Türkiye'De Kadın

Ülkemizde, toplumun konvansiyonel değerlerinin ve bu değerlerin şekillendirdiği toplumsal cinsiyet devamlı işbölümünün, kadına biçilen rolleri, hangi işleri yapabilecekleri, hangi işlerde çalışabilecekleri, hangi meslekleri seçebilecekleri gibi hususlarda önemli roller oynadığı görülmektedir. Kadınların iş hayatına katılımlarını sağlamaya, emeğini erkekler ile eşit ilkelerde uygulamaya yönelik konularda çeşitli düzenlemeler üzerinde çalışılmaktadır...
"Türkiye'de Kadının İş Hayatındaki Konumu" konulu yeni yazım Tunus'ta, "Ayyıldız" dergisinde yayınlandı. Yayınlanan yazımı da sizlerle paylaşmak istedim. Keyifli okumalar dilerim.

Kadının hakları Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana modernleşme çabası olan hükümetlerin ele almak istediği ama doğru politikalar izleyemediği bir alan olmuştur. Oysa ki kadın hakkı bir politik modernleşme çabasının ötesinde kadının yeri ve konumu da dahil olmak üzere tüm hakları insan hakları odaklı ele alınmalıdır. Bu hakların eşitliği toplumsal cinsiyet formu ile beraber refah devletin birinci anahtarı olmalıdır. Sınıf toplumların karakteristik özelliği olan toplumsal cinsiyet eşitsizliği Türkiye'de de net olarak görülmektedir. Türkiye'deki reform sürecinde kadınların toplumdaki rolleri ciddi anlamda etkilenmiştir. Bu etkiler hem Avrupa Birliği'ne uyum sürecinde hem de AKP hükümetinin süregelen neoliberal uygulamaları biçiminde ele alınabilir. 10 yıllık AKP iktidarı boyunca kadınlara yönelik politikalar ince işçilik ile hazırlandı. Muhafazakâr duruşu ile bilinen AKP egemen erkek ideolojisini destekleyen yenilikleri ile gündeme oturdu. Sosyal hizmetlerin özelleştirilmesi, Torba yasa, SSGSS yasası, Mikro kredicilik ve kadın girişimciliği gibi neoliberal adımlarının arkasına eklenen, ailenin yüceltilmesi, anneliğin kutsallaştırılması, kadın erkek eşitsizliğinin doğallaştırılması, namus kavramının daha da daraltılması ve kadına yönelik şiddet davalarında haksız tahrik indirimi gibi İslamcı muhafazakar ideolojik saldırılar ile ataerkil kadınlık ve erkeklik tanımları en geri biçimde yeniden tahkim edildi. İdeolojik olarak kadın bedeni üzerinden izlenen bu politikalar her geçen yıl daha açık ve çekingesiz yapılırken aynı güçle kadınların seslerinin de çığlığa dönüştüğü izlendi. Kadınlar bu müdahaleler sonucu yavaş yavaş artarak ve her geçen gün daha da güçlenerek sokaklara çıktı. Böylece baskı gruplarının başını kadın örgütleri çekmeye başladı. Bahsedilen politika Ak partinin ilk defa iktidara geldiği ve bizlerin I. Dönem olarak nitelendirdiği yıllar olan 2003-2007 yılları aralığında yoğun olarak görülmemesine rağmen 2. ve 3. dönem kadın politikalarının zemini bu dönemde inşa edildi. Makale bugünün Ak parti kadın politikasını anlamlandırmak amacı ile ilk dönem hazırladığı çalıştay raporlarını, mevcut kadın haklarını koruma yasasını, şiddet inceleme raporunu açıklarken dönemde gazetelere konu olan eleştirel yaklaşımları da ele alarak izlenilen yolu sunmak amaç edinilmiştir.

