑥𝜖(−∞; ∞) (4) Domain is 𝑥𝜖(−∞; ∞)
(5) Waardeversameling is 𝑦𝜀[−9; ∞) (5) Range is 𝑦𝜀[−9; ∞)
(6) Grafiek styg vir 𝑥 > 0 (6) Graph increases for 𝑥 > 0
(7) Grafiek daal vir 𝑥 < 0 (7) Graph decreases for 𝑥 < 0

e) As die grafiek met 10 eenhede e) If the graph shifts 10 units upward, we

opgeskuif word, moet ons 10 eenhede must add 10 units to 𝑦 = 𝑥 ! − 9 + 10
bytel by 𝑦 = 𝑥 ! − 9 + 10 dit is 𝑦 = 𝑥 ! + 1 that is 𝑦 = 𝑥 ! + 1

f) As die grafiek gereflekteer word in die f) If the graph is reflected about the
𝑥 − as, sal die 𝑦-koördinate se teken 𝑥 − axis, then the sign of the
verander. Die vergelyking van die 𝑦 – coordinates will change. The
nuwe grafiek is: equation of the new graph is:

−𝑦 = 𝑥 ! − 9 −𝑦 = 𝑥 ! − 9
∴ 𝑦 = −𝑥 ! + 9 ∴ 𝑦 = −𝑥 ! + 9
 
   

22  
 
 Oefening 5 Exercise 5
1. Beskou die funksie: 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4 1. Consider the functions: 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4

a) Skryf die koördinate van die 𝑦 – afsnit a) Write down the coordinates of the
neer. 𝑦 – intercept.
b) Bepaal die koördinate van die b) Determine algebraically the coordinates
𝑥 – afsnitte algebraïes. of the 𝑥 – intercepts.
c) Skets die grafiek van 𝑓(𝑥). c) Sketch the graph of 𝑓(𝑥).
d) Bepaal: d) Determine:
(1) Die draaipunt (1) The turning point
(2) Die minimum waarde (2) The minimum value
(3) Die simmetrie-as (3) The axis of symmetry
(4) Die definisieversameling (4) The domain
(5) Die waardeversameling (5) The range
(6) Die waardes van 𝑥 waarvoor 𝑓 (6) The values of 𝑥 for which 𝑓 increases
stygend is (7) The values of 𝑥 for which 𝑓 decreases
(7) Die waardes van 𝑥 waarvoor 𝑓 e) Write down the equation of the graph
dalend is formed if 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4 is shifted 6 units
e) Gee die vergelyking van die grafiek downwards.
wat gevorm word as 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4 met f) Give the equation of the graph formed if
6 eenhede afwaarts geskuif word. 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4 is reflected about the
f) Gee die vergelyking van die grafiek 𝑥-axis. Draw this newly formed graph on
wat gevorm word as 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 4 in the same set of axes as 𝑓 𝑥 .
die 𝑥-as gereflekteer word. Skets die
nuutgevormde grafiek op dieselfde
assestelsel as 𝑓 𝑥 .

 
2. Beskou die funksie: 𝑔 𝑥 =   −𝑥 ! − 3 2. Consider the functions: 𝑔 𝑥 =   −𝑥 ! − 3

a) Skets die grafiek van 𝑔 𝑥 =   −𝑥 ! − 3. a) Sketch the graph of 𝑔 𝑥 =   −𝑥 ! − 3.

b) Bepaal: b) Determine:
(1) die draaipunt (1) The turning point
(2) Die maksimum waarde (2) The maximum value
(3) Die simmetrie-as (3) The axis of symmetry
(4) Die definisie- en (4) The domain and range
waardeversameling

 
3. Op aparte assestelsels, skets die 3. Draw neat sketch graphs of the
grafieke van die volgende: following on separate axes:

a) 𝑓 𝑥 = 𝑥 ! − 1 b) 𝑔 𝑥 = 4 − 𝑥 ! c) ℎ 𝑥 = 𝑥 ! + 1

d) 𝑦 = −𝑥 ! + 16 e) 𝑦 = −4𝑥 ! f) 𝑦 = 2𝑥 ! − 8

 
   

23  
 
 DIE HIPERBOLIESE FUNKSIE THE HYPERBOLIC FUNCTION

Die grafieke van hierdie funksies word ‘n The graphs of these functions are called
hiperbool genoem en die algemene hyperbolas and have the general equation of
! !
vergelyking is 𝑦 = + 𝑞 waar 𝑎 ≠ 0, 𝑥 ≠ 0, 𝑦 ≠ 0. 𝑦 = + 𝑞 where 𝑎 ≠ 0, 𝑥 ≠ 0, 𝑦 ≠ 0
! !

