Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch... POLI LOG. STUDIA NEOFILOLOGICZNE nr 6 ss. 309-312 309 2016 ISSN 2083-5485 © Copyright by Institute of Modern Languages of the Pomeranian University in Słupsk Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache. Lehr- und Übungsbuch für künftige DaF-Lehrende, Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń KUBART, Chrzanów 2016, 240 s. Książka Renaty Czaplikowskiej i Artura Dariusza Kubackiego, wydana nakładem Wydawnictwa Biura Tłumaczeń KUBART w Chrzanowie, jest kontynuacją i uzupełnieniem ich poprzedniej publikacji z 2010 roku pt. Grundlagen der Fremdsprachendidaktik. Unterrichtsbuch, która stanowiła wstęp do dydaktyki języka obcego i która w przejrzysty i atrakcyjny dla czytelnika sposób prezentowała ważniejsze zagadnienia psychologiczne, neurobiologiczne i pedagogiczne determinujące naukę języka obcego, m.in. różnice indywidualne (inteligencja, zdolności językowe, style poznawcze, strategie uczenia się, motywacja itd.), funkcjonowanie pamięci oraz kompetencje nauczyciela języków obcych. Obie pozycje to książki metodyczne, zawierające zarówno klarowną teorię, liczne przykłady oraz ćwiczenia, jak i słowniczki terminów metodycznych. Zostały one przygotowane z myślą o słuchaczach zakładów kształcenia nauczycieli, studentach kierunków nauczycielskich I i II stopnia, a także jako instrument do nauczania metodyki języka niemieckiego jako obcego dla nauczycieli, ponieważ ich zawartość merytoryczna odpowiada standardom kształcenia nauczycieli języków obcych. Na korzyść obu publikacji przemawia również to, że napisano je w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie z jednej strony uczą się języka, a z drugiej poznają słownictwo z zakresu metodyki, które później może się stać niezbędne w zawodzie nauczyciela bądź wykładowcy. Książka Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache podzielona jest na dziesięć rozdziałów, a każdy z nich składa się z podrozdziałów. Układ rozdziałów i poszczególnych zadań jest bardzo przejrzysty, co ułatwia znalezienie informacji oraz pracę z tekstem. Teksty i ćwiczenia do nich sporządzone są pod kątem różnorodnych mnemotechnik mających na celu uefektywnienie zapamiętywania, przechowywania i przypominania sobie informacji. Jak podkreśla Bohn1, istnieją różne typy uczących się, a nauczyciel powinien przygotować zajęcia, używając różnych strategii nauczania, w taki sposób, aby każdy z uczniów wyniósł z lekcji jak najwięcej. ——————— 1 R. Bohn, Probleme der Wortschatzarbeit. Fernstudieneinheit 22, München 1999, s. 87. 310 Ida Skubis Teksty napisane są bardzo przejrzyście, a ćwiczenia mają różnorodne formy: wypowiedzi pisemne, luki w tekście, czytelne tabele, obrazki, grafiki, które są bardzo przydatne w nauce, a przede wszystkim oddziałują na różne zmysły uczniów, nie są monotonne, wręcz przeciwnie, z przyjemnością i zaciekawieniem się je rozwiązuje. Znajdują się tu zadania do pracy samodzielnej, w grupach bądź tematy do dyskusji w parach lub na forum. Pierwszy rozdział to wprowadzenie do lekcji języka obcego. Opisane tu są poszczególne poziomy językowe ustanowione przez Radę Europy, określające kompetencje uczących się na poszczególnych etapach nauki. Uczący się języka powinien zapoznać się z nimi na początku kształcenia. Rada Europy wyróżnia następujące poziomy językowe: A1 – początkujący, A2 – niższy średnio zaawansowany, B1 – średnio zaawansowany, B2 – wyższy średnio zaawansowany, C1 – zaawansowany, C2 – profesjonalny. Poziom A1 odpowiada najmniejszej biegłości, a poziom C2 – największej2. Rozdział pierwszy traktuje o celach nowoczesnych lekcji języka obcego, a także o kształceniu nauczycieli języka niemieckiego w Polsce. Można dowiedzieć się z niego o zasadach funkcjonowania szkoły jako instytucji kształcenia w Polsce, a także o trójpoziomowym systemie