Kadına yönelik şiddet eylemleri tarihsel ve kültürel dinamiklerin baskın olduğu bir dışavurum
potansiyelidir. Şiddet her toplumun kendi kültürel değerlerine göre şekillenmekle
birlikte mevcudiyetini hep muhafaza etmektedir. Şiddetin kültürel yönü dikkate alındığı
zaman dikkate alınması gereken en önemli form ataerkillik karşımıza çıkmaktadır.
Bu çalışmada ataerkilliğin modern yaşam içerisinde mevcudiyetini ve şiddet eylemlerine
olan etkisi incelenmiştir. Kadına yönelik şiddet ve ataerkil kültür kapsamında yüksek
lisans tezi olarak şahsım tarafından yapılmış olan bu çalışma, makale haline getirilmiştir.
Çalışmada şiddet mağduru on kadın ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüş-
meler ses kaydı alınıp daha sonra metodolojiye göre analizler yapılmıştır. Yöntem olarak
anlamacı metodolojiden hareketle sosyal öğrenme yaklaşımını temele alınarak nitel
görüşme tekniği kullanılarak analizler yapılmıştır. Araştırma kuramsal olarak Albert
Bandura’nın Sosyal Öğrenme yaklaşımı çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışmanın amacı
kadına yönelik şiddet eylemlerinde kadının etkisini ölçmektir. Bu süreçte hipotez, hem
fail hem mağdur olarak kadının ataerkil yapının taşıyıcısı olduğundan hareket etmektedir.
Kadın aile içi ilişkilerde mağdur olduğu kadar etkin bir pozisyonda bulunmaktadır.
Çocukların yetiştirilme sürecinde kadın ön plandadır. Kalıp yargılar, kültürel dinamikler
ve kadın erkek ilişkilerin belirlenmesinde ilk ve ilkel eksende pay sahibi anne-kadındır.
Cinsiyet rolleri daha çocukluk evresinde belirlenmeye başlamaktadır. İlerleyen dönemlerde
eğitim, çevre, din ve kültür içerisinde ataerkil ilişkiler yerleşir. Çalışmanın hedefi
şiddet yelmelerine yönelik teori ve politika üretiminde çok yönlü düşünme noktasında
farkındalık oluşturmaktır. Şiddet konusunda erkek üzerinden tasarlanan ve tanımlanan
çözümler yetersiz kalmaktadır. Bu sürece kadını dâhil ederek orta ve uzun vadede politika
üretimine yönelim önem arz etmektedir.

Bu araştırmada 1980–2009 yılları arasında Türkiye’de kadın konulu tezlerin nasıl bir dağılım gösterdiği incelenmektedir. Araştırmada elde edilen nitel verilerin çözümlenmesi için betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Zaman zaman düşüşler yaşansa da, kadın konulu tez çalışmalarında 1987-2009 yılları arasında önemli bir artış gözlenmiştir. Tez çalışmaları 2006 yılında en yüksek seviyesine (143) ulaşmıştır. Dil açısından Türkçe tezleri İngilizce tezler izlemekte, yazarlarının büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturmaktadır. Tez danışmanlıklarını çoğunlukla profesör unvanına sahip öğretim üyeleri yapmıştır. Ankara, İstanbul ve Hacettepe sırasıyla en çok tezin yapıldığı üniversitelerdir. Ankara Üniversitesi bu alanda ilgili tüm konu başlıklarında tez araştırmalarının yapıldığı tek üniversitedir. Sosyo-kültürel açıdan kadın ile ekonomi ve kadın en çok çalışılan konu başlıkları olmuştur.

Bu makalede, Canan Tan’ın 2014 yılında yazmış olduğu Pembe ve Yusuf adlı eserinde anlatılmak istenen; ataerki, kadının toplumdaki ve erkeğin gözündeki rolü, çocuk gelin problemi, özellikle Türkiye’nin doğu illerinde “töre” ve “namus” kavramları ve bu kavramların değişmez kutsallığı ve önemi, kadına şiddet gibi konularda çevrenin bakış açısı ve tutumu gibi konular, ağırlıklı olarak kadın karakterlerin yaşadıkları zorluklar üzerinden ele alınacaktır.

Öz Nimet Arzık yaşamı, eğitimi, çok dilli\kültürlü birikiminin sağladığı donanımı ile yakın tarihimize tanıklığını kayda geçiren ender kadınlardan biridir. Gerek cesur kişiliği gerekse gazeteci, yazar, çevirmen, hatta şairliği ile yaşadığı dönemde iz bırakmıştır. Yakın dönem siyasi tarihini inceleyen günümüz akademik çalışmalarında adına yalnızca kaynakçalarda rastlanmaktadır. Yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal olaylarını aktardığı kitapları, sayısız gazete yazıları Osmanlı'dan Cumhuriyete ve yakın tarihe uzanan sürece ilişkin çok yönlü ipuçları barındırmaktadır. Türk klasiklerinden yaptığı çevirilerin yanı sıra Avrupa'ya ilişkin deneyim ve gözlemleri de oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı Nimet Arzık'ın kitapları ve Yön Dergisindeki yazılarının künye derlemesi aracılığı ile kadın literatüründe görünür kılınmasıdır.