ONDERSOEK INVESTIGATION

! !
1. Beskou die funksie 𝑦 = 1. Consider the function 𝑦 =
! !
Voltooi die volgende tabel vir die Complete the following table for this
funksie en skets dan die grafiek. function and then draw the graph.

𝑥 -6 -3 -2 -1 0 1 2 3 6

𝑦                    

 
   

24  
 
 ! !
2. Beskou die funksie 𝑦 = − 2. Consider the function 𝑦 = −
! !
Voltooi die volgende tabel vir die Complete the following table for this
funksie en skets dan die grafiek. function and then draw the graph.

𝑥 -6 -3 -2 -1 0 1 2 3 6

𝑦                    

 
   

25  
 
 Beantwoord nou die volgende vrae deur die Now answer the following questions based on
grafieke te gebruik: your graphs:

a) Sny die grafiek die 𝑥 – as? a) Does the graph cut the 𝑥 – axis?
b) Sny die grafiek die 𝑦 – as? b) Does the graph cut the 𝑦 – axis?

Let wel: Die 𝑥 –as en die 𝑦 – as word die Note: The 𝑥 –axis and the 𝑦 – axis are
asimptote van die funksie genoem called the asymptotes of the function
omdat die grafiek nooit hierdie lyne sal because the graph will never cut these
sny nie. lines.

c) Vir watter waardes van 𝑥 is die grafiek c) For which values of 𝑥 does the
stygend? graph increase?
d) Vir watter waardes van 𝑥 is die grafiek d) For which values of 𝑥 does the
dalend? graph decrease?
e) Skryf die definisieversameling van die e) Write down the domain of the
funksie neer. function.
f) Skryf die waardeversameling van die f) Write down the range of the
funksie neer. function.

Voorbeeld 1 Example 1
! !
a) Skets die grafiek van 𝑦 = a) Sketch the graph of 𝑦 =
! !
! !
b) Skets die grafiek van 𝑦 = + 1 op b) Sketch the graph of 𝑦 = + 1 on the
! !
dieselfde assestelsel. same set of axes.

Oplossing: Solution:
!
a) Deur n tabel te gebruik, skets ons die a) We draw the graph of 𝑦 = by using a
! !
grafiek van 𝑦 = . table.
!
Die geheim is om na die getal in die noemer, The trick is to look at the number in the
wat 2 is, te kyk en om dan die getal 2, sowel numerator, which is 2, and to then write the
as sy negatief, nl, -2, in die tabel neer te skryf. number 2 as well as its negative, i.e. -2, in the
Gebruik altyd die getal 1 en -1 in die tabel. table. Always use the number 1 and -1 as well
Hierdie getalle sal die berekeninge in the table. These numbers will make the
vergemaklik. calculations much easier.
 
𝑥 -2 -1 1 2
2
𝑦 =          
𝑥
 
! !
b) Die grafiek van 𝑦 = + 1 is ‘n translasie b) The graph of 𝑦 = + 1 is a translation of
! !
! !
van die moedergrafiek 𝑦 = opwaarts the mother graph 𝑦 = upwards with 1
! !
met 1 eenheid. unit. The horizontal asymptote (𝑥 – axis)
Die horisontale asimptoot (𝑥 – as) sal will also shift one unit upward. See
ook eenheid opwaarts skuif. Sien die table.
tabel.

 
𝑥 -2 -1 1 2
2
𝑦 =          
𝑥
2
𝑦 = + 1          
𝑥
 
   
26  
 
 Skets die grafieke: Sketch the graphs:

 
Dit is duidelik uit die tabel dat die nuwe It is clear from the table that the new graph is
grafiek verkry is deur kritiese punte met 1 obtained by shifting the critical points with 1
eenheid opwaarts te skuif, insluitend die unit upwards, including the horizontal
horisontale asimptoot. asymptote.

