Pojęcie broni palnej

R. Rejmaniak Rafał Rejmaniak Pojęcie broni palnej Streszczenie Przedmiotem opracowania jest analiza definicji legalnej broni palnej zawartej w art. 7 ust. 1 ustawy o broni i amunicji. Opracowanie niniejsze stanowi polemikę do tez wysuniętych przez P. Grzegorczyka i Z. Wardaka w artykule „Pojęcie broni palnej w prawie karnym”, które ukazało się w 10 numerze „Prokuratury i Prawa” z 2017 r. Autorzy przytoczonego opracowania, stawiają tezę, że ze względu na istotne zmiany w treści definicji legalnej broni palnej, wykorzystywanie jej do budowy norm prawnych na gruncie prawa karnego prowadziłoby do absurdu i proponują w tym zakresie wykorzystanie kryminalistycznej definicji broni palnej. Autor niniejszego opracowania poddaje analizie poszczególne elementy legalnej definicji broni palnej wskazujące konstytutywne cechy takiej broni, co prowadzi do wniosków, że w istocie definicja ta w dużym stopniu zbieżna jest rozumieniem „broni palnej” przyjmowanym w nauce kryminalistyki. Samo zaś wykorzystanie definicji legalnej „broni palnej” na gruncie kodeksu karnego jest dopuszczalne i nie prowadzi do skutków niedających się zaakceptować z perspektywy założenia racjonalności prawodawcy. W opracowaniu „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” opublikowanym w październikowym numerze „Prokuratury i Prawa” z 2017 r.1 Autorzy zawarli tezy, że obecnie funkcjonująca w ustawie o broni i amunicji2 definicja broni palnej jest odmienna niż rozumienie tego pojęcia przyjęte na gruncie kryminalistyki. Ze względu na radykalne rozbieżno ci tych definicji, Autorzy stwierdzają, że uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. I KZP 39/033 zdezaktualizowała się po P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, Pojęcie broni palnej w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2017, nr 10, s. 85–99. 2 Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji, tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 1839 – dalej: u.b.a. 3 Uchwała 7 sędziów Sądu Najwy szego z dnia 29 września 2004 r., sygn. I KZP 39/03, Orzecznictwo Sądu Najwy szego – Izba Karna i Izba Wojskowa 2004, nr 2, poz. 13. 1 78 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej zmianie tre ci definicji ustawowej w 2011 r.4 Swoje rozważania Autorzy konkludują stwierdzeniem, iż de lege lata nie należy wykorzystywać definicji legalnej broni palnej w konstruowaniu norm prawa karnego, a oprzeć się należy na definicji kryminalistycznej. Celem niniejszego opracowania jest podjęcie polemiki z czę cią tez zaprezentowanych w przytoczonym opracowaniu. Na wstępie rozważań poczynić należy uwagę, że do wej cia w życie ustawy z 21 maja 1999 r. o broni i amunicji w prawie polskim brak było definicji tre ciowej pojęcia „broń palna”. Ze względu na zainteresowania badawcze kryminalistyki, to wła nie ta nauka stała się naturalnym rodowiskiem, gdzie kształtowało się pojęcie broni palnej wystarczająco precyzyjne na potrzeby prawa karnego. We wspomnianej ustawie po raz pierwszy wprowadzono definicję legalną broni palnej, okre lając cechy konstytutywne umożliwiające zakwalifikowanie danego przedmiotu jako desygnatu nazwy „broń palna”. Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 7 u.b.a., bronią palną było „niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo z elementu zastępującego lufę, a przez to do rażenia celów na odległo ć”. Definicja ta była w znacznej mierze zbieżna z poglądami głoszonymi w nauce kryminalistyki. Istotną różnicę za stanowiło objęcie zakresem definicji broni palnej również broni gazowej, zarówno poprzez okre lenie „wystrzelenia substancji” w definicji tre ciowej, jak i wskazanie broni gazowej jako broni palnej w niepełnej definicji zakresowej w art. 4 ust. 1 pkt 1 u.b.a.5 Ze względu na fakt, że definicja tre ciowa „broni palnej” znalazła się w ustawie o broni i amunicji, za w kodeksie karnym6 stypizowane zostały przestępstwa, w których broń palna stanowi znamię przedmiotowe, 4 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, Dz. U. Nr 36 poz. 195. 5 Rozwiązanie spotkało się z krytyką ze strony przedstawicieli kryminalistyki. Zob. B. K u r z ę p a, Ustawa o broni i amunicji. Komentarz, Warszawa 2010, s. 74; M. N o w o e n n y, Przegląd definicji pojęcia „broń palna” z punktu widzenia prawa karnego i kryminalistyki, (w:) L. B o g u n i a (red.), Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. VII, Wrocław 2001, s. 233; L. S t ę p k a, Ustawa o broni i amunicji – uwagi krytyczne de lege lata i de lege ferenda, (w:) V. K w i a t k o w s k a - W ó j c i k i e w i c z (red.), Kryminalistyka dla prawa, prawo dla kryminalistyki, Toruń 2010, s. 222; M. K u l i c k i, Dowodowa problematyka współczesnej broni strzeleckiej, Kraków 2001, s. 31–37. 6 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 2204 ze zm. – dalej: k.k. Prokuratura i Prawo 4, 2018 79 R. Rejmaniak pojawił się problem ustalenia relacji ustawowej definicji legalnej do broni palnej jako znamienia czynu zabronionego. Problem ten komplikowało ponadto występowanie w kodeksie karnym pojęcia „broń palna” w dwóch rolach: jako przedmiotu czynno ci wykonawczej przestępstwa (art. 263 k.k.) oraz jako narzędzia przestępstwa (art. 159 k.k., art. 223 § 1 k.k., art. 280 § 2 k.k.). W literaturze pojawiły się trzy możliwe rozwiązania tej kwestii, które zostaną syntetycznie przedstawione poniżej. Pierwszy pogląd zakładał odrębno ć ustawy o broni i amunicji od kodeksu karnego. Akty te, zdaniem przedstawicieli tego stanowiska, są od siebie niezależne i nie należy automatycznie przekładać definicji z jednego aktu prawnego do drugiego. Mają one bowiem inne cele do osiągnięcia. Ustawa o broni i amunicji okre la administracyjnoprawne warunki uzyskania pozwolenia na broń, za kodeks karny okre la typy czynów zabronionych jako przestępstwa. O ograniczeniu legalnej broni palnej jedynie do obszaru ustawy o broni i amunicji, ostatecznie rozstrzygać miałoby użycie zwrotu „w rozumieniu ustawy” w definicji z art. 7 ust. 1 u.b.a.7 Drugie z proponowanych stanowisk zakłada, że wykorzystanie definicji legalnej broni palnej z ustawy o broni i amunicji jest konieczne aby skonstruować normy sankcjonowane związane z art. 263 k.k. Zdaniem przedstawicieli tego poglądu, zawarta w art. 263 § 2 k.k. klauzula normatywna „bez zezwolenia” nakazuje odniesienie się do aktu prawnego, który okre la owe zezwolenia. Innymi słowy, by odróżnić, czy posiadanie okre lonej broni palnej stanowi czyn zabroniony, czy nie, konieczne jest sięgnięcie do aktu normatywnego, który okre la warunki zgodnego z prawem posiadania takiego przedmiotu8. Co więcej, zgodnie z dyrektywami wykładni językowej, jeżeli dany akt normatywny nie definiuje pojęcia, które zostało w nim użyte, należy w pierwszej kolejno ci sięgnąć do aktu normatywnego podstawowego dla danej dziedziny regulacji9. W tym przypadku podstawowym aktem prawnym jest ustawa o broni i amunicji. Przedstawiciele tego poglądu dostrzegając jednak podwójną rolę broni palnej w różnych typach przestępstw, twierdzą, że wykorzystanie definicji ustawowej powinno zostać ograniczone jedynie do przestępstw, w których stanowi ona przedmiot czynno ci wykonawczej. W przypadkach za , gdzie broń palna występuje w roli narzędzia przeZob. Z. J e l e ń, Pojęcie broni palnej, Prokuratura i Prawo 2002, nr 5, s. 67–68. Zob. W. W o l t e r, Klauzule normatywne w przepisach karnych, Krakowskie Studia Prawnicze 1969, nr 3, s. 27. 9 Zob. M. Z i e l i ń s k i, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012, s. 212. 7 8 80 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej stępstwa należałoby przyjąć kryminalistyczną wersję definicji broni palnej10. Rozróżnienie to wynika z założenia, że w przypadku przestępstw, w których broń palna stanowi narzędzie, powinna ona być niebezpieczna in concreto, za w przypadku broni palnej jako przedmiotu czynno ci wykonawczej do poniesienia odpowiedzialno ci karnej wystarcza już, że broń taka jest niebezpieczna in abstracto. Stanowi to, zdaniem przedstawicieli tego poglądu, uzasadnienie wystarczające do odej cia od zakazu wykładni homonimicznej. Trzecie stanowisko uzasadnia konieczno ć wykorzystania definicji ustawowej broni palnej do okre lania znamion przestępstwa z art. 263 § 2 k.k. w taki sam sposób jak drugi z zaprezentowanych poglądów. Przedstawiciele tej koncepcji uznają jednak, że podwójna rola broni palnej na gruncie kodeksu karnego nie jest argumentem pozwalającym odrzucić zakaz wykładni homonimicznej, co oznacza przyjęcie jednolitego rozumienia tego pojęcia na gruncie całego kodeksu karnego11. Przedstawiciele tego stanowiska budują więc pewną kilkuelementową konstrukcję relacji pomiędzy ustawą o broni i amunicji a kodeksem karnym:  w Kodeksie karnym brak jest definicji legalnej broni palnej,  zgodnie z dyrektywami wykładni językowej, znaczenia pojęcia broni palnej należy poszukiwać na gruncie aktu normatywnego podstawowego dla danej problematyki, którym w tym przypadku będzie ustawa o broni i amunicji,  w ustawie o broni i amunicji znajduje się definicja legalna broni palnej, Uwzględnienie wspomnianych powyżej dyrektyw wykładni wzmocnionych użytą w art. 263 § 2 k.k. klauzulą normatywną nakazuje przyjęcie, że definicja legalna broni palnej ma zastosowanie również na gruncie art. 263 § 2 k.k. Zastosowanie kolejnej dyrektywy wykładni – zakazu wykładni homonimicznej – nakazuje uznać, że definicja legalna broni palnej ma zastosowanie również do budowania norm prawnych na gruncie pozostałych przepisów kodeksu karnego. Przedstawiciele tego stanowiska podnoszą, że nadanie różnego znaczenia pojęciu „broń palna”, które występuje w roli przedmiotu czynno ci wykonawczej i w roli narzędzia przestępstwa, prowadzi do absurdu. ZaPostanowienie Sądu Najwy szego z dnia 4 listopada 2002 r., sygn. V KKN 376/01, Orzecznictwo Sądu Najwy szego – Izba Karna i Izba Wojskowa 2003, nr 1–2, poz. 12; Wyrok Sadu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 grudnia 2001 r., sygn. II AKa 269/01, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2002, nr 1, poz. 17. 11 R. A. S t e f a ń s k i, Glosa do postanowienia z dnia 4 listopada 2002 r., sygn. V KKN 376/01, Państwo i Prawo 2003, nr 7, s. 126. 10 Prokuratura i Prawo 4, 2018 81 R. Rejmaniak chowanie bowiem osoby, która posiada bez zezwolenia broń gazową i będzie posługiwać się nią podczas rozboju należałoby zakwalifikować jako posiadanie broni palnej bez zezwolenia (art. 263 § 2 k.k.), ale już nie jako rozbój w typie kwalifikowanym, a w typie podstawowym (art. 280 § 1 k.k.). Ten sam przedmiot więc na gruncie kodeksu karnego jednocze nie byłby i nie byłby bronią palną. Problem relacji definicji legalnej broni palnej zawartej w ustawie o broni i amunicji Sąd Najwyższy rozstrzygnął w uchwale z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. I KZP 39/03, w której zajął trzecie z prezentowanych stanowisk12. Legalna definicja tre ciowa broni palnej zmieniona została dwukrotnie. Pierwszej zmiany dokonano ustawą nowelizująca z dnia 14 lutego 2003 r.13 Zmiana polegała na dodaniu definicji broni palnej alarmowej i sygnałowej. Dostrzeżono bowiem, że taka broń nie posiada wszystkich cech konstytutywnych wskazanych w definicji legalnej broni palnej14. Druga zmiana, o wiele istotniejsza z perspektywy niniejszego opracowania, spowodowana była nowelizacją ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Od wejcia w życie tej nowelizacji, broń palna zdefiniowana została jako „każda przeno na broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego”, dodano również art. 7 ust. 1a u.b.a., w którym wyja niono, że przedmiotem dającym się przystosować do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego jest taki przedmiot, który ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może być łatwo przerobiony w celu miotania. Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” dostrzegli przy tym, że nowelizacja z 2011 r. miała na celu implementację Dyrektywy Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i po- Stanowisko to Sąd Najwy szy w swoich orzeczeniach utrzymuje równie po nowelizacji ustawy o broni i amunicji w 2011 r. – zob. postanowienie Sądu Najwy szego z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. IV KK 10/13, Lex nr 1504581. W zakresie zastosowania innych przepisów ustawy o broni i amunicji na gruncie kodeksu karnego zob. wyrok Sądu Najwy szego z dnia 21 stycznia 2015 r., sygn. IV KK 343/14, Lex nr 1628956. 13 Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz o zmianie ustawy o Biurze Ochrony Rządu, Źz. U. Nr 52, poz. 451. 14 Uzasadnienie Rządowego Projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji z dnia 24 pa dziernika 2002 r. (Źruk nr 1048), oficjalna witryna internetowa Sejmu, http://orka.sejm.gov.pl/Źruki4ka.nsf/wgdruku/1048/$file/1048.PŹŻ, s. 20 (dostęp w dniu 8 stycznia 2018 r.). 12 82 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej siadania broni15 zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r.16, stwierdzili jednak, że mechaniczne przenoszenie tre ci dyrektywy do polskiego porządku prawnego nie jest rozwiązaniem prawidłowym, gdyby tak miało bowiem być, to prawodawca europejski wydałby bezpo rednio wiążące rozporządzenie, a nie dyrektywę17. Do tezy tej należy poczynić kilka uwag komentarza. Dyrektywa jest swoistym źródłem prawa Unii Europejskiej, bowiem aby jej regulacje znalazły się w krajowym porządku prawnych konieczne jest jej implementowanie poprzez wydanie krajowych aktów prawnych. Ta cecha dyrektywy wynika z jej charakteru, jest ona bowiem instrumentem ujednolicania prawa w państwach Unii Europejskiej. Wiąże ona co do rezultatu, pozostawiając za decyzję o sposobie osiągnięcia wyznaczonego skutku prawodawcy krajowemu18. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawodawca krajowy pewną czę ć tre ci dyrektywy wykorzystał bezpo rednio w przepisach prawa krajowego. Nietrafnym wydaje się za oczekiwanie od prawodawcy krajowego, aby nie korzystał z tre ci dyrektywy podczas jej implementowania. Niekiedy wręcz, przez poziom szczegółowo ci dyrektywy, zakres swobody krajowego prawodawcy jest w dużym stopniu ograniczony19. Nie można również tracić z pola widzenia faktu, że definicja broni palnej okre lona w dyrektywie nie została przeniesiona mechaniczne, a została zmodyfikowana poprzez objęcie nią również broni gazowej (dodanie zwrotu „lub substancji” do definicji ustawowej) oraz usunięcie wymogu, aby przedmiot dający się łatwo przystosować miał wcze niej kształt broni palnej. W związku z powyższym, zarzut, jakoby ustawodawca bezrefleksyjnie wprowadził definicję broni palnej zamieszczoną w dyrektywie do polskiego porządku prawnego, wydaje się chybiony. Mimo krytyki sposobu implementacji dyrektywy, jak się wydaje, nie budzi wątpliwo ci Autorów opracowania twierdzenie, że definicja broni 15 Dyrektywa Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, 91/477/EWG, Dz. Urz. UE L 256/51. 16 Źyrektywa Parlamentu źuropejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. zmieniająca dyrektywę Rady 91/477/źWż w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, 2008/51/Wź, Dz. Urz. UE L 179/5. 17 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 91. 18 Zob. np. A. S z a c h o ń - P r z e n n y, ródła prawa Unii źuropejskiej, (w:) A. K u ś (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej w zarysie, Lublin 2012, s. 225–226; R. A d a m, M. S a f j a n, A. T i z z a n o, Zarys prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2014, s. 138– 139; J. M a l i s z e w s k a - N i e n a r t o w i c z, System Instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toruń 2010, s. 281. 19 R. A d a m, M. S a f j a n, A. T i z z a n o, op. cit., s. 138–139. Prokuratura i Prawo 4, 2018 83 R. Rejmaniak palnej ukształtowana nowelizacją z 2011 r. jest definicją wiążącą. Autorzy jednak ze względu na znaczne rozbieżno ci tej definicji z definicją kryminalistyczną ograniczają jej zastosowanie jedynie do ustawy o broni i amunicji. To wła nie nowelizacja z 2011 r. stanowiła asumpt do wysunięcia przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” tezy, że ze względu na zmianę normatywną uchwała Sądu Najwyższego została zdezaktualizowana. Definicji tej Autorzy zarzucili zignorowanie przyjętego w kryminalistyce rozumienia broni palnej poprzez:  brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, broni palnej jako niebezpiecznego dla życia lub zdrowia człowieka urządzenia,  brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolno ci broni do wystrzelenia pocisku z lufy albo elementu ją zastępującego,  brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolno ci broni do rażenia na odległo ć,  brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolno ci do wystrzeliwania pocisku (wskutek spalania się materiału miotającego)20. Wypada przytoczone zarzuty poddać analizie i zbadać, czy rzeczywicie definicja legalna tak znacząco obiega od definicji kryminalistycznej, że nie jest możliwe jej wykorzystanie na potrzeby prawa karnego. W dalszej czę ci niniejszego opracowania przyjęto wła ciwe dla derywacyjnej koncepcji wykładni założenie omnia sunt interpretanda21. Sam za proces poddania wykładni definicji legalnej jest dopuszczalny, gdyż definicja taka jest przepisem prawnym, a z definicji tej odtwarza się normę prawną nakazującą uwzględniać okre lone znaczenie danego zwrotu przy wykładni przepisów prawnych, w których zwrot taki występuje22. Broń palna jako urządzenie niebezpieczne dla życia lub zdrowia człowieka Pierwszy z przytoczonych zarzutów dotyczy braku wskazania niebezpieczno ci dla życia i zdrowia jako cechy definicyjnej broni palnej. Choć Autorzy opracowania wskazują, że „znamię niebezpieczeństwa imma20 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 90–91. Źerywacyjna koncepcja wykładni prawa odrzuca bowiem zało enie clara non sunt interpretanda, pojmowane jako konieczność eliminacji interpretacji wyrazu lub wyra enia, gdyby nie powodowało one u interpretatora adnych wątpliwości – zob. M. Z i e l i ń s k i, op. cit., s. 253. 