The Journal of Academic Social Science Studies
International Journal of Social Science
Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7928
Number: 72 , p. 521-540, Autumn III 2018
Araştırma Makalesi / Research Article
Yayın Süreci / Publication Process
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayın Kabul Tarihi / Article Acceptance Date
03.09.2018
22.10.2018
Yayınlanma Tarihi / The Published Date
30.11.2018
BİLİMSEL EĞİTİM ETKİNLİKLERİNDE ALGILANAN
PERFORMANS İLE DAVRANIŞSAL NİYET ARASINDAKİ
İLİŞKİDE MESLEKİ KAZANIMIN ROLÜ
THE ROLE OF OCCUPATIONAL ACHIEVEMENT IN THE RELATIONSHIP
BETWEEN PERCEIVED PERFORMANCE AND BEHAVIORAL INTENTION IN
THE SCIENTIFIC EDUCATION EVENTS
Dr. Ozan Güler
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-0062-3983
Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi
ozanguler@mersin.edu.tr
Arş. Gör. Dr. Ali Dalgıç
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-5575-4825
Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi
alidalgic@mersin.edu.tr
Arş. Gör. Sercan Benli
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-5903-1122
Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı
sercanbenli@mersin.edu.tr
Prof. Dr. A. Celil Çakıcı
ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-9192-1969
Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi
celilcakici@mersin.edu.tr
522
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
Öz
Geçmişte destekleyici bir araç olarak görülen etkinlikler ve toplantılar, günümüzde destinasyonlar için ana çekim unsurlarından birisi haline gelmiştir. Özel bir toplantı türü olan bilimsel eğitim toplantıları, toplantı etkinlikleri içerisinde büyük bir yer
alır. Dünyadaki hemen hemen her üniversitenin kongre, konferans ve seminer etkinlikleri düzenlemek için birbirleriyle girdikleri yarış düşünüldüğünde, turizm endüstrisinin
sahip olduğu sorumluluk ve fırsatlar aşikârdır. İnsanlar bir yandan katıldıkları bilimsel
etkinliklerden mesleki kazanım elde etme peşinde iken, diğer yandan etkinliği bir dinlenme ve tatil aracı görmeye başlamıştır. Hatta bilimsel etkinliğin düzenlendiği şehir ve
tesisler, katılımcılar için karar verme noktasında kilit bir unsur olmaya başlamıştır. Bu
önem ve gelişmelerden hareketle gerçekleştirilen bu araştırmada bilimsel bir eğitim katılımcılarının (1) algıladıkları etkinlik performansının, mesleki kazanım algıları ve davranışsal niyetlerine etkisi ve (2) mesleki kazanım algılarının diğer iki değişken arasındaki
aracılık etkisinin rolü araştırılmıştır. Araştırma verileri, 24-27 Ocak 2018 tarihleri arasında Antalya’da gerçekleştirilen 3. Araştırma Yöntemleri Seminerine katılım gösteren bireylerden kolayda örnekleme yöntemi ile bırak-topla veri toplama tekniği kullanılarak
toplanmıştır. Toplamda 132 geçerli anket formu elde edilmiştir. Gerçekleştirilen analizler
neticesinde katılımcıların ağırlama performansı algılarının, mesleki kazanım ve davranışsal niyetleri açısından anlamlı bir etki göstermediği, diğer iki performans kriterinin
ise olumlu yönde ve anlamlı etki gösterdiği belirlenmiştir. Gerek mesleki kazanım gerekse davranışsal niyet açısından eğitim performansı algısının en etkili faktör olduğu görülmektedir. Ek olarak algılanan mesleki kazanım değişkeninin, performans ve davranışsal niyet arasında kısmi aracılık etkisine sahip olduğu görülmektedir. Buradan hareketle etkinliklere katılımın devamı için etkinlik düzenleyicilerine, eğitimin içeriği ve etkileşim hizmetleri açısından katılımcıların memnuniyetlerini artırmaya yönelik yenilikler
üzerinde çalışmaları önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Toplantı Etkinlikleri, Bilimsel Eğitim Toplantıları, Algılanan Performans, Mesleki Kazanım, Davranışsal Niyet
Abstract
Events which were seen as supportive tools in the past have become one of the
most influential attraction tools in recent years. As a specific type of meeting, scientific
education meetings take a significant place in meeting events. When the competence of
universities in hosting international scientific meeting such as congress, conferences and
seminars have been thought all over the world, both the responsibilities and opportunities are apparent for tourism industry. While people seek for occupational achievement
from the scientific meetings, these events have turned into a holiday opportunity for the
participants in the meantime. Moreover, hosting destination and facilities have started to
become a key factor in decision making process of potential participants. From this point
of significance and development, in this study (1)the effect of perceived performance on
occupational achievement and behavioral intention and (2) mediating role of occupational achievement on the relationship between perceived performance and behavioral
intention have been investigated. Research data have been collected from the participants of 3.rd Research Methods Seminar held in Antalya-Turkey in 24-27 January 2018
through convenience sampling method by drop and collect technique. Totally, 132 valid
questionnaires collected. As a result of the analysis, it has been revealed that while perceived accommodation performance has not showed significant effect on occupational
achievement and behavioral intention, education and interaction performance showed
positive and significant effect. Perceived education performance is the major factor for
both occupational achievement and behavioral intention. Besides, partial mediation effect of occupational achievement on the relationship between perceived performance
and behavioral intention has been revealed. It can be inferred that the more satisfying
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
523
education and interaction service, the more positive perception of occupational
achievement and behavioral intention.
Key Words: Meeting Events, Scientific Education Meeting, Perceived Performance, Occupational Achievement, Behavioral Intention
GİRİŞ
Etkinlik, boş zaman olgusunun gelişmesinden çok daha eski olan ve Antik Çağ
zamanlarına kadar uzanan eski bir olgudur.
Yıllar içerisinde çiftçi insandan, kentli insana
geçiş ile birlikte etkinliklere yönelik talepte
gözle görülür bir artış olmuştur. Bu artışın en
temel nedenleri; yaş ortalamasının artması,
teknolojinin gelişmesi, küreselleşme, gelir
düzeyinin artması, eğitim düzeyi ile entelektüel bilgi seviyesinin artması ve zaman kavramının insanlar için çok daha önemli hale
gelmiş olmasıdır (Argan ve Yüncü, 2015: 3).
2017 yılında dünya genelinde seyahat eden
yaklaşık 1 milyar 322 milyon turistin %14’ü
166 milyona yakın bir sayı ile kongre, konferans, eğitim amaçlı etkinlikler vb. iş durumları nedeniyle seyahatlerini gerçekleştirmiştir
(UNWTO, 2018: 3). Etkinlik ve toplantılar,
destinasyonların turizm gelişimi açısından da
çok değerli olanaklar sağlamaktadır. Bu nedenle de pek çok destinasyon turizm gelişimi
ve planlamaları açısından etkinliklere özel bir
yer vermeye başlamıştır (Getz, 2008: 403).
2017 yılında küresel toplantı pazarında elde
edilen gelirin 752 milyar dolar olduğu iddia
edilmekte ve bu rakamın 2023 yılına dek
%7,5’luk bir artışla yaklaşık 1 trilyon 245 milyar dolara yükselmesi beklenmektedir (Allied
Market Research, 2018). Uluslararası toplantı
etkinliği istatistiklerini tutan Uluslararası
Toplantılar Birliği (UIA) ve Uluslararası
Kongre ve Toplantı Birliği (ICCA) her ne kadar farklı kriterlere göre toplantı istatistiklerini tutuyor olsa da toplantı endüstrisindeki
büyüme oranları açısından benzer tahminlerde bulunmaktadır. UIA’nın 2017 yılı verilerine göre 166 ülkenin toplam 1.104 şehrinde
uluslararası organizasyonların düzenlediği ya
da sponsor olduğu toplam 10.786 toplantı
etkinliği düzenlenmiştir (UIA, 2018: 1). UIA
(2018)’nın raporuna göre 2017 yılı istatistiklerinin zirvesindeki ilk 10 ülke içerisinde Kore,
Singapur, Japonya ve Tayland gibi turizm
istatistikleri açısından da günden güne büyük
gelişme kaydeden Asya ülkeleri yer almaktadır. Rapora göre ilk 10 içerisinde Avrupa’dan;
Belçika, İspanya, Almanya ve Fransa yer almaktadır (UIA, 2018: 3). ICCA’nın 2017 yılı
verilerine göre ise küresel toplantı pazarında
2017 yılında 12.558 uluslararası etkinlik gerçekleştirilerek bir önceki yıldan 346 daha fazla
etkinliğe ulaşılmıştır (ICCA, 2018: 6). Bu rapora göre, Avrupa’da en fazla etkinlik düzenleyen ülkeler; Almanya, İngiltere, İspanya, İtalya, Fransa gibi Türkiye’nin turizm açısından
rakibi olan ülkeler olarak dikkat çekmektedir
(ICCA, 2018: 16). Buradan hareketle, turizme
özel önem veren şehir ve ülkelerin aynı zamanda uluslararası toplantı ve fuarlara da
benzer şekilde önem verdiği görülmektedir.