Let op dat die linker gedeelte van die grafiek You will notice that the left branch of the
die 𝑥 – as by -2 sny. graph cut the 𝑥 – axis at -2.
Ons kan die 𝑥 – afsnit soos volg bereken: We can determine the 𝑥 – intercept as
follows:

!
Stel / Substitute 𝑦 = 0 in 𝑦 = + 1:
!
!
0= +1
!
×𝑥:  0 = 2 + 𝑥
−𝑥 = 2
𝑥 = −2
 
   

27  
 
 Oefening 6 Exercise 6
1. Op verskillende assestelsels, skets die 1. On separate axes, draw sketch graphs
grafieke van die volgende funksies: of the following functions:
Bepaal dan die volgende: Then determine the following:
(1) Die definisieversameling (1) The domain
(2) Die waardeversameling (2) The range
(3) Die vergelyking van die horisontale (3) The equation of the horizontal
asimptoot. asymptote
(4) Die koördinate van die 𝑥 – afsnit (4) The coordinates of the 𝑥 – intercept
(5) Die waardes van 𝑥 waarvoor die (5) The values of 𝑥 for which the graph
grafiek stygend is en die waardes increases and the values for which
waarvoor dit dalend is. it decreases

! ! !
a) 𝑓 𝑥 = b) 𝑓 𝑥 = + 2 c) 𝑓 𝑥 = − − 2
! ! !

! ! !
d) 𝑓 𝑥 = − + 2 e) 𝑓 𝑥 = − 3 f) 𝑓 𝑥 = − + 3
! ! !

 
! !
2. Skets die grafiek van 𝑓 𝑥 = − 1. 2. Sketch the graph of 𝑓 𝑥 = − 1.
! !

a) Gee die vergelyking van die grafiek a) Write down the equation of the graph
van 𝑔(𝑥), wat gevorm word as die of 𝑔(𝑥), which is the graph formed if
grafiek van 𝑓 2 eenhede opwaarts the graph of 𝑓 is shifted upwards by 2
geskuif word. units.
b) Skets die grafiek van 𝑔 op dieselfde b) Sketch the graph of 𝑔 on the same set
assestelsel as 𝑓. of axes as 𝑓.
c) Op ‘n aparte assestelsel, skets die c) On a separate set of axes, draw the
!
grafiek van die refleksie van graph of the reflection of  𝑓 𝑥 = − 1
! !
 𝑓 𝑥 = − 1 in die 𝑦 – as. Skryf die about the 𝑦 – axis. Write down the
!
vergelyking van hierdie grafiek neer. equation of this graph.
d) Op ‘n aparte assestelsel, skets die d) On a separate set of axes, draw the
!
grafiek van die refleksie van graph of the reflection of  𝑓 𝑥 = − 1
! !
 𝑓 𝑥 = − 1 in die 𝑥 – as. Skryf die about the 𝑥 – axis. Write down the
!
vergelyking van hierdie grafiek neer. equation of this graph.

 
   

28  
 
 DIE EKSPONENSIËLE FUNKSIE THE EXPONENTIAL FUNCTION
Die grafieke van hierdie funksie word The graphs of this these functions are called
eksponensiële grafieke genoem en die exponential graphs and have the general
algemene vergelyking is 𝑦 = 𝑎. 𝑏 ! + 𝑞 waar equation of 𝑦 = 𝑎. 𝑏 ! + 𝑞 where 𝑏 > 0.
𝑏 > 0.
ONDERSOEK INVESTIGATION
1. Beskou die funksie 𝑓 𝑥 = 2 ! 1. Consider the function 𝑓 𝑥 = 2 ! .
Voltooi die volgende tabel vir die Complete the following table for this
funksie en skets dan die grafiek. function and then draw the graph.
 
𝑥 -2 -1 0 1 2

2 !            

 
! ! ! !
2. Beskou die funksie  𝑓 𝑥 = 2. Consider the function 𝑓 𝑥 =
! !
Voltooi die volgende tabel vir die Complete the following table for this
funksie en skets dan die grafiek. function and then draw the graph.
 
𝑥 -2 -1 0 1 2

2 !            

   

29  
 
  
Beantwoord nou die volgende vrae deur die Now answer the following questions based on
grafieke te gebruik: your graphs:

a) Wat is die koördinate van die a) What are the coordinates of the
𝑦 – afsnit? 𝑦 – intercept?
b) Sny die grafiek die 𝑥 – as? b) Does the graph cut the 𝑥 – axis?
c) Wat is die vergelyking van die c) What is the equation of the horizontal
horisontale asimptoot? asymptote?
d) Is die grafiek dalend of stygend? d) Does the graph increase or decrease?
e) Skryf die definisieversameling neer. e) Write down the domain.
f) Skryf die waardeversameling neer. f) Write down the range.
.
Voorbeeld 1 Example 1
Skets die grafieke van 𝑦 = 3 ! en 𝑦 = 3 ! + 2 op Sketch the graphs of 𝑦 = 3 ! and 𝑦 = 3 ! + 2 on
dieselfde assestelsel. the same set of axes.