22 Ibidem, s. 214–215. 21 84 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej nentnie wpisane jest w charakter tego urządzenia i jego przeznaczenia”23, to zauważyć należy, że w literaturze kryminalistyki występowały poglądy, że element niebezpieczno ci nie jest cechą naturalną broni palnej i nie należy go wynosić do rangi cechy konstytutywnej24. Kwestią problematyczną jest przy tym, jaki charakter powinno mieć niebezpieczeństwo, które stanowiłoby element definicji broni palnej. Jeżeli broń palna miałaby być niebezpieczna in concreto, to w prosty sposób można byłoby uniknąć odpowiedzialno ci za nielegalne jej posiadanie. Jeżeli za cechą broni palnej jest niebezpieczeństwo in abstracto (jak się wydaje, o ten rodzaj niebezpieczeństwa chodzi Autorom), to posługiwanie się bronią palną niezaładowaną podczas rozboju powodować będzie odpowiedzialno ć za typ kwalifikowany rozboju25. W przypadku „innych urządzeń”, które nie są tak niebezpieczne in abstracto jak typowa broń palna, a również zostają na mocy definicji zaliczone do kategorii broni palnej sprawa ma się nieco inaczej. Na gruncie definicji broni palnej, wskazującej niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia jako cechę konstytutywną (jak w pierwotnej tre ci art. 7 u.b.a.), przedmioty takie jak rewolwery strzelające gumowymi kulami, przystosowane i skonstruowane tylko do tego rodzaju amunicji, których użycie może spowodować zasinienia lub podbiegnięcia krwawe również mogły być potencjalnie kwalifikowane jako broń palna26. Jak sami Auto23 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 91. S. A d a m c z a k, autor definicji broni palnej, która spotkała się z aprobatą przedstawicieli kryminalistyki, broń palną rozumiał jako „przyrząd (urządzenie), w którym sprę one gazy, powstałe podczas spalania się materiału miotającego, wyrzucają pocisk (pociski) z lufy lub elementu ją zastępującego” – zob. S. A d a m c z a k, Pojęcie broni palnej, Problemy Kryminalistyki 1967, nr 66, s. 207. Co więcej, autor ten do próby wzbogacenia swojej definicji cechą zdolności ra enia człowieka przez B. Z a j ą c a odniósł się krytycznie, stwierdzając, e kryterium to przesuwa definicję broni palnej na pocisk i zbędne jest wskazywanie przeznaczenia broni oraz ograniczenie zdolności ra enia tylko do człowieka – zob. S. A d a m c z a k, Retrospektywne spojrzenie na definicję broni palnej, Słu ba MO 1974, nr 4–5, s. 709. 25 Zob. np. M. Ź ą b r o w s k a - K a r d a s, P. K a r d a s, Komentarz do art. 280 k.k., (w:) A. Z o l l (red.), Kodeks Karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278–363, Warszawa 2016, s. 135. 26 Badanie zasadności bąd niezasadności kwalifikacji takich rewolwerów jako broni palnej przekracza ramy niniejszego opracowania. Wydaje się jednak, e problem ten nie wynika z ukształtowania aktualnej definicji legalnej broni palnej, a raczej z braku zgodności co do zasady działania przedmiotu badania. Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne broń taką jak Zoraki K–10 i Keseru K–10 kwalifikuje jako broń palną alarmową ju od 2008 r. – zob. Opinie Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego z dnia 17 czerwca 2008 r. nr BE–596/08 i z dnia 20 pa dziernika 2010 r. nr BE–684/10 (definicja broni palnej alarmowej nie została znowelizowana), zaś organy Policji i część dok24 Prokuratura i Prawo 4, 2018 85 R. Rejmaniak rzy opracowania wskazują w przypisie 3027, wyjątkowo i w niesprzyjających okoliczno ciach urządzenie takie może spowodować mierć. Urządzenia takie więc mogą powodować niebezpieczeństwo zbliżone do powodowanego przez broń gazową, sygnałową czy alarmową, których normalne użycie nie powinno stanowić zagrożenia dla życia lub zdrowia, a de lege lata są one zaliczane do kategorii broni palnej28. Wydaje się, że zmiana definicji broni palnej wcale nie musi oznaczać rezygnacji z niebezpieczno ci jako cechy konstytutywnej broni palnej. Zauważyć bowiem należy, że broń palna zdefiniowana została jako „przeno na broń lufowa”. To wła nie użycie okre lenia „broń” sugeruje pewien minimalny stopień niebezpieczno ci in abstracto, którym powitryny przyjmuje, e jest to broń palna określona w art. 7 ust. 1 u.b.a., gdy miota pocisk w wyniku działania materiału miotającego. Przedmioty te były więc kwalifikowane ju jako broń palna przed zmianą definicji legalnej. Osią sporu jest, czy mo na uznać przedmiot taki za broń palną alarmową o kalibrze 6 mm. Innymi słowy – czy na jej legalne posiadanie wymagane jest pozwolenie, czy nie. Na marginesie dodać nale y, e niezasadne jest kwalifikowanie tych rewolwerów jako przedmiotów dających się przystosować do miotania poprzez wzmocnienie nabojów nawa ką prochu. Takie działanie nie jest przerabianiem broni, a modyfikowaniem amunicji. Odnośnie kwalifikacji prawnej rewolwerów gumowych – zob. K. Ć w i k, H. J u s z c z y k, Kwalifikacja ustawowa rewolwerów KESERU K–10 i ZORAKI K–10 pod kątem legalności ich posiadania na terenie Polski, Problemy Kryminalistyki 2013, nr 279, s. 54–56. Kolejną kwestią niezbędną do ustalenia charakteru prawnego tych przedmiotów jest rozstrzygnięcie, czy przedmioty te zdolne są do miotania pocisków lub substancji wskutek działania materiału miotającego, w znaczeniu nadanym pojęciu „materiał miotający” w języku specjalistycznym. Stwierdzenie takiej zdolności powodowałoby takie same skutki zarówno przy wykorzystaniu pierwotnej, jak i aktualnej definicji legalnej broni palnej. Zob.: M. K u l i c k i, L. S t ę p k a, Prawne i kryminalistyczne pojęcie broni strzeleckiej w świetle zmian przepisów ustawy o broni i amunicji, (w:) A. A d a mski, J. B o j a r s k i, P. C h r z c z o n o w i c z, M. L e c i a k (red.), Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga jubileuszowe Profesora Mariana Żilara, t. II, Toruń 2012, s. 443–446; Z. B o g u s z, P. G r z e g o r c z y k, W. T h i e l, Z. W a r d a k, Kryminalistyczna problematyka broni akustyczno-pneumatycznej, (w:) M. G o c, E. G r u z a, T. T o m a s z e w s k i, Co nowego w kryminalistyce – przegląd zagadnień z zakresu zwalczania przestępczości, Warszawa 2011, s. 35–36; P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, Glosa do wyroku Sądu Najwy szego z dnia 30 czerwca 2016 r., sygn. II KK 47/16, Studia prawnoustrojowe 2017, nr 36, s. 161–162; wyrok Sądu Najwy szego z dnia 30 czerwca 2017 6 r., sygn. II KK 47/16, Lex nr 2077541; postanowienie Sądu Najwy szego z dnia 4 listopada 2015 r, sygn. III KK 122/15, Lex nr 1941895. 27 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 90. Por. badania przeprowadzone, (w:) M. K u l i c z k o w s k i, H. J u s z c z y k, Uszkodzenia spowodowane pociskami wystrzeliwanymi z rewolwerów ZORAKI R1 mod. 10–K kal. 6 mm/10 mm, Problemy Kryminalistyki 2015, nr 290, s. 21–34. 28 Zob. badania prowadzone w Instytucie Medycyny Sądowej Uniwersytetu w Kopenhadze przytaczane, (w:) J. K a s p r z a k, Broń obezwładniająca, Mińsk Mazowiecki 1991, s. 28–29. 86 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej nien charakteryzować się przedmiot, aby mógł zostać uznany za broń palną29. „Broń” jest bowiem przez Słownik języka polskiego definiowana jako „narzędzie walki, przedmiot służący do obrony własnej lub do atakowania nieprzyjaciela, oręż”30. Wydaje się więc, że w tym okre leniu implicite zawarty jest wymóg minimalnego poziomu niebezpieczno ci dla życia lub zdrowia. Za takim rozumieniem broni przemawia również definicja zakresowa zawarta w art. 4 u.b.a. Co więcej, cecha niebezpieczno ci broni palnej uwypuklana jest również na gruncie kodeksu karnego. W tych bowiem typach przestępstw, gdzie broń palna stanowi narzędzie przestępstwa, występuje zwrot „broń palna, nóż lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot”. Również więc kodeks karny nakazuje uznanie za broń palną przedmiotu, który zawiera w sobie pewien ładunek niebezpieczeństwa. Co więcej, niebezpieczno ć broni palnej, obok noża, stanowi również kryterium oceny niebezpieczno ci innych przedmiotów, przy czym chodzi tu o niebezpieczno ć in abstracto31. Oceny stopnia niebezpieczno ci broni palnej in concreto dokonywać będzie za sąd. Skutki tej oceny mogą objawiać się w sędziowskim wymiarze kary za popełnienie konkretnego czynu, a nawet w przyjęciu znikomej społecznej szkodliwo ci czynu. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że sam fakt niewyrażenia wprost w redakcji definicji broni palnej elementu jej niebezpieczno ci, nie oznacza, że ta cecha broni palnej przez ustawodawcę została pominięta. Zdolność broni palnej do wystrzelenia pocisku z lufy albo elementu ją zastępującego Kolejny zarzut prezentowany przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” dotyczy zmiany definicji legalnej poprzez usunięcie jej fragmentu dotyczącego objęcia pojęciem broni palnej również broni, w których nie występuje lufa, a jaki zastępujący ją element. Problem ten dostrzegany i podnoszony był już w literaturze. Jako przykład takiego przedmiotu podaje się granatnik przeciwpancerny RPG–732, 29 R. R e j m a n i a k, Wyrabianie, handel i posiadanie broni palnej oraz amunicji w Polsce. Aspekty karnoprawne i kryminologiczne, Toruń 2017, s. 51. 30 E. S o b o l (red.), Mały słownik języka polskiego, Warszawa 2000, s. 66. 31 Zob. M. Ź ą b r o w s k a - K a r d a s, P. K a r d a s, op. cit., s. 136–137. 32 Zob. A. H e r z o g, Ustawa o broni i amunicji po nowelizacji, Prokuratura i Prawo 2011, nr 10, s. 66–67. Prokuratura i Prawo 4, 2018 87 R. Rejmaniak przedmiotami takimi mogą być, jak się wydaje, również pewne rodzaje rewolwerów33. Jest to niedomaganie definicji ustawowej, przez które uregulowaniom prawnym mogą wymykać się egzemplarze broni samodziałowej, konstrukcyjnie nieposiadające lufy. Również granatnik przeciwpancerny RPG–7 nie będzie kwalifikowany jako broń palna, niemniej jednak kwestię kwalifikacji prawnej posiadania amunicji do tej broni rozważać już należałoby w perspektywie art. 171 § 1 k.k. Amunicja ta zawiera bowiem materiał wybuchowy i zapalnik (przyrząd wybuchowy), a nie jest amunicją do broni palnej34. Autorzy opracowania, podnoszą również, że poza zakresem pojęcia broni palnej pozostaje także broń nieprzeno na – artyleryjska. Wydaje się, że rozwiązanie to było celowym zabiegiem ustawodawcy. Z jednej strony przyjął on rozumienie broni palnej jako przeno nej broni lufowej w lad za dyrektywą. Z drugiej za , ustawodawca polski zdaje się odróżniać broń palną od broni artyleryjskiej jako dwa odrębne rodzaje broni. wiadczy o tym aktualne brzmienie art. 3 pkt 1 ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego35, zgodnie z którym amunicja w tej ustawie rozumiana jest jako naboje wyposażone lub niewyposażone w materiały wybuchowe miotające pociski oraz lepą amunicję, wykorzystywane w broni palnej i w broni artyleryjskiej przeznaczonej do użytku cywilnego. Zdolność broni palnej do rażenia na odległość Kolejną różnicą pomiędzy definicją legalną broni palnej a definicją kryminalistyczną jest rezygnacja ze wskazania zdolno ci do rażenia na odległo ć jako cechy konstytutywnej broni palnej. Kryterium odległo ci uznawane było w doktrynie kryminalistyki jako podstawa do wykluczenia Znane są konstrukcje rewolwerów, które nie są wyposa one w lufę. Zob. A. B. u k, Rewolwery i pistolety. źncyklopedia współczesnej krótkiej broni palnej, Warszawa 2014, s. 567–568. 34 Zob. P. P e t a s z, Komentarz do art. 171 k.k., (w:) M. K r ó l i k o w s k i, R. Z a w ł o c k i (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz. Art. 117–221, Warszawa 2017, s. 421–422; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 marca 1997 r., sygn. II AKa 25/97, Prokuratura i Prawo 1997, nr 9, poz. 23. 35 Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do u ytku cywilnego, tekst jedn. Źz. U. 2017 r., poz. 283. Zob. tak e uzasadnienie zmiany w: Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do u ytku cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Źruk 275), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/ 0/F7571EF347C050B3C1257F640049A63A/%24File/275–c1.pdf, s. 6–7. 33 88 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej z zakresu broni palnej takich urządzeń jak aparaty do uboju bydła czy osadzaki kołków metalowych. Obecna definicja legalna za cechę konstytutywną broni palnej uznaje to, że broń taka „miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania”. Ustalenie znaczenia zwrotu „miotać” możliwe jest przy wykorzystaniu dyrektywy języka ogólnego. Sięgając do słownikowego brzmienia tego zwrotu, stwierdzić należy, że „miotać” oznacza „rzucać, ciskać czym daleko z wielką siłą”36. Cecha rażenia celów na odległo ć poprzez wystrzeliwanie pocisków lub substancji zastąpiona została miotaniem pocisków lub substancji. Dalej więc bronią palną nie będą ani aparaty do uboju bydła, ani osadzaki do kołków metalowych, nie miotają one bowiem pocisków lub substancji. W zakresie tej cechy więc nie nastąpiła zmiana normatywna, a jedynie zmiana redakcyjna przepisu37. Ważną zmianą jest natomiast objęcie definicją broni palnej broni, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania. Rozszerzono więc zakres tej definicji w stosunku do brzmienia pierwotnego (zdolno ć do wystrzelenia pocisku lub substancji). Poza bronią, która faktycznie jest używana („miota”), bądź w zamyle twórcy przeznaczona jest do miotania, choćby nie oddano z niej jeszcze strzału („jest przeznaczona do miotania”), bronią palną jest broń, która może dopiero zostać przystosowana do miotania. Bronią taką w my l art. 7 ust. 1a u.b.a. jest przedmiot, który ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może być łatwo przerobiony w celu miotania. Problemy interpretacyjne rodzi w szczególno ci trzecia grupa przedmiotów kwalifikowanych jako broń palna. Zestawienie bowiem tre ci art. 7 ust. 1 u.b.a. z art. 7 ust. 1a u.b.a. powoduje trudno ci z ustaleniem, czy przedmiot dający się przystosować musi być już przed przystosowaniem przeno ną bronią lufową, czy też tego wymogu nie musi spełnić38, co dostrzegają również Autorzy komentowanego opracowania39. Co więcej, w takim ujęciu definicji broni palnej pojawia się paradoks, bowiem przedmiot niebędący bronią palną, który może zostać przystosowany do miotania, staje się bronią palną wła nie ze względu na możliwo ć jego przystosowania do miotania (potencjalną). Przedmiot taki więc jednocze36 E. S o b o l (red.), op. cit., s. 463. O mo liwości zmiany przepisu bez zmiany normatywnej zob. T. G r z y b o w s k i, Wpływ zmian prawa na jego wykładnię, Warszawa 2013, s. 40–41. 38 A. H e r z o g, op. cit., s. 67–68. 39 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 92. 