Niobe

L’eccidio dei regali Niobidi da parte degli dei e la successiva trasformazione della madre addolorata in roccia, da cui sgorga una fonte d’acqua, offre diversi gradi di lettura; la vicenda dei Niobidi può essere scomposta in più mitemi: la presenza di un regno (Tebe), i suoi legittimi sovrani (Anfione e Niobe), la fortuna del regno (espressa dalla prolificità dei regnanti), l’eliminazione della stirpe e dei regnanti.

Publius Ovid’s (43 BC-17/18 AD) describes in his Metamorphoses Niobe’s transformation into a weeping rock. Niobe’s transformation incorporates the form and matter of the medium of sculpture. According to the humanist paragone debate, painting and sculpture struggle to be the medium with the highest qualities of virtuosity. Aby Warburg (1866-1929) refers to the Niobe motif’s Nachleben in his Tafel 5: Beraubte Mutter. (Niobe, Flucht und Schrecken). This displays the images of both the bereaved mother (Niobe) and the murderous mother (Medea). The montage also introduces the theme of the descent to the underworld. It becomes clear how the cluster of motifs around the figure of Niobe - hybris, lamentatio and the chthonic substrate - functions as a direct entry to a bipolar hermeneutics of the visual medium: the ‘historical psychology of human expression’ that navigates between Apollo and Dionysus. The “weeping rock” that according to legend still stands on Mount Sipylus in Turkey, draws upon deeper anthropological patterns. Petrification indicates inertia, frigidity and a Medusan psychosis of fear. In nature, stones and rocks have a “slumbering insistence” that can be captivating. Stones are after all visible but impenetrable, they index an irrevocable absence in their presence, and ‘have abode’ in an otherworldly region of utter blindness and silence. From a psychoanalytical perspective, Niobe’s petrifaction symbolises the straitening of her life and the loss of anima within a culture divorced from authentic feeling, nature, and instinct. Here Niobe meets Echo.

In attesa di organizzare una redazione definitiva e trovare una veste editoriale per pubblicare il mio lavoro di ricerca di Dottorato, svolto presso la Sorbonne Université, École doctorale VI - Histoire de l’Art et archéologie e presso La Sapienza Università di Roma, indirizzo in Archeologia Classica, ho deciso di rendere fruibili alle studiose e agli studiosi i dati raccolti e la relativa (mia) personale interpretazione.

A reading of the Niobe paradigm in Iliad 24

Niobe: A Mythic Example of a Human / Non Human Mother in Mourning and Its Metanarrative Implications


14th International Symposium on the Odyssey - 5th Webinar
Time: Jan 14, 2022, 6:00 MET.      (7:00 Greek Time, EET)

Join Zoom Meeting
https://upatras-gr.zoom.us/j/9489180391?pwd=Um5SMmxqdFZ2K3drZTd0SHFDZi9CZz09

Meeting ID: 948 918 0391
Passcode: 324927

The point of departure for this article is the centrepiece of Publius Ovid’s Metamorphoses VI, 146-312: Niobe’s transformation into a weeping rock. Niobe’s transformation incorporates the form and matter of the medium of sculpture. According to the humanist paragone debate, painting and sculpture compete to be the medium with the highest qualities of virtuosity. In the first part, I explore the iconographic deployment of Niobe in the paragone rivalry, taking up examples from the field of tension between the second and third dimensions, between grisaille and stone, between figurative and non-figurative.

Aby Warburg refers to the Niobe motif’s Nachleben in his Mnemosyne Atlas, Tafel 5: Beraubte Mutter (Niobe, Flucht und Schrecken). This displays the images of both the bereaved mother (Niobe) and the murderous mother (Medea). The montage also introduces the theme of the descent to the underworld. It becomes clear how the cluster of motifs around the figure of Niobe – hybris, lamentatio and the chthonic substrate – functions as a direct entry to a bipolar hermeneutics of the visual medium: the ‘historical psychology of human expression’ that navigates between Apollo and Dionysus. By extension we can consider how the Niobe motif is an externalisation of the furthest boundaries of what human artistic expression can achieve: the unending tribute to love, but also the ceaseless struggle against death

Dans sa manière de traiter l’histoire vétéro-testamentaire des sept martyrs Maccabées, le Carmen de martyrio Macchabaeorum anonyme (IVe–Ve siècle après J.-C.) diffère considérablement de ses sources (II et IV Mcc) : il met surtout l’accent sur le personnage de la mère, relègue les fils au second plan et change l’histoire du martyre en combat rhétorique et moral entre la mère et le roi-tyran. L’article développe l’hypothèse que ces modifications sont dues à une stylisation volontaire, rapprochant le poème de l’histoire de Niobé des Métamorphoses d’Ovide. Un tel rapprochement servirait à souligner le contraste du comportement des deux figures féminines.