kształcenia oraz o dokumentach i aktach prawnych, które regulują funkcjonowanie szkół i pracę nauczyciela. Zawarte są tu informacje o poszczególnych etapach w życiu zawodowym nauczyciela, tzn. o drodze awansu, oraz o jego obowiązkach. Drugi rozdział dotyczy rozwijania kompetencji rozumienia, tj. rozumienia tekstu czytanego oraz rozumienia ze słuchu. Można się z niego dowiedzieć m.in. o technikach i stylach czytania oraz o ćwiczeniach sprawdzających rozumienie tekstu czytanego, a także o czynnościach przed, w trakcie i po przeczytaniu tekstu. Podobnie przygotowany jest temat słuchania ze zrozumieniem, tzn. zaproponowane są formy tekstów do słuchania, rodzaje zadań, z którymi można się spotkać, czynności przed, w trakcie i po wysłuchaniu tekstu oraz porównanie obu form: rozumienia tekstu czytanego i rozumienia ze słuchu. W rozdziale trzecim mowa jest o rozwijaniu kompetencji pisania i mówienia. Opisane zostały w nim model dydaktyczny wypowiedzi pisemnych oraz różne rodzaje form pisemnych, ze szczególnym uwzględnieniem pisania kreatywnego. Jeśli chodzi o mówienie, dowiadujemy się o istnieniu różnych typów kompetencji mówienia, a także o rozwijających ją ćwiczeniach. W rozdziale tym znajdziemy informacje o roli obrazków w procesie nauczania, a nawet o umiejętności tłumaczenia tekstów pisemnych i ustnych oraz kompetencjach z nimi związanych. Kolejny rozdział tyczy się nauczania gramatyki oraz propozycji zadań, za pomocą których można ćwiczyć zagadnienia gramatyczne. Następnym tematem jest nauczanie słownictwa i praca ze słownikiem. Autorzy sugerują, w jaki sposób warto ćwiczyć z uczniami słownictwo, oraz podkreślają, że istotną rolę odgrywa w tym procesie umiejętność samodzielnej pracy ucznia ze słownikiem. Uwaga poświęcona jest ponadto kształceniu wymowy i poprawnej pisowni. Są tu różnorodne ćwiczenia wymowy (wraz z odnośnikiem do strony internetowej, na której istnieje możliwość ——————— 2 D. Coste, B. North, J. Trim, Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen, lehren, beurteilen, Berlin i in. 2001; M. Glaboniat, S. Bolton, H. Lorenz, M. Perlmann-Balme, S. Steiner, Profile deutsch, Berlin 2005. Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch... 311 sprawdzenia swojej wiedzy i umiejętności w zakresie poprawnej wymowy) oraz kształcenia ortografii – dyktanda. Następnie w rozdziale piątym przychodzi pora na przygotowanie lekcji poprawnej metodycznie, czyli omówione są kolejno etapy planowania zajęć, określanie ich celów i ich kategoryzacja. Lekcja języka obcego została opisana krok po kroku wraz z różnymi formami pracy socjalnej jak praca samodzielna, w parach, grupach i inne. Szósty rozdział jest z punktu widzenia nauczyciela jednym z najważniejszych, ponieważ dostarcza nam informacji o aspektach przeprowadzania zajęć. Autorzy podkreślają zalety zabawowych form prowadzenia lekcji łącznie z określeniem ich funkcji. Niezaprzeczalne jest, że nie tylko dzieci, ale także osoby we wszystkich grupach wiekowych lubią zabawy i potrzebują nowości, czyli różnorodnych i zmiennych ćwiczeń, które pobudzają ciekawość i motywację, a tym samym wspomagają przyswajanie wiedzy3. W rozdziale tym omówione są również zalety i rodzaje pomocy dydaktycznych i mediów w procesie nauczania oraz poruszona została problematyka zadań domowych, używania języka ojczystego w trakcie lekcji, typy błędów językowych i ich poprawa, a także ocenianie i określanie postępów uczniów za pomocą różnorodnych testów. Wszystkie te cztery kwestie budzą kontrowersje, dlatego warto zapoznać się z ich rozwiązaniem zaproponowanym przez wyśmienitych metodyków, jakimi są Autorzy książki. W rozdziale ósmym poruszona została specyfika nauczania wczesnoszkolnego wraz z wypunktowaniem najważniejszych aspektów dotyczących lekcji dla najmłodszych. Jak powszechnie wiadomo, dzieci najszybciej przyswajają wiedzę i uczą się