37 Prokuratura i Prawo 4, 2018 89 R. Rejmaniak nie jest i nie jest bronią palną – przyjęcie takiego rozumowania prowadziłoby więc do absurdu i zakwestionowania założenia o racjonalno ci prawodawcy. Aby tę materię uporządkować należy ustalić, czy przedmiot dający się łatwo przystosować do miotania musi być przed przystosowaniem przeno ną bronią lufową oraz jednoznacznie okre lić charakter takiego przedmiotu (czy jest bronią palną, czy nie). Analizując ten problem w pierwszej kolejno ci sięgnąć należy do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/51/WE z dnia 21 maja 2008 r. zmieniającej dyrektywy Rady 91/477/EWG w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, której implementacja spowodowała omawianą zmianę. Pozwala to na stwierdzenie, że definicja broni palnej w dyrektywie nie obejmuje broni gazowej. W preambule dyrektywy zmieniającej wskazano, że zmiana podyktowana jest m.in. konieczno cią objęcia definicją broni palnej również broni, która daje się przerobić na broń palną. Celem więc objęcia definicją broni palnej w dyrektywie również przedmiotów dających się przystosować do miotania (pocisków, a nie substancji), było objęcie pojęciem broni palnej również broni gazowej. Taka interpretacja pozwala na stwierdzenie, że przedmiot dający się przystosować do miotania pocisków musi przed przystosowaniem do miotania mieć już charakter przeno nej broni lufowej. Tak również sugeruje redakcja definicji zawarta w dyrektywie: „do celów niniejszej dyrektywy »broń palna« oznacza każdą przeno ną broń lufową, która (…) może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków (…)”. Uznanie więc, że każdy przedmiot (niebędący przeno ną bronią lufową), który może zostać łatwo przerobiony w celu miotania pocisków, jest bronią palną wykracza poza zakres definicji broni palnej sformułowanej w dyrektywie. Okre lenie charakteru przedmiotu dającego się przystosować do miotania również powinno za punkt wyj cia obrać definicję zawartą w dyrektywie. Przedmiot taki, będąc już przeno ną bronią lufową (która może co miotać, na co wskazuje posiadanie przez nią lufy), może być łatwo przystosowany do miotania pocisków (a nie substancji). Oznacza to, że w rozumieniu dyrektywy przedmiotem dającym się łatwo przystosować do miotania pocisków może być broń gazowa, jeżeli łatwe jest usunięcie z niej zabezpieczeń przed miotaniem pocisków (np. usunięcie przewężeń w lufie, bądź jej wymiana). Funkcja tej broni, polegająca na miotaniu substancji obezwładniającej, może zostać zamieniona na funkcję miotania pocisków. Broń taka już przed przystosowaniem zdolna jest do miotania, zmienia się jedynie „materiał”, który jest miotany. Takie rozumienie 90 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej dyrektywy wydaje się czynić zado ć założeniu racjonalno ci prawodawcy. Bronią palną będzie bowiem taka przeno na broń lufowa, która miota inny „materiał” niż pocisk, ale łatwo jej sposób działania może zostać wykorzystany do miotania także pocisków. Bronią palną w rozumieniu dyrektywy będzie więc broń gazowa, mimo że nie miota ona pocisków, a substancję gazową. Przej cie na grunt ustawy o broni i amunicji powoduje jednak istotne komplikacje. Po pierwsze rozszerzono definicję broni palnej o miotanie substancji, a więc wprost zaliczono broń gazową do kategorii broni palnej (do tej kategorii wprost zaliczono też broń sygnałową i alarmową). Okrelenie przedmiotu dającego się przystosować do miotania stało się więc bezprzedmiotowe. Niemniej jednak ustawodawca wprowadził również tę kategorię do definicji ustawowej. Po drugie, ustawodawca wprowadzając w art. 7 ust. 1a u.b.a. definicję przedmiotu dającego się przystosować do miotania, istotnie ją zmodyfikował. W rozumieniu dyrektywy bowiem „przedmiot uznaje się za dający się przystosować do miotania jednego lub wielu pocisków w wyniku działania materiału wybuchowego, jeżeliŚ – ma wygląd broni palnej, i – ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonana, może być łatwo przerobiona we wspomnianym celu”. W definicji tej mowa jest o możliwo ci łatwego przerobienia „we wspomnianym celu”, a więc przerobienia w celu miotania jednego lub wielu pocisków w wyniku działania materiału wybuchowego. Polski ustawodawca zrezygnował z wymogu, aby broń taka miała wygląd broni palnej, co jednak bardziej istotne, w definicji ustawowej okre lił możliwo ć łatwego przerobienia „w celu miotania”. Zmieniony więc został sens definicji. W rozumieniu dyrektywy przedmiotem dającym się przystosować do miotania pocisku jest przeno na broń lufowa, która ma zdolno ć miotania innych „materiałów” niż pociski, a przystosowanie polegać ma włanie na wykorzystaniu tej zdolno ci do miotania pocisków za pomocą materiału wybuchowego. W rozumieniu ustawy o broni i amunicji za przedmiotem takim jest przeno na broń lufowa, która może być przerobiona w celu miotania. Broń taka nie może przed przerobieniem posiadać zdolno ci do miotania pocisków lub substancji za pomocą materiału miotającego, bowiem wtedy należałoby ją zakwalifikować jako broń, która „miota” lub „jest przeznaczona do miotania” tych pocisków lub substancji. W ustawie o broni i amunicji powstał więc intrygujący twór w postaci przeno nej broni lufowej, która nie miota i nie jest przeznaczona do miotana ani pocisków, ani substancji, a która w łatwy sposób może zostać Prokuratura i Prawo 4, 2018 91 R. Rejmaniak przerobiona, aby takie „materiały” miotać. Wydaje się że ta kategoria broni jest zbiorem pustym. Trudno bowiem wskazać w rzeczywisto ci jaki przedmiot, który by miał tak okre lone cechy. Nie można jednak wykluczyć, że w przyszło ci pojawi się jaki obiekt, który mógłby do tej kategorii należeć. Nie wydaje się przy tym trafnym zaliczanie do tej kategorii broni palnej uszkodzonej lub niesprawnej, lecz którą w łatwy sposób można naprawić. Taka broń nie traci charakteru broni palnej40. Ponadto użyte przez ustawodawcę okre leniaŚ „przystosowana”41 (art. 7 ust. 1 u.b.a.) i „przerobiony”42 (art. 7 ust. 1a u.b.a.), wskazują, że przedmiotowi takiemu nadana zostaje cecha, którą pierwotnie posiadał. Pewnego komentarza wymaga również kwestia kategorii przeno nej broni lufowej, która jest przeznaczona do miotania. Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” wskazują, iż „brak kryterium, że ma to być narzędzie niebezpieczne, zdolne do rażenia celów na odległo ć, a jedynie m.in. przeznaczone do miotania powoduje objęcie zakresem tej definicji niezdolnych do wystrzału tzw. destruktów oraz dekonstruktów broni, które przecież zostały w chwili ich wyprodukowania przeznaczone do »miotania«, tyle że z uwagi na korozję lub pozbawienie cech użytkowych taką zdolno ć utraciły”43. Autorzy ci wskazują, że zastosowanie definicji ustawowej na gruncie kodeksu karnego prowadzić będzie do objęcia penalizacją urządzeń, które bronią palną nie są, co powodować miałoby absurdalne rezultaty, niedające się pogodzić z celami odpowiedzialno ci karnej44. Stwierdzić należy, że problem legalno ci posiadania destruktów i dekonstruktów jest nabrzmiałym problemem związanym z bronią palną. Co więcej, nie jest to problem powstały po wprowadzeniu nowego brzmienia definicji broni palnej45. Ramy niniejszeZob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 stycznia 2014 r., sygn. II AKa 228/13, Lex nr 1441569; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2007 r., sygn. II AKa 431/06, Lex nr 312513. 41 „Przystosować” to „dostosować coś, zrobić coś odpowiednim, stosownym do określonych potrzeb, warunków itp.” Zob. ź. S o b o l (red.), op. cit., s. 807. 42 „Przerobić” według słownika języka polskiego oznacza „zmienić kształt, formę czegoś, opracować coś powtórnie, na nowo, wykonać coś z czegoś innego”. Zob. ź. S o b o l (red.), op. cit., s. 784. 43 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 96. 44 Ibidem. 45 Zob. np.: P. L e w a n d o w s k i, Nielegalne poszukiwania, wydobycie i przemyt militariów, Przegląd Policyjny 2007, nr 3, s. 53; W. B r y w c z y ń s k i, Kolekcjoner czy przestępca – w trosce o prawidłową interpretację pojęcia „broń palna”, Problemy Współczesnej Kryminalistyki 2008, t. XII, s. 55–57; J. K a s p r z a k, Wybrane zagadnienia związane z pojęciem broni palnej w świetle nowych regulacji i orzecznictwa, Problemy Współczesnej Kryminalistyki 2005, t. IX, s. 158. 40 92 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej go opracowania nie pozwalają na szerszą analizę tej kwestii, a w szczególno ci rozstrzygnięcia problemów szczegółowych takich jak: okre lenia momentu, w którym przedmiot przestaje być bronią palną (czy gdy przedmiot taki będzie trwale niesprawny, czy gdy zostanie pozbawiony cech użytkowych przez uprawnionego przedsiębiorcę, czy gdy przedmiot zostanie zarejestrowany jako broń palna pozbawiona cech użytkowych) i okre lenia statusu prawnego istotnych czę ci broni palnej (czy czę ci broni palnej są bronią palną, czy jedynie bronią, czy posiadanie pojedynczej czę ci broni palnej bez zezwolenia wyczerpuje znamiona przedmiotowe art. 263 § 2 k.k.). Pamiętać bowiem należy, że to wła nie ze względu na występowanie istotnych czę ci broni palnej w destruktach posiadanie takich przedmiotów było i jest kwalifikowane przez organy cigania i wymiaru sprawiedliwo ci jako posiadanie broni palnej, nie za ze względu na tre ć definicji z art. 7 ust. 1 u.b.a. Odnie ć się należy także do zarzutu objęcia znowelizowaną definicją legalną również broni palnej pozbawionej cech użytkowych, gdyż przedmioty te były przeznaczone do miotania pocisków lub substancji w chwili ich wyprodukowania. Abstrahując od wyżej wskazanych problemów z tą kwestią związanych, uznać należy że celem procedury pozbawiania cech użytkowych broni palnej jest wła nie wyeliminowanie danego egzemplarza broni z kręgu desygnatów kategorii „broń palna”46. Przyjęcie tezy, że broń taka pozostaje bronią palną, mimo pozbawienia jej cech użytkowych, przeczyłoby racjonalno ci ustawodawcy i prowadzić musiałoby do stwierdzenia, że przepisy prawne regulujące procedurę pozbawiania broni palnej cechy użytkowej są w istocie bezprzedmiotowe. Z obecnego brzmienia definicji legalnej możliwe jest wyprowadzenie takich jej cech konstytutywnych, jak pewien poziom niebezpieczno ci i rażenie na odległo ć (miotanie) na skutek działania materiału miotającego. Jeżeli więc tych cech przedmiot nie będzie już posiadać (zakładając na potrzeby tego opracowania, że przedmiot przestaje być bronią palną po trwałej utracie cech konstytutywnych, bez konieczno ci formalnego potwierdzenia), to na podstawie samej tylko aktualnej definicji legalnej broni palnej nie będzie mógł być kwalifikowany jako broń palna, 46 Projektodawca, proponując wprowadzenie do ustawy o broni i amunicji kategorii broni palnej pozbawionej cech u ytkowych, w uzasadnieniu projektu wprost stwierdził, e broń taka przestaje być bronią palną w rozumieniu art. 7 u.b.a. Zob. uzasadnienie do Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji (druk nr 1048), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf/wgdruku/1048/ $file/1048.PŹŻ, s. 16 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.). Prokuratura i Prawo 4, 2018 93 R. Rejmaniak choćby przedmiot ten był przeznaczony do miotania (w zamy le twórcy tak miał być używany). Zdolność broni palnej do wystrzeliwania pocisku (wskutek spalania się materiału miotającego) Ostatnim z zarzutów poczynionych przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” definicji legalnej broni palnej jest bezpodstawna rezygnacja ze wskazania zdolno ci do wystrzeliwania pocisków lub substancji wskutek spalania się materiału miotającego. Definicja obecnie formułuje element konstytutywny broni palnej w postaci miotania za pomocą materiału miotającego. Argument ten przeciwko definicji legalnej wydaje się ważki, bowiem prima facie, broń palna wcale nie musi być palna47. Oparcie się na pojęciu miotania funkcjonującym w języku ogólnym prowadzić musi do wniosku, że materiałem miotającym będzie każdy materiał służący do „wypchnięcia” pocisku lub substancji z broni. Takie ujęcie rozszerza definicję broni palnej i obejmuje nią również przedmioty, które „miotają” pociski lub substancje przy użyciu innych materiałów niż proch (a ci lej – rozprężających się gwałtownie gazów będących produktem spalania tegoż prochu)48. Zaistniały problem ponownie związany jest z implementacją dyrektywy. Na etapie prac w komisji nad projektem nowelizacji prowadzone były dyskusje, czy w ustawie należy użyć okre lenia „materiał wybuchowy” (wykorzystanego w definicji broni palnej w dyrektywie) czy „materiał miotający”49. Co więcej, w opinii o zgodno ci projektu ustawy nowelizującej z prawem Unii Europejskiej zalecono zmianę okre lenia wła nie na „materiał wybuchowy”50. Zalecenie to jednak nie zostało uwzględnione. Zob. M. K u l i c k i, L. S t ę p k a, op. cit., s. 441–442. Takie te stanowisko wcześniej przyjął autor niniejszego opracowania – zob. R. R e j m a n i a k, op. cit., s. 53. 48 Tak wydają się intepretować określenie „działanie materiału miotającego” L. S t ę p k a i V. K w i a t k o w s k a - W ó j c i k i e w i c z. Zob. L. S t ę p k a, V. K w i a t k o w s k a W ó j c i k i e w i c z, Istota broni palnej, (w:) L. S t ę p k a, V. K w i a t k o w s k a W ó j c i k i e w i c z (red.), Broń. Problematyka prawna i kryminalistyczna, Toruń 2013, s. 40. 49 Zob. Posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych (nr 243), Biuletyn. Kancelaria Sejmu. Biuro Komisji Sejmowych 2010, nr 4390, VI Kadencja, oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/4BC8526DC70F1EE1C12 577EE0040B767/ $file/0439006.pdf, s. 6 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.) 50 M. S z p u n a r, Opinia o zgodności z prawem Unii źuropejskiej projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej 47 94 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej Obecna definicja ustawowa broni palnej posługuje się okre leniem „materiał miotający”, podobnie jak definicja ustawowa w pierwotnym brzmieniu. Różnica polega jednak na tym, że w pierwotnym brzmieniu art. 7 u.b.a. podkre lono, iż chodzi o „działanie sprężonych gazów powstałych na skutek spalania materiału miotającego”, za w definicji po nowelizacji z 2011 r. wskazano jedynie „działanie materiału miotającego”. Cecha „palno ci” broni była więc zdecydowanie silniej eksponowana w pierwotnej definicji ustawowej. Okre lenie „materiał miotający” bez doprecyzowania sposobu jego działania prowadzi do istotnych problemów. Oparcie się na dyrektywie języka ogólnego nakazywałoby przyjąć, że materiałem miotającym może być wszystko, co jest zdolne do wypchnięcia pocisku z broni. W ustalaniu znaczenia tego pojęcia trafnym wydaje się jednak sięgnięcie do definicji formułowanych w języki specjalistycznym. Bowiem okre lenie to nie ma swojej definicji legalnej, sięgnąć należy do definicji tego pojęcia w języku specjalistycznym, o ile taka występuje. Dopiero gdy i takiej definicji nie ma, uprawnione jest rozumienie okre lonego zwrotu tak, jak jest on rozumiany w języku ogólnym. Aby ustalić znaczenie pojęcia „materiał miotający” należałoby sięgnąć do terminologii z zakresu bronioznawstwa i techniki wojskowej. Zaznaczyć należy, że samo okre lenie „materiał miotający” dookre lane jest cechą „wybuchowy”. S. Torecki wskazuje, że elementami naboju do broni palnej sąŚ ładunek miotający, spłonka lub zapłonnik, łuska lub inna osłona ładunku miotającego oraz pocisk51. Definiuje on okre lenie „miotające materiały wybuchowe”, które stosowane są do produkcji m.in. ładunków miotających broni palnej52. Podobnie, proch okre la jako „miotający materiał wybuchowy”, o okre lonych wła ciwo ciach, z którego wykonuje się „ładunki miotające”53. w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Źruk 3499), (w:) Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Źruk 3499), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/D903A2C BD11A0ADCC1257 7Ź6004Ź4Ź01/$file/3499.pdf, s. 2 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.). 51 S. T o r e c k i, 1000 słów o balistyce, Warszawa 1982, s. 147. 52 Ibidem, s. 141. 53 Ibidem, s. 201. Prokuratura i Prawo 4, 2018 95 R. Rejmaniak W Małej Encyklopedii Wojskowej wskazano, że w skład naboju bojowego wchodzi pocisk, zapalnik, łuska, ładunek prochowy i spłonka (zapłonnik)54. Ładunek prochowy utożsamiony został z ładunkiem miotającym, rozumianym jako ci le okre lona ilo ć prochu zawarta w łusce w naboju zespolonym lub w woreczkach umieszczanych w naboju składanym. Może też zawierać podsypkę prochową i elementy pomocnicze. Co więcej, wskazano, że ładunek miotający „nadaje pociskowi odpowiednią prędko ć”55. Autorzy tej encyklopedii, definiują „wybuchowy materiał miotający” jako: „proch, materiał wybuchowy, którego zasadniczą formą jest palenie, nieprzechodzące w detonację nawet w warunkach bardzo wysokich ci nień. Głównym przeznaczeniem m.m.w. jest nadanie odpowiedniej prędko ci początkowej pociskom lub rakietom (…)”56. Autorzy Encyklopedii techniki wojskowej również używają okre leń „ładunek prochowy” (definiując nabój bojowy), „ładunek miotający” (definiując nabój do broni palnej strzeleckiej), „prochowy ładunek miotający” (definiując nabój pistoletowy)57. „Ładunek miotający” rozumiany jest jako „ ci le okre lona ilo ć prochu umieszczonego w łusce lub woreczkach z tkaniny dla oddania jednego strzału z broni palnej (…)”, może przy tym zawierać dodatki innych substancji chemicznych, np. podsypkę prochową ułatwiającą zapłon, okre lany bywa także ładunkiem prochowym58. Autorzy definiują również pojęcie „materiał wybuchowy miotający” jako „proch, wieloskładnikowy materiał wybuchowy stanowiący mieszaninę wybuchową, której podstawową formę przemiany wybuchowej, po uprzednim zainicjowaniu płomieniem, stanowi spalanie wybuchowe nieprzechodzące w detonację nawet w warunkach bardzo wysokich ci nień (…), stosuje się głównie w formie ładunków prochowych lub stałych paliw rakietowych do nadania początkowej prędko ci pociskom, wprowadzenia rakiet w ruch oraz do celów pomocniczych (podsypka prochowa, lont prochowy, opóźniacz prochowy) (…)”59. Ilustrowana encyklopedia współczesnej broni palnej definiuje nabój jako podstawową jednostkę amunicji, niezbędną do oddania jednego J. U r b a n o w i c z (red.), Mała źncyklopedia Wojskowa. Tom II. K–Q, Warszawa 1970, s. 360. 