In Ov. Pont. 1.2.27-40 the poet underlines the difference between the fate of Niobe and of the
Heliades, whose metamorphoses put an end to their suffering, and his own endless sorrow. The choice of these myths seems to be a réécriture and a correction of the Metamorphoses version, where Niobe and the Heliades, instead, are among the few cases of metamorphosed
beings that continue to suffer after the transformation.

In Aeschylean theatre, the silence reflects the feelings of characters: anger, sadness, pain are often represented through non-verbal communication. Niobe, as a mater dolorosa, is the best example of an Aeschylean silent character: secluded in her mourning, she decides not to speak and refuses to communicate with the other characters; in this way she lives in her solitude, while she sits on her children's grave for three days. The fr. 154a Radt testifies this position on the stage and validates the information we were given by Ar. Ra. 911-913; T 1.20 Radt; Σ [BCDMNPPdVWXY] ad A. Pr. 436a; Σ [B*NcP*SjWXcYa] ad A. Pr. 437a. del discorso 1.

The Kôm of Ali El Gammân at Oxyrhynchus excavated in 1932 by an Italian team led by Evaristo Breccia, who, like Grenfell and Hunt before him, found an important concentration of aeschylean papyri, among them there was PSI 1208, a fragment of "Niobe". It provides documentary evidence of the use of the silence in the drama such as it was mentioned by Aristophanes in the "Frogs" (vv. 911-913). The papyrus shows the pain and the grief of a mother who has lost everything for the revenge of a divinity.

Στις τραγωδίες Νιόβη και Εκάβη, Αισχύλος και Ευριπίδης αντίστοιχα παρουσιάζουν την απώλεια της ανθρώπινης υπόστασης των δύο μητέρων και την μεταμόρφωσή τους υπό το βάρος του ακραίου πένθους που βιώνουν σε φιγούρες αντισυμβατικές και παρεκκλίνουσες από τους ρόλους του φύλου τους και τα όρια της φύσης τους. Μετά την απώλεια όλων των παιδιών της εξ αιτίας της θεϊκής οργής που συντρίβει τον οίκο της, η βασίλισσα Νιόβη βυθίζεται σε αθεράπευτο πένθος. Ο Δίας την οικτίρει και την μεταμορφώνει σε βράχο για να απαλύνει τον πόνο της. Ωστόσο, ακόμα και με την νέα της μη ανθρώπινη μορφή, η Νιόβη διατηρεί στο ακέραιο την μνήμη της δυστυχίας της και συνεχίζει το άναυδο πένθος της. Η βασίλισσα Εκάβη, εμπιστεύεται λίγο πριν από την πτώση της Τροίας το στερνοπαίδι της στον βασιλιά Πολυμήστορα. Εκείνος όμως την προδίδει και δολοφονεί το παιδί. Η μάνα τότε αναλαμβάνει ρόλο άνδρα τιμωρού· τυφλώνει τον φονιά του γιου της και σκοτώνει τα παιδιά του, παραδομένη στην οργή για την απώλεια της οικογένειάς της.
Αιώνες μετά, στον κόσμο του Westeros που δημιουργεί ο George R.R. Martin ευρισκόμενος σε διακριτικό αλλά συνεχή διάλογο με την ελληνική μυθολογία, η Catelyn Stark ακολουθεί αντίστοιχη διαδρομή. Βλέπει τον πρωτότοκό της να πεθαίνει την νύχτα του γάμου του στα χέρια της επίορκης οικογένειας των Frey που τους φιλοξενεί. Αμέσως μετά, χάνει και η ίδια την ζωή της, ενώ διατηρεί μέχρι τέλους την εντύπωση πως όλα τα παιδιά της είναι νεκρά. Επιστρέφει όμως στην ζωή ως Lady Stoneheart, μια φιγούρα που συνδυάζει την πέτρινη καρδιά (Stone-heart) της Νιόβης και την δίψα για εκδίκηση της Εκάβης, μια αποθηριωμένη μητέρα που έχει μετατραπεί σε κάτι άλλο, κάτι ξένο και παράταιρο όχι μόνο με την γυναικεία αλλά και με την ανθρώπινη φύση. Η Lady Stoneheart γίνεται το σύμβολο της απόλυτης ετερότητας, μια μορφή που ακροβατεί ανάμεσα στον άνθρωπο και το τέρας, στην ζωή και στον θάνατο. Ο ψυχισμός της πονεμένης μητέρας αποτυπώνεται μέσα από την μεταμόρφωσή της σε μία οργισμένη ζωώδη μορφή που, δίχως να μπορεί πια να μιλήσει, καραδοκεί σιωπηλή, πρόθυμη να οδηγήσει στον θάνατο αυτούς που της στέρησαν την οικογένειά της.

