Dimitri Mitropoulos

Prima ed unica monografia sulla figura e l'opera di Vittorio Rieti, musicista di rilievo internazionale, nato ad Alessandria d'Egitto il 28 gennaio 1898, vissuto a Roma ed a Parigi tra le due guerre ed in seguito naturalizzato americano. Fu costretto, infatti, dalle leggi razziali ad emigrare negli Stati Uniti, dove risiedette sempre a New York fino alla sua morte, il 19 febbraio 1994.
Rieti è stato legato da profonda amicizia ai più grandi musicisti contemporanei: Stravinskij, Prokof'ev, Hindemith, Poulenc, Milhaud, Casella, Respighi, per ricordarne solo alcuni; ma nell'arco della sua ampia creatività non si è lasciato condizionare dal loro stile ed è rimasto sempre fedele al proprio linguaggio, fresco, disincantato, frizzante.
Eseguito da direttori d'orchestra quali Reiner, Mengelberg, Mitropulos, Stokowski, Kubelik, Molinari, Toscanini e da concertisti come Sylvia Marlowe e Wanda Lnadowska, Rieti è stato l'unico compositore italiano al quale Diaghilev abbia commissionato, per i suoi "Ballets Russes", lavori con musiche originali.
Le scene ed i costumi dei balletti furono creati, tra gli altri, da De Chirico, Cagli, De Pisis, Utrillo, Léger, mentre il coreografo del maggior numero di essi fu Georges Balanchine.
Il  Balletto "The Night Shadow" di Rieti-Balanchine ha ampiamente superato, a tutt'oggi, le duemila rappresentazioni in tutto il mondo.
Il volume è corredato da un'ampia raccolta di documenti inediti: scritti del musicista e soprattutto corrispondenza con Stravinskij, Diagilev, Casella, Dallapiccola, Milhaud, Saugueto, Toscanini.

Schoenberg's other Greek pupil, Harilaos Perpessa (1907 – 1995), is not to be found in the indices of most books on twentieth-century music. Perpessa’s music represents as much a case of musical conservatism, in his explicit reject of Schoenberg’s music and his undeterred loyalty to a Mahler-like idiom, as well as a musical proto-post-modernism (rather than just ‘meta-romantic’), in his exposure to the Schoenbergian example, above all his master’s notion of the ‘musikalischer Gedanke’. On the other hand, Perpessa’s growing obsession with traditional masterpieces like Beethoven’s Eighth and Bach’s Kunst der Fuge testifies for the contradiction of addressing the future by ignoring the present which unequivocally led him to the pierremenardian dead end of literally rewriting the past. In an Appendix, I present a commented edition of Perpessa’s letters to and from Schoenberg, as well as the recommendation letter Schoenberg addressed to the Juillard School of Music in favor of Perpessa.

One largely accepted conviction about the Modern Greek Musical History is that the Art Music actually never took roots in Greece, as the so called Classical Music did not interest but the higher class of the society. Researching at the Athens Conservatoire Archives inevitably leads us to plenty of evidence that prove this conviction to be false. The foundation of Athens Conservatoire, in 1871, aimed to the musical cultivation of the middle and lower classes of the society, as one can deduce from the institution’s registries of the time: next to high-school pupils and university students one finds pupils originated from the middle and lower class (merchants, engineers, tailors, bookbinders, printers, land-surveyors, cabinet-makers, clock-makers, blacksmiths), who, thanks to the free of charge classes that the Conservatoire offered, could learn to play music. The musical activity of the Conservatoire gradually improved in quality and the Athens Conservatoire very soon became a musical centre of Greece. When Camille Saint-Saëns visited Greece in 1920, said that the Conservatoire’s orchestra could stand anywhere. Some years later, the musical activity of the orchestra, under Dimitri Mitropoulos’ direction (former student of the Conservatoire), proved to be pioneering, presenting modernist music quite early. The example of Stravinsky’s Soldier’s Tale, which made its Greek premiere on January 1926 (that is only a few years after the Swiss (1918) and French (1924) premieres) is quite significant, since its warm reception by the Athenian audience, can prove that Art Music actually took roots in Greece.