Oplossing: Solution:

 
𝑥 -2 -1 0 1 2

𝑦 = 3 !            

𝑦 = 3 ! + 2            

 
Soos met die parabool, is die grafiek van As with the parabola, the graph of 𝑦 = 3 ! + 2
𝑦 = 3 ! + 2 die translasie van die is the translation of the mother graph 𝑦 = 3 !
moedergrafiek 𝑦 = 3 ! met 2 eenhede upwards by 2 units.
opwaarts. The horizontal asymptote (𝑥 – axis) will also
Die horisontale asimptoot (𝑥 – as) sal ook 2 shift two units upwards.
eenhede opwaarts skuif.

30  
 
 Oefening 7 Exercise 7
1. Op verskillende assestelsels, skets die 1. On separate axes, draw sketch graphs
grafieke van die volgende funksies: of the following functions:

a) 𝑓 𝑥 = 2 ! b) 𝑔 𝑥 = 2 ! − 2 c) ℎ 𝑥 = 2 ! + 2

! ! ! ! ! !
d) 𝑦 = e) 𝑦 = +2 f) 𝑦 = −2
! ! !

 
2. Skets die volgende grafieke op 2. Sketch the graphs of the following on
dieselfde assestelsel: the same set of axes:

a) 𝑓 𝑥 = 3 ! b) 𝑦 = 2. 3 ! c) 𝑦 = 3. 3 !

Wat merk jy op?. What do you notice?

 
3. a) Skets die grafiek van 𝑓 𝑥 = 4 ! : 3. a) Sketch the graph of 𝑓 𝑥 = 4 ! :

b) Skets die grafiek van 𝑔, die refleksie b) Sketch the graph of 𝑔, the reflection
van 𝑓 om die 𝑥 – as en skryf die of 𝑓 about the 𝑥 – axis and write down
vergelyking van 𝑔 neer. the equation of 𝑔.

c) Skets die grafiek van ℎ, die refleksie b) Sketch the graph of ℎ, the reflection
van 𝑓 om die 𝑦 – as en skryf die of 𝑓 about the 𝑦 – axis and write down
vergelyking van ℎ neer. the equation of ℎ.

 
Gemengde funksies Mixed functions
 
Oef/Ex 8.4 p 172 nr 1,2,3,4
Oef/Ex 8.8 p 191 nr 1,2,3

 
   

31  
 
  
GRAFIEKINTERPRETASIE GRAPH INTERPRETATION
Voorbeeld 1 Example 1
Die diagram toon die grafiek van 𝑓: 𝑥 → 𝑥 + 3. In the diagram, the graph of 𝑓: 𝑥 → 𝑥 + 3 is
Bepaal die lengte van OA en OB. given. Determine the lengths of OA and OB.
 
y  
 
 
 
 
A  
  x  
 
  O  
B  
 
 
 
 
 
Punt A verteenwoordig die 𝑦-afsnit van die lyn Point A represents the 𝑦-intercept of the line
𝑦 = 𝑥 + 3. Die 𝑦-afsnit is 3 𝑦 = 𝑥 + 3. The 𝑦-intercept is 3
∴ 𝑂𝐴 = 3 eenhede ∴ 𝑂𝐴 = 3 units

Punt B verteenwoordig die 𝑥-afsnit van die lyn Point B represents the 𝑥-intercept of the line
𝑦 = 𝑥 + 3. Die 𝑥-afsnit is: 𝑦 = 𝑥 + 3. The 𝑥-intercepts is:
0=𝑥+3 0=𝑥+3
𝑥 = −3 𝑥 = −3
∴ 𝑂𝐵 = 3 eenhede. ∴ 𝑂𝐵 = 3 units.
(Lengte kan nooit negatief wees nie.) (Length can never be negative.)

Voorbeeld 2 Example 2
Bereken die lengtes van OD, BC, OB, DE en Calculate the lengths of OD, BC, OB, DE and
AB. AB.

 
y  
 
 
 
A  
 
  x  
  D  
  O  
  B   C(4;-­‐1)  
 
 
 
 
Die 𝑥 – koördinaat van D is 4. The 𝑥 – coordinate of D is 4.
∴ 𝑂𝐷 = 4   eenhede ∴ 𝑂𝐷 = 4   units
∴ 𝐵𝐶 = 4   eenhede ∴ 𝐵𝐶 = 4   units

Die 𝑦 – koördinaat van B is -1. The 𝑦 – coordinate of B is -1.

