Prof. Dr. Fuat Sezgin

Çalışmaları dünya çapında kabul görmüş ünlü bilim tarihçisi Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslâm bilim tarihi konulu sayısız esere imza atmıştır. Sezgin çalışmalarını, İslâm biliminin 800 yıl süren yaratıcılık devresinin tüm yönleri ile ortaya çıkarılması ve tanıtılması üzerine kurgulamıştır. Şüphesiz Orta çağ İslâm biliminin en yetkin olduğu alanlarından biri de matematiktir. Sezgin’in, İslâm matematik tarihi alanındaki önemli tespitlerinin yanında gün yüzüne çıkardığı eserler, geometrik aletler mevcuttur. Orta çağ İslâm matematikçileri sadece Yunan öncüllerinin eserlerini çevirmekle kalmamış, aynı zamanda yoğun yaratıcı faaliyetleri sonunda matematiğin çehresini değiştirmişlerdir. Fuat Sezgin, Batı’daki gelişmelere kaynak teşkil ettiğini düşündüğü İslâm matematikçilerinin çalışmalarını, paraleller öğretisi, cebirsel geometri ve trigonometri başlıkları altında özetlemiştir. Sezgin’e göre, Öklid’in meşhur paraleller postulasından Öklid dışı geometrilerin keşfine giden yolda ve cebirsel geometriden analitik geometriye ulaşılmasında İslâm matematikçilerinin katkısı, sanıldığından büyük olmuştur. Avrupalı matematikçiler, İslâm matematikçilerinin kullandıkları argümanları çoğu zaman tekrar ederek ya da yeniden keşfederek bu yeni matematiksel alanlara ulaşmışlardır. Elbette bu gelişmelerde yaşadıkları dönemin bilimsel imkânlarının da katkısı büyüktür. Batılı kaynaklar ile Sezgin’in görüşleri bu iki konu başlığında büyük ölçüde örtüşmektedir. Ancak dik açılı koordinat sisteminin Descartes’a mı yoksa Ömer Hayyâm’a mı ait olduğu konusunda taraflar arasında bir mutabakat söz konusu değildir. Trigonometri alanında ise, Batılı kaynaklar, Tûsî’nin çalışmalarından bahsetmekte ancak “trigonometrinin kurucusu” sıfatını Tûsî’ye atfetmekten kaçınmaktadırlar. Anlaşılan o ki, bu yaklaşım, Sezgin’in sürekli vurguladığı “Batılı sübjektif bilim anlayışının” ürünüdür. Bunların yanında, Fuat Sezgin’in Diophantus’un kayıp kitaplarının Arapça nüshalarının gün yüzüne çıkarması, Antik Yunan matematiği hakkındaki çalışmaların seyrini değiştirmiştir. Ayrıca, matematik tarihi konulu eserleri, İslâm matematik tarihi araştırmaları için temel referans mahiyetindedir.

Lise çağındaki gençlerin düşünce hayatımızda önemli yere sahip aydınların eserlerini kavramları dikkate alan çapraz ve eleştirel okuma yöntemleri ile okumasını, analiz etmesini ve yeni makaleler üretmede değerlendirmesini esas alan "Liseler Aydınlarını Tanıyor" projesinin çıktılarından birisi olan bu kitapta yer alan makaleler gençlerin emeğini yansıtmaktadır.

Büyük aydın, bilim adamı Prof. Dr. Fuat Sezgin 2018 yılının Haziran ayında İstanbul’da 94 yaşında vefat etti. Ardında bilim dünyasında kimsenin cesaret edemeyeceği çalışkanlığı, özveriyi gerektirerek hazırlanmış bilimsel ve kültürel bir miras bıraktı. 1924 yılında Bitlis’te başlayan hayat yolculuğu, İstanbul, Almanya ve dünyanın birçok ülkesinin bilim merkezle-rinde, kütüphanelerinde, ilim yuvalarında devam etmiş, nihayet asırlık bir çınar olarak İstanbul’da nihayetlenmişti. Cenaze töreni esnasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2019 Yılını “Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” olarak ilan etmişti. Mümbit bir hayatı ilim dünyasına hasretmiş, ömrü boyunca yürüttüğü çalışmalarını başta Türk-İslam âleminin ve dünyanın istifadesine sunmak için insanüstü bir çaba sarf etmişti. Günün 17 saatini kimi zaman daha fazlasını çalışarak geçiren, çalışmalarını yaparken her yıl bir dil öğrenmek üzere çıktığı yolu kendisinin bile sayısını bilmediği onlarca dili öğrenerek tamamlayan Fuat Sezgin Hocayı, eserlerini, geride bıraktıklarını sayfalarımıza taşıdık.