55 Ibidem, s. 224. 56 J. U r b a n o w i c z (red.), Mała źncyklopedia Wojskowa. Tom III. R– , Warszawa 1971, s. 568. 57 Zob. J. M o d r z e w s k i (red.), Encyklopedia techniki wojskowej, Warszawa 1978, s. 399–401. 58 Ibidem, s. 335. 59 Ibidem, s. 364. 54 96 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej strzału z broni palnej. Składa się on z pocisku, ładunku miotającego i spłonki lub zapłonnika oraz łuski lub innej osłony ładunku60. Ładunek miotający to „ ci le okre lona ilo ć materiału wybuchowego miotającego umieszczona w łusce lub bezpo rednio w komorze nabojowej w woreczkach z tkaniny, w formie wyprasek albo w postaci płynnej, ustalona do oddania jednego strzału. Stanowi niezbędną czę ć naboju broni lufowej (…)”61. „Materiałem wybuchowym miotającym” jest za „materiał wybuchowy stosowany głównie w formie ładunków prochowych jako źródło energii do nadawania prędko ci początkowej pociskom strzeleckim, artyleryjskim i rakietowym (…)”62. Zauważyć należy, że okre lona ilo ć wybuchowego materiału miotającego używana w celu nadania prędko ci początkowej pociskom nazywana jest „ładunkiem miotającym” lub „ładunkiem prochowym”. Odnosząc powyższe definicje do ustawy o broni i amunicji, stwierdzić wypada, iż w legalnej definicji broni palnej zabrakło okre lenia, że chodzi o „wybuchowy” materiał miotający (lub po prostu „ładunek miotający”). Wydaje się jednak, że należałoby utożsamiać materiał miotający okre lony w definicji broni palnej wła nie z „miotającym materiałem wybuchowym” lub „ładunkiem miotającym”. Rozumowanie takie wzmacniane jest poprzez wykorzystanie wykładni systemowej i analizę pojęcia amunicji. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 2 u.b.a. amunicją w rozumieniu ustawy jest amunicja do broni palnej. Za jedną z istotnych czę ci amunicji wskazaną w art. 5 ust. 3 u.b.a. jest spłonka inicjująca spalanie materiału miotającego. W kontek cie istotnych czę ci amunicji do broni palnej materiał miotający jest rozumiany więc jako działający poprzez spalanie się. Również sięgnięcie do innych przepisów ustawy o broni i amunicji pozwala na stwierdzenie, że w taki wła nie sposób materiał miotający rozumiany jest na gruncie całej ustawy. Art. 6 ust. 1 u.b.a. stanowi o przerabianiu broni poprzez dostosowanie jej do „wystrzelenia pocisku z lufy albo z elementu zastępującego lufę w wyniku działania sprężonych gazów powstających na skutek spalania materiału miotającego”. Art. 6a ust. 2 u.b.a. okre la definicję pozbawiania cech użytkowych broni palnej, której elementem jest, aby broń „mimo działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, nie była zdolna do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo eleA. C i e p l i ń s k i, R. W o n i a k, źncyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku), Warszawa 1997, s. 152. 61 Ibidem, s. 113–114. 62 Ibidem, s. 134. 60 Prokuratura i Prawo 4, 2018 97 R. Rejmaniak mentu ją zastępującego”. Podobne zwroty zawierają definicje legalne broni sygnałowej i alarmowej zawarte w art. 7 ust. 2 i 3 u.b.a. Zauważyć przy tym należy, że poza spalaniem materiału miotającego, w przepisach tych używane jest ponadto okre lenie „wystrzeliwania” pocisku lub substancji. Również wykładnia funkcjonalna potwierdza wnioski wypływające z zastosowania wykładni systemowej. Prze ledzenie procesu legislacyjnego i wypowiedzi podczas prac w komisjach wyraźnie wskazuje, na to, że pojęcie „materiału miotającego” użyte zostało, aby wyrazić okre lenie zawarte w dyrektywie („materiał wybuchowy”) w sposób zgodny z przyjętą w Polsce nomenklaturą. Za taką wykładnią przemawia również założenie racjonalno ci prawodawcy. Absurdalnym bowiem jawiłoby się wymaganie uzyskania pozwolenia na posiadanie każdego przedmiotu z lufą, który w jakikolwiek sposób mógł miotać obiekty. Wydaje się więc, że ustawodawca używa pojęcia „materiału miotającego” znaczeniu nadanym mu w języku specjalistycznym (jako „materiału miotającego wybuchowego”), a nie ogólnym. I takie wła nie znaczenie badanego zwrotu powinno zostać zaaplikowane do definicji legalnej broni palnej63. Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że wykorzystanie dyrektyw językowych, systemowych i funkcjonalnych wykładni prawa pozwala na ustalenie poszczególnych cech konstytutywnych broni palnej. Broń palna musi więc posiadać pewien minimalny stopień niebezpieczno ci (bowiem jest bronią), posiadać zdolno ć rażenia na odległo ć (bowiem miotaniem jest ciskanie czego na odległo ć), wyrzuca pociski lub substancje poprzez reakcję spalania prochu (bowiem materiałem miotającym jest materiał wybuchowy nadający prędko ć początkową pociskowi lub substancji, a w innych przepisach ustawy prawodawca wprost już odniósł się do reakcji spalania materiału miotającego). Istotną zmianą w stosunku do pierwotnego brzmienia definicji jest natomiast zmiana okre lenia „urządzenie” na „przeno na broń lufowa”. Oznacza to bowiem, że broń palna nie musi stanowić obecnie pewnego zespołu 63 Źyrektywa wykorzystania znaczenia przypisywanego określonemu zwrotowi w języku specjalistycznym umieszczana jest w kategorii językowych dyrektyw wykładni przez L. M o r a w s k iego (wykładnia klaryfikacyjna) – zob. L. M o r a w s k i, Zasady Wykładni Prawa, Toruń 2006, s. 101. Natomiast w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa M. Z i e l i ń s k i lokuje dyrektywę tę wśród funkcjonalnych dyrektyw wykładni – zob. M. Z i e l i ń s k i, op. cit., s. 340. 98 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej elementów, a składać się może nawet z jednego elementu64. Inną zmianą jest objęcie zakresem pojęcia broni palnej również przeno nej broni lufowej, która nie miota, ani nie jest przeznaczona do miotana, ale może zostać przystosowana do miotania. W rzeczywisto ci jednak trudno jest znaleźć desygnaty tego pojęcia. Ważną zmianą było również usunięcie z definicji broni palnej elementu zastępującego lufę. Spowodowało to, że pewne kategorie przedmiotów nie będą bronią palną, choć będą przeno ną bronią miotającą pociski lub substancje w wyniku działania (spalania) materiału miotającego. Zaznaczyć należy, że w innych przepisach ustawy dotyczących broni palnej, można już taki zwrot odnaleźć. Wydaje się jednak że nie jest to argument wystarczający do stwierdzenia, że wykorzystanie definicji legalnej broni palnej na gruncie kodeksu karnego prowadzi do niedających się zaakceptować rezultatów. Jedynie bowiem sytuacja, kiedy wykładnia językowa doprowadza do wniosków absurdalnych albo do rażąco niesprawiedliwych lub irracjonalnych konsekwencji, pozwala na odej cie od znaczenia ustalonego na podstawie dyrektyw językowych wykładni65. Podobnie rzecz ma się w przypadku zakazu wykładni homonimicznej, który zignorowany może zostać w wyjątkowych przypadkach albo gdy ustawodawca wprost zamiar taki wskazał w tek cie prawnym, albo gdy zastosowanie zakazu wykładni homonimicznej doprowadziłoby do rezultatów nie do zaakceptowania z perspektywy założenia racjonalno ci ustawodawcy. W przypadku aktualnej definicji broni palnej taka sytuacja nie zachodzi. Co więcej, definicja znowelizowana w istocie zbliżona jest tre ciowo do definicji kryminalistycznej i pierwotnej definicji legalnej, której dotyczyła wła nie przytaczana wcze niej uchwała Sądu Najwyższego. Podkre lić jednak należy, że aktualna definicja legalna broni palnej redakcyjnie sformułowana jest w sposób mniej czytelny niż definicja obowiązująca poprzednio i jest to jej mankament, zwłaszcza w kontek cie zasady przyzwoitej legislacji i zasady okre lono ci przepisów prawa66. „Urządzenie” definiowane jest bowiem przez słownik języka polskiego jako „rodzaj mechanizmu lub zespół elementów, przyrządów słu ący do wykonywania określonych czynności, ułatwiający pracę” – zob. E. S o b o l (red.), op. cit., s. 1091. 65 Zob. np. wyrok Sądu Najwy szego z dnia 12 czerwca 2015 r., sygn. II CSK 518/14, Lex nr 1754050; co więcej, nawet gdyby treść językowa definicji legalnej podwa ała załoenie o racjonalnym prawodawcy, to wcią wią e – zob. M. Z i e l i ń s k i, op. cit., s. 215. Nadawanie innego znaczenia pojęciu, które zostało ju zdefiniowane za pomocą definicji legalnej mo e być uznane za niedopuszczalną wykładnię prawotwórczą. 66 Niemniej jednak dodać nale y, za samo w sobie stwierdzenie niejasności przepisu nie oznacza jeszcze, e narusza on konstytucyjną zasadę określoności przepisów wypro64 Prokuratura i Prawo 4, 2018 99 R. Rejmaniak Wydaje się, że aktualna definicja legalna broni palnej z powodzeniem może być wykorzystywana na gruncie kodeksu karnego. Pozostają więc w pełni aktualne rozważania Sądu Najwyższego zaprezentowane w uchwale 7 sędziów o sygnaturze I KZP 39/03. Konstatacja ta nie pozwala więc zignorować definicji legalnej broni palnej przy wykładni typów przestępstw, w których broń palna stanowi znamię przedmiotowe. W szczególno ci za nie można pominąć definicji ustawowej w przypadku nielegalnego posiadania broni palnej z art. 263 § 2 k.k. ze względu na zawartą w tym przepisie klauzulę normatywną. W innym bowiem przypadku wykładnia tego przepisu prowadziłaby do luki systemowej, co naruszałoby zakaz wykładni prowadzącej do luk. Zignorowanie bowiem podczas wykładni przepisu art. 263 § 2 k.k. przepisów ustawy o broni i amunicji uniemożliwiałoby wyja nienie nie tylko znamienia „broń palna”, ale również klauzuli normatywnej „bez wymaganego zezwolenia”. „Wybiórcze” odnoszenie się za do ustawy o broni i amunicji, z pominięciem definicji legalnej, prowadziłoby natomiast do sytuacji, gdy na gruncie ustawy o broni i amunicji do zgodnego z prawem posiadania pewnych przedmiotów (objętych definicją legalną broni palnej) wymagane byłoby pozwolenie, a przedmioty te nie stanowiłyby na gruncie kodeksu karnego desygnatów „broni palnej” okre lonej definicją kryminalistyczną. Doprowadziłoby to w konsekwencji do stwierdzenia, że obowiązuje norma prawna zakazująca posiadania np. broni gazowej czy alarmowej bez wymaganego zezwolenia, nieopatrzona żadną sankcją. Taka interpretacja podważałaby sens wprowadzania obowiązku uzyskania pozwolenia na dany rodzaj broni palnej. Na marginesie powyższych rozważań zasygnalizować należy jeszcze dwie kwestie. Po pierwsze, Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” wskazują na to, że de lege lata na gruncie prawa karnego opierać się należy na kryminalistycznej definicji broni palnej67. Definicja ta, przytoczona przez Autorów, nie obejmuje broni gazowej. Wydaje się więc, że choć Autorzy formułują w dalszym fragmencie rozważań postulat de lege ferenda wyeliminowania broni gazowej z kategorii broni palnej68, to taki wadzaną z art. 2 Konstytucji w stopniu uprawniającym do stwierdzenia jego niekonstytucyjności. Źopiero gdy niejasności nie da się usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających na celu eliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa, przepis taki mo e zostać uznany za niekonstytucyjny – zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2002 r., sygn. P 13/02, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy, Seria A, nr 7, poz. 90. 67 P. G r z e g o r c z y k, Z. W a r d a k, op. cit., s. 97. 68 Ibidem, s. 98. 100 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej sam efekt miałoby oparcie się na definicji kryminalistycznej bez potrzeby zmiany tre ci przepisów. Choć uznanie przez ustawodawcę broni gazowej za broń palną spotkało się ze sprzeciwem przedstawicieli nauki kryminalistyki jako odej cie od utrwalonego rozumienia pojęcia „broń palna”, to wyraźnie jednak pokre lić należy, że zabieg objęcia definicją broni palnej również broni gazowej był wiadomą i celową decyzją, z konsekwencji której ustawodawca zdawał sobie sprawę. Skutek objęcia pojęciem broni palnej również broni gazowej w postaci odpowiedzialno ci karnej za jej nielegalne posiadanie czy wyrabianie został w procesie legislacyjnym dostrzeżony i uznany za „możliwy do zaakceptowania i uzasadniony”69. Kwestia zasadno ci takiego okre lenia zakresu definicji broni palnej była szeroko dyskutowana w doktrynie, pochylano się również nad nią w orzecznictwie. Zmiana tre ciowej definicji legalnej „broni palnej” w 2011 r. nie usunęła zwrotu „lub substancji” w art. 7 ust. 1 u.b.a., ani „broni gazowej” wymienionej w definicji zakresowej w art. 4 ust. 1 pkt 1 u.b.a. Ze względu na to, iż nie nastąpiła zmiana normatywna w tym zakresie, na gruncie definicji legalnej „broni palnej” broń gazowa pozostaje wciąż desygnatem tej nazwy. Oparcie się na definicji kryminalistycznej broni palnej, poza zakresem której pozostaje broń gazowa, prowadzić będzie do luk systemowych zreferowanych w uchwale Sądu Najwyższego o sygn. I KZP 39/03. Obecnie więc (bez głębokich zmian w ustawie o broni i amunicji) kwestia usunięcia broni gazowej z kręgu desygnatów broni palnej może być analizowana jako postulat de lege ferenda. Postulat ten jednak wydaje się obecnie niemożliwy do zrealizowania, ze względu na analizowaną wyżej definicję broni palnej okre loną w dyrektywie. Wyeliminowanie broni gazowej z kategorii broni palnej spotkać się może bowiem z zarzutem nieprawidłowej implementacji dyrektywy, bądź broń taka zakwalifikowana zostanie jako przeno na broń lufowa dająca się łatwo przystosować do miotania. Po drugie, definicja broni palnej umieszczona w dyrektywie 91/477/EWG została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego 69 Zob. Wypowied K. Budnika, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – Stenogram z 27 posiedzenia Sejmu RP 3 kadencji – punkt 4 porządku dziennego – Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o broni i amunicji (druk 479) z dnia 9 września 1998 r., oficjalna witryna Sejmu RP, http://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/chronWWW?OpenView&Start=1&Count=999&Exp and=97.1#97.1 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.). Prokuratura i Prawo 4, 2018 101 R. Rejmaniak i Rady (UE) 2017/853 z dnia 17 maja 2017 r.70 Obecnie dyrektywa definiuje broń palną jako „każdą przeno ną broń lufową, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może zostać przerobiona tak, aby miotała rut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego, chyba że jest wyłączona z zakresu tej definicji z jednego z powodów wymienionych w załączniku I sekcja III. Broń palna została sklasyfikowana w załączniku I sekcja II. Przedmiot uznaje się za możliwy do przerobienia tak, aby miotał rut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego, jeżeliŚ  ma wygląd broni palnej; oraz  ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może zostać przerobiony w tym celu”. Definicja ta okre la broń palną jako miotającą rut, kulę lub pocisk, a nie tylko pocisk. Drugą ważną zmianą jest doprecyzowanie materiału miotającego poprzez dodanie okre lenia „palnego”. Powoduje to rozstrzygnięcie wątpliwo ci co do „palno ci” materiału miotającego i broni palnej. W definicji tej znalazło się wskazanie załącznika, w którym sklasyfikowano broń palną oraz wyłączenie z tej kategorii broni, które „są przeznaczone do alarmowania, sygnalizowania, ratowania życia, uboju zwierząt lub połowów ryb za pomocą harpuna lub do celów przemysłowych lub technicznych, pod warunkiem że mogą być wykorzystywane wyłącznie do zadeklarowanych celów”, a także broni, które „uznawane są za broń zabytkową, w przypadku gdy nie zostały włączone do kategorii okre lonych w czę ci II oraz podlegają przepisom krajowym”. Wciąż jednak definicja broni palnej nie obejmuje miotania „substancji” i wciąż zasadne jest okre lanie przeno nej broni lufowej, która nie jest zdolna do miotania rutu, kuli lub pocisku, a może zostać w takim celu przerobiona. Termin transpozycji zmian do krajowego porządku prawnego okre lony został na dzień 14 wrze nia 2018 r. Przy okazji zmian w ustawie o broni i amunicji (lub uchwalenia nowej ustawy) w celu implementowania zmienionej dyrektywy pozostaje mieć nadzieję, że ustawodawca dostrzeże problem związany z zaliczeniem broni gazowej wprost do kategorii broni palnej i w odpowiedni sposób sformułuje ustawową definicję broni palnej. Zaprezentowane powyżej rozważania należy podsumować stwierdzeniem, że aktualna definicja legalna broni palnej w istocie nie odbiega znacząco od definicji pierwotnie zawartej w ustawie o broni i amuni70 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/853 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniająca dyrektywę Rady 91/477/źWż w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, Dz. Urz. UE L 137/22. 102 Prokuratura i Prawo 4, 2018 Pojęcie broni palnej cji, choć sformułowana jest w mniej przejrzysty sposób. Niemniej jednak odtworzenie konstytutywnych cech broni palnej okre lonych w art. 7 ust. 1 u.b.a. jest możliwe przy wykorzystaniu dyrektyw wykładni prawa. Wykorzystanie definicji legalnej broni palnej na gruncie kodeksu karnego nie powoduje skutków, które można byłoby ocenić jako absurdalne, co więcej, sięgnięcia do tej definicji wymaga zawarta w art. 263 § 2 k.k. klauzula normatywna „bez wymaganego zezwolenia”. Uznać więc należy, że argumentacja zawarta w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 r, sygn. I KZP 39/03 pozostaje wciąż aktualna, mimo zmiany redakcyjnej definicji legalnej „broni palnej”. Definition of firearm Abstract This study explores a legal definition of firearm included in Article 7, clause 1 of the Weapon and Ammunition Act. It challenges the view presented by P. Grzegorczyk and Z. Wardak in their article entitled “Definition of firearm in criminal law” published in Prokuratura i Prawo 10 (2017). P. Grzegorczyk and Z. Wardak claim that significant amendments to the legal definition of firearm have rendered it useless for creating legal norms, and propose that the forensic definition of firearm should be used instead. This paper offers an analysis of particular elements of the said legal definition, which elements indicate integral properties of firearm, and concludes that the legal definition is actually largely consistent with how “firearm” is understood in forensic science. It further explains that the use of the legal definition of “firearm” for Criminal Code purposes is acceptable and does not produce effects that would be intolerable from the perspective of the assumed lawmaker rationale. Prokuratura i Prawo 4, 2018 103 