Spil Dağı günümüzdeki Manisa kentinin güneyinde ve İzmir kentinin de kuzeyinde yükselmektedir. Güneybatısında Bornova Ovası, güneydoğusunda Kemalpaşa Ovası ve güneyinde de bu iki ovayı birbirinden ayıran Belkahve Geçidi bulunmaktadır. Ayrıca Spil Dağı’nın kuzeydoğusunda Gediz Ovası, kuzeybatısında Menemen Ovası bulunmaktadır ve kuzeyinde bulunan Yunt Dağı ile de Emiralem Boğazı ile ayrılmaktadır. Batısında bulunan Yamanlar Dağı ile tek kütle gibi görünse de Sabuncubeli Geçidi, oluşumları ve yapıları da birbirlerinden farklı olan, bu iki geçidi birbirlerinden ayırmaktadır.
Verimli ovalarla çevrili olmasından ve bu ovaların ortasında bir kontrol noktası gibi yükselmesinden ötürü birçok yerleşime sahne olmuştur. Spil Dağı ve çevresinde yapılan kazılar ve yüzey araştırmaları sonucunda, bölgede bilinen ilk yerleşimlerin M.Ö. 6800 yıllarına yani bir başka deyişle Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme tarihlendiği ortaya çıkmıştır. Daha önceki dönemlerle alakalı henüz bir çalışma yapılmadığından bir yorumda bulunmak doğru değildir.
Spil Dağı’ndaki kalıntılara bakıldığında Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’den Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine kadar, arada kesintilerle de olsa, bir yerleşim olduğu gözlemlenmektedir. Bölgede yeterli sayıda kazı olmadığından, arkeoloji biliminden öğrenemediğimiz bilgileri yazılı kaynaklardan öğrenmekteyiz. Bu makalenin konusunu da antik çağlarda yazılmış eserlerin yazarlarının Sipylos hakkında söyledikleri oluşturacaktır. Homeros’tan Pausanias’a kadar birçok yazar Sipylos’tan bahsetmiştir. Öyle ki; Sipylos’ta yer alan Niobe efsanesini de, Tantalos’un tahtını da, hakkında Hititlere ya da Luwilere ait olduğu üzerine yapılan tartışmaların devam ettiği Kybele kabartmasını da biz ilk olarak bu yazarlar sayesinde öğrenmekteyiz.
(The Mount Spil rises at South of the city of Manisa and North of the city of İzmir. At its southwest Bornova Plain, at its southeast Kemalpaşa Plain and at its South Belkahve Pass which seperates these two plains. Furthermore there is Gediz Plain at northeast of Mount Spil and Menemen Plain at its northwest. The Emiralem Pass seperates Mount Spil and Mount Yunt. Even if it seems like a single piece with Mount Yamanlar, the Sabuncubeli Pass seperates these two montain.
Because of its fertile surroundings it had been the stage of many settlements throughout history. At the result of the excavations and surveys at Mount Spil and its surrounding area first known settlements dated back in 6800 B.C. (PPN).
When looked at the findings in the Mount Spil it is seen that there were always a settlement since PPN. Because of lack excavations in the area, we learn  from the written sources what we cannot learn from the archeology. The writings about Mount Spil in ancient times  will form the topic of this paper. Many of the ancient writers, from Homeros to Pausanias, have written about Sipylos. Even such, we only know of, Niobe legend which set in Mount Spil, the Throne of Tantalos, the Kibele glyph, thanks to these ancient writers. These writers had increased the curiosity about Mount Spil and inspired people to make researches about it.
We will write about the legends which mentions Mount Spil, the artifacts which told to be in the area, and we will compare these written sources with the archeological findings then we will try to make an explanation about this comparisation.)