Bilimsel etkinlikler, konferanslar,
kongreler, seminerler ve benzer toplantılar,
bireylerin her zaman yaşadıkları yerlerin dışında gerçekleştirilen çoğu zaman konaklama,
yiyecek-içecek ve diğer destek unsurlarını da
barındıran ağırlama endüstrisi kapsamında
gerçekleştirilen operasyonlardır (Getz ve Page, 2015: 1). Bu nedenle, katılımcıların memnuniyetleri etkinliğin içeriği kadar, ağırlama
hizmetlerinin performansından da etkilenmektedir. Her ne kadar eğitimsel ve bilimsel
etkinliklere katılımın ana motivasyon kaynağı; uzmanlık gerektiren bir konu hakkında
fikir alışverişinde bulunmak, olsa da (Karasu,
1985: 10), günümüzde iş ve boş zaman kavramları arasındaki kesin sınırların bulanık
hale gelmesi insanların etkinlik arayışlarını
şekillendiren önemli bir unsur olmuştur (Argan ve Yüncü, 2015: 3). Örneğin, önceleri sı-
524
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
radan toplantı salonlarında gerçekleştirilen
toplantı, kongre, seminer, eğitim ve sempozyum gibi etkinlikler, günümüzde insanlar
tarafından birer rahatlama ve dinlenme fırsatı
olarak görülmeye başlanmış ve lüks otellerin
ev sahipliğinde, profesyonel organizatörler
tarafından düzenlenmeye başlamıştır. İnsanlar, özellikle tatil olanağının sınırlı olduğu,
fiyatların yaz aylarına göre daha makul olduğu sonbahar ve kış aylarını bu tür toplantılar
için fırsata çevirmeye başlamıştır. Örneğin, bu
araştırmanın verilerinin toplandığı eğitim
etkinliği olan 3. Araştırma Yöntemleri Semineri her yıl düzenli olarak kış mevsiminde
okulların tatil olduğu dönem dikkate alınarak
gerçekleştirilmektedir. Ayrıca seminer, tutundurma mesajı olarak “Analiz becerisi kazanmanın eğlenceli adresi” sloganını kullanmaktadır.
Görüldüğü gibi organizasyon sahipleri de
değişen tüketici beklenti ve isteklerini göz
önüne alarak, katılımcıların toplantı etkinliğinin içeriğine ek olarak, dinlenme ve eğlenme
gibi hizmetlerden de memnun kalacaklarını
vaat eden tutundurma faaliyetlerinde bulunmaktadırlar. Bu güncel gelişmelerden hareketle gerçekleştirilen bu araştırmanın amacı,
toplantı etkinliği katılımcılarının etkinlik performans algısı, mesleki kazanım algısı ve geleceğe yönelik davranışsal niyetleri arasındaki
ilişkisel yapının araştırılmasıdır. Böylelikle,
katılımcıların mesleki kazanım algılarına etki
eden eğitim ve konaklama unsurlarının ayrı
ayrı etkisi ortaya koyulabilecek, mesleki kazanım algısının algılanan etkinlik performansı
ile davranışsal niyet arasındaki ilişkideki aracılık rolü tartışılabilecektir. Alanyazındaki
araştırmalarda sıklıkla ele alınan memnuniyet
değişkeni yerine “mesleki kazanım” değişkeni
aracı değişken olarak kapsama alınmıştır.
Dolayısıyla, elde edilen bulgular daha önceki
araştırma bulgularıyla karşılaştırılarak, mesleki kazanım değişkeninin memnuniyet değişkenine bir alternatif olup olamayacağı da
tartışılacaktır.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Etkinlikler, arz ve talebin boyutlarına
göre (Heenan, 1978: 32), organize eden grupların türüne göre (Getz, 1991: 65), ölçeklerine
göre (Masterman, 2004: 16) ve temalarına göre
(Getz, 1997: 7) sınıflandırılabilir. Bu araştırmanın örneklem çerçevesini oluşturan eğitim
seminerleri, temalarına göre sınıflandırılan
etkinlikler kapsamında eğitimsel ve bilimsel
etkinlikler sınıfında yer almaktadır. Eğitimsel
ve bilimsel etkinlikler, “belirli süre (saat, gün,
hafta) ile sınırlandırılmış ve önceden oluşturulan bir program çerçevesinde, uzmanlık
gerektiren bilimsel bir alanda veya meslek
kollarında belirli bir konuda bilgi alışverişini
amaçlayan toplantılar” olarak tanımlanabilir
(Karasu, 1985: 10). Eğitim seminerleri ise;
mesleki veya teknik bir konuda eğitim ya da
bilgi verme amacına dönük ortalama 20 ile 50
arasında katılımcının olduğu, tartışma
ve/veya bilgi alışverişinin bir yönetici ya da
eğitimci denetiminde gerçekleştiği toplantılardır (Çakıcı, 2017: 8).
Eğitim etkinlikleri, verilen eğitimin
yanında bir çok unsurun bir arada sunulduğu
kompleks bir etkinliktir. Eğitim etkinliklerinde kişilerin elde etmesini beklediği kazanımlar ve bu kazanımlardan duyacağı memnuniyet seviyesi çok çeşitli unsurlara bağlıdır.
Etkinlikler için kullanılan teorilerden biri olan
“sistemler teorisi” bu durumu açıklayabilmektedir. Sistemler teorisi, çevresel faktörler
(toplum, organizatörler, belirsizlikler, bağlantılar vb.) ve girdilerin (insan kaynakları, maddi kaynaklar, materyal kaynakları, tesisler
vb.) birleşmesi sonucunda belirli çıktıların
(kazanım) elde edilebileceğini savunmaktadır
(Getz ve Frisby, 1988: 24). Eğitim için gerekli
olan fiziksel ortam, araç-gereç, eğitimciler,
konaklama yeri, katılımcıların sosyalleşebileceği ortamın oluşturulması ve çalışanların
performansı gibi faktörler girdi olarak düşünüldüğünde, bu faktörler katılımcıların kazanım algıları, memnuniyeti ve geleceğe yönelik
davranışsal niyetlerini olumlu olarak etkileyebilir (Mallen ve Adams, 2008: 37-38). Bu
bakış açısı da beklenti-uyuşmazlık teorisinin
(expectancy-disconfirmation
theory)
altyapısını oluşturmaktadır (Oliver, 1981: 28).
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
Beklenti-uyuşmazlık
teorisi;
bireylerin, mal veya hizmetten edindiği
performans algısını, o üründen beklentisi ile
öznel
olarak
karşılaştırması
sonucu
memnuniyet durumlarının oluştuğunu ileri
sürer (McCollough, Berry ve Yadav, 2000:
121). Birçok mal ve hizmetin aksine, kongre,
konferans, eğitim semineri vb. hizmetleri
satın alan katılımcıların memnuniyeti, etkinlik
süreci öncesi, etkinlik sırası ve etkinlik sonrası
gibi daha uzun bir sürecin toplamı olarak
oluşur. Katılımcılar, etkinliğin düzenlenmesinden önce aldıkları bilgilendirilme hizmetinden, etkinliğin yapıldığı tesisin kalitesi ve
etkinliğin verimliliği gibi bir dizi unsuru göz
önünde tutarak değerlendirme yaparlar. Beklentilerin karşılanması, katılımcıların eğitim
sonu kazanımlarını etkileyerek geleceğe yönelik davranışsal tüketim eğilimlerini olumlu
yönde etkilerken (Zeithaml, Berry ve Parasuraman, 1996: 36; Severt, Wang, Chen ve Breiter, 2007; Ryu ve Lee, 2013), oluşabilecek bir
olumsuz uyuşma algısı, hizmet almayı durdurma ve olumsuz ağızdan kulağa iletişim
gibi davranışlara yol açabilir (Richins, 1983:
68).
ÖNCEKİ ARAŞTIRMALAR VE
ÖNERİLEN HİPOTEZLER
Alanyazında yer alan önceki araştırmaların bulguları incelendiğinde, etkinlik
katılımcılarının kalite ve performans algılarının; memnuniyet ve davranışsal niyetlerine
etkisi bağlamında sıklıkla ele alındığı görülmektedir. Severt, vd. (2007) Amerika’da düzenlenen bölgesel bir ticaret konferansına
katılan 155 kişiden elde ettikleri veriler ile
gerçekleştirdikleri araştırmada, katılımcıların
algıladıkları performans, memnuniyet ve
davranışsal niyet değişkenleri arasındaki ilişkileri araştırmışlardır. Analizler incelendiğinde, katılımcıların memnuniyetleri üzerinde
“eğitimsel faydalar” performansının anlamlı
etki gösterdiği buna karşın “aktivite ve kariyer fırsatları” performansının memnuniyet
525
üzerinde anlamlı bir etki göstermediği belirlenmiştir (p≥0,05). Ek olarak; eğitimsel fayda
performansının, davranışsal niyet değişkenlerine etkisinde memnuniyetin anlamlı bir aracılık etkisine sahip olduğu ortaya koyulmuştur (p< 0.001).
Wang (2010), 2008 yılında iki ayrı turizm temalı konferansa katılan toplam 156
katılımcıdan elde ettiği veriler ile konferans
katılımcılarının performans, çekicilik ve değer
algılarının, memnuniyetleri ve tekrar tercih
etme eğilimleri arasındaki ilişkileri incelemiştir. Elde edilen bulgular incelendiğinde, eğitim ve etkileşim performansından oluşan
“algılanan performans” değişkeninin memnuniyet üzerinde anlamlı etkiye sahip olduğu
görülmektedir. Destinasyona yönelik çekicilikler ve algılanan değer değişkenlerinin
memnuniyete etkisi anlamlı olmakla birlikte,
“algılanan performans” değişkeninden daha
düşük düzeyde etkiye sahiptir. Buna ek olarak; katılımcıların tekrar tercih etme eğilimlerini doğrudan etkileyen tek değişkenin de
“algılanan performans” değişkeni olduğu
anlaşılmaktadır. Diğer iki bağımsız değişkenin, katılımcıların tekrar tercih etme eğilimlerinde, memnuniyet değişkeni tam aracılık
rolü üstlenmektedir.