∴ 𝑂𝐵 = 1   eenheid ∴ 𝑂𝐵 = 1   unit
∴ 𝐷𝐶 = 1   eenheid ∴ 𝐷𝐶 = 1   unit

OA = 3 eenhede en OB = 1 eenheid. OA = 3 units and OB = 1 unit.

∴ 𝐴𝐵 = 3 + 1 = 4   eenhede ∴ 𝐴𝐵 = 3 + 1 = 4   units

32  
 
 Voorbeeld 3 Example 3
Die vergelyking van die lyn DAF is 𝑦 = −2𝑥 − 4. The equation of the line DAF is 𝑦 = −2𝑥 − 4.
Bereken: Calculate:

a) EF as OE = 1 eenheid. a) EF if OE = 1 unit.
b) AB as OB = 5 eenhede b) AB if OB = 5 units
c) OG as DG = 10 eenhede c) OG if DG = 10 units

 
y  
 
  C  
  D  
  A  
  x  
E  
 
  G   B   O  
 
 
 
 
F  
 
a) OE = 1 eenheid a) OE = 1 unit
∴ 𝑥 =  1   ∴ 𝑥 =  1  
Vervang 𝑥 = 1 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 om die Substitute 𝑥 = 1 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 to get the
ooreenstemmende 𝑦 − waarde van F te kry. corresponding 𝑦 − value of F.
∴ 𝑦 = −2 1 − 4 ∴ 𝑦 = −2 1 − 4
∴ 𝑦 = −6 ∴ 𝑦 = −6
EF = 6 eenhede. EF = 6 units.

b) OB = 5 eenhede b) OB = 5 units
∴ 𝑥 =   −5 ∴ 𝑥 =   −5
Vervang 𝑥 = −5 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 om die Substitute 𝑥 = −5 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 to get the
ooreenstemmende 𝑦 − waarde van A te kry. corresponding 𝑦 − value of A.
∴ 𝑦 = −2 −5 − 4 ∴ 𝑦 = −2 −5 − 4
∴𝑦=6 ∴𝑦=6
AB = 6 eenhede. AB = 6 units.

c) DG = 10 eenhede c) DG = 10 units
∴ 𝑦 = 10 ∴ 𝑦 = 10
Vervang 𝑦 = 10 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 om die Substitute 𝑦 = 10 in 𝑦 = −2𝑥 − 4 to get the
ooreenstemmende 𝑥 − waarde van G te kry. corresponding 𝑥 − value of G.
∴ 10 = −2𝑥 − 4 ∴ 10 = −2𝑥 − 4
∴ 2𝑥 = −14 ∴ 2𝑥 = −14
∴ 𝑥 = −7 ∴ 𝑥 = −7
OG = 7 eenhede. AB = 6 units.

Die 𝑦 – koördinaat van B is -1. The 𝑦 – coordinate of B is -1.

∴ 𝑂𝐵 = 1   eenheid ∴ 𝑂𝐵 = 1   unit
∴ 𝐷𝐶 = 1   eenheid ∴ 𝐷𝐶 = 1   unit

OA = 3 eenhede en OB = 1 eenheid. OA = 3 units and OB = 1 unit.

∴ 𝐴𝐵 = 3 + 1 = 4   eenhede ∴ 𝐴𝐵 = 3 + 1 = 4   units

 
   

33  
 
 Voorbeeld 4 Example 4
Die diagram stel die funksie 𝑓 𝑥 = 4 − 𝑥 ! voor. The function𝑓 𝑥 = 4 − 𝑥 ! is represented.

 
Bereken: Calculate:
a) Die lengte van OA, OB en OH. a) Die lengte van OA, OB en OH.
b) EF as OF = 1 eenheid b) EF as OF = 1 eenheid
c) OC en OG as CD = GK = 5 eenhede. c) OC en OG as CD = GK = 5 eenhede.
d) Die waarde van 𝑥 waarvoor 𝑓(𝑥) ≥ 0 d) Die waarde van 𝑥 waarvoor 𝑓 𝑥 ≥ 0