Rafał Rejmaniak Pojęcie broni palnej Streszczenie Przedmiotem opracowania jest analiza definicji legalnej broni palnej zawartej w art. 7 ust. 1 ustawy o broni i amunicji. Opracowanie niniejsze stanowi polemikę do tez wysuniętych przez P. Grzegorczyka i Z. Wardaka w artykule „Pojęcie broni palnej w prawie karnym”, które ukazało się w 10 numerze „Prokuratury i Prawa” z 2017 r. Autorzy przytoczonego opracowania, stawiają tezę, że ze względu na istotne zmiany w treści definicji legalnej broni palnej, wykorzystywanie jej do budowy norm prawnych na gruncie prawa karnego prowadziłoby do absurdu i proponują w tym zakresie wykorzystanie kryminalistycznej definicji broni palnej. Autor niniejszego opracowania poddaje analizie poszczególne elementy legalnej definicji broni palnej wskazujące konstytutywne cechy takiej broni, co prowadzi do wniosków, że w istocie definicja ta w dużym stopniu zbieżna jest rozumieniem „broni palnej” przyjmowanym w nauce kryminalistyki. Samo zaś wykorzystanie definicji legalnej „broni palnej” na gruncie kodeksu karnego jest dopuszczalne i nie prowadzi do skutków niedających się zaakceptować z perspektywy założenia racjonalności prawodawcy. W opracowaniu „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” opublikowanym w październikowym numerze „Prokuratury i Prawa” z 2017 r. P. Grzegorczyk, Z. Wardak, Pojęcie broni palnej w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2017, nr 10, s. 85–99. Autorzy zawarli tezy, że obecnie funkcjonująca w ustawie o broni i amunicji Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji, tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 1839 – dalej: u.b.a. definicja broni palnej jest odmienna niż rozumienie tego pojęcia przyjęte na gruncie kryminalistyki. Ze względu na radykalne rozbieżności tych definicji, Autorzy stwierdzają, że uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. I KZP 39/03 Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2004 r., sygn. I KZP 39/03, Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Karna i Izba Wojskowa 2004, nr 2, poz. 13. zdezaktualizowała się po zmianie treści definicji ustawowej w 2011 r. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, Dz. U. Nr 36 poz. 195. Swoje rozważania Autorzy konkludują stwierdzeniem, iż de lege lata nie należy wykorzystywać definicji legalnej broni palnej w konstruowaniu norm prawa karnego, a oprzeć się należy na definicji kryminalistycznej. Celem niniejszego opracowania jest podjęcie polemiki z częścią tez zaprezentowanych w przytoczonym opracowaniu. Na wstępie rozważań poczynić należy uwagę, że do wejścia w życie ustawy z 21 maja 1999 r. o broni i amunicji w prawie polskim brak było definicji treściowej pojęcia „broń palna”. Ze względu na zainteresowania badawcze kryminalistyki, to właśnie ta nauka stała się naturalnym środowiskiem, gdzie kształtowało się pojęcie broni palnej wystarczająco precyzyjne na potrzeby prawa karnego. We wspomnianej ustawie po raz pierwszy wprowadzono definicję legalną broni palnej, określając cechy konstytutywne umożliwiające zakwalifikowanie danego przedmiotu jako desygnatu nazwy „broń palna”. Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 7 u.b.a., bronią palną było „niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo z elementu zastępującego lufę, a przez to do rażenia celów na odległość”. Definicja ta była w znacznej mierze zbieżna z poglądami głoszonymi w nauce kryminalistyki. Istotną różnicę zaś stanowiło objęcie zakresem definicji broni palnej również broni gazowej, zarówno poprzez określenie „wystrzelenia substancji” w definicji treściowej, jak i wskazanie broni gazowej jako broni palnej w niepełnej definicji zakresowej w art. 4 ust. 1 pkt 1 u.b.a. Rozwiązanie spotkało się z krytyką ze strony przedstawicieli kryminalistyki. Zob. B. Kurzępa, Ustawa o broni i amunicji. Komentarz, Warszawa 2010, s. 74; M. Nowożenny, Przegląd definicji pojęcia „broń palna” z punktu widzenia prawa karnego i kryminalistyki, (w:) L. Bogunia (red.), Nowa kodyfikacja prawa karnego, t. VII, Wrocław 2001, s. 233; L. Stępka, Ustawa o broni i amunicji – uwagi krytyczne de lege lata i de lege ferenda, (w:) V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz (red.), Kryminalistyka dla prawa, prawo dla kryminalistyki, Toruń 2010, s. 222; M. Kulicki, Dowodowa problematyka współczesnej broni strzeleckiej, Kraków 2001, s. 31–37. Ze względu na fakt, że definicja treściowa „broni palnej” znalazła się w ustawie o broni i amunicji, zaś w kodeksie karnym Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 2204 ze zm. – dalej: k.k. stypizowane zostały przestępstwa, w których broń palna stanowi znamię przedmiotowe, pojawił się problem ustalenia relacji ustawowej definicji legalnej do broni palnej jako znamienia czynu zabronionego. Problem ten komplikowało ponadto występowanie w kodeksie karnym pojęcia „broń palna” w dwóch rolach: jako przedmiotu czynności wykonawczej przestępstwa (art. 263 k.k.) oraz jako narzędzia przestępstwa (art. 159 k.k., art. 223 § 1 k.k., art. 280 § 2 k.k.). W literaturze pojawiły się trzy możliwe rozwiązania tej kwestii, które zostaną syntetycznie przedstawione poniżej. Pierwszy pogląd zakładał odrębność ustawy o broni i amunicji od kodeksu karnego. Akty te, zdaniem przedstawicieli tego stanowiska, są od siebie niezależne i nie należy automatycznie przekładać definicji z jednego aktu prawnego do drugiego. Mają one bowiem inne cele do osiągnięcia. Ustawa o broni i amunicji określa administracyjnoprawne warunki uzyskania pozwolenia na broń, zaś kodeks karny określa typy czynów zabronionych jako przestępstwa. O ograniczeniu legalnej broni palnej jedynie do obszaru ustawy o broni i amunicji, ostatecznie rozstrzygać miałoby użycie zwrotu „w rozumieniu ustawy” w definicji z art. 7 ust. 1 u.b.a. Zob. Z. Jeleń, Pojęcie broni palnej, Prokuratura i Prawo 2002, nr 5, s. 67–68. Drugie z proponowanych stanowisk zakłada, że wykorzystanie definicji legalnej broni palnej z ustawy o broni i amunicji jest konieczne aby skonstruować normy sankcjonowane związane z art. 263 k.k. Zdaniem przedstawicieli tego poglądu, zawarta w art. 263 § 2 k.k. klauzula normatywna „bez zezwolenia” nakazuje odniesienie się do aktu prawnego, który określa owe zezwolenia. Innymi słowy, by odróżnić, czy posiadanie określonej broni palnej stanowi czyn zabroniony, czy nie, konieczne jest sięgnięcie do aktu normatywnego, który określa warunki zgodnego z prawem posiadania takiego przedmiotu Zob. W. Wolter, Klauzule normatywne w przepisach karnych, Krakowskie Studia Prawnicze 1969, nr 3, s. 27.. Co więcej, zgodnie z dyrektywami wykładni językowej, jeżeli dany akt normatywny nie definiuje pojęcia, które zostało w nim użyte, należy w pierwszej kolejności sięgnąć do aktu normatywnego podstawowego dla danej dziedziny regulacji Zob. M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012, s. 212.. W tym przypadku podstawowym aktem prawnym jest ustawa o broni i amunicji. Przedstawiciele tego poglądu dostrzegając jednak podwójną rolę broni palnej w różnych typach przestępstw, twierdzą, że wykorzystanie definicji ustawowej powinno zostać ograniczone jedynie do przestępstw, w których stanowi ona przedmiot czynności wykonawczej. W przypadkach zaś, gdzie broń palna występuje w roli narzędzia przestępstwa należałoby przyjąć kryminalistyczną wersję definicji broni palnej Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2002 r., sygn. V KKN 376/01, Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Karna i Izba Wojskowa 2003, nr 1–2, poz. 12; Wyrok Sadu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 grudnia 2001 r., sygn. II AKa 269/01, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2002, nr 1, poz. 17.. Rozróżnienie to wynika z założenia, że w przypadku przestępstw, w których broń palna stanowi narzędzie, powinna ona być niebezpieczna in concreto, zaś w przypadku broni palnej jako przedmiotu czynności wykonawczej do poniesienia odpowiedzialności karnej wystarcza już, że broń taka jest niebezpieczna in abstracto. Stanowi to, zdaniem przedstawicieli tego poglądu, uzasadnienie wystarczające do odejścia od zakazu wykładni homonimicznej. Trzecie stanowisko uzasadnia konieczność wykorzystania definicji ustawowej broni palnej do określania znamion przestępstwa z art. 263 § 2 k.k. w taki sam sposób jak drugi z zaprezentowanych poglądów. Przedstawiciele tej koncepcji uznają jednak, że podwójna rola broni palnej na gruncie kodeksu karnego nie jest argumentem pozwalającym odrzucić zakaz wykładni homonimicznej, co oznacza przyjęcie jednolitego rozumienia tego pojęcia na gruncie całego kodeksu karnego R. A. Stefański, Glosa do postanowienia z dnia 4 listopada 2002 r., sygn. V KKN 376/01, Państwo i Prawo 2003, nr 7, s. 126.. Przedstawiciele tego stanowiska budują więc pewną kilkuelementową konstrukcję relacji pomiędzy ustawą o broni i amunicji a kodeksem karnym: w Kodeksie karnym brak jest definicji legalnej broni palnej, zgodnie z dyrektywami wykładni językowej, znaczenia pojęcia broni palnej należy poszukiwać na gruncie aktu normatywnego podstawowego dla danej problematyki, którym w tym przypadku będzie ustawa o broni i amunicji, w ustawie o broni i amunicji znajduje się definicja legalna broni palnej, Uwzględnienie wspomnianych powyżej dyrektyw wykładni wzmocnionych użytą w art. 263 § 2 k.k. klauzulą normatywną nakazuje przyjęcie, że definicja legalna broni palnej ma zastosowanie również na gruncie art. 263 § 2 k.k. Zastosowanie kolejnej dyrektywy wykładni – zakazu wykładni homonimicznej – nakazuje uznać, że definicja legalna broni palnej ma zastosowanie również do budowania norm prawnych na gruncie pozostałych przepisów kodeksu karnego. Przedstawiciele tego stanowiska podnoszą, że nadanie różnego znaczenia pojęciu „broń palna”, które występuje w roli przedmiotu czynności wykonawczej i w roli narzędzia przestępstwa, prowadzi do absurdu. Zachowanie bowiem osoby, która posiada bez zezwolenia broń gazową i będzie posługiwać się nią podczas rozboju należałoby zakwalifikować jako posiadanie broni palnej bez zezwolenia (art. 263 § 2 k.k.), ale już nie jako rozbój w typie kwalifikowanym, a w typie podstawowym (art. 280 § 1 k.k.). Ten sam przedmiot więc na gruncie kodeksu karnego jednocześnie byłby i nie byłby bronią palną. Problem relacji definicji legalnej broni palnej zawartej w ustawie o broni i amunicji Sąd Najwyższy rozstrzygnął w uchwale z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. I KZP 39/03, w której zajął trzecie z prezentowanych stanowisk Stanowisko to Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach utrzymuje również po nowelizacji ustawy o broni i amunicji w 2011 r. – zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. IV KK 10/13, Lex nr 1504581. W zakresie zastosowania innych przepisów ustawy o broni i amunicji na gruncie kodeksu karnego zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2015 r., sygn. IV KK 343/14, Lex nr 1628956.. Legalna definicja treściowa broni palnej zmieniona została dwukrotnie. Pierwszej zmiany dokonano ustawą nowelizująca z dnia 14 lutego 2003 r. Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz o zmianie ustawy o Biurze Ochrony Rządu, Dz. U. Nr 52, poz. 451. Zmiana polegała na dodaniu definicji broni palnej alarmowej i sygnałowej. Dostrzeżono bowiem, że taka broń nie posiada wszystkich cech konstytutywnych wskazanych w definicji legalnej broni palnej Uzasadnienie Rządowego Projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji z dnia 24 października 2002 r. (Druk nr 1048), oficjalna witryna internetowa Sejmu, http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf/wgdruku/1048/$file/1048.PDF, s. 20 (dostęp w dniu 8 stycznia 2018 r.).. Druga zmiana, o wiele istotniejsza z perspektywy niniejszego opracowania, spowodowana była nowelizacją ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Od wejścia w życie tej nowelizacji, broń palna zdefiniowana została jako „każda przenośna broń lufowa, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego”, dodano również art. 7 ust. 1a u.b.a., w którym wyjaśniono, że przedmiotem dającym się przystosować do miotania jednego lub większej liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego jest taki przedmiot, który ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może być łatwo przerobiony w celu miotania. Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” dostrzegli przy tym, że nowelizacja z 2011 r. miała na celu implementację Dyrektywy Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni Dyrektywa Rady z dnia 18 czerwca 1991 r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, 91/477/EWG, Dz. Urz. UE L 256/51. zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. zmieniająca dyrektywę Rady 91/477/EWG w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, 2008/51/WE, Dz. Urz. UE L 179/5., stwierdzili jednak, że mechaniczne przenoszenie treści dyrektywy do polskiego porządku prawnego nie jest rozwiązaniem prawidłowym, gdyby tak miało bowiem być, to prawodawca europejski wydałby bezpośrednio wiążące rozporządzenie, a nie dyrektywę P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 91.. Do tezy tej należy poczynić kilka uwag komentarza. Dyrektywa jest swoistym źródłem prawa Unii Europejskiej, bowiem aby jej regulacje znalazły się w krajowym porządku prawnych konieczne jest jej implementowanie poprzez wydanie krajowych aktów prawnych. Ta cecha dyrektywy wynika z jej charakteru, jest ona bowiem instrumentem ujednolicania prawa w państwach Unii Europejskiej. Wiąże ona co do rezultatu, pozostawiając zaś decyzję o sposobie osiągnięcia wyznaczonego skutku prawodawcy krajowemu Zob. np. A. Szachoń-Przenny, Źródła prawa Unii Europejskiej, (w:) A. Kuś (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej w zarysie, Lublin 2012, s. 225–226; R. Adam, M. Safjan, A. Tizzano, Zarys prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2014, s. 138–139; J. Maliszewska-Nienartowicz, System Instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toruń 2010, s. 281.. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawodawca krajowy pewną część treści dyrektywy wykorzystał bezpośrednio w przepisach prawa krajowego. Nietrafnym wydaje się zaś oczekiwanie od prawodawcy krajowego, aby nie korzystał z treści dyrektywy podczas jej implementowania. Niekiedy wręcz, przez poziom szczegółowości dyrektywy, zakres swobody krajowego prawodawcy jest w dużym stopniu ograniczony R. Adam, M. Safjan, A. Tizzano, op. cit., s. 138–139.. Nie można również tracić z pola widzenia faktu, że definicja broni palnej określona w dyrektywie nie została przeniesiona mechaniczne, a została zmodyfikowana poprzez objęcie nią również broni gazowej (dodanie zwrotu „lub substancji” do definicji ustawowej) oraz usunięcie wymogu, aby przedmiot dający się łatwo przystosować miał wcześniej kształt broni palnej. W związku z powyższym, zarzut, jakoby ustawodawca bezrefleksyjnie wprowadził definicję broni palnej zamieszczoną w dyrektywie do polskiego porządku prawnego, wydaje się chybiony. Mimo krytyki sposobu implementacji dyrektywy, jak się wydaje, nie budzi wątpliwości Autorów opracowania twierdzenie, że definicja broni palnej ukształtowana nowelizacją z 2011 r. jest definicją wiążącą. Autorzy jednak ze względu na znaczne rozbieżności tej definicji z definicją kryminalistyczną ograniczają jej zastosowanie jedynie do ustawy o broni i amunicji. To właśnie nowelizacja z 2011 r. stanowiła asumpt do wysunięcia przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” tezy, że ze względu na zmianę normatywną uchwała Sądu Najwyższego została zdezaktualizowana. Definicji tej Autorzy zarzucili zignorowanie przyjętego w kryminalistyce rozumienia broni palnej poprzez: brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, broni palnej jako niebezpiecznego dla życia lub zdrowia człowieka urządzenia, brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolności broni do wystrzelenia pocisku z lufy albo elementu ją zastępującego, brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolności broni do rażenia na odległość, brak ujęcia, jako cechy konstytutywnej, zdolności do wystrzeliwania pocisku (wskutek spalania się materiału miotającego) P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 90–91.. Wypada przytoczone zarzuty poddać analizie i zbadać, czy rzeczywiście definicja legalna tak znacząco obiega od definicji kryminalistycznej, że nie jest możliwe jej wykorzystanie na potrzeby prawa karnego. W dalszej części niniejszego opracowania przyjęto właściwe dla derywacyjnej koncepcji wykładni założenie omnia sunt interpretanda Derywacyjna koncepcja wykładni prawa odrzuca bowiem założenie clara non sunt interpretanda, pojmowane jako konieczność eliminacji interpretacji wyrazu lub wyrażenia, gdyby nie powodowało one u interpretatora żadnych wątpliwości – zob. M. Zieliński, op. cit., s. 253.. Sam zaś proces poddania wykładni definicji legalnej jest dopuszczalny, gdyż definicja taka jest przepisem prawnym, a z definicji tej odtwarza się normę prawną nakazującą uwzględniać określone znaczenie danego zwrotu przy wykładni przepisów prawnych, w których zwrot taki występuje Ibidem, s. 214–215.. Broń palna jako urządzenie niebezpieczne dla życia lub zdrowia człowieka Pierwszy z przytoczonych zarzutów dotyczy braku wskazania niebezpieczności dla życia i zdrowia jako cechy definicyjnej broni palnej. Choć Autorzy opracowania wskazują, że „znamię niebezpieczeństwa immanentnie wpisane jest w charakter tego urządzenia i jego przeznaczenia” P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 91., to zauważyć należy, że w literaturze kryminalistyki występowały poglądy, że element niebezpieczności nie jest cechą naturalną broni palnej i nie należy go wynosić do rangi cechy konstytutywnej S. Adamczak, autor definicji broni palnej, która spotkała się z aprobatą przedstawicieli kryminalistyki, broń palną rozumiał jako „przyrząd (urządzenie), w którym sprężone gazy, powstałe podczas spalania się materiału miotającego, wyrzucają pocisk (pociski) z lufy lub elementu ją zastępującego” – zob. S. Adamczak, Pojęcie broni palnej, Problemy Kryminalistyki 1967, nr 66, s. 207. Co więcej, autor ten do próby wzbogacenia swojej definicji cechą zdolności rażenia człowieka przez B. Zająca odniósł się krytycznie, stwierdzając, że kryterium to przesuwa definicję broni palnej na pocisk i zbędne jest wskazywanie przeznaczenia broni oraz ograniczenie zdolności rażenia tylko do człowieka – zob. S. Adamczak, Retrospektywne spojrzenie na definicję broni palnej, Służba MO 1974, nr 4–5, s. 709. . Kwestią problematyczną jest przy tym, jaki charakter powinno mieć niebezpieczeństwo, które stanowiłoby element definicji broni palnej. Jeżeli broń palna miałaby być niebezpieczna in concreto, to w prosty sposób można byłoby uniknąć odpowiedzialności za nielegalne jej posiadanie. Jeżeli zaś cechą broni palnej jest niebezpieczeństwo in abstracto (jak się wydaje, o ten rodzaj niebezpieczeństwa chodzi Autorom), to posługiwanie się bronią palną niezaładowaną podczas rozboju powodować będzie odpowiedzialność za typ kwalifikowany rozboju Zob. np. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, Komentarz do art. 280 k.k., (w:) A. Zoll (red.), Kodeks Karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278–363, Warszawa 2016, s. 135.. W przypadku „innych urządzeń”, które nie są tak niebezpieczne in abstracto jak typowa broń palna, a również zostają na mocy definicji zaliczone do kategorii broni palnej sprawa ma się nieco inaczej. Na gruncie definicji broni palnej, wskazującej niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia jako cechę konstytutywną (jak w pierwotnej treści art. 7 u.b.a.), przedmioty takie jak rewolwery strzelające gumowymi kulami, przystosowane i skonstruowane tylko do tego rodzaju amunicji, których użycie może spowodować zasinienia lub podbiegnięcia krwawe również mogły być potencjalnie kwalifikowane jako broń palna Badanie zasadności bądź niezasadności kwalifikacji takich rewolwerów jako broni palnej przekracza ramy niniejszego opracowania. Wydaje się jednak, że problem ten nie wynika z ukształtowania aktualnej definicji legalnej broni palnej, a raczej z braku zgodności co do zasady działania przedmiotu badania. Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne broń taką jak Zoraki K–10 i Keseru K–10 kwalifikuje jako broń palną alarmową już od 2008 r. – zob. Opinie Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego z dnia 17 czerwca 2008 r. nr BE–596/08 i z dnia 20 października 2010 r. nr BE–684/10 (definicja broni palnej alarmowej nie została znowelizowana), zaś organy Policji i część doktryny przyjmuje, że jest to broń palna określona w art. 7 ust. 1 u.b.a., gdyż miota pocisk w wyniku działania materiału miotającego. Przedmioty te były więc kwalifikowane już jako broń palna przed zmianą definicji legalnej. Osią sporu jest, czy można uznać przedmiot taki za broń palną alarmową o kalibrze 6 mm. Innymi słowy – czy na jej legalne posiadanie wymagane jest pozwolenie, czy nie. Na marginesie dodać należy, że niezasadne jest kwalifikowanie tych rewolwerów jako przedmiotów dających się przystosować do miotania poprzez wzmocnienie nabojów naważką prochu. Takie działanie nie jest przerabianiem broni, a modyfikowaniem amunicji. Odnośnie kwalifikacji prawnej rewolwerów gumowych – zob. K. Ćwik, H. Juszczyk, Kwalifikacja ustawowa rewolwerów KESERU K–10 i ZORAKI K–10 pod kątem legalności ich posiadania na terenie Polski, Problemy Kryminalistyki 2013, nr 279, s. 54–56. Kolejną kwestią niezbędną do ustalenia charakteru prawnego tych przedmiotów jest rozstrzygnięcie, czy przedmioty te zdolne są do miotania pocisków lub substancji wskutek działania materiału miotającego, w znaczeniu nadanym pojęciu „materiał miotający” w języku specjalistycznym. Stwierdzenie takiej zdolności powodowałoby takie same skutki zarówno przy wykorzystaniu pierwotnej, jak i aktualnej definicji legalnej broni palnej. Zob.: M. Kulicki, L. Stępka, Prawne i kryminalistyczne pojęcie broni strzeleckiej w świetle zmian przepisów ustawy o broni i amunicji, (w:) A. Adamski, J. Bojarski, P. Chrzczonowicz, M. Leciak (red.), Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga jubileuszowe Profesora Mariana Filara, t. II, Toruń 2012, s. 443–446; Z. Bogusz, P. Grzegorczyk, W. Thiel, Z. Wardak, Kryminalistyczna problematyka broni akustyczno-pneumatycznej, (w:) M. Goc, E. Gruza, T. Tomaszewski, Co nowego w kryminalistyce – przegląd zagadnień z zakresu zwalczania przestępczości, Warszawa 2011, s. 35–36; P. Grzegorczyk, Z. Wardak, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2016 r., sygn. II KK 47/16, Studia prawnoustrojowe 2017, nr 36, s. 161–162; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2017 6 r., sygn. II KK 47/16, Lex nr 2077541; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2015 r, sygn. III KK 122/15, Lex nr 1941895.. Jak sami Autorzy opracowania wskazują w przypisie 30 P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 90. Por. badania przeprowadzone, (w:) M. Kuliczkowski, H. Juszczyk, Uszkodzenia spowodowane pociskami wystrzeliwanymi z rewolwerów ZORAKI R1 mod. 10–K kal. 6 mm/10 mm, Problemy Kryminalistyki 2015, nr 290, s. 21–34., wyjątkowo i w niesprzyjających okolicznościach urządzenie takie może spowodować śmierć. Urządzenia takie więc mogą powodować niebezpieczeństwo zbliżone do powodowanego przez broń gazową, sygnałową czy alarmową, których normalne użycie nie powinno stanowić zagrożenia dla życia lub zdrowia, a de lege lata są one zaliczane do kategorii broni palnej Zob. badania prowadzone w Instytucie Medycyny Sądowej Uniwersytetu w Kopenhadze przytaczane, (w:) J. Kasprzak, Broń obezwładniająca, Mińsk Mazowiecki 1991, s. 28–29.. Wydaje się, że zmiana definicji broni palnej wcale nie musi oznaczać rezygnacji z niebezpieczności jako cechy konstytutywnej broni palnej. Zauważyć bowiem należy, że broń palna zdefiniowana została jako „przenośna broń lufowa”. To właśnie użycie określenia „broń” sugeruje pewien minimalny stopień niebezpieczności in abstracto, którym powinien charakteryzować się przedmiot, aby mógł zostać uznany za broń palną R. Rejmaniak, Wyrabianie, handel i posiadanie broni palnej oraz amunicji w Polsce. Aspekty karnoprawne i kryminologiczne, Toruń 2017, s. 51.. „Broń” jest bowiem przez Słownik języka polskiego definiowana jako „narzędzie walki, przedmiot służący do obrony własnej lub do atakowania nieprzyjaciela, oręż” E. Sobol (red.), Mały słownik języka polskiego, Warszawa 2000, s. 66.. Wydaje się więc, że w tym określeniu implicite zawarty jest wymóg minimalnego poziomu niebezpieczności dla życia lub zdrowia. Za takim rozumieniem broni przemawia również definicja zakresowa zawarta w art. 4 u.b.a. Co więcej, cecha niebezpieczności broni palnej uwypuklana jest również na gruncie kodeksu karnego. W tych bowiem typach przestępstw, gdzie broń palna stanowi narzędzie przestępstwa, występuje zwrot „broń palna, nóż lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot”. Również więc kodeks karny nakazuje uznanie za broń palną przedmiotu, który zawiera w sobie pewien ładunek niebezpieczeństwa. Co więcej, niebezpieczność broni palnej, obok noża, stanowi również kryterium oceny niebezpieczności innych przedmiotów, przy czym chodzi tu o niebezpieczność in abstracto Zob. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, op. cit., s. 136–137.. Oceny stopnia niebezpieczności broni palnej in concreto dokonywać będzie zaś sąd. Skutki tej oceny mogą objawiać się w sędziowskim wymiarze kary za popełnienie konkretnego czynu, a nawet w przyjęciu znikomej społecznej szkodliwości czynu. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że sam fakt niewyrażenia wprost w redakcji definicji broni palnej elementu jej niebezpieczności, nie oznacza, że ta cecha broni palnej przez ustawodawcę została pominięta. Zdolność broni palnej do wystrzelenia pocisku z lufy albo elementu ją zastępującego Kolejny zarzut prezentowany przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” dotyczy zmiany definicji legalnej poprzez usunięcie jej fragmentu dotyczącego objęcia pojęciem broni palnej również broni, w których nie występuje lufa, a jakiś zastępujący ją element. Problem ten dostrzegany i podnoszony był już w literaturze. Jako przykład takiego przedmiotu podaje się granatnik przeciwpancerny RPG–7 Zob. A. Herzog, Ustawa o broni i amunicji po nowelizacji, Prokuratura i Prawo 2011, nr 10, s. 66–67., przedmiotami takimi mogą być, jak się wydaje, również pewne rodzaje rewolwerów Znane są konstrukcje rewolwerów, które nie są wyposażone w lufę. Zob. A. B. Żuk, Rewolwery i pistolety. Encyklopedia współczesnej krótkiej broni palnej, Warszawa 2014, s. 567–568.. Jest to niedomaganie definicji ustawowej, przez które uregulowaniom prawnym mogą wymykać się egzemplarze broni samodziałowej, konstrukcyjnie nieposiadające lufy. Również granatnik przeciwpancerny RPG–7 nie będzie kwalifikowany jako broń palna, niemniej jednak kwestię kwalifikacji prawnej posiadania amunicji do tej broni rozważać już należałoby w perspektywie art. 171 § 1 k.k. Amunicja ta zawiera bowiem materiał wybuchowy i zapalnik (przyrząd wybuchowy), a nie jest amunicją do broni palnej Zob. P. Petasz, Komentarz do art. 171 k.k., (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Komentarz. Art. 117–221, Warszawa 2017, s. 421–422; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 marca 1997 r., sygn. II AKa 25/97, Prokuratura i Prawo 1997, nr 9, poz. 23.. Autorzy opracowania, podnoszą również, że poza zakresem pojęcia broni palnej pozostaje także broń nieprzenośna – artyleryjska. Wydaje się, że rozwiązanie to było celowym zabiegiem ustawodawcy. Z jednej strony przyjął on rozumienie broni palnej jako przenośnej broni lufowej w ślad za dyrektywą. Z drugiej zaś, ustawodawca polski zdaje się odróżniać broń palną od broni artyleryjskiej jako dwa odrębne rodzaje broni. Świadczy o tym aktualne brzmienie art. 3 pkt 1 ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 283. Zob. także uzasadnienie zmiany w: Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk 275), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/ 0/F7571EF347C050B3C1257F640049A63A/%24File/275–c1.pdf, s. 6–7., zgodnie z którym amunicja w tej ustawie rozumiana jest jako naboje wyposażone lub niewyposażone w materiały wybuchowe miotające pociski oraz ślepą amunicję, wykorzystywane w broni palnej i w broni artyleryjskiej przeznaczonej do użytku cywilnego. Zdolność broni palnej do rażenia na odległość Kolejną różnicą pomiędzy definicją legalną broni palnej a definicją kryminalistyczną jest rezygnacja ze wskazania zdolności do rażenia na odległość jako cechy konstytutywnej broni palnej. Kryterium odległości uznawane było w doktrynie kryminalistyki jako podstawa do wykluczenia z zakresu broni palnej takich urządzeń jak aparaty do uboju bydła czy osadzaki kołków metalowych. Obecna definicja legalna za cechę konstytutywną broni palnej uznaje to, że broń taka „miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania”. Ustalenie znaczenia zwrotu „miotać” możliwe jest przy wykorzystaniu dyrektywy języka ogólnego. Sięgając do słownikowego brzmienia tego zwrotu, stwierdzić należy, że „miotać” oznacza „rzucać, ciskać czymś daleko z wielką siłą” E. Sobol (red.), op. cit., s. 463.. Cecha rażenia celów na odległość poprzez wystrzeliwanie pocisków lub substancji zastąpiona została miotaniem pocisków lub substancji. Dalej więc bronią palną nie będą ani aparaty do uboju bydła, ani osadzaki do kołków metalowych, nie miotają one bowiem pocisków lub substancji. W zakresie tej cechy więc nie nastąpiła zmiana normatywna, a jedynie zmiana redakcyjna przepisu O możliwości zmiany przepisu bez zmiany normatywnej zob. T. Grzybowski, Wpływ zmian prawa na jego wykładnię, Warszawa 2013, s. 40–41.. Ważną zmianą jest natomiast objęcie definicją broni palnej broni, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania. Rozszerzono więc zakres tej definicji w stosunku do brzmienia pierwotnego (zdolność do wystrzelenia pocisku lub substancji). Poza bronią, która faktycznie jest używana („miota”), bądź w zamyśle twórcy przeznaczona jest do miotania, choćby nie oddano z niej jeszcze strzału („jest przeznaczona do miotania”), bronią palną jest broń, która może dopiero zostać przystosowana do miotania. Bronią taką w myśl art. 7 ust. 1a u.b.a. jest przedmiot, który ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może być łatwo przerobiony w celu miotania. Problemy interpretacyjne rodzi w szczególności trzecia grupa przedmiotów kwalifikowanych jako broń palna. Zestawienie bowiem treści art. 7 ust. 1 u.b.a. z art. 7 ust. 1a u.b.a. powoduje trudności z ustaleniem, czy przedmiot dający się przystosować musi być już przed przystosowaniem przenośną bronią lufową, czy też tego wymogu nie musi spełnić A. Herzog, op. cit., s. 67–68., co dostrzegają również Autorzy komentowanego opracowania P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 92.. Co więcej, w takim ujęciu definicji broni palnej pojawia się paradoks, bowiem przedmiot niebędący bronią palną, który może zostać przystosowany do miotania, staje się bronią palną właśnie ze względu na możliwość jego przystosowania do miotania (potencjalną). Przedmiot taki więc jednocześnie jest i nie jest bronią palną – przyjęcie takiego rozumowania prowadziłoby więc do absurdu i zakwestionowania założenia o racjonalności prawodawcy. Aby tę materię uporządkować należy ustalić, czy przedmiot dający się łatwo przystosować do miotania musi być przed przystosowaniem przenośną bronią lufową oraz jednoznacznie określić charakter takiego przedmiotu (czy jest bronią palną, czy nie). Analizując ten problem w pierwszej kolejności sięgnąć należy do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/51/WE z dnia 21 maja 2008 r. zmieniającej dyrektywy Rady 91/477/EWG w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, której implementacja spowodowała omawianą zmianę. Pozwala to na stwierdzenie, że definicja broni palnej w dyrektywie nie obejmuje broni gazowej. W preambule dyrektywy zmieniającej wskazano, że zmiana podyktowana jest m.in. koniecznością objęcia definicją broni palnej również broni, która daje się przerobić na broń palną. Celem więc objęcia definicją broni palnej w dyrektywie również