Lee (2016) 2014 yılında “Franchise
Seul” isimli ticaret fuarına katılan 131 katılımcıdan elde ettiği veriler ile katılımcıların algıladıkları performans kriterlerinin, memnuniyet duygularına etkisini araştırmıştır. Çalışma
incelendiğinde, katılımcıların memnuniyetlerinde “bilgi kaynakları” ve “eğitimsel fayda”
kriterlerinin olum yönde anlamlı bir etki gösterdiğini, buna karşın “aktivite ve fırsatlar”
değişkenin bireylerin memnuniyetlerinde
anlamlı bir etki göstermediği görülmektedir
(p≥0,05). Benli, Güler, Dalgıç ve Akdağ (2017)
Antalya’da 2017 yılında gerçekleştirilen 2.
Araştırma Yöntemleri Semineri’ne katılım
gösteren bireylerin algıladıkları performans,
memnuniyet ve davranışsal niyet arasındaki
ilişkileri incelemişlerdir. Geçerli 132 verinin
526
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
analizi sonucunda “eğitim ve sosyalleşme” ve
“seminer ekibi performansı” değişkenlerinin
katılımcıların memnuniyetleri ve davranışsal
niyetleri üzerinde anlamlı ve olumlu yönde
bir etkiye sahip olduğu, buna karşın “Eğitim
salonları” ve “konaklama” performansının
memnuniyet üzerinde anlamlı bir etkisinin
olmadığı ortaya konulmuştur (p≥0,05). Bunlara ek olarak; “eğitim ve sosyalleşme” ve “seminer ekibi performansı” değişkenlerinin
davranışsal niyet üzerindeki etkisinde genel
memnuniyetin kısmi aracılık rolünün olduğu
belirtilmiştir.
Wu, Cheng ve Hong (2017) Yeşil Bina
ve Enerji Tasarrufu temalı fuara katılan 650
katılımcıdan elde ettiği veriler ile deneyimsel
kalite algısı, memnuniyet ve davranışsal niyet
değişkenleri arasındaki ilişkileri test etmiştir.
Araştırma sonucunda katılımcıların etkileşim
kalitesi, fiziksel çevre kalitesi, yönetim kalitesi
gibi performans kriterlerinin, memnuniyetleri
üzerinde anlamlı ve olumlu yönde bir etkisinin olduğu, “çıktı kalitesi” değişkeninin ise
memnuniyet üzerinde anlamlı bir etki göstermediği ortaya konmuştur (p≥0,05). Kim ve
Malek (2017), Las Vegas’ta 2015 yılında düzenlenen bir medikal sempozyum katılımcılarına yönelik gerçekleştirdiği araştırmasında
katılım motivasyonu, memnuniyet ve sadakat
değişkenleri arasındaki ilişkileri araştırmıştır.
1091 katılımcıdan elde edilen verilerin analizi
sonucunda katılımcıların deneyim memnuniyetlerini anlamlı ve olumlu yönde etkileyen
motivasyon
faktörlerinin
“bireysel/profesyonel gelişme” ve “etkinliğin gerçekleştiği destinasyonun konumu” olduğu
buna karşın “programın içeriğinin” katılımcıların memnuniyetleri üzerinde anlamlı bir
etki göstermediği belirlenmiştir (p≥0,05). Bu
bulgu, Wu vd. (2017)’nin çıktı kalitesi değişkeninin anlamlı etki göstermediği bulgusuyla
benzerlik göstermektedir.
Talebpour, Ghaderi, Rajabi, Mosalanejad ve Sahebkaran (2017) 2015 yılında düzenlenen bir bilimsel spor kongresi etkinliğine
katılan 175 katılımcıdan topladığı veriler ile
hizmet kalitesi, memnuniyet ve tekrar ziyaret
eğilimi arasındaki ilişkileri araştırmıştır. Analizler incelendiğinde, katılımcıların algıladıkları hizmet kalitesini anlamlı etkileyen performans kriterlerinin “ağırlama kalitesi”,
“mekân kalitesi” ve “seminerin kalitesi” değişkenleri olduğu buna karşın ne kongrenin
gerçekleştiği destinasyona ulaşımın ne de otel
içerisindeki salonlara ulaşımın elverişliliğinden oluşan “ulaşım rahatlığı” değişkeninin
anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmektedir
(p≥0,05). Bu bulgu, Kim ve Malek (2017)’in
destinasyonun konumunun anlamlı olarak
etkili olduğu bulgusuyla farklılık göstermektedir.
Tekbıyık, Şeyihoğlu, Sezen Vekli ve
Birinci Konur (2013), ilköğretim öğrencilerine
yönelik gerçekleştirdikleri çalışmada, eğitim
kamplarının öğrenciler üzerinde ne gibi etkilerinin olduğunu ve bu etkinlik sonucunda
öğrencilerin ne yönde bir kazanıma sahip
olduğunu araştırmıştır. Bilimsel yaz kampına
katılan öğrencilerden toplanan verilerin analizi sonucunda öğrencilerin kamp sonrasında
bilimsel konulara öncesine nazaran daha
olumlu yaklaştıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Bunun yanında, kampın tamamlanmasının
ardından öğrencilerin bilimsel çalışmalara ve
fen derslerine yönelik sergiledikleri tutumun
olumlu yönde arttığı tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca, eğitim amaçlı gerçekleştirilen
etkinliklerin başarısının öğrencilerin bilişsel
ve duyuşsal kazanımlarını olumlu yönde
etkileyeceği vurgulanmıştır.
Yi, Fu, Jin ve Okumus (2018), ÇinŞangay’da 2016 yılında düzenlenen Çin Uluslararası Kültür Endüstrileri Fuarı’nı gezen 304
katılımcıdan elde ettiği veriler ile motivasyon,
etkinliğe güven, etkinlik kimliği ve etkinlik
sadakati değişkenleri arasındaki ilişkileri araştırmıştır. Gerçekleştirilen yapısal eşitlik model testi sonucunda katılımcıların etkinliğe
güveni ve etkinliğe sadakatine anlamlı etki
yapan tek motivasyon faktörünün “çekici
motivasyon unsurları” olduğu, “itici motivasyon” faktörünün ise anlamlı bir etkisinin olmadığı anlaşılmaktadır (p≥0,05). Çekici motivasyon unsurları; organizatörün deneyimi,
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
etkinliğin fiziksel görünümü, yardımcı hizmetler ve etkinliğe yönelik reklamlar gibi
unsurlardan oluşmaktadır. Etkinliğe güven
değişkeni, çekici motivasyon ile etkinliğe sadakat değişkenleri arasında aracı değişken
görevi görmektedir. Bu değişkenin içeriği
incelendiğinde, etkinlik içi ve çevresel düzenlemeler, toplumsal faydalar ve ulaşım gibi
unsurlardan oluştuğu görülmektedir. Etkinliğe güven değişkeni bir anlamda, bireylerin
kalite performansı algısının ölçülmesi görevini görmektedir. Dolayısıyla, katılımcıların
performans algılarını anlamlı olarak etkileyen
unsurların; destinasyon ve etkinliğin yapısından kaynaklı dışsal unsurlar olduğu, buna
karşın bireylerin içsel ihtiyaçları ve bilişlerinin
anlamlı etkisi olmadığı şeklinde özetlenebilir.
İlgili araştırma sonuçları dikkate alınarak
aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir.
H1a.Katılımcıların algıladıkları ağırlama performansı, mesleki kazanım algılarını
anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H1b.Katılımcıların algıladıkları eğitim
performansı, mesleki kazanım algılarını anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H1c.Katılımcıların algıladıkları etkileşim performansı, mesleki kazanım algılarını
anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H2a.Katılımcıların algıladıkları ağırlama performansı, davranışsal niyetlerini
anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H2b.Katılımcıların algıladıkları eğitim
performansı, davranışsal niyetlerini anlamlı
ve pozitif olarak etkiler.
H2c.Katılımcıların algıladıkları etkileşim performansı, davranışsal niyetlerini anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H3.Katılımcıların mesleki kazanım algıları, davranışsal niyetlerini anlamlı ve pozitif olarak etkiler.
H4a.Katılımcıların algıladıkları ağırlama performansı ile davranışsal niyetleri
arasındaki ilişkide mesleki kazanım algılarının aracılık rolü vardır.
H4b.Katılımcıların algıladıkları eğitim
527
performansı ile davranışsal niyetleri arasındaki ilişkide mesleki kazanım algılarının aracılık rolü vardır.
H4c.Katılımcıların algıladıkları etkileşim performansı ile davranışsal niyetleri arasındaki ilişkide mesleki kazanım algılarının
aracılık rolü vardır.
YÖNTEM
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evreni, Türkiye’de gerçekleştirilen bilimsel etkinlik niteliği olan
organizasyonlara katılan tüm akademisyenler
ve lisansüstü öğrencilerdir. Belirtilen evrenin
tanımlanması kolay ancak ulaşılması çok zor
olmasından dolayı “genel evren” niteliği taşımaktadır (Karasar, 2014: 110). Belirtilen evrene ulaşmanın hemen hemen imkânsız olmasından dolayı çalışma evreni tanımlanmıştır.