Fuat Sezgin, ömrünü Müslümanların ilmî hayatını ortaya çıkarmaya adamış önemli bir bilim adamıdır.
Yaptığı araştırmalarda birçok alanda Müslümanların yaptığı çalışmaların varlığını ortaya çıkaran Fuat
Sezgin, özellikle saatler konusunda yapılan çalışmaları da gözler önüne sermiştir. Bilindiği üzere
zamanın kontrolü her insan için olduğu kadar toplumlar için de oldukça önem arz etmektedir. Bu
bağlamda zamanı hesaplamak üzere ortaya konulan çabaların varlığı, zamanın ölçümü için kullanılan
saatlerle daha somut hale gelmiştir.
Bu tebliğde, zaman mefhumunun göstergesi olan saatlerle ilgili İslâm Medeniyeti’nde yapılan
çalışmaları ortaya koyan Fuat Sezgin’in bu bulguları ele alınarak değerlendirilecektir. Tebliğde,
Müslüman bilim adamları tarafından imal edilmiş, Fuat Sezgin tarafından bizlere sunulmuş olan
saatlerin görselleri kullanılarak bu noktada tanıtıcı bir çalışma yapılacaktır. Müslüman bilim adamları
bu alanda yaptıkları çalışmalarla, su saati, kum saati, güneş saati ve dahi günümüzde kullanılan mekanik
saatleri önemli ölçüde geliştirmişlerdir. Örneğin, el-Cezerî’nin Diyarbakır Ulu Camii avlusunda bulunan
güneş saati bizler için çok büyük bir örnektir. Bununla birlikte, önemli bir ilim adamı olan İbnü’ş-Şâtır
tarafından yapılmış olan mekanik saat, günümüz saatleri ile önemli bir benzerlik göstermektedir. Bu ve
benzeri saatlerin tanıtılması Müslümanların bu alanda günümüz teknolojisine yaptıkları katkının
anlaşılması adına önemli bir done sağlayacaktır.

This article argues that the superiority of any civilisation over another depends on its scholars’ contribution to the different areas of common human heritage. Western civilisation superiority seems to be due to its scholars’ contribution not only to their history of science, culture and art but also of other civilisations as well. In this context, this article focuses on Western scholars’ contribution to the knowledge of the East in general, and Islamic civilization in particular. The article examines the figure of the Turkish scholar Fuat Sezgin’s Science and Technology in Islam and argues that Sezgin did not challenge Orientalism, in fact he worked within its frame of reference and methodology. In fact, Sezgin, at the same time, used Orientalist scholars’ methodology, heavily benefited from their previous studies and appreciated their contributions to Islamic civilisation. The article concludes that the panorama presented by Sezgin in this work in the field of science and technique in Islam, can be also introduced in a similar way in relation to other fields and the result will not be different.

FUAT SEZGİN’S THOUGHTS ON GERMAN INTELLECTUAL LİFE
Fuat Sezgin is a scholar who has spent the most productive part of his life in Germany. His first intellectual experience in Germany is in 1943, the year he enrolled in under graduation program in Istanbul University. It is fact that Jewish scholars, who have migrated to Turkey from Nazi Germany of World War II, brought a new breath to Turkish intellectual life. Helmut Ritter was a Turkey resident long before (in 1926) that migration wave. Fuat Sezgin’s encounter with him marks a turning point in Sezgin’s intellectual life. He was impressed by a lecture given by Ritter on the Muslim origin of sciences. This enlightenment provided him a motivation for further education. Thus he spent 60-70 years of his life on learning, searching, teaching and writing. His works are more than tens of scholars can produce all together. Another landmark of his life is his brother’s removal from İstanbul University on political grounds. Germany was soon recovered from the injuries of World War II. Especially we witness a revival in all fields in post 1960 Germany. Fuat Sezgin moved to Frankfurt around the same time and kept up with times. He made great contributions to the field of Islamic sciences. It is a well-known fact that intellectual advancement requires a strong tradition. This tradition must be accompanied by a state of economic welfare. Thus teamwork could be possible. We find all these factors on the background of intellectual life of Sezgin. He, on the other hand was able to use the opportunities to create an eminent intellectual career.
Keywrods: Germany, University, Helmut Ritter, Frankfurt, Islamic Sciences.

It is known that Fuat Sezgin have had some studies on different fields of sciences. Many of them were on the History of Technology in Islam. But there is a collection about Islamic Philosophy that compound over a hundred volumes edited by him. While some of these volumes are the reprint of some Works of Orientalists, some others are belongs to some important philosophers or certain periods in the History of Islamic thought as the collected papers. One volume of this collection (volume 83) is about The School of Baghdad and Its Achievements, (Frankfurt, 2000). There are some texts about some important members of this school like Matta ibn Yunus, Yahya ibn Adi, Ibn Zur’a, Ibn Suwar and Ibn as-Samh. This paper will give some information about the School of Baghdad and its members that were indicated in that volume and also the achievements of it and its place in Islamic thought.
Key Words: Fuat Sezgin, logic, the School of Baghdad, Abu Bishr Matta, contribution