Ο μύθος της Νιόβης αποτελεί προσφιλές θέμα στην αρχαϊκή επική και λυρική ποίηση, καθώς και στην τραγική ποίηση των κλασικών χρόνων. Στο πέρασμα των αιώνων γνωρίζει διαφορετικές εκδοχές και χρωματίζεται με ποικίλες ιδεολογικές και συναισθηματικές αποχρώσεις από τους ποιητές που τον προσεγγίζουν. Οι ομώνυμες τραγωδίες του Αισχύλου και του Σοφοκλή, αν και αποσπασματικά σωζόμενες, προσφέρουν μια πανοραμική παρουσίαση του μύθου της Νιόβης, με έμφαση στην τιμωρία της βασίλισσας για την αλαζονική συμπεριφορά της απέναντι στην θεά Λητώ, η οποία εκδηλώνεται με την θανάτωση των παιδιών της Νιόβης από τους θεούς. Οι δύο τραγωδοί επιχειρούν δύο διαμετρικά διαφορετικές προσεγγίσεις του μύθου· ο Αισχύλος επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στις συνέπειες της θεομηνίας, ενώ ο Σοφοκλής δραματοποιεί την εξόντωση των Νιοβιδών από τα θεϊκά βέλη. Κεντρική θέση και στα δύο δράματα κατέχουν η εύθραυστη ισορροπία στην σχέση μεταξύ θεών και ανθρώπων, η περισυλλογή για την θεϊκή δικαιοσύνη και την ανθρώπινη ευθύνη, αλλά και η αδυναμία του ανθρώπου να αντιταχθεί στην βούληση και στην παντοδυναμία των θεών. Στο δράμα του Αισχύλου η Νιόβη εμφανίζεται παραδομένη σε έναν σιωπηλό θρήνο, δίχως να έχει πια θέληση για ζωή μετά την απώλεια των παιδιών και του συζύγου της. Αντιθέτως, η Νιόβη του Σοφοκλή παρουσιάζεται στην αρχή της τραγωδίας ανέγγιχτη ακόμη από την οργή των προσβεβλημένων θεών, περήφανη για τα εξαιρετικά παιδιά που έχει γεννήσει. Στην εξέλιξη της πλοκής του δράματος προσπαθεί με αυτοθυσία να σώσει τα παιδιά της, κάτι που οι θεοί ωστόσο δεν της επιτρέπουν. Και στις δύο τραγωδίες, η Νιόβη ενσαρκώνει την απολεσθείσα ευτυχία, αφού στο πρόσωπό της αποτυπώνεται η συντριβή της ανθρώπινης έπαρσης και η κατάρρευση της εφήμερης ευτυχίας των θνητών. Η τελική μεταμόρφωσή της σε βράχο απαντά πιθανότατα με κάποιον τρόπο και στα δύο δράματα και συνιστά την μοναδική θεραπεία του αβίωτου πόνου της

L’obiettivo di questo contributo è di chiarire la ricezione del mito tebano di Zeto e della sua sposa Aedon in epoca classica attraverso un’analisi dei suoi adattamenti e interpretazioni. Lo spostamento dello sfondo del mito in Tracia può essere letto come una critica nei confronti di questa regione, con la quale Atene aveva in quegli anni dei rapporti difficili. Alcuni elementi deducibili dal Tereo, come la «voce della spola», monstrano che Sofocle ha proposto una rilettura del mito dell’usignolo in termini politici: in questo modo egli intese esprimere la sua avversità a proposito di una possibile alleanza ateniese con la Tracia. Si tratta di un problema capitale nel dibattito politico ateniese all’epoca del regno tracio di Tere e di Sitalce.