Çalışma evreni, genel evrene nazaran ulaşılması daha kolay olan, araştırmacıların örnek
bir kümeden yararlanarak sonuçları genelleyebildiği evren türüdür (Karasar, 2014: 110).
Çalışma evreni, “Türkiye’de eğitim amaçlı
gerçekleştirilen bilimsel bir etkinliğe katılan
akademisyenler ve lisansüstü öğrenciler”
olarak belirlenmiştir. Çalışma evreninde yer
alan bireylere de maddi kaynak ve zamansal
kısıtlar nedeniyle ulaşmanın zor olmasından
dolayı örneklem alma işlemi ve örnekleme
yöntemi belirlenmesi gerçekleştirilmiştir (Karasar, 2014: 111). Örnekleme yöntemi olarak
kolayda örnekleme yöntemi seçilmiştir. Kolayda örnekleme yöntemi, olasılık dışı örnekleme yöntemlerinden olup örneklem hacmine
ulaşana kadar gönüllü katılımcıların araştırmaya dâhil edildiği örnekleme yöntemidir
(Ural ve Kılıç, 2006: 44). Araştırmanın verileri
24-27 Ocak 2018 tarihleri arasında Antalya’da
gerçekleştirilen 3. Araştırma Yöntemleri Seminerine katılan 195 kişi hedef alınarak toplanmıştır. Veriler bırak-topla temas tekniğiyle
gerçekleştirilmiş ve veri toplama sürecinde
geçerli 116 veriye ulaşılmıştır.
528
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplama aracı olarak
anket formu kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan anket formunda, katılımcıların algıladıkları etkinlik performanslarını ölçmek üzere
Severt vd. (2007) ve Mair ve Thompson
(2009)’un çalışmalarında yer alan ölçeklerden
yararlanılarak 21 maddeli algılanan performans ölçeği oluşturulmuştur. Anket formunda yer alan 5 maddeli kazanım ölçeğinin;
mesleki gelişim, yeni bilgi ve beceri kazanma
ve araştırma merakının artması ile ilgili maddeleri Mair ve Thompson (2009)’un çalışmasından, eğitimin motivasyonu artırması ve
sosyal ilişkileri güçlendirmesi maddeleri ise
Severt vd. (2007)’nin çalışmasından alınmıştır.
Bu iki ölçekte yer alan maddeler, katılımcıların verdikleri önem düzeylerine göre 1=Hiç
iyi değil, 2=İyi değil, 3=Orta, 4=İyi ve 5=Çok
iyi olacak şekilde 5’li dereceleme ile ölçülmüştür. Katılımcıların davranışsal niyetini ölçmek
amacıyla anket formunda yer verilen bir diğer
ölçek; Zeithaml vd. (1996), Maxham III ve
Netemayer (2002) ve Kwortnik ve Han
(2011)’ın çalışmalarında yer alan 7 maddeli
davranışsal niyet ölçeğidir. Davranışsal niyet
ölçeğindeki maddeler, katılımcıların verdikleri önem düzeylerine göre 1=Hiç olası değil,
2=Olasılıklı
görünmüyor,
3=Kararsızım,
4=Olasılıklı ve 5=Çok yüksek olasılıklı olacak
şekilde 5’li dereceleme ile ölçülmüştür. Ankette ayrıca, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek üzere yöneltilen 7 kategorik
soru bulunmaktadır.
Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizleri
Güvenilirlik
Anket formunda yer alan tüm ölçekler için güvenilirlik analizi yapılmıştır. Güvenilirlik analizinde düzeltilmiş madde toplam
korelasyon katsayısının 0,250’den küçük olmamasına (Kalaycı, 2010: 412) ve çoklu R2
değerinin 1’e yakın olmasına (Alpar, 2012:
391) dikkat edilmiştir. Tüm ölçeklerin güvenilirlik katsayıları yaklaşık olarak 0,900 olarak
belirlenmiştir. Ölçeklere ait güvenilirlik analizi sonuçları tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Ölçeklere Ait Güvenilirlik Analizi Sonuçları
Ölçekler
Düzeltilmiş Madde
Toplam Korelasyonu
Çoklu R2
Katsayısı
Hotelling’s
T-kare
Alfa
Etkinlik Performans Ölçeği
0,262-0,759
0,229-0,790
345,458; F14,419=19,022
0,894
Mesleki Kazanım Ölçeği
Davranışsal Niyet Ölçeği
0,542-0,851
0,445-0,835
0,330-0,803
0,266-0,794
48,336; F11,769=13,317
145,384; F23,177=16,578
0,910
0,903
Geçerlilik
Araştırma kapsamında kullanılan
ölçeklerin yapı geçerliliğini belirlemek için
açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri
yapılmıştır. Yapı geçerliliği, ölçüm sonucu
elde edilen bulguların temel alınan teori ile
uyuşma durumunu gösterir (Sekeran ve
Bougie, 2013: 226-227). Ölçme aracında yer
alan maddelerin yapı geçerliliği çeşitli analiz
tekniklerine
ait
uyum
iyiliklerinin
değerlendirilmesi ile test edilebilir. Bu
analizlerin başlıcaları, açıklayıcı faktör analizi
(AFA) ve doğrulayıcı faktör analizidir (DFA)
(Hair, Black, Babin ve Anderson, 2010: 709).
AFA öncesinde bazı ön koşullar belirlenmiş
ve bu ön koşullar üç ölçek için de dikkate
alınmıştır. Faktör yükünün 0,500 veya
üzerinde olması, ortak etken varyans oranının
(eşkökenlilik) 0,500’ye yakın veya üzerinde
olması (Hair vd., 2010: 119), aynı boyuta
yüklenen maddeler arası yük değer
farklarının 0,100’den fazla olması (binişiklik),
bir faktörün en az üç maddeden oluşması,
döndürme işlemi için dik döndürme
yöntemlerinden yaygın olarak kullanılan
Varimax döndürme tekniğinin kullanılması
ön koşul olarak belirlenmiştir (Hair vd., 2010:
111-120; Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk,
2010:
191-205).
Tablo
2’de
etkinlik
performansı ölçeğinin açıklayıcı faktör analizi
sonuçları verilmiştir. Etkinlik performansı
ölçeğinin örneklem yeterlilik testinin sonucu
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
olan Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,857
ve faktör analizi yapılmasının uygunluğunu
ölçen Bartlett Küresellik testinin sonucu
965,064 (p<0,001) olarak bulgulanmıştır. Her
iki test sonucu dikkate alındığında etkinlik
performansı ölçeğine açıklayıcı faktör analizi
yapılmasının uygun olacağı belirlenmiştir.
Yapılan açıklayıcı faktör analizi sonucunda,
ölçekten yer alan üç madde iki farklı boyuta
529
yük vermesi ve yükler arası değerin 0,100’den
küçük olmasından dolayı, iki madde faktör
yüklerinin 0,500’den küçük olmasından
dolayı, bir madde ise tek başına bir boyut
altında yer aldığından dolayı analizlerden
çıkarılmıştır. Geriye kalan 15 madde üç faktör
altında toplanmış ve varyansın yaklaşık %
67’sini açıklamıştır.
Tablo 2. Etkinlik Performansı Ölçeği Açıklayıcı Faktör Analizi Sonuçları
Etkinlik Performansı Ölçeği
Faktör
Yükü
Ağırlama Performansı
Ort.
Açıklanan
Özdeğerler
Varyans
3,857
11.Yiyecek-içecek hizmetlerinin kalitesi
0,842
3,637
19.Otelde sağlanan dinlenme olanakları
0,837
3,798
13.Otel personelinin davranışı
0,798
4,051
18.Otelde sağlanan eğlence olanakları
0,780
3,491
9.Eğitim sürecindeki ikramların yeterliliği
0,730
4,241
10.Konaklama fiyatlarının uygunluğu
0,638
3,701
20.Otelin konumu
0,601
4,086
Eğitim Performansı
27,761
4,164
24,250
3,637
14,640
2,196
4,336
5.Eğitim yöntemi ve tekniğinin uygunluğu
0,873
4,448
3.Eğitim içeriğinin eğitime uygunluğu
0,848
4,543
4.Eğitim içeriğinin yeterliliği
0,768
4,293
7.Eğitim materyallerinin (araç/gereç/dokümanlar) yeterliliği
0,742
4,319
6.Seminerdeki uygulama yeterliliği
0,720
4,077
Etkileşim Performansı
4,433
17.Seminerin sağladığı sosyal ortamın uygunluğu
0,787
4,379
16.Seminer ekibinin davranışı
0,733
4,732
15.Seminer öncesi bilgilendirme hizmetleri
0,706
4,189
KMO Değeri: 0,857; Bartlett Testi Sonucu: 965,064; Toplam Açıklanan Varyans: %66,650; Genel ortalama: 4,208; Genel Güvenilirlik: 0,884
Mesleki Kazanım ölçeğine, AFA yapılırken daha önceden belirlenmiş olan ön koşullar göz önünde bulundurulmuştur. Ölçeğin KMO değeri 0,819 ve Bartlett Küresellik
testi sonucu anlamlı olarak bulunmuştur
(x²=467,722; p<0,001). Test sonuçları göz önüne alındığında örneklem yeterliliğinin olduğu
ve ölçeğe açıklayıcı faktör analizinin yapılabi-
leceği çıkarımı yapılmıştır. Yapılan açıklayıcı
faktör analizi sonucunda tüm maddelerin ön
koşulları sağladığı ve ölçekte bulunan beş
maddenin tek bir faktör altında toplandığı
belirlenmiştir. Tek faktör altında toplanan beş
madde toplam varyansın %74,409’unu açıklamaktadır. Ölçeğe ait açıklayıcı faktör analizi
sonuçları tablo 3’te detaylı olarak verilmiştir.