Εκτενής επιμέλεια (κατά μεγάλο μέρος, επαναμετάφραση) του κειμένου του Γιάννη Κυριακούλη με τίτλο “The Life and Works of George Sklavos” («Η ζωή και το έργο του Γεώργιου Σκλάβου»).

Ο Γιάννης Κυριακούλης είναι υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιόνιου Πανεπιστημίου και η παρούσα μελέτη είναι αποτέλεσμα της έρευνάς του στο πλαίσιο της εκπόνησης της διδακτορικής του διατριβής.

Το ελληνικό κείμενο παρουσιάστηκε στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «Όπερα και ελληνισμός κατά τον 19ο αιώνα», το οποίο διοργανώθηκε από το Εργαστήριο Ελληνικής Μουσικής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιόνιου Πανεπιστημίου και τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας και πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα κατά το τριήμερο 17-19 Νοεμβρίου 2017. Το μεταφρασμένο κείμενο περιέχεται στον τόμο των  πρακτικών του Συνεδρίου (σ. 148-164: https://www.docdroid.net/DniREiw/operagreekworld19.pdf#page=154).

Opus Alexandrinum examines the musical life and the classical music production of the Greek community of Alexandria from the last decades of the 19th until the mid-20th century. Text in Greek and Arabic.

OPUS ALEXANDRINUM • Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

Οpus Alexandrinum = Έργον Αλεξανδρινόν. Το ενδιαφέρον για τη μουσική ζωή και τη λόγια μουσική δημιουργία του ελληνισμού της Αλεξάνδρειας είναι συνυφασμένο με το ευρύτερο ενδιαφέρον για τη συγκλονιστική ιστορία της εμβληματικής μητρόπολης, για τον κοσμοπολιτισμό της, καθώς και για την καθοριστική συμβολή του ελληνικού στοιχείου στην ακμή της, τόσο στην αρχαιότητα όσο και στους νεότερους χρόνους.

Έναυσμα για την έρευνα και την ηχογράφηση μουσικών έργων που σχετίζονται με την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στάθηκε η πρόσκληση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ΕΙΠ) Αλεξανδρείας για μια σειρά συναυλιών στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο. Έτσι ξεκίνησε η επισταμένη αναζήτηση λόγιας αλεξανδρινής μουσικής που θα ήταν δυνατόν να ερμηνευτεί στο φλάουτο και το πιάνο. Η επιλογή του φλάουτου, εξάλλου, δεν στερείται συμβολισμού, καθότι ο αυλός υπήρξε το όργανο στο οποίο έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση οι διανοούμενοι της ελληνιστικής και ρωμαϊκής Αλεξάνδρειας. Εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού, η οποία ματαίωσε τη συναυλιακή δραστηριότητα, στραφήκαμε προς την ηχητική καταγραφή ενός μικρού, πλην αντιπροσωπευτικού, μέρους της πληθώρας υλικού που απέδωσε η έρευνα. Με την παράλληλη υποστήριξη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), που μας παραχώρησε το Στούντιο Ήχου, ηχογραφήσαμε μαζί με τον πιανίστα Απόστολο Παληό συνθέσεις Ελλήνων που κατάγονταν από την Αλεξάνδρεια ή/και δραστηριοποιήθηκαν εκεί, καθώς και έργα σε ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη. Η μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη συνέβαλε στο εγχείρημα ερμηνεύοντας χαρακτηριστικά της εποχής αλεξανδρινά τραγούδια.

Η έρευνα συνεχίζει να αποκαλύπτει νέες πηγές και ενδιαφέρον υλικό. Η παρούσα καταγραφή δεν είναι παρά μια ενδεικτική των δυνατοτήτων απόπειρα.

Ναταλία Γεράκη