Oplossing: Solution:
a) A en B verteenwoordig die 𝑥-afsnitte van a) A and B represents the 𝑥-intercepts of the
die parabool. parabola.
∴ 0 = 4 − 𝑥! ∴ 0 = 4 − 𝑥!
!
∴𝑥 −4=0 ∴ 𝑥! − 4 = 0
∴ (𝑥 − 2)(𝑥 + 2) = 0 ∴ (𝑥 − 2)(𝑥 + 2) = 0
∴ 𝑥 = 2   of 𝑥 = −2 ∴ 𝑥 = 2   or 𝑥 = −2
OA = 2 eenhede en OB = 2 eenhede. OA = 2 units and OB = 2 units.
H verteenwoordig die 𝑦-afsnit van die H represents the 𝑦-intercept of the
parabool wat 4 is. parabola, which is 4.
∴ 𝑂𝐻 = 4 eenhede. ∴ 𝑂𝐻 = 4 units.

b) OF = 1 eenheid. b) OF = 1unit
∴ 𝑥 = −1 ∴ 𝑥 =   −1
Vervang 𝑥 = −1 in 𝑦 = 4 − 𝑥 ! om die Substitute 𝑥 = −1 in 𝑦 = 4 − 𝑥 ! to get the
𝑦 − waarde van E te kry. corresponding 𝑦 − value of E.
∴ 𝑦 = 4 − (−1)! ∴ 𝑦 = 4 − (−1)!
∴𝑦=3 ∴𝑦=3
EF = 3 eenhede. EF = 3 units.

c) CD = GK = 5 eenhede c) CD = GK = 5 units
∴ 𝑦 = −5 ∴ 𝑦 = −5
Vervang 𝑦 = −5 in 𝑦 = 4 − 𝑥 ! . Substitute 𝑦 = −5 in 𝑦 = 4 − 𝑥 ! .
∴ −5 = 4 − 𝑥 ! ∴ −5 = 4 − 𝑥 !
∴ 𝑥! − 9 = 0 ∴ 𝑥! − 9 = 0
∴ (𝑥 − 3)(𝑥 + 3) = 0 ∴ (𝑥 − 3)(𝑥 + 3) = 0
∴ 𝑥 = 3   of 𝑥 = −3 ∴ 𝑥 = 3   or 𝑥 = −3
OC = 3 eenhede en OG = 3 eenhede. OC = 3 units and OG = 3 units.

d) 𝑓 𝑥 ≥ 0 d) 𝑓 𝑥 ≥ 0
Ons moet die waardes van 𝑥 bereken We need to determine the values of 𝑥 for
waarvoor die 𝑦 – waarde van die which the 𝑦 – values of the parabola are
parabool positief is. Dit gebeur tussen A positive. This happens between A and B.
en B. Daarom is die oplossing: The solution is therefore:
−2 ≤ 𝑥 ≤ 2 −2 ≤ 𝑥 ≤ 2

Oef/Ex 8.5 p 178 nr 1,2,3,5

Oef/Ex 8.8 p 191 nr 4,5,6
 
34  
 
 TRIGONOMETRIESE FUNKSIES TRIGONOMETRIC FUNCTIONS
Die basiese funksie: 𝒚 = 𝐬𝐢𝐧 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°] The basic function: 𝒚 = 𝐬𝐢𝐧 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°]
Voltooi die tabel: Complete the table:
 
𝑥   0°   30°   45°   60°   90°   120   135   150   180   210   225   240   270   300   315   330   360  

𝑦 = sin 𝑥                                    

 
 
Beantwoord nou die vrae wat op die grafiek Now answer the questions based on the
gebaseer is: graph:

a) Die maksimum waarde is __________ a) The maximum value is __________

b) Die minimum waarde is __________ b) The minimum value is ___________

c) Waardeversameling: c) Range:

d) Definisieversameling: d) Domain:

e) Die amplitude e) The amplitude

= !! afstand  tussen  maks  en  min  waarde = !! distane  between  max  and  min  value
= _________ = _________

f) Teken die grafiek 𝑦 = sin 𝑥 vir die f) Draw the graph 𝑦 = sin 𝑥 for the
interval 𝑥 ∈ −720; 720 interval 𝑥 ∈ −720; 720
 

 
g) Die grafiek 𝑦 = sin 𝑥 herhaal sy basiese g) The graph 𝑦 = sin 𝑥 repeats its basic
vorm elke __________ shape every _________
Daar word na hierdie herhaling This repetition is referred to as the
verwys as die ___________ __________
Ons sê dat die periode van 𝑦 = sin 𝑥 is 360° We say that the period of 𝑦 = sin 𝑥 is 360°
 
35  
 
  
Die basiese funksie: 𝒚 = 𝐜𝐨𝐬 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°] The basic function: 𝒚 = 𝐜𝐨𝐬 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°]

Voltooi die tabel: Complete the table:

 
𝑥   0°   30°   45°   60°   90°   120   135   150   180   210   225   240   270   300   315   330   360  