530
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
Tablo 3. Mesleki Kazanım Ölçeği Açıklayıcı Faktör Analizi Sonuçları
Faktör
Açıklanan
Özdeğerler
Ort.
Varyans
Yükü
Mesleki Kazanım
4,259
1.Eğitimin, mesleki gelişiminize katkısı
0,917 4,258
2.Eğitimin, veri analizi konusunda yeni bilgi ve beceriler kazandırması 0,910 4,258
3.Eğitimin, araştırma yapma motivasyonunuzu artırması
0,910 4,344
4.Eğitimin, araştırma merakınızı arttırması
0,888 4,448
5.Eğitimin, sosyal ilişkilerinizi güçlendirmesi
0,660 3,991
74,409
3,720
KMO Değeri: 0,819; Bartlett Testi Sonucu: 467,722; Toplam Açıklanan Varyans: %74,409;
Genel ortalama: 4,259; Genel Güvenirlik: 0,910
Araştırma kapsamında yer alan son
ölçek olan davranışsal niyet ölçeğine ilk iki
ölçekte dikkate alınan ön koşullar göz önünde
bulundurularak AFA yapılmıştır. Ölçeğin
açıklayıcı faktör analizine uygunluğunu tespit
etmek için KMO ve Bartlett Küresellik testi
sonuçlarına bakılmıştır. Ölçeğe, KMO değeri-
nin 0,868 ve Bartlett Küresellik testi sonucunun anlamlı (x²=552,535; p<0,001) olmasından
dolayı açıklayıcı faktör analizi yapılmasının
uygun olduğu söylenebilir. Ölçekte yer alan
maddelerin tek faktör altında toplandığı ve
varyansın %64,49’unu açıkladığı görülmüştür
(Tablo 4).
Tablo 4. Davranışsal Niyet Ölçeği Açıklayıcı Faktör Analizi Sonuçları
Faktör
Yükü
Davranışsal Niyet
Ort.
Açıklanan
Özdeğerler
Varyans
4,226
5.Çevremdekileri gelecek yıl düzenlenecek olan 4. Araştırma
Yöntemleri Semineri’ne katılmaları konusunda teşvik ederim.
0,907
4,504
6.Çevremdekiler, araştırma yöntemleri eğitimi ihtiyaçlarını
karşılamak isterlerse onlara bu etkinliğe katılmalarını öneririm.
0,879
4,508
3.Bu seminer hakkındaki olumlu düşüncelerimi yakın akademik çevreme yayarım.
0,871
4,310
1.Seneye tekrar bu seminere katılmak isterim.
0,859
4,448
2.Bu seminer, benzer seminer tercihlerim içerisinde öncelikli
olacaktır.
0,821
4,215
7.Seminer ve konaklama fiyatları bir miktar artsa dahi gelecekte bu organizasyonun yöntem semineri etkinliği öncelikli tercihim olacaktır.
0,677
3,577
4.Bu seminer hakkındaki deneyimlerimi sosyal medya aracılığıyla çevreme yayarım (fotoğraf, durum bildirimi vb.).
0,539
4,026
64,490
4,514
KMO Değeri: 0,868; Bartlett Testi Sonucu: 552,535; Toplam Açıklanan Varyans: %64,490; Genel ortalama:
4,259;Genel Güvenirlik:0,903
Ölçeklere AFA sonrasında DFA yapılmıştır. DFA, belirlenen faktör yapılarının teoride var
olduğu iddia edilen yapı ile ne ölçüde uyuştuğunu
göstererek, ölçeğin uyumluluğunu (Hair vd., 2010:
693) ve kurulan modelin ne kadar iyi bir model
olduğunu test eden, yapısal eşitlik modellemesi
analizinin bir türüdür (Yılmaz ve Çelik, 2009: 53).
Doğrulayıcı faktör analizinde her bir gizil değişke-
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
ne ait açıklanan varyans ortalamasının (AVE)
0,50’nin üzerinde olması istenilmektedir. AVE
değerinin 0,50’den büyük olması gizil değişken ile
gözlenen değişkenler arasında yeterli oranda
uyuşmanın olduğunu göstermektedir (Hair vd.,
2010: 709). Bir diğer DFA gerekliliği de her bir gizil
değişkene ait Birleşik Yapı Güvenilirliği (CR) değerinin 0,70’den büyük olmasıdır. CR’nin 0,70’den
büyük olması ve değerin 1’e yakın olması ilgili
değişkenin güvenilirliğini göstermektedir (Hair
vd., 2010: 710). Ayrıca, maddelerin standardize
değerlerinin 0,50’den (Hair vd., 2010: 777) ve tdeğerlerinin ±1,96’dan büyük olması istenilen diğer
kabul değerleridir (Schumacker ve Lomax, 2004:
70). Yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda
konaklama performansı değişkeninde yer alan 11.
maddenin, davranışsal niyet değişkeninde yer alan
4. maddenin standardize yük değerlerinin 0,50’den
küçük olmasından dolayı analizlerden çıkarılmıştır. Diğer maddelerde ise standardize yük değeri, tdeğerleri ve hata payları açısından herhangi bir
sorun bulunmamıştır. Gerçekleştirilen AVE ve CR
analizlerinin bulgularına bakıldığında beş gizil
değişken açısından da analiz değerlerinin istenilen
referans değerlerinin üstünde olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 5’te ölçme modeline ilişkin standardize
değerler, hata payları, t-değerleri, AVE ve CR değerleri verilmiştir.
Tablo 5. Doğrulayıcı Faktör Analizi Ölçme Modeline İlişkin Değerler
İfadeler
Ağırlama Performansı
AP9
AP10
AP13
AP18
AP19
AP20
Eğitim Performansı
EP3
EP4
EP5
EP6
EP7
Etkileşim Performansı
ETP15
ETP16
ETP17
Mesleki Kazanım
MK1
MK2
MK3
MK4
MK5
Davranışsal Niyet
DN1
DN2
DN3
DN5
DN6
DN7
531
Standardize Değer
Hata Payı
T-değeri
0,66
0,57
0,60
0,80
0,92
0,75
0,56
0,68
0,63
0,35
0,15
0,44
7,73
6,40
6,90
10,12
12,53
9,13
0,83
0,75
0,86
0,66
0,71
0,31
0,43
0,27
0,57
0,49
10,57
9,13
11,06
7,64
8,49
0,74
0,60
0,81
0,45
0,64
0,35
8,32
6,46
9,21
0,91
0,90
0,89
0,84
0,57
0,17
0,19
0,21
0,29
0,68
12,64
12,30
12,09
11,02
6,47
0,82
0,74
0,86
0,91
0,89
0,60
0,33
0,45
0,25
0,17
0,20
0,64
10,53
9,16
11,50
12,58
12,13
6,99
AVE
0,53
CR
0,87
0,59
0,88
0,52
0,76
0,69
0,92
0,66
0,92
532
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
DFA’ya göre ölçme modelinin betimleyici istatistiklerinde sorun olmadığının görülmesi üzerine, istatistik programı tarafından
üretilen model uyum iyilikleri incelenmiştir.
Model uyum iyilikleri incelenirken öncelikle
gözlenen ve tahmin edilen kovaryans matrisi
arasındaki uyumu örneklem büyüklüğünü
hesaba katarak hesaplayan normalleştirilmiş
ki-kare istatistiği (Hair vd., 2010: 666) ve örneklem büyüklüğünden bağımsız tahminler
sağlayarak, modeldeki serbestlik derecesini
dikkate alan, modelin karmaşıklığından etkilenmeyen ve belirli bir güven aralığında tahminler gerçekleştiren, tahminlerin yaklaşık
hataların karekökü anlamına gelen uyum
RMSEA uyum iyiliği istatistikleri incelenmiştir (Şimşek, 2007: 47-48). Bu tahmin istatistik-
lerine ek olarak, AGFI, GFI, RMR, SRMR, CFI,
NFI, NNFI, IFI, RFI, CAIC gibi diğer örneklem büyüklüğünü, modeldeki serbestlik derecelerini, modelin karmaşıklığını dikkate alan
ve almayan diğer uyum iyilikleri açısından
ölçme modelinin uyuşma geçerliliği de test
edilmiştir (Şimşek, 2007: 47-49). Tablo 6’da bir
ölçme modelinin yapı geçerliliğine sahip olduğunun göstergesi olan uyum iyiliği referans değerleri ile araştırmanın ölçme modeline ait uyum istatistikleri bulunmaktadır.
Ölçme aracının uyum istatistikleri ile referans
değerler karşılaştırıldığında, ölçme modelinin
bir bütün halinde kabul edilebilir düzeyde
uyum iyiliğine sahip olduğu ve uyuşma geçerliliğine sahip olduğu söylenebilir.