L’objectif de cette contribution est de clarifier la réception à l’époque classique du mythe du cycle thébain de Zéthos et son épouse Aédon à travers une analyse de ses adaptations et interprétations. Le déplacement du décor du mythe en Thrace peut être lu comme une critique envers cette région, avec laquelle Athènes avait des rapports difficiles à l’époque. Il y a des éléments déductibles du Térée, comme la « voix de la navette », qui montrent que Sophocle a proposé une relecture du mythe du rossignol en termes politiques : par ce moyen, il veut exprimer son aversion contre la possibilité d’une alliance athénienne avec la Thrace. Il s’agit d’un problème capital dans le débat politique athénien au moment du gouvernement de la Thrace par Térès et Sitalcès.

By analyzing its adaptations and interpretations, this paper will shed light on the reception, in the classical period, of the Theban cycle myth of Zethus and his bride Aëdon. The myth’s displacement resulting from its setting in Thrace can be read as a critique of Thrace itself, with which Athens had difficult relations with at the time. Some topics recognisable from Tereus, such as the “voice of the shuttle”, show that Sophocles re-read the myth of the nightingale in political terms. The re-reading expresses Sophocles’ aversion to any possible alliance with Thrace, a central issue in the Athenian political debate at a time when Thrace was under Teres’ and Sitalces’ government.

This paper identifies the Greek Anthology's epigram 7.311 as the ultimate source of two English epigrams on Niobe, one by Henry King and the other an anonymous poem in British Library Stowe MS 962.  It also discusses the relevance of that epigram to John Donne's poem on the tragic Theban queen.  It is likely, however, that a Latin version of Greek Anthology 7.311 was the immediate source for the English authors.  Probable candidates for this Latin source are renderings by Angelo Poliziano and Julius Caesar Scaliger.  This article compares the English, Latin, and Greek versions of the epigrams to establish relationships between them.  In addition, it explains that the Greek source's relationship to the English poems may have been obscured for modern scholars by the fact that in modern editions it is titled "Upon Lot's Wife," but in Renaissance editions, which were based on the Planudean recension of the Greek Anthology (rather than the Palatine version, which is the basis of modern editions), it was titled "Upon Niobe."

The aim of these provisional remarks (on [the limits of] Affirmation) is to highlight the narrative dimensions of philosophical argumentation in two foundational texts: Walter Benjamin’s essay ‘Critique of Violence’ (Zur Kritik der Gewalt) and Ludwig Wittgenstein’s Tractatus Logico-Philosophicus (Logisch-philosophische Abhandlung) - both published in 1921 - reading them as philosophical/performative scenarios.

This chapter analyses Karl Kerényi's elaboration of the emotive character of the myth through his study of the dark lunar figures of Prometheus and Niobe as the Greek mythologemes of human existence. This is done in order to disclose an anthropological model in which the experience of the world is not fragmented according to the categories of modern thought, and in which the emotional dimension is integrated into the myth in a profoundly meaningful way. This contributes to account for the moving power held by the myth from ancient times to the present.

***

Este capítulo analiza sintéticamente la elaboración del carácter emotivo del mito que Karl Kerényi realiza a través de su estudio de las figuras lunares oscuras de Prometeo y Niobe, que presenta como mitologemas griegos de la existencia humana. El objeto de esto es la exposición de un modelo antropológico en el que la experiencia del mundo no se fragmenta según las categorías del pensamiento moderno y en el que la dimensión emocional está integrada en lo mítico de forma máximamente significativa. Esto contribuye a dar razón de la capacidad conmovedora del mito desde la Antigüedad hasta el momento presente.

Este artículo analiza un pasaje inserto en el epitalamio de las Soledades de Luis de Góngora (I, 815-817), atendiendo a la recepción de motivos literarios greco-latinos en la literatura neolatina y vernácula. La mención de la figura mítica de Níobe en un fragmento del coro nupcial asume la función oratoria de un exemplum a contrario, ya que si bien exalta la fecundidad de la reina de Tebas, al mismo tiempo previene a la novia contra los riesgos de la soberbia, la impiedad y la jactancia. Para iluminar el sentido ejemplar que asume aquel personaje femenino, se examinan de cerca varios epigramas y emblemas sobre el mismo motivo, atendiendo a la advertencia moral que portan.