języka obcego, ponieważ robią to tak, jakby uczyły się języka ojczystego, dlatego naukę języka obcego najlepiej rozpocząć od najmłodszych lat. Rozdział ósmy wprowadza pojęcie dydaktyki języków tercjarnych, tzn. zajęć z języka obcego, które powinny łączyć trzy poznane przez ucznia języki, tj.: ojczysty L1, obcy nauczany jako pierwszy L2 oraz drugi język obcy L3, rozwijając w ten sposób wielojęzyczność u uczących się języków obcych, co w dzisiejszych czasach jest bardzo pożądane. Narzucane jest to zarówno przez politykę Unii Europejskiej, jak też warunkowane przez życie zawodowe. W kolejnym rozdziale zwrócono uwagę na znaczenie autonomii w procesie nauczania. Uczniowie zmotywowani, chętni do samodzielnej pracy, także poza zajęciami języka obcego osiągają dużo lepsze rezultaty. W procesie tym jednak istotna jest nie tylko motywacja ucznia, lecz również rola nauczyciela, która polega na tym, aby wspierać ucznia i być w gotowości do udzielenia mu rady w samodzielnej nauce. Jak podkreśla Wolff4, to nauczyciel motywuje uczniów do samodzielnej pracy, wskazując im różne metody i techniki pracy, będąc jednocześnie doradcą, jak też dając impuls do dalszych ćwiczeń. Ważną rolę odgrywają tu prawidłowo dobrane materiały, tak aby uczeń był w stanie sam sprawdzić odpowiedzi. Autorzy omawiają także metodę tzw. nauki przez nauczanie wraz z jej zaletami i wadami, ponieważ wpisuje się ona w koncept autonomii nauczania, dlatego warto zapoznać się z jej opisem. ——————— 3 J. Langacker, Spiele mit Wörtern. Spiele zum Wörterlernen. Wörterspiele, „Fremdsprache Deutsch“ 1990, H. 3, s. 29. 4 D. Wolff, Lernautonomie und selbst gesteuerter fremdsprachliches Lernen: Überblick, [w:] K. Bausch, H. Christ, H. Krumm (red.), Handbuch Fremdsprachenunterricht, Tübingen 1994, s. 322. 312 Ida Skubis Ostatni rozdział – dziesiąty poświęcony jest właśnie osobie nauczyciela języka obcego, od którego bardzo dużo zależy. Nauczyciel może być źródłem motywacji do nauki lub wręcz przeciwnie – demotywacji, a jak wiadomo, nauka języka jest nierozerwalnie połączona z motywacją i bez niej nawet największy wysiłek ucznia może pójść na marne. Ostatni, ale nie mniej istotny punkt w tym rozdziale zwraca uwagę na postawę nauczyciela – jego język, a także na zachowania niewerbalne, które są równie ważne jak te werbalne. Autorzy zawarli na końcu recenzowanej pozycji przejrzyście skonstruowany słowniczek najważniejszych pojęć dydaktycznych w języku niemieckim, które pojawiły się w książce. Lista terminów zawiera odpowiedniki w języku polskim oraz definicję w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie w jednym miejscu znajdą swego rodzaju streszczenie, czyli najważniejsze pojęcia wraz z bardzo przystępną do przyswojenia definicją. Opracowane tematy wymagają od czytelników uważnej lektury i przemyśleń. Lista lektur została załączona do każdego rozdziału z osobna oraz na końcu książki, w celu zachęcenia odbiorców do dalszego zgłębienia tematu i wnikliwej refleksji. W aneksie czytelnicy znajdą odpowiedzi do niektórych zadań oraz dodatkowe materiały do ćwiczeń. Autorzy pokusili się ponadto o instrukcję użytkowania portalu uczelnianego Moodle do nauki języka, gdzie opisują krok po kroku, jak można z niego korzystać. Jest także miejsce na notatki. Kompendium dydaktyczne Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache zostało opracowane niezwykle starannie i przemyślanie, z dużym profesjonalizmem i wyczuciem dydaktycznym. Książka przeznaczona jest dla nauczycieli, kandydatów na nauczycieli oraz dla uczniów zarówno do pracy na zajęciach, jak też do samodzielnej nauki. Zawarto w niej wiele ważnych terminów metodycznych, a także konkretne wskazówki dotyczące planowania, organizacji i ewaluacji zajęć. Warto korzystać z tej książki w połączeniu z poprzednią z 2010 roku Grundlagen der Fremdsprachendidaktik... Ida Skubis