Tablo 6. Ölçme Modeline Ait Uyum İyiliği İstatistikleri
Referans Değerler
İyi Uyum İyiliği
Kabul Edilebilir
Değeri
Uyum İyiliği Değeri
X2/ df
441.25/265=1,67
0≤ X2/ df≤ 2,5
3<X2/ df≤ 5
RMSEA
0,076
0≤RMSEA≤ 0,05
0,5<RMSEA≤0,08
AGFI
0,71
0,95≤AGFI≤1,00
0,90≤AGFI≤0,95
GFI
0,77
0,90≤GFI≤1,00
RMR
0,063
RMR≤0,05
SRMR
0,08
SRMR≤0,08
CFI
0,96
0,95≤CFI
0,90≤CFI
NFI
0,92
0,90≤NFI
NNFI
0,95
0,90≤NNFI
IFI
0,96
0,95≤IFI
0,90≤IFI
RFI
0,90
0,90≤RFI
Model CAIC/Doymuş CAIC
786,47 /1869,92
Model CAIC˂Doymuş CAIC
Kaynak: Şimşek, 2007: 47-49; Yılmaz ve Çelik, 2009: 47; Hair vd., 2010: 666-669; Çokluk vd., 2012: 271-272.
Uyum İyiliği İndeksleri
Çalışmanın Ölçme Modeline Ait Değerleri
Yapı geçerliliği analizlerinin ardından
ayırt edici geçerlilik analizi gerçekleştirilmiştir. Ayırt edici geçerlilik, araştırmacının dayandığı teoriler temelinde, ilişkisiz olduğu
düşünülen yapıların ya da birbiriyle düşük
ilişkili olduğu düşünülen yapıların gerçekten
öyle olup olmadığını test eder (Sekeran ve
Bougie, 2013: 227-228). Ayırt edici geçerliliğin
sağlanması için, gizil yapılara ait açıklanan
ortalama varyans değerinin, ilgili gizil yapının ilişkili olduğu diğer yapılarla arasındaki
korelasyon değerinin karesinden büyük olması gerekir (Hair vd., 2010: 710).
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
533
Tablo 7. Boyutlar Arası Ayırt Edici Geçerlilik Analizi Sonucu
Ağırlama Performansı
Eğitim Performansı
Etkileşim Performansı
Mesleki Kazanım Algısı
Davranışsal Niyet
Ağırlama
Performansı
(0,53)
0,14
0,35
0,12
0,18
Eğitim Performansı
(0,59)
0,22
0,48
0,42
Tablo 7’de boyutlar arası ayırt edici
geçerlilik sonuçları verilmiştir. Parantez içinde yer alan değerler değişkenlere ait AVE
değerini ve parantez dışında yer alan değerler
iki değişken arasındaki korelasyon değerinin
karesini göstermektedir. Parantez dışında
kalan değerlerin parantez içerisinde yer alan
AVE değerlerinden küçük olduğu için boyutlar arası ayırt edici geçerliliğin sağlandığı
belirtilebilir.
İletişim
Performansı
(0,52)
0,26
0,31
Mesleki
Kazanımlar
(0,69)
0,52
Davranışsal
Niyet
(0,92)
BULGULAR
Betimleyici Bulgular
3. Araştırma Yöntemleri Semineri’nde
araştırmaya katılan kursiyerlerin %69,4’ü
kadın (80 kişi) ve %50,4’ü 30 yaş ve altındadır
(58 kişi). Katılımcılar unvanları açısından
değerlendirildiğinde, %24,3’ünün (27 kişi)
Araştırma Görevlisi, %24,3’ünün (27 kişi)
yüksek lisans/doktora öğrencisi, %23,5’inin
(26 kişi) diğer gruptan (Okutman, Öğretim
Görevlisi, Uzman, Öğretmen vb.), %20,7’sinin
(23 kişi) Doktor Öğretim Üyesi ve %7,2’sinin
(8 kişi) Doçent Doktor olduğu görülmüştür.
Katılımcıların demografik özelliklerine ait
bilgiler Tablo 8.’de verilmiştir.
Tablo 8. Demografik Özellikler
Cinsiyet (n=115)
Kadın
Erkek
Yaş (n=115)
30 yaş ve altı
31 yaş ve üzeri
n
80
35
%
69,6
30,4
58
57
50,4
49,6
Unvan (n=111)
Doç. Dr.
Dr. Öğr. Üyesi
Arş. Gör.
Yüksek Lisans/Doktora Öğrencisi
Diğer
Hipotez Testlerine Yönelik Bulgular
Doğrudan Etki Hipotezleri
Öncelikle, H1a, H1b ve H1c hipotezlerinin test edilmesine yönelik yapısal eşitlik
modeli yol analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz
bulgularının yorumlanmasından önce ölçme
modeline ait uyum iyiliği istatistiklerine bakılmıştır. Doğrudan etki hipotezlerini test
etmek için yapısal eşitlik modellemesi ile yol
analizi yapılmıştır. Oluşturulan ölçüm modelinin normalleştirilmiş ki-kare (ki-kare/df)
değerinin 1,71 ve RMSEA değerinin 0,079
olduğu görülmüştür. Her iki değeri de isteni-
n
8
23
27
27
26
%
07,2
20,7
24,3
24,3
23,5
len referans değerlerin altında kaldığı için iyi
uyum değerleri olarak belirtilmiştir. Bunun
yanı sıra CFI: 0,96; SRMR: 0,079; RMR: 0,061,
CFI: 0,96; IFI: 0,97; RFI: 0,91 istatistiklerinde
kabul edilebilir düzeyde uyum iyiliği ortaya
çıkmıştır. Sadece AGFI: 0,72 ve GFI: 0,78 istatistiklerinin kabul edilebilir değerlerin altında
kaldığı görülmüştür. Bir bütün olarak değerlendirildiğinde modelin kabul edilebilir düzeyde uyuma sahip olduğu söylenebilir. Model bulguları incelendiğinde katılımcıların
algıladıkları etkinlik performansının mesleki
kazanımlarına etkisinde, seminerin gerçekleş-
534
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
tiği konaklama işletmesinin ağırlama performansının anlamlı etkisinin olmadığı (β=-0,04;
p≥0,05) görülmüştür. Diğer iki performans
kriteri ise mesleki kazanım algısı üzerinde
olumlu ve anlamlı etkide bulunurken, eğitim
performans algısı (β=0,59; p≤0,001), etkileşim
performansı algısından (β=0,29; p≤0,01) daha
yüksek düzeyde anlamlı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, H1b ve
H1c hipotezlerinin desteklendiği, H1a hiptezinin ise desteklenmediği sonucuna ulaşılmıştır. Şekil 1’de 1 numaralı doğrudan etki hipotezlerini test etmek için oluşturulan yapısal
eşitlik modeli yol analizini görmek mümkün-
dür.
Şekil 2’de 2 numaralı doğrudan etki
hipotezlerinin testi için oluşturulan yapısal
eşitlik modeli yol analizi sonucu gösterilmektedir. Bu ölçüm modelinin de normalleştirilmiş ki-kare (ki-kare/df) değerinin 1,71 ve
RMSEA değerinin 0,079 olduğu görülmüştür.
Ayrıca modelin CFI: 0,96; SRMR: 0,078; RMR:
0,059, CFI: 0,96; IFI: 0,96; RFI: 0,91 istatistiklerinde kabul edilebilir düzeyde olduğu tespit
edilmiştir. Ölçüm modelinin sadece AGFI:
0,72 ve GFI: 0,79 istatistikleri kabul edilebilir
değer düzeyin biraz altında kaldığı görülmektedir.
Şekil 1. 1 numaralı Hipotezlere Yönelik Yol Analizi Standardize ve T-Değerleri
Bir bütün olarak değerlendirildiğinde
modelin kabul edilebilir düzeyde uyuma sahip olduğu söylenebilir. Değişkenler arasındaki ilişkiye bakıldığında 1 numaralı hipotezlerde elde edilen bulgulara benzer sonuçların
ortaya çıktığı görülmektedir. Katılımcıların
algıladıkları ağırlama performansı, davranışsal niyetleri üzerinde anlamlı bir etki göstermemektedir (β=0,05; p≥0,05). Diğer iki per-
formans kriteri ise katılımcıların davranışsal
niyetleri üzerinde olumlu ve anlamlı etkide
bulunurken, eğitim performansı algısı (β=0,51;
p≤0,001), etkileşim performansı algısından
(β=0,22; p≤0,01) daha yüksek düzeyde anlamlı
bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Sonuç
olarak, Hipotez 2b ve 2c’nin desteklendiği,
Hipotez 2a’nın ise desteklenmediği ortaya
çıkmaktadır.
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
535
Şekil 2. 2 Numaralı Hipotezlere Yönelik Yapısal Eşitlik Modeli Standardize ve T-Değerleri
Araştırmanın 3 ve 4 numaralı hipotezlerinde yer alan doğrudan etki ve aracılık
etkilerinin test edilmesi için bir yapısal eşitlik
modeli yol analizi daha gerçekleştirilmiştir.
Şekil 3’te gösterilen yol analizinde, daha önce
hem mesleki kazanım hem de davranışsal
niyet değişkeni ile anlamlı ilişkiye sahip olmadığı anlaşılan algılanan ağırlama performansı değişkeni modele dâhil edilmemiştir.
Dolayısıyla Hipotez 4a aracılık analizine dahil
edilmesine gerek kalmadan reddedilmiştir.
Modelin uyum iyilikleri incelendiğinde, normalleştirilmiş ki-kare (ki-kare/df) değerinin
1,65 ve RMSEA değerinin 0,075 olduğu, ilave
uyum istatistiklerinin de sahip olduğu CFI:
0,96; SRMR: 0,077; RMR: 0,058, CFI: 0,96; IFI:
0,97; RFI: 0,92 değerleri ile kabul edilebilir
referans değerleri içerinde olduğu görülmüştür. Modelin AGFI: 0,74 ve GFI: 0,80 değerleri
kabul edilebilir değerlerin biraz altında kalmakla birlikte modelin bir bütün olarak kabul
edilebilir düzeyde uyuma sahip olduğu söylenebilir. Modeldeki ilişkiler incelendiğinde,
öncelikle katılımcıların mesleki kazanım algılarının davranışsal niyetleri üzerinde olumlu
yönde ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu
görülmektedir (β=0,43; p≤0,01).
Şekil 3. Yapısal Eşitlik Modeli Aracılık Testi
Mesleki kazanım algısının katılımcıların performans algıları ile davranışsal niyetleri arasındaki ilişkideki aracılık rolüne bakıldığında ise hem eğitim performansı hem de
etkileşim performansı açısından anlamlı bir
aracılık etkisi olduğu görülmektedir (p≤0,01).
Aracılığın türünün kısmi mi yoksa tam mı
olduğu Şekil 2 ve 3’teki modellerin birbiriyle
536
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
etkileşim güçleri ve uyum iyiliklerinin karşılaştırılması yoluyla yapılmıştır (Şimşek, 2007:
135-142). Buna göre şekil 2’de görüleceği üzere eğitim performansı ve etkileşim performansı değişkenlerinin davranışsal niyete doğrudan etkilerinin anlamlı olması (p≤0,05),
bununla birlikte şekil 3’teki mesleki kazanım
değişkeni modele dâhil edildiğinde değişkenlerin anlamlılığını devam ettirmesi, mesleki
kazanım değişkeninin “kısmi aracılık” etkisine sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Mesleki kazanım algısı olsa da olmasa da, katılımcıların algıladıkları iki performans kriteri davranışsal niyetleri üzerinde anlamlı ve olumlu
bir etki yaratmaktadır. Mesleki kazanım algısı
modele dâhil edildiğinde, etkileşim performansının aksine, eğitim performansı değişkeninin davranışsal niyet değişkenine etkisinin
belirgin şekilde düşmesi (0,51’den 0,25’e),
mesleki kazanım değişkeninin özellikle eğitim
performansı değişkenine aracılık ettiği sonucuna yol açmaktadır. Aracılık etkisi model
uyum iyilikleri açısından değerlendirildiğinde, şekil 3’teki “mesleki kazanım” değişkeninin dâhil olduğu modelin uyum iyiliklerinin,
doğrudan etkileri gösteren şekil 2’nin uyum
iyiliklerinden daha iyi olduğu görülmektedir.
Şekil 2’nin Serbestleştirilmiş Ki-kare değeri
1,71, RMSEA değeri 0,079 iken bu oranlar
şekil 2’deki model için 1,65 ve 0,075’tir. Buradan hareketle, mesleki kazanım algısının ölçüm modellerinde aracı değişken olarak bulunmasının daha doğru olduğu söylenebilir.
Dolayısıyla; hipotez 3, 4b ve 4c’nin desteklendiği söylenebilir. Araştırmanın tüm hipotezlere yönelik bulguları tablo 9’da özetlenmiştir.
Tablo 9. Hipotez Testlerinin Sonuçları
Hipotez
İlişki
Yönü
Katsayı
Hipotez testi
R2
H1a
AP
MK
***
***
Desteklenmedi
0,57
H1b
EP
MK
+
0.59
Desteklendi
H1c
ETP
MK
+
0.29
Desteklendi
H2a
AP
DE
***
***
Desteklenmedi
0,56
H2b
EP
DE
+
0.51
Desteklendi
H2c
ETP
DE
+
0.22
Desteklendi
H3
MK
DE
+
0.72
Desteklendi
0,51
H4a
AP
MK
DE
***
***
Desteklenmedi
0,60
H4b
EP
MK
DE
+
0.58*0.43
Desteklendi
H4c
ETP
MK
DE
+
0.23*0.43
Desteklendi
AP: Konaklama Performansı; EP: Eğitim Performansı; ETP: Etkileşim Performansı; MK: Mesleki
Kazanımlar; DN: Davranışsal Niyet
SONUÇ VE TARTIŞMA
Bu çalışmada, 24-27 Ocak 2018 tarihleri arasında Antalya’da gerçekleştirilen 3.
Araştırma Yöntemleri Semineri’ne katılan
akademisyen ve lisansüstü öğrenciler örnekleminde, katılımcıların algıladıkları performansın, mesleki kazanım ve davranışsal niyetlerine etkisi araştırılmıştır. Araştırmanın
örneklemini bir eğitim semineri oluşturduğu
için alanyazında daha önce sıklıkla kullanılan
memnuniyet değişkeni yerine “mesleki kazanım” değişkeni kullanılmıştır. Böylelikle,
eğitim etkinlikleri açısından katılımcıların
mesleki kazanım algıları ile memnuniyetleri,
gerek performans gerekse de davranışsal niyet değişkeni ile ilişkileri açısından da karşılaştırılmasına olanak sağlamıştır.
Alanyazına Yönelik Çıktılar
Araştırmanın bulguları yorumlandığında, öncelikle ağırlama performansının hem
mesleki kazanım hem de davranışsal niyet
değişkeni üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı
görülmektedir (p≥0,05). Bu bulgu Wang
(2010)’ın araştırmasındaki “destinasyona yönelik çekicilikler” değişkeninin memnuniyet
değişken üzerinde anlamlı olmakla beraber,
davranışsal niyet üzerinde anlamlı etkisinin
olmadığı, Benli vd. (2017)’nin, “konaklama
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
performansı” değişkeninin hem memnuniyet
hem de davranışsal niyete anlamlı etkisinin
olmadığı bulgularıyla benzerlik gösterirken,
Talebpour vd. (2017)’nin spor kongresi katılımcıları örnekleminde varmış olduğu ağırlama kalitesinin katılımcıların algıladıkları hizmet kalitesini anlamlı etkilediği bulgusu ile
farklılık göstermektedir. Buradaki farklılığın
Talebpour vd. (2017)’nin eğitim performansı
değişkenini modeline dâhil etmemiş olmasından kaynaklandığı ileri sürülebilir. Böylelikle
ağırlama performansı algısının, başka bir değişkenin etkisi altında kalmadığı düşünülebilir.
Bu araştırmada elde edilen bir diğer
bulgu da algılanan eğitim performansının ve
etkileşim performansının hem mesleki kazanım algısına hem de davranışsal niyet değişkenine anlamlı etkisidir (p≤0,01). Bu bulgu,
Severt vd. (2007)’nin eğitimsel faydalar performansının, memnuniyet değişkenine anlamlı etkisinin olduğu, Wang (2010)’ın araştırmasındaki, eğitim ve etkileşim performansından
oluşan “algılanan performans” değişkeninin
memnuniyet üzerinde anlamlı etkiye sahip
olduğu, Lee (2016)’nin “bilgi kaynakları” ve
“eğitimsel fayda” performanslarının, memnuniyetlerinde anlamlı etkiye sahip olduğu,
Benli vd. (2017)’nin “eğitim ve sosyalleşme”
ve “seminer ekibi performansı” değişkenlerinin katılımcıların memnuniyetleri ve davranışsal niyetleri üzerinde anlamlı etkiye sahip
olduğu bulgularıyla benzerlik göstermektedir.
Buna karşın alanyazındaki 2 araştırmanın
bulgularına göre eğitim performansının katılımcıların memnuniyetlerine anlamlı etkisinin
olmadığı bulgulanmıştır. Buna göre, Kim ve
Malek (2017)’in medikal sempozyumu örnekleminde gerçekleştirdiği araştırmada “bireysel/profesyonel gelişme” değişkenin memnuniyet üzerinde anlamlı etki göstermesine karşın, eğitim uygulamalarının performansının
ölçüldüğü “programın içeriği” değişkeninin
memnuniyet üzerinde anlamlı etkisi olmadığı
ifade edilmiştir. Benzer şekilde Yi vd.
537
(2018)’nin Kültür Fuarı katılımcıları örnekleminde gerçekleştirdiği araştırmasında, katılımcıların iletişim ve bilişsel öğrenme gibi
motivasyonlarından oluşan “itici motivasyon”
faktörünün ne etkinliğe güven (kalite performansı) ne de etkinlik sadakati değişkenleri
üzerinde anlamlı etkisi olmadığı tespit edilmiştir.
Son olarak bu araştırmada memnuniyet değişkeni yerine kullanılan “mesleki kazanım” değişkeninin, algılanan etkinlik performansı ile davranışsal niyet arasında kısmi
aracılık etkisi olduğu ortaya koyulmuştur
(p≤0,01). Bu bulgu, memnuniyetin aracı değişken olarak kullanıldığı araştırmaların (Severt vd., 2007; Wang, 2010; Benli vd., 2017;
Wu vd., 2017; Kim ve Malek, 2017; Talebpour
vd., 2017) bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Buradan hareketle, eğitim ve bilimsel
etkinlikler bağlamında mesleki kazanım değişkeninin, etkinlik memnuniyetine bir alternatif olarak kullanılabileceği ya da seminer
memnuniyeti değişkeninin bir öncülü olarak
modellere dâhil edilebileceği önerilebilir.