przedmiotów dających się przystosować do miotania (pocisków, a nie substancji), było objęcie pojęciem broni palnej również broni gazowej. Taka interpretacja pozwala na stwierdzenie, że przedmiot dający się przystosować do miotania pocisków musi przed przystosowaniem do miotania mieć już charakter przenośnej broni lufowej. Tak również sugeruje redakcja definicji zawarta w dyrektywie: „do celów niniejszej dyrektywy »broń palna« oznacza każdą przenośną broń lufową, która (…) może być przystosowana do miotania jednego lub większej liczby pocisków (…)”. Uznanie więc, że każdy przedmiot (niebędący przenośną bronią lufową), który może zostać łatwo przerobiony w celu miotania pocisków, jest bronią palną wykracza poza zakres definicji broni palnej sformułowanej w dyrektywie. Określenie charakteru przedmiotu dającego się przystosować do miotania również powinno za punkt wyjścia obrać definicję zawartą w dyrektywie. Przedmiot taki, będąc już przenośną bronią lufową (która może coś miotać, na co wskazuje posiadanie przez nią lufy), może być łatwo przystosowany do miotania pocisków (a nie substancji). Oznacza to, że w rozumieniu dyrektywy przedmiotem dającym się łatwo przystosować do miotania pocisków może być broń gazowa, jeżeli łatwe jest usunięcie z niej zabezpieczeń przed miotaniem pocisków (np. usunięcie przewężeń w lufie, bądź jej wymiana). Funkcja tej broni, polegająca na miotaniu substancji obezwładniającej, może zostać zamieniona na funkcję miotania pocisków. Broń taka już przed przystosowaniem zdolna jest do miotania, zmienia się jedynie „materiał”, który jest miotany. Takie rozumienie dyrektywy wydaje się czynić zadość założeniu racjonalności prawodawcy. Bronią palną będzie bowiem taka przenośna broń lufowa, która miota inny „materiał” niż pocisk, ale łatwo jej sposób działania może zostać wykorzystany do miotania także pocisków. Bronią palną w rozumieniu dyrektywy będzie więc broń gazowa, mimo że nie miota ona pocisków, a substancję gazową. Przejście na grunt ustawy o broni i amunicji powoduje jednak istotne komplikacje. Po pierwsze rozszerzono definicję broni palnej o miotanie substancji, a więc wprost zaliczono broń gazową do kategorii broni palnej (do tej kategorii wprost zaliczono też broń sygnałową i alarmową). Określenie przedmiotu dającego się przystosować do miotania stało się więc bezprzedmiotowe. Niemniej jednak ustawodawca wprowadził również tę kategorię do definicji ustawowej. Po drugie, ustawodawca wprowadzając w art. 7 ust. 1a u.b.a. definicję przedmiotu dającego się przystosować do miotania, istotnie ją zmodyfikował. W rozumieniu dyrektywy bowiem „przedmiot uznaje się za dający się przystosować do miotania jednego lub wielu pocisków w wyniku działania materiału wybuchowego, jeżeli: – ma wygląd broni palnej, i – ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonana, może być łatwo przerobiona we wspomnianym celu”. W definicji tej mowa jest o możliwości łatwego przerobienia „we wspomnianym celu”, a więc przerobienia w celu miotania jednego lub wielu pocisków w wyniku działania materiału wybuchowego. Polski ustawodawca zrezygnował z wymogu, aby broń taka miała wygląd broni palnej, co jednak bardziej istotne, w definicji ustawowej określił możliwość łatwego przerobienia „w celu miotania”. Zmieniony więc został sens definicji. W rozumieniu dyrektywy przedmiotem dającym się przystosować do miotania pocisku jest przenośna broń lufowa, która ma zdolność miotania innych „materiałów” niż pociski, a przystosowanie polegać ma właśnie na wykorzystaniu tej zdolności do miotania pocisków za pomocą materiału wybuchowego. W rozumieniu ustawy o broni i amunicji zaś przedmiotem takim jest przenośna broń lufowa, która może być przerobiona w celu miotania. Broń taka nie może przed przerobieniem posiadać zdolności do miotania pocisków lub substancji za pomocą materiału miotającego, bowiem wtedy należałoby ją zakwalifikować jako broń, która „miota” lub „jest przeznaczona do miotania” tych pocisków lub substancji. W ustawie o broni i amunicji powstał więc intrygujący twór w postaci przenośnej broni lufowej, która nie miota i nie jest przeznaczona do miotana ani pocisków, ani substancji, a która w łatwy sposób może zostać przerobiona, aby takie „materiały” miotać. Wydaje się że ta kategoria broni jest zbiorem pustym. Trudno bowiem wskazać w rzeczywistości jakiś przedmiot, który by miał tak określone cechy. Nie można jednak wykluczyć, że w przyszłości pojawi się jakiś obiekt, który mógłby do tej kategorii należeć. Nie wydaje się przy tym trafnym zaliczanie do tej kategorii broni palnej uszkodzonej lub niesprawnej, lecz którą w łatwy sposób można naprawić. Taka broń nie traci charakteru broni palnej Zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 stycznia 2014 r., sygn. II AKa 228/13, Lex nr 1441569; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2007 r., sygn. II AKa 431/06, Lex nr 312513.. Ponadto użyte przez ustawodawcę określenia: „przystosowana” „Przystosować” to „dostosować coś, zrobić coś odpowiednim, stosownym do określonych potrzeb, warunków itp.” Zob. E. Sobol (red.), op. cit., s. 807. (art. 7 ust. 1 u.b.a.) i „przerobiony” „Przerobić” według słownika języka polskiego oznacza „zmienić kształt, formę czegoś, opracować coś powtórnie, na nowo, wykonać coś z czegoś innego”. Zob. E. Sobol (red.), op. cit., s. 784. (art. 7 ust. 1a u.b.a.), wskazują, że przedmiotowi takiemu nadana zostaje cecha, którą pierwotnie posiadał. Pewnego komentarza wymaga również kwestia kategorii przenośnej broni lufowej, która jest przeznaczona do miotania. Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” wskazują, iż „brak kryterium, że ma to być narzędzie niebezpieczne, zdolne do rażenia celów na odległość, a jedynie m.in. przeznaczone do miotania powoduje objęcie zakresem tej definicji niezdolnych do wystrzału tzw. destruktów oraz dekonstruktów broni, które przecież zostały w chwili ich wyprodukowania przeznaczone do »miotania«, tyle że z uwagi na korozję lub pozbawienie cech użytkowych taką zdolność utraciły” P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 96.. Autorzy ci wskazują, że zastosowanie definicji ustawowej na gruncie kodeksu karnego prowadzić będzie do objęcia penalizacją urządzeń, które bronią palną nie są, co powodować miałoby absurdalne rezultaty, niedające się pogodzić z celami odpowiedzialności karnej Ibidem.. Stwierdzić należy, że problem legalności posiadania destruktów i dekonstruktów jest nabrzmiałym problemem związanym z bronią palną. Co więcej, nie jest to problem powstały po wprowadzeniu nowego brzmienia definicji broni palnej Zob. np.: P. Lewandowski, Nielegalne poszukiwania, wydobycie i przemyt militariów, Przegląd Policyjny 2007, nr 3, s. 53; W. Brywczyński, Kolekcjoner czy przestępca – w trosce o prawidłową interpretację pojęcia „broń palna”, Problemy Współczesnej Kryminalistyki 2008, t. XII, s. 55–57; J. Kasprzak, Wybrane zagadnienia związane z pojęciem broni palnej w świetle nowych regulacji i orzecznictwa, Problemy Współczesnej Kryminalistyki 2005, t. IX, s. 158.. Ramy niniejszego opracowania nie pozwalają na szerszą analizę tej kwestii, a w szczególności rozstrzygnięcia problemów szczegółowych takich jak: określenia momentu, w którym przedmiot przestaje być bronią palną (czy gdy przedmiot taki będzie trwale niesprawny, czy gdy zostanie pozbawiony cech użytkowych przez uprawnionego przedsiębiorcę, czy gdy przedmiot zostanie zarejestrowany jako broń palna pozbawiona cech użytkowych) i określenia statusu prawnego istotnych części broni palnej (czy części broni palnej są bronią palną, czy jedynie bronią, czy posiadanie pojedynczej części broni palnej bez zezwolenia wyczerpuje znamiona przedmiotowe art. 263 § 2 k.k.). Pamiętać bowiem należy, że to właśnie ze względu na występowanie istotnych części broni palnej w destruktach posiadanie takich przedmiotów było i jest kwalifikowane przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości jako posiadanie broni palnej, nie zaś ze względu na treść definicji z art. 7 ust. 1 u.b.a. Odnieść się należy także do zarzutu objęcia znowelizowaną definicją legalną również broni palnej pozbawionej cech użytkowych, gdyż przedmioty te były przeznaczone do miotania pocisków lub substancji w chwili ich wyprodukowania. Abstrahując od wyżej wskazanych problemów z tą kwestią związanych, uznać należy że celem procedury pozbawiania cech użytkowych broni palnej jest właśnie wyeliminowanie danego egzemplarza broni z kręgu desygnatów kategorii „broń palna” Projektodawca, proponując wprowadzenie do ustawy o broni i amunicji kategorii broni palnej pozbawionej cech użytkowych, w uzasadnieniu projektu wprost stwierdził, że broń taka przestaje być bronią palną w rozumieniu art. 7 u.b.a. Zob. uzasadnienie do Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji (druk nr 1048), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf/wgdruku/1048/ $file/1048.PDF, s. 16 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.).. Przyjęcie tezy, że broń taka pozostaje bronią palną, mimo pozbawienia jej cech użytkowych, przeczyłoby racjonalności ustawodawcy i prowadzić musiałoby do stwierdzenia, że przepisy prawne regulujące procedurę pozbawiania broni palnej cechy użytkowej są w istocie bezprzedmiotowe. Z obecnego brzmienia definicji legalnej możliwe jest wyprowadzenie takich jej cech konstytutywnych, jak pewien poziom niebezpieczności i rażenie na odległość (miotanie) na skutek działania materiału miotającego. Jeżeli więc tych cech przedmiot nie będzie już posiadać (zakładając na potrzeby tego opracowania, że przedmiot przestaje być bronią palną po trwałej utracie cech konstytutywnych, bez konieczności formalnego potwierdzenia), to na podstawie samej tylko aktualnej definicji legalnej broni palnej nie będzie mógł być kwalifikowany jako broń palna, choćby przedmiot ten był przeznaczony do miotania (w zamyśle twórcy tak miał być używany). Zdolność broni palnej do wystrzeliwania pocisku (wskutek spalania się materiału miotającego) Ostatnim z zarzutów poczynionych przez Autorów opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” definicji legalnej broni palnej jest bezpodstawna rezygnacja ze wskazania zdolności do wystrzeliwania pocisków lub substancji wskutek spalania się materiału miotającego. Definicja obecnie formułuje element konstytutywny broni palnej w postaci miotania za pomocą materiału miotającego. Argument ten przeciwko definicji legalnej wydaje się ważki, bowiem prima facie, broń palna wcale nie musi być palna Zob. M. Kulicki, L. Stępka, op. cit., s. 441–442. Takie też stanowisko wcześniej przyjął autor niniejszego opracowania – zob. R. Rejmaniak, op. cit., s. 53.. Oparcie się na pojęciu miotania funkcjonującym w języku ogólnym prowadzić musi do wniosku, że materiałem miotającym będzie każdy materiał służący do „wypchnięcia” pocisku lub substancji z broni. Takie ujęcie rozszerza definicję broni palnej i obejmuje nią również przedmioty, które „miotają” pociski lub substancje przy użyciu innych materiałów niż proch (a ściślej – rozprężających się gwałtownie gazów będących produktem spalania tegoż prochu) Tak wydają się intepretować określenie „działanie materiału miotającego” L. Stępka i V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz. Zob. L. Stępka, V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz, Istota broni palnej, (w:) L. Stępka, V. Kwiatkowska-Wójcikiewicz (red.), Broń. Problematyka prawna i kryminalistyczna, Toruń 2013, s. 40.. Zaistniały problem ponownie związany jest z implementacją dyrektywy. Na etapie prac w komisji nad projektem nowelizacji prowadzone były dyskusje, czy w ustawie należy użyć określenia „materiał wybuchowy” (wykorzystanego w definicji broni palnej w dyrektywie) czy „materiał miotający” Zob. Posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych (nr 243), Biuletyn. Kancelaria Sejmu. Biuro Komisji Sejmowych 2010, nr 4390, VI Kadencja, oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/4BC8526DC70F1EE1C12 577EE0040B767/ $file/0439006.pdf, s. 6 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.) . Co więcej, w opinii o zgodności projektu ustawy nowelizującej z prawem Unii Europejskiej zalecono zmianę określenia właśnie na „materiał wybuchowy” M. Szpunar, Opinia o zgodności z prawem Unii Europejskiej projektu ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Druk 3499), (w:) Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o broni i amunicji oraz ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Druk 3499), oficjalna witryna internetowa Sejmu RP, http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/D903A2C BD11A0ADCC1257 7D6004D4D01/$file/3499.pdf, s. 2 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.).. Zalecenie to jednak nie zostało uwzględnione. Obecna definicja ustawowa broni palnej posługuje się określeniem „materiał miotający”, podobnie jak definicja ustawowa w pierwotnym brzmieniu. Różnica polega jednak na tym, że w pierwotnym brzmieniu art. 7 u.b.a. podkreślono, iż chodzi o „działanie sprężonych gazów powstałych na skutek spalania materiału miotającego”, zaś w definicji po nowelizacji z 2011 r. wskazano jedynie „działanie materiału miotającego”. Cecha „palności” broni była więc zdecydowanie silniej eksponowana w pierwotnej definicji ustawowej. Określenie „materiał miotający” bez doprecyzowania sposobu jego działania prowadzi do istotnych problemów. Oparcie się na dyrektywie języka ogólnego nakazywałoby przyjąć, że materiałem miotającym może być wszystko, co jest zdolne do wypchnięcia pocisku z broni. W ustalaniu znaczenia tego pojęcia trafnym wydaje się jednak sięgnięcie do definicji formułowanych w języki specjalistycznym. Bowiem określenie to nie ma swojej definicji legalnej, sięgnąć należy do definicji tego pojęcia w języku specjalistycznym, o ile taka występuje. Dopiero gdy i takiej definicji nie ma, uprawnione jest rozumienie określonego zwrotu tak, jak jest on rozumiany w języku ogólnym. Aby ustalić znaczenie pojęcia „materiał miotający” należałoby sięgnąć do terminologii z zakresu bronioznawstwa i techniki wojskowej. Zaznaczyć należy, że samo określenie „materiał miotający” dookreślane jest cechą „wybuchowy”. S. Torecki wskazuje, że elementami naboju do broni palnej są: ładunek miotający, spłonka lub zapłonnik, łuska lub inna osłona ładunku miotającego oraz pocisk S. Torecki, 1000 słów o balistyce, Warszawa 1982, s. 147.. Definiuje on określenie „miotające materiały wybuchowe”, które stosowane są do produkcji m.in. ładunków miotających broni palnej Ibidem, s. 141.. Podobnie, proch określa jako „miotający materiał wybuchowy”, o określonych właściwościach, z którego wykonuje się „ładunki miotające” Ibidem, s. 201.. W Małej Encyklopedii Wojskowej wskazano, że w skład naboju bojowego wchodzi pocisk, zapalnik, łuska, ładunek prochowy i spłonka (zapłonnik) J. Urbanowicz (red.), Mała Encyklopedia Wojskowa. Tom II. K–Q, Warszawa 1970, s. 360.. Ładunek prochowy utożsamiony został z ładunkiem miotającym, rozumianym jako ściśle określona ilość prochu zawarta w łusce w naboju zespolonym lub w woreczkach umieszczanych w naboju składanym. Może też zawierać podsypkę prochową i elementy pomocnicze. Co więcej, wskazano, że ładunek miotający „nadaje pociskowi odpowiednią prędkość” Ibidem, s. 224.. Autorzy tej encyklopedii, definiują „wybuchowy materiał miotający” jako: „proch, materiał wybuchowy, którego zasadniczą formą jest palenie, nieprzechodzące w detonację nawet w warunkach bardzo wysokich ciśnień. Głównym przeznaczeniem m.m.w. jest nadanie odpowiedniej prędkości początkowej pociskom lub rakietom (…)” J. Urbanowicz (red.), Mała Encyklopedia Wojskowa. Tom III. R–Ż, Warszawa 1971, s. 568.. Autorzy Encyklopedii techniki wojskowej również używają określeń „ładunek prochowy” (definiując nabój bojowy), „ładunek miotający” (definiując nabój do broni palnej strzeleckiej), „prochowy ładunek miotający” (definiując nabój pistoletowy) Zob. J. Modrzewski (red.), Encyklopedia techniki wojskowej, Warszawa 1978, s. 399–401.. „Ładunek miotający” rozumiany jest jako „ściśle określona ilość prochu umieszczonego w łusce lub woreczkach z tkaniny dla oddania jednego strzału z broni palnej (…)”, może przy tym zawierać dodatki innych substancji chemicznych, np. podsypkę prochową ułatwiającą zapłon, określany bywa także ładunkiem prochowym Ibidem, s. 335.. Autorzy definiują również pojęcie „materiał wybuchowy miotający” jako „proch, wieloskładnikowy materiał wybuchowy stanowiący mieszaninę wybuchową, której podstawową formę przemiany wybuchowej, po uprzednim zainicjowaniu płomieniem, stanowi spalanie wybuchowe nieprzechodzące w detonację nawet w warunkach bardzo wysokich ciśnień (…), stosuje się głównie w formie ładunków prochowych lub stałych paliw rakietowych do nadania początkowej prędkości pociskom, wprowadzenia rakiet w ruch oraz do celów pomocniczych (podsypka prochowa, lont prochowy, opóźniacz prochowy) (…)” Ibidem, s. 364.. Ilustrowana encyklopedia współczesnej broni palnej definiuje nabój jako podstawową jednostkę amunicji, niezbędną do oddania jednego strzału z broni palnej. Składa się on z pocisku, ładunku miotającego i spłonki lub zapłonnika oraz łuski lub innej osłony ładunku A. Ciepliński, R. Woźniak, Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku), Warszawa 1997, s. 152.. Ładunek miotający to „ściśle określona ilość materiału wybuchowego miotającego umieszczona w łusce lub bezpośrednio w komorze nabojowej w woreczkach z tkaniny, w formie wyprasek albo w postaci płynnej, ustalona do oddania jednego strzału. Stanowi niezbędną część naboju broni lufowej (…)” Ibidem, s. 113–114.. „Materiałem wybuchowym miotającym” jest zaś „materiał wybuchowy stosowany głównie w formie ładunków prochowych jako źródło energii do nadawania prędkości początkowej pociskom strzeleckim, artyleryjskim i rakietowym (…)” Ibidem, s. 134.. Zauważyć należy, że określona ilość wybuchowego materiału miotającego używana w celu nadania prędkości początkowej pociskom nazywana jest „ładunkiem miotającym” lub „ładunkiem prochowym”. Odnosząc powyższe definicje do ustawy o broni i amunicji, stwierdzić wypada, iż w legalnej definicji broni palnej zabrakło określenia, że chodzi o „wybuchowy” materiał miotający (lub po prostu „ładunek miotający”). Wydaje się jednak, że należałoby utożsamiać materiał miotający określony w definicji broni palnej właśnie z „miotającym materiałem wybuchowym” lub „ładunkiem miotającym”. Rozumowanie takie wzmacniane jest poprzez wykorzystanie wykładni systemowej i analizę pojęcia amunicji. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 2 u.b.a. amunicją w rozumieniu ustawy jest amunicja do broni palnej. Zaś jedną z istotnych części amunicji wskazaną w art. 5 ust. 3 u.b.a. jest spłonka inicjująca spalanie materiału miotającego. W kontekście istotnych części amunicji do broni palnej materiał miotający jest rozumiany więc jako działający poprzez spalanie się. Również sięgnięcie do innych przepisów ustawy o broni i amunicji pozwala na stwierdzenie, że w taki właśnie sposób materiał miotający rozumiany jest na gruncie całej ustawy. Art. 6 ust. 1 u.b.a. stanowi o przerabianiu broni poprzez dostosowanie jej do „wystrzelenia pocisku z lufy albo z elementu zastępującego lufę w wyniku działania sprężonych gazów powstających na skutek spalania materiału miotającego”. Art. 6a ust. 2 u.b.a. określa definicję pozbawiania cech użytkowych broni palnej, której elementem jest, aby broń „mimo działania sprężonych gazów, powstających na skutek spalania materiału miotającego, nie była zdolna do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo elementu ją zastępującego”. Podobne zwroty zawierają definicje legalne broni sygnałowej i alarmowej zawarte w art. 7 ust. 2 i 3 u.b.a. Zauważyć przy tym należy, że poza spalaniem materiału miotającego, w przepisach tych używane jest ponadto określenie „wystrzeliwania” pocisku lub substancji. Również wykładnia funkcjonalna potwierdza wnioski wypływające z zastosowania wykładni systemowej. Prześledzenie procesu legislacyjnego i wypowiedzi podczas prac w komisjach wyraźnie wskazuje, na to, że pojęcie „materiału miotającego” użyte zostało, aby wyrazić określenie zawarte w dyrektywie („materiał wybuchowy”) w sposób zgodny z przyjętą w Polsce nomenklaturą. Za taką wykładnią przemawia również założenie racjonalności prawodawcy. Absurdalnym bowiem jawiłoby się wymaganie uzyskania pozwolenia na posiadanie każdego przedmiotu z lufą, który w jakikolwiek sposób mógł miotać obiekty. Wydaje się więc, że ustawodawca używa pojęcia „materiału miotającego” znaczeniu nadanym mu w języku specjalistycznym (jako „materiału miotającego wybuchowego”), a nie ogólnym. I takie właśnie znaczenie badanego zwrotu powinno zostać zaaplikowane do definicji legalnej broni palnej Dyrektywa wykorzystania znaczenia przypisywanego określonemu zwrotowi w języku specjalistycznym umieszczana jest w kategorii językowych dyrektyw wykładni przez L. Morawskiego (wykładnia klaryfikacyjna) – zob. L. Morawski, Zasady Wykładni Prawa, Toruń 2006, s. 101. Natomiast w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa M. Zieliński lokuje dyrektywę tę wśród funkcjonalnych dyrektyw wykładni – zob. M. Zieliński, op. cit., s. 340.. Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że wykorzystanie dyrektyw językowych, systemowych i funkcjonalnych wykładni prawa pozwala na ustalenie poszczególnych cech konstytutywnych broni palnej. Broń palna musi więc posiadać pewien minimalny stopień niebezpieczności (bowiem jest bronią), posiadać zdolność rażenia na odległość (bowiem miotaniem jest ciskanie czegoś na odległość), wyrzuca pociski lub substancje poprzez reakcję spalania prochu (bowiem materiałem miotającym jest materiał wybuchowy nadający prędkość początkową pociskowi lub substancji, a w innych przepisach ustawy prawodawca wprost już odniósł się do reakcji spalania materiału miotającego). Istotną zmianą w stosunku do pierwotnego brzmienia definicji jest natomiast zmiana określenia „urządzenie” na „przenośna broń lufowa”. Oznacza to bowiem, że broń palna nie musi stanowić obecnie pewnego zespołu elementów, a składać się może nawet z jednego elementu „Urządzenie” definiowane jest bowiem przez słownik języka polskiego jako „rodzaj mechanizmu lub zespół elementów, przyrządów służący do wykonywania określonych czynności, ułatwiający pracę” – zob. E. Sobol (red.), op. cit., s. 1091. . Inną zmianą jest objęcie zakresem pojęcia broni palnej również przenośnej broni lufowej, która nie miota, ani nie jest przeznaczona do miotana, ale może zostać przystosowana do miotania. W rzeczywistości jednak trudno jest znaleźć desygnaty tego pojęcia. Ważną zmianą było również usunięcie z definicji broni palnej elementu zastępującego lufę. Spowodowało to, że pewne kategorie przedmiotów nie będą bronią palną, choć będą przenośną bronią miotającą pociski lub substancje w wyniku działania (spalania) materiału miotającego. Zaznaczyć należy, że w innych przepisach ustawy dotyczących broni palnej, można już taki zwrot odnaleźć. Wydaje się jednak że nie jest to argument wystarczający do stwierdzenia, że wykorzystanie definicji legalnej broni palnej na gruncie kodeksu karnego prowadzi do niedających się zaakceptować rezultatów. Jedynie bowiem sytuacja, kiedy wykładnia językowa doprowadza do wniosków absurdalnych albo do rażąco niesprawiedliwych lub irracjonalnych konsekwencji, pozwala na odejście od znaczenia ustalonego na podstawie dyrektyw językowych wykładni Zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2015 r., sygn. II CSK 518/14, Lex nr 1754050; co więcej, nawet gdyby treść językowa definicji legalnej podważała założenie o racjonalnym prawodawcy, to wciąż wiąże – zob. M. Zieliński, op. cit., s. 215. Nadawanie innego znaczenia pojęciu, które zostało już zdefiniowane za pomocą definicji legalnej może być uznane za niedopuszczalną wykładnię prawotwórczą.. Podobnie rzecz ma się w przypadku zakazu wykładni homonimicznej, który zignorowany może zostać w wyjątkowych przypadkach albo gdy ustawodawca wprost zamiar taki wskazał w tekście prawnym, albo gdy zastosowanie zakazu wykładni homonimicznej doprowadziłoby do rezultatów nie do zaakceptowania z perspektywy założenia racjonalności ustawodawcy. W przypadku aktualnej definicji broni palnej taka sytuacja nie zachodzi. Co więcej, definicja znowelizowana w istocie zbliżona jest treściowo do definicji kryminalistycznej i pierwotnej definicji legalnej, której dotyczyła właśnie przytaczana wcześniej uchwała Sądu Najwyższego. Podkreślić jednak należy, że aktualna definicja legalna broni palnej redakcyjnie sformułowana jest w sposób mniej czytelny niż definicja obowiązująca poprzednio i jest to jej mankament, zwłaszcza w kontekście zasady przyzwoitej legislacji i zasady określoności przepisów prawa Niemniej jednak dodać należy, za samo w sobie stwierdzenie niejasności przepisu nie oznacza jeszcze, że narusza on konstytucyjną zasadę określoności przepisów wyprowadzaną z art. 2 Konstytucji w stopniu uprawniającym do stwierdzenia jego niekonstytucyjności. Dopiero gdy niejasności nie da się usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających na celu eliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa, przepis taki może zostać uznany za niekonstytucyjny – zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2002 r., sygn. P 13/02, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy, Seria A, nr 7, poz. 90. . Wydaje się, że aktualna definicja legalna broni palnej z powodzeniem może być wykorzystywana na gruncie kodeksu karnego. Pozostają więc w pełni aktualne rozważania Sądu Najwyższego zaprezentowane w uchwale 7 sędziów o sygnaturze I KZP 39/03. Konstatacja ta nie pozwala więc zignorować definicji legalnej broni palnej przy wykładni typów przestępstw, w których broń palna stanowi znamię przedmiotowe. W szczególności zaś nie można pominąć definicji ustawowej w przypadku nielegalnego posiadania broni palnej z art. 263 § 2 k.k. ze względu na zawartą w tym przepisie klauzulę normatywną. W innym bowiem przypadku wykładnia tego przepisu prowadziłaby do luki systemowej, co naruszałoby zakaz wykładni prowadzącej do luk. Zignorowanie bowiem podczas wykładni przepisu art. 263 § 2 k.k. przepisów ustawy o broni i amunicji uniemożliwiałoby wyjaśnienie nie tylko znamienia „broń palna”, ale również klauzuli normatywnej „bez wymaganego zezwolenia”. „Wybiórcze” odnoszenie się zaś do ustawy o broni i amunicji, z pominięciem definicji legalnej, prowadziłoby natomiast do sytuacji, gdy na gruncie ustawy o broni i amunicji do zgodnego z prawem posiadania pewnych przedmiotów (objętych definicją legalną broni palnej) wymagane byłoby pozwolenie, a przedmioty te nie stanowiłyby na gruncie kodeksu karnego desygnatów „broni palnej” określonej definicją kryminalistyczną. Doprowadziłoby to w konsekwencji do stwierdzenia, że obowiązuje norma prawna zakazująca posiadania np. broni gazowej czy alarmowej bez wymaganego zezwolenia, nieopatrzona żadną sankcją. Taka interpretacja podważałaby sens wprowadzania obowiązku uzyskania pozwolenia na dany rodzaj broni palnej. Na marginesie powyższych rozważań zasygnalizować należy jeszcze dwie kwestie. Po pierwsze, Autorzy opracowania „Pojęcie broni palnej w prawie karnym” wskazują na to, że de lege lata na gruncie prawa karnego opierać się należy na kryminalistycznej definicji broni palnej P. Grzegorczyk, Z. Wardak, op. cit., s. 97.. Definicja ta, przytoczona przez Autorów, nie obejmuje broni gazowej. Wydaje się więc, że choć Autorzy formułują w dalszym fragmencie rozważań postulat de lege ferenda wyeliminowania broni gazowej z kategorii broni palnej Ibidem, s. 98., to taki sam efekt miałoby oparcie się na definicji kryminalistycznej bez potrzeby zmiany treści przepisów. Choć uznanie przez ustawodawcę broni gazowej za broń palną spotkało się ze sprzeciwem przedstawicieli nauki kryminalistyki jako odejście od utrwalonego rozumienia pojęcia „broń palna”, to wyraźnie jednak pokreślić należy, że zabieg objęcia definicją broni palnej również broni gazowej był świadomą i celową decyzją, z konsekwencji której ustawodawca zdawał sobie sprawę. Skutek objęcia pojęciem broni palnej również broni gazowej w postaci odpowiedzialności karnej za jej nielegalne posiadanie czy wyrabianie został w procesie legislacyjnym dostrzeżony i uznany za „możliwy do zaakceptowania i uzasadniony” Zob. Wypowiedź K. Budnika, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – Stenogram z 27 posiedzenia Sejmu RP 3 kadencji – punkt 4 porządku dziennego – Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o broni i amunicji (druk 479) z dnia 9 września 1998 r., oficjalna witryna Sejmu RP, http://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/chronWWW?OpenView&Start=1&Count=999&Expand=97.1#97.1 (dostęp w dniu 9 stycznia 2018 r.).. Kwestia zasadności takiego określenia zakresu definicji broni palnej była szeroko dyskutowana w doktrynie, pochylano się również nad nią w orzecznictwie. Zmiana treściowej definicji legalnej „broni palnej” w 2011 r. nie usunęła zwrotu „lub substancji” w art. 7 ust. 1 u.b.a., ani „broni gazowej” wymienionej w definicji zakresowej w art. 4 ust. 1 pkt 1 u.b.a. Ze względu na to, iż nie nastąpiła zmiana normatywna w tym zakresie, na gruncie definicji legalnej „broni palnej” broń gazowa pozostaje wciąż desygnatem tej nazwy. Oparcie się na definicji kryminalistycznej broni palnej, poza zakresem której pozostaje broń gazowa, prowadzić będzie do luk systemowych zreferowanych w uchwale Sądu Najwyższego o sygn. I KZP 39/03. Obecnie więc (bez głębokich zmian w ustawie o broni i amunicji) kwestia usunięcia broni gazowej z kręgu desygnatów broni palnej może być analizowana jako postulat de lege ferenda. Postulat ten jednak wydaje się obecnie niemożliwy do zrealizowania, ze względu na analizowaną wyżej definicję broni palnej określoną w dyrektywie. Wyeliminowanie broni gazowej z kategorii broni palnej spotkać się może bowiem z zarzutem nieprawidłowej implementacji dyrektywy, bądź broń taka zakwalifikowana zostanie jako przenośna broń lufowa dająca się łatwo przystosować do miotania. Po drugie, definicja broni palnej umieszczona w dyrektywie 91/477/EWG została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/853 z dnia 17 maja 2017 r. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/853 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniająca dyrektywę Rady 91/477/EWG w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, Dz. Urz. UE L 137/22. Obecnie dyrektywa definiuje broń palną jako „każdą przenośną broń lufową, która miota, jest przeznaczona do miotania lub może zostać przerobiona tak, aby miotała śrut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego, chyba że jest wyłączona z zakresu tej definicji z jednego z powodów wymienionych w załączniku I sekcja III. Broń palna została sklasyfikowana w załączniku I sekcja II. Przedmiot uznaje się za możliwy do przerobienia tak, aby miotał śrut, kulę lub pocisk w wyniku działania palnego materiału miotającego, jeżeli: ma wygląd broni palnej; oraz ze względu na swoją budowę lub materiał, z którego jest wykonany, może zostać przerobiony w tym celu”. Definicja ta określa broń palną jako miotającą śrut, kulę lub pocisk, a nie tylko pocisk. Drugą ważną zmianą jest doprecyzowanie materiału miotającego poprzez dodanie określenia „palnego”. Powoduje to rozstrzygnięcie wątpliwości co do „palności” materiału miotającego i broni palnej. W definicji tej znalazło się wskazanie załącznika, w którym sklasyfikowano broń palną oraz wyłączenie z tej kategorii broni, które „są przeznaczone do alarmowania, sygnalizowania, ratowania życia, uboju zwierząt lub połowów ryb za pomocą harpuna lub do celów przemysłowych lub technicznych, pod warunkiem że mogą być wykorzystywane wyłącznie do zadeklarowanych celów”, a także broni, które „uznawane są za broń zabytkową, w przypadku gdy nie zostały włączone do kategorii określonych w części II oraz podlegają przepisom krajowym”. Wciąż jednak definicja broni palnej nie obejmuje miotania „substancji” i wciąż zasadne jest określanie przenośnej broni lufowej, która nie jest zdolna do miotania śrutu, kuli lub pocisku, a może zostać w takim celu przerobiona. Termin transpozycji zmian do krajowego porządku prawnego określony został na dzień 14 września 2018 r. Przy okazji zmian w ustawie o broni i amunicji (lub uchwalenia nowej ustawy) w celu implementowania zmienionej dyrektywy pozostaje mieć nadzieję, że ustawodawca dostrzeże problem związany z zaliczeniem broni gazowej wprost do kategorii broni palnej i w odpowiedni sposób sformułuje ustawową definicję broni palnej. Zaprezentowane powyżej rozważania należy podsumować stwierdzeniem, że aktualna definicja legalna broni palnej w istocie nie odbiega znacząco od definicji pierwotnie zawartej w ustawie o broni i amunicji, choć sformułowana jest w mniej przejrzysty sposób. Niemniej jednak odtworzenie konstytutywnych cech broni palnej określonych w art. 7 ust. 1 u.b.a. jest możliwe przy wykorzystaniu dyrektyw wykładni prawa. Wykorzystanie definicji legalnej broni palnej na gruncie kodeksu karnego nie powoduje skutków, które można byłoby ocenić jako absurdalne, co więcej, sięgnięcia do tej definicji wymaga zawarta w art. 263 § 2 k.k. klauzula normatywna „bez wymaganego zezwolenia”. Uznać więc należy, że argumentacja zawarta w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 r, sygn. I KZP 39/03 pozostaje wciąż aktualna, mimo zmiany redakcyjnej definicji legalnej „broni palnej”. Definition of firearm Abstract This study explores a legal definition of firearm included in Article 7, clause 1 of the Weapon and Ammunition Act. It challenges the view presented by P. Grzegorczyk and Z. Wardak in their article entitled “Definition of firearm in criminal law” published in Prokuratura i Prawo 10 (2017). P. Grzegorczyk and Z. Wardