ARAŞTIRMA MAKALESİ-RESEARCH ARTICLE COĞRAFYADAN MİTOLOJİYE KAYA RESİMLERİ HALİL CAN AKGÜN * ÖZET Petroglif kelimesi aslında kayaların üzerine çizilen oyma anlamına gelmektedir. Bu kelime Türkiye Türkçesinde ise kaya üzeri tasvirler, kaya...
moreARAŞTIRMA MAKALESİ-RESEARCH ARTICLE COĞRAFYADAN MİTOLOJİYE KAYA RESİMLERİ HALİL CAN AKGÜN * ÖZET Petroglif kelimesi aslında kayaların üzerine çizilen oyma anlamına gelmektedir. Bu kelime Türkiye Türkçesinde ise kaya üzeri tasvirler, kaya üzerine levhalar, kaya resimleri, taş oymaları gibi mânâlara sahiptir ve genellikle kaya resimleri adı ile anılmaktadır. Aslında bu işlem oyma, dövme, kazıma ve boyama gibi yöntemlerle taşlara, kayalara ve mağara duvarlarına yapılmakta ve işlenen kaya resimleri, bulundukları yerleri âdeta açık hava müzesine çevirmekte ve konunun uzmanları tarafından ait oldukları zamanın ifade vasıtası, iletişim aracı, yani yazısı olarak nitelendirilebilir. Başka bir ifade ile kaya resimleri bir duygu ve düşünceyi ifade etmektedir. Bu duygu ve düşünceler çoğu zaman maddi (hayvan, şaman, gök cisimleri, av sahneleri, savaşçılar ve savaş sahneleri) bazen de manevi motifler barındırır. Bu motiflerin büyük bir kısmı mitolojik tarihten haber vermekle beraber eski toplulukların sosyal hayat ve düşünceleri hakkında da bilgiler verir. Bu sebeple kaya resimleri ve bulundukları bölgelere kutsal alan olarak bakılmıştır. XX. yüzyılın sonlarına baktığımızda kaya resimleri hakkında yapılan çalışmalara duyulan ilgide bir artış vardır. Bu artış yapılan araştırmaların sayısı ile de göze çarpmaktadır. Lakin araştırmacılar bu araştırmalarını genellikle Şamanizm ve animizm çerçevesinde yapmaktadır. Bu çalışmalar aslında kaya resimlerinin fonksiyonunu, dini boyutunu, mitik, ve hatta tarihi ipuçları taşıyan bir iletişim aracı olarak görülmesi ile birlikte başlamıştır. Yine bu konular üzerinden farklı disiplinlerden de faydalanarak araştırmalar devam ettirilmelidir. Petroglifler çoğu zaman din ve ayin ile birlikte ilişkili olduğu göstergebilim açısından değerlendirilse de, bu, sıradan gündelik olaylar hakkında ipuçları veren petrogliflerin İç Asya'nın etnografik tarihi açısından önemini arttırmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kaya resimleri, petroglif, tamgalar, mitoloji. FROM GEOGRAPHY TO MYHTOLOGY THE ROCK PAINTINGS ABSTRACT The word petroglyph actually means carving on stone. Turkey is the Turkish word over this rock depictions, sheet rock on, rock paintings, has the meaning as stone carvings and rock paintings are usually referred to by name. In fact, this process is carried out on stones, rocks and cave walls by methods such as carving, forging, scraping and painting, and the processed petroglyphs turn their places into open-air museums and are defined by the experts as the means of expression of the time they belong to, the means of communication. In other words, rock paintings express a feeling and thought. These feelings and thoughts often contain material (animal, shaman, celestial objects, hunting scenes, warriors and war scenes) and sometimes spiritual motifs. Most of these motifs give information about mythological history, but also give information about the social life and thoughts of old communities. For this reason, the rock paintings and the regions where they are located were considered as sacred areas. When we look at the end of 20th Century, there is an increase in the interest in the studies on rock paintings. This increase is noteworthy with the number of studies. However, researchers generally conduct this research within the framework of shamanism and animism. These works started with the fact that the paintings were seen as a means of communication carrying the function, religious dimension, mythic, epic and even historical clues. Again, researches should be continued on these issues by taking advantage of different disciplines. Although petroglyphs are often considered to be semiotic in relation to religion and ritual, this