Uygulayıcılara Yönelik Çıktılar
Araştırma, alanyazına yönelik çıktılarına ek olarak, etkinlik düzenleyicilerine yönelik çeşitli öneriler sunmaktadır. Buna göre,
mesleki kazanım algısının ön planda olduğu
eğitim etkinliklerinin düzenlenmesi söz konusu olduğunda, etkinliği organize edenlerin
etkinlik öncesinde ve sonrasında katılımcılar
ile etkileşim konusuna ve sunulan eğitimin
niteliğine büyük önem vermesi gerekmektedir. Gerçekleştirilen önceki çalışmalar ve bu
araştırmanın bulgularından hareketle, katılımcıları memnun etmenin yolu, etkinliğin
gerçekleşeceği destinasyon ya da konaklama
işletmesine yönelik abartılı reklamlardan ziyade, katılım amacına yönelik etkili bir iletişim ve sosyal olanakların yaratıldığı bir atmosferde nitelikli bir eğitim sunumundan
geçmektedir. Organizasyondan sorumlu birimler, ulaşım sorunu olmayan herhangi bir
destinasyonda ve eğitim olanaklarına ilişkin
538
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
temel sorunların olmadığı tesislerde eğitimsel
ve bilimsel etkinlikler düzenleyebilirler. Tutundurma faaliyetleri açısından destinasyonun beğenilirliği, konaklama işletmelerinin
hizmet kalitesi gibi unsurlara aşırı odaklanılması kaynakların boşa kullanımı anlamına
gelebilir. Bunlardan ziyade, eğitimci niteliği
ve eğitim materyallerinin zenginliği gibi unsurlara odaklanılması, katılımcıların gerek
mesleki kazanım algıları gerekse de tekrar
tercih etme gibi davranışsal niyetlerini daha
olumlu etkileyecektir. İnsanların yeni şeyler
öğrenme amacıyla gittikleri etkinliklerde bulundukları destinasyonun ve konaklama rahatlığının birincil öncelik olmaması oldukça
anlaşılır durumlardır.
KAYNAKÇA
Allied Industry Research (2018). MICE Industry by Event Type. Erişim Tarihi: 05
Kasım
2018,
https://www.alliedmarketresearch.com/
MICE-industry-market
Alpar, R. (2012). Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve
Geçerlik-Güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
Argan, M. T. ve Yüncü, D. (2015). Etkinlik
Pazarlama Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Benli, S., Güler, O., Dalgıç, A. ve Akdağ, G.
(2017). Bilimsel Etkinlik Katılımcılarının
Algıladıkları Performans, Memnuniyet
ve Davranışsal Eğilimleri Arasındaki
İlişkilerin İncelenmesi. 4th International
Congress of Tourism & Management Researches, 12-14 May 2017. 633-656.
Çakıcı, A. C. (2017). Toplantı Yönetimi. Kongre,
Konferans, Seminer ve Fuar Organizasyonları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk,
Ş. (2010). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli Istatistik - Spss ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
Getz, D. and Frisby, W. (1988). Evaluating
Management Effectiveness in Community-Run Festivals. Journal of Travel Re-
search, 27(1), 22-27.
Getz, D. and Page, S. J. (2015). Progress and
Prospects for Event Tourism Research,
Tourism Management, 1-39.
Getz, D. (1991). Festivals, Special Events and
Tourism. New York: Van Nostrand Reinhold.
Getz, D. (1997). Event Management & Event
Tourism. Cognizant Communication
Corporation: USA.
Getz, D. (2008). Event Tourism: Definition,
Evolution, and Research, Tourism Management 29, 403-428.
Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J. and Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data
Analysis (Seventh Edition), PrenticeHall.
Han, X., Kwortnik Jr, R. J. and Wang, C.
(2008). Service Loyalty: An Integrative
Model and Examination Across Service
Contexts. Journal of Service Research,
11(1), 22-42.
Heenan, D. (1978). Tourism and the Community: A Drama in Three Acts. Journal of
Travel Research, 16(4), 30-32.
ICCA (2018). ICCA Statistics ReportCountry
& City Rankings Public Abstract. Erişim
Tarihi:
10
Eylül
2018,
https://www.iccaworld.org/dcps/doc.cf
m?docid=2082.
Kalaycı, S. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5. Baskı. Ankara: Asil Yayıncılık.
Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi.
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karasu T. (1985). Kongre turizmi ve Türkiye.
Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayınları,
58.
Kim, W. and Malek, K. (2017). Understanding
the relationship among
motivation to attend, satisfaction, and
loyalty of medical convention attendees. Journal of Convention & Event Tourism, 18(4), 282-30.
Kwortnik Jr, R. J. and Han, X. (2011). The influence of guest perceptions of service
fairness on lodging loyalty in China.
Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü
Cornell Hospitality Quarterly, 52(3), 321332.
Lee, D. H. (2016). Analyzing the Motivation,
Perceived Performance, and Satisfaction of Exhibition Attendees. International Journal of Tourism and Hospitality Research, 30(4), 45-55.
Mair, J. and Thompson, K. (2009). The UK
Association Conference Attendance
Decision-Making Process. Tourism Management, 30(3), 400-409.
Mallen, C. and Adams, L. J. (2008). Sport, Recreation and Tourism Event Management:
Theoretical and Practical Dimensions. Routledge.
Masterman, G. (2009). Strategic Sports Event
Management An International Approach.
Elsevier Butterworth-Heineman.
Maxham III, J. G. and Netemeyer, R. G. (2002).
Modeling customer perceptions of
complaint handling over time: the effects of perceived justice on satisfaction
and intent. Journal of Retailing, 78(4),
239-252.
McCollough, M. A., Berry, L. L. and Yadav,
M. S. (2000). An empirical investigation
of customer satisfaction after service failure and recovery. Journal of service research, 3(2), 121-137.
Oliver, R. L. (1981). Measurement and evaluation of satisfaction processes in retail
settings. Journal of Retailing, 27(3), 25-48.
Richins, M. L. (1983). Negative word-ofmouth by dissatisfied consumers: a pilot study. The Journal of Marketing, 6878.
Ryu, K. and Lee, J. S. (2013). Understanding
Convention Attendee Behavior From
the Perspective of Self-Congruity: The
Case of Academic Association Convention. International Journal of Hospitality
Management, 33, 29-40.
Schumacker, R. E. and Lomax, R. G. (2004). A
Beginner's Guide to Structural Equation
Modeling. Psychology Press.
539
Sekeran, U. and Bougie, R. (2013). Research
methods for business. A skill-building approach. West Sussex: John Wiley.
Severt, D., Wang, Y., Chen, P. J. and Breiter,
D. (2007). Examining the Motivation,
Perceived Performance, and Behavioral
Intentions of Convention Attendees:
Evidence From a Regional Conference.
Tourism Management, 28(2), 399-408.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
Talebpour, M., Ghaderi, Z., Rajabi, M., Mosalanejad, M.
and Sahebkaran, A. M. (2017). Service
quality aspects and sports scientific
conventions:
An experience from Iran. Journal of Convention & Event Tourism, (18)4, 260-281.
Tekbıyık, A., Şeyihoğlu, A., Sezen Vekli, G. ve
Birinci Konur, K. (2013). Aktif öğrenmeye dayalı bir yaz bilim kampının öğrenciler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 6(1), 1383-1406.
UIA (2018). Union of International Associations 2018 International Meetings Statistics Report. Erişim Tarihi: 12 Temmuz
2018,
https://uia.org/sites/uia.org/files/misc_p
dfs/pubs/UIA_2018_International_Meet
ings_Statistics_Report_PR18.pdf
UNWTO (2018). Tourism Highlights 2018.
Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2018,
https://www.slovenia.info/uploads/dok
umenti/unwto_tourism_highlights_2018.pdf
Ural, A. ve Kılıç, İ. (2006). Bilimsel Araştırma
Süreci ve SPSS ile Veri Analizi: SPSS
10.0-12.0 for Windows. Detay Yayıncılık:
Ankara.
Wang, X. (2010). Understanding Convention
Attendees' Satisfaction and Return Intention. Doctoral dissertation, The Hong
Kong Polytechnic University.
540
Ozan Güler & Ali Dalgıç & Sercan Benli & A. Celil Çakıcı
Wu, H. C., Cheng, C. C. and Hong, W. (2017).
An empirical analysis
of green convention attendees' switching intentions. Journal of Convention &
Event Tourism, (18)3,159-190.
Yılmaz, V. ve Çelik, E. H. (2009). Lisrel ile Yapısal Eşitlik Modellemesi 1, Temel Kavramlar, Uygulamalar, Programlama. Ankara:
Pegem Akademi.
Yi, X., Fu, X., Jin, W. and Okumus, F. (2018).
Constructing a model of exhibition attachment: Motivation, attachment, and
loyalty. Tourism Management, 65, 224236.
Zeithaml, V. A., Berry, L. L. and Parasuraman,
A. (1996). The Behavioral Consequences
of Service Quality. The Journal of Marketing, 31-46.
Zhang, J. Dewald, B. and Neirynck, B. C.
(2009). Experiential Values for Casino
Hotels in Macao. Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism, 10,
75-92.
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
Güler, O.; Dalgıç, A.; Benli, S. ve Çakıcı, A. C. (2018). Bilimsel Eğitim Etkinliklerinde Algılanan
Performans ile Davranışsal Niyet Arasındaki İlişkide Mesleki Kazanımın Rolü, Jass Studies-The
Journal
of
Academic
Social
Science
Studies,
Doi
number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7928, Number: 72 Autumn III 2018, p. 521-540.