𝑦 = cos 𝑥                                    

 
 
Beantwoord nou die vrae wat op die grafiek Now answer the questions based on the
gebaseer is: graph:

a) Die maksimum waarde is __________ a) The maximum value is __________

b) Die minimum waarde is __________ b) The minimum value is ___________

c) Waardeversameling: c) Range:

d) Definisieversameling: d) Domain:

e) Die amplitude e) The amplitude

= !! afstand  tussen  maks  en  min  waarde = !! distane  between  max  and  min  value
= _________ = _________

f) Teken die grafiek 𝑦 = cos 𝑥 vir die f) Draw the graph 𝑦 = cos 𝑥 for the
interval 𝑥 ∈ −720; 720 interval 𝑥 ∈ −720; 720
 

 
g) Die grafiek 𝑦 = cos 𝑥 herhaal sy basiese g) The graph 𝑦 = cos 𝑥 repeats its basic
vorm elke __________ shape every _________
Daar word na hierdie herhaling This repetition is referred to as the
verwys as die ___________ __________

Ons sê dat die periode van 𝑦 = cos 𝑥 is 360° We say that the period of 𝑦 = cos 𝑥 is 360°

36  
 
  
Die basiese funksie: 𝒚 = 𝐭𝐚𝐧 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°] The basic function: 𝒚 = 𝐭𝐚𝐧 𝒙        𝒙 ∈ [𝟎°; 𝟑𝟔𝟎°]

Voltooi die tabel: Complete the table:

 
𝑥   0°   30°   45°   60°   90°   120   135   150   180   210   225   240   270   300   315   330   360  

𝑦 = tan 𝑥                                    
 

 
 
Beantwoord nou die vrae wat op die grafiek Now answer the questions based on the
gebaseer is: graph:

a) Is daar ‘n maksimum waarde? _______ a) Is there a maximum value? _________

b) Is daar ‘n minimum waarde? ______ b) Is there a minimum value? ________

c) Het die grafiek ‘n amplitude? _______: c) Does the graph have an amplitude?____

d) Wat is die waardeversameling? _______ d) What is the range? _________

e) Die waarde van tan 𝑥 by 𝑥 = 90° is ______ e) The value of tan 𝑥 at 𝑥 = 90° is ________

f) Die waarde van tan 𝑥 by 𝑥 = 270° is ______ f) The value of tan 𝑥 at 𝑥 = 270° is ________

g) Die vertikale lyne 𝑥 = 90° en 𝑥 = 270° word g) The vertical lines 𝑥 = 90° and 𝑥 = 270° is
_______________________ genoem. called _______________________

h) Die waarde van tan 𝑥 by 𝑥 = 45° is ______ h) The value of tan 𝑥 at 𝑥 = 45° is ________

i) Die waarde van tan 𝑥 by 𝑥 = 135° is ______ i) The value of tan 𝑥 at 𝑥 = 135° is ________

   

37  
 
 Teken die grafiek 𝑦 = tan 𝑥 vir die interval Draw the graph 𝑦 = tan 𝑥 for the interval
𝑥 ∈ −720; 720 𝑥 ∈ −720; 720
 

 
j) Die grafiek 𝑦 = tan 𝑥 herhaal sy basiese j) The graph 𝑦 = tan 𝑥 repeats its basic shape
vorm elke __________ every _________
Daar word na hierdie herhaling verwys as die This repetition is referred to as the __________
___________

Ons sê dat die periode van 𝑦 = tan 𝑥 is 180° We say that the period of 𝑦 = tan 𝑥 is 180°

 
Amplitude verskuiwings Amplitude shifts
(𝑦 = 𝑎  𝑠𝑖𝑛  𝑥; 𝑦 = 𝑎  𝑐𝑜𝑠  𝑥; 𝑦 = 𝑎  𝑡𝑎𝑛  𝑥) (𝑦 = 𝑎  𝑠𝑖𝑛  𝑥; 𝑦 = 𝑎  𝑐𝑜𝑠  𝑥; 𝑦 = 𝑎  𝑡𝑎𝑛  𝑥)

1. Skets die volgende grafieke vir 1. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = sin 𝑥; 𝑦 = 2 sin 𝑥; 𝑦 = 3 sin 𝑥; 𝑦 = − sin 𝑥; 𝑦 =   −2 sin 𝑥

 
38  
 
    

39  
 
  
Voltooi die volgende tabel vir elk van die Complete the following table for each of the
grafieke. graphs.