This chapter analyses Karl Kerényi's elaboration of the emotive character of the myth through his study of the dark lunar figures of Prometheus and Niobe as the Greek mythologemes of human existence. This is done in order to disclose an anthropological model in which the experience of the world is not fragmented according to the categories of modern thought, and in which the emotional dimension is integrated into the myth in a profoundly meaningful way. This contributes to account for the moving power held by the myth from ancient times to the present. *** Este capítulo analiza sintéticamente la elaboración del carácter emotivo del mito que Karl Kerényi realiza a través de su estudio de las figuras lunares oscuras de Prometeo y Niobe, que presenta como mitologemas griegos de la existencia humana. El objeto de esto es la exposición de un modelo antropológico en el que la experiencia del mundo no se fragmenta según las categorías del pensamiento moderno y en el que la dimensión emocional está integrada en lo mítico de forma máximamente significativa. Esto contribuye a dar razón de la capacidad conmovedora del mito desde la Antigüedad hasta el momento presente.

An account of the “weeping rock” of Niobe, known to Homer, Pausanias and other classical writers, written for a popular magazine on strange phenomena. It is situated on Mt Sipylus, not far from the town of Manisa (ancient Magnesia ad Sipylum).

Στον κόσμο του Αισχύλου υπάρχει μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της θεϊκής νομοτέλειας  και της ευθύνης του ίδιου του ανθρώπου για τις πράξεις του. Η θεϊκή δικαιοσύνη είναι κραταιά και εφαρμόζεται δίχως εξαιρέσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως οι θνητοί απαλλάσσονται από την ευθύνη των επιλογών τους. Το ήθος του κάθε ανθρώπου υποκινεί τις αποφάσεις και τις πράξεις του, οι οποίες οδηγούν τελικώς στην επιβολή της δικαιοσύνης και στην διατήρηση της απαρασάλευτης  θεϊκής νομοτέλειας. Στην αποσπασματικά σωζόμενη ''Νιόβη'', την σκληρή τιμωρία της πολύτεκνης βασίλισσας επιφέρει η προσβλητική συμπεριφορά της απέναντι στην θεά Λητώ. Οι θεοί στερούν από την Νιόβη τα παιδιά της και συντρίβουν την ευτυχισμένη ζωή της με αμετάκλητο τρόπο. Ωστόσο, στο απ. 154a διαφαίνεται μια αμφισβήτηση της ευθύνης του ανθρώπου και μια προσπάθεια μεταφοράς της ενοχής στους «φθονερούς» θεούς. Το ομιλούν πρόσωπο κατηγορεί τους θεούς πως φυτεύουν έναν σπόρο ενοχής στους ανθρώπους για να έχουν έπειτα δικαιολογία να τους συντρίψουν. Η αναφορά στην επιθυμία των θεών να διαλύσουν συθέμελα μια οικογένεια, φέρνει στον νου τα προγονικά αμαρτήματα που βαρύνουν τον οίκο της Νιόβης. Μοιάζει πιθανόν οι θεοί να θέλουν να καταστρέψουν την ευτυχισμένη οικογένεια της εξ αιτίας των λαθών του πατέρα της, του θεομάχου Ταντάλου. Εύλογα προκύπτει η υπόθεση πως -και- η προγονική ενοχή είναι η αιτία της συμφοράς της Νιόβης. Επαληθεύεται, έτσι, η αξεδιάλυτη σχεδόν διαπλοκή ανθρώπινης και θεϊκής αιτιότητας στην αισχύλεια δραματουργία. Η Νιόβη φέρει στους ώμους της τα σφάλματα του πατέρα της, εξ αιτίας των οποίων δεν προβλέπεται, βάσει της θεϊκής νομοτέλειας, να ευτυχήσει. Συγχρόνως, όμως, σφάλλει και η ίδια με δική της και μόνον ευθύνη, και το δικό της σφάλμα είναι αυτό που θέτει σε κίνηση την θεόσταλτη τιμωρία, εξασφαλίζοντας, παράλληλα, την εφαρμογή της θεϊκής δικαιοσύνης.