 
Grafiek   Maksimum   Period  
Amplitude   Minimum  
Graph   Maximum   Periode  
𝑦 = sin 𝑥          

𝑦 = 2 sin 𝑥          

𝑦 = 3 sin 𝑥          

𝑦 = − sin 𝑥          

𝑦 = −2 sin 𝑥          
 
Ons sien dat die waarde van 𝑎 die We see that the value of 𝑎 effects the
_________________ van die grafiek beïnvloed. ___________________ of the graph.
Die amplitude sal ______________ wees. The amplitude will be ______________

 
2. Skets die volgende grafieke vir 2. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = cos 𝑥; 𝑦 = 2 cos 𝑥; 𝑦 = 3 cos 𝑥; 𝑦 = − cos 𝑥; 𝑦 =   −2 cos 𝑥

 
   

40  
 
  
Voltooi die volgende tabel vir elk van die Complete the following table for each of the
grafieke. graphs.

 
Grafiek   Maksimum   Period  
Amplitude   Minimum  
Graph   Maximum   Periode  
𝑦 = cos 𝑥          

𝑦 = 2 cos 𝑥          

𝑦 = 3 cos 𝑥          

𝑦 = − cos 𝑥          

𝑦 = −2 cos 𝑥          
 
Ons sien dat die waarde van 𝑎 die We see that the value of 𝑎 effects the
_________________ van die grafiek beïnvloed. ___________________ of the graph.
Die amplitude sal ______________ wees. The amplitude will be ______________

 
3. Skets die volgende grafieke vir 3. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = tan 𝑥; 𝑦 = 3 tan 𝑥; 𝑦 = − tan 𝑥;

 
Wat merk jy op? What do you notice?

_________________________________________ _________________________________________

__________________________________________ __________________________________________
 
 
   

41  
 
 Vertikale verskuiwings Vertical shifts
(𝑦 = 𝑠𝑖𝑛  𝑥 + 𝑑;  𝑦 = 𝑐𝑜𝑠  𝑥 + 𝑑; 𝑦 = 𝑡𝑎𝑛  𝑥 + 𝑑) (𝑦 = 𝑠𝑖𝑛  𝑥 + 𝑑; 𝑦 = 𝑐𝑜𝑠  𝑥 + 𝑑; 𝑦 = 𝑡𝑎𝑛  𝑥 + 𝑑)

1. Skets die volgende grafieke vir 1. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = sin 𝑥; 𝑦 = sin 𝑥 + 1; 𝑦 = sin 𝑥 − 2

 
 
Voltooi die volgende tabel vir elk van die Complete the following table for each of the
grafieke. graphs.

 
Grafiek   Maksimum   Period  
Amplitude   Minimum  
Graph   Maximum   Periode  
𝑦 = sin 𝑥          

𝑦 = sin 𝑥 + 1          

𝑦 = sin 𝑥 − 2          
 
2. Skets die volgende grafieke vir 2. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = cos 𝑥; 𝑦 = cos 𝑥 + 2; 𝑦 = cos 𝑥 − 1

42  
 
  
Voltooi die volgende tabel vir elk van die Complete the following table for each of the
grafieke. graphs.

 
Grafiek   Maksimum   Period  
Amplitude   Minimum  
Graph   Maximum   Periode  
𝑦 = cos 𝑥          

𝑦 = cos 𝑥 + 2          

𝑦 = cos 𝑥 − 1          
 
Ons sien dat 𝑑 die vertikale beweging van We see that 𝑑 affects the vertical shift of the
die grafiek beïnvloed. graph.
• As 𝑑 > 0, beweeg die grafiek vertikaal • If 𝑑 > 0, the graph moves vertically
na ___________ ___________
• As 𝑑 < 0, beweeg die grafiek vertikaal • If 𝑑 < 0, the graph moves vertically
na __________ ______________

 
3. Skets die volgende grafieke vir 3. Sketch the following graphs for
𝑥 ∈ [0°; 360°]: 𝑥 ∈ [0°; 360°]:

𝑦 = tan 𝑥; 𝑦 = tan 𝑥 + 1; 𝑦 = tan 𝑥 − 2

43  
 
  
Wat merk jy op? What do you notice?

_________________________________________ _________________________________________

__________________________________________ __________________________________________
 
 
Lees opsomming op bl 187 Read summary on p 187
 
 
Gemengde trigonometrie funksies Mixed trigonometric functions
 
Oef/Ex 8.6 p 180 nr 1 – 7
Oef/Ex 8.7 p 188 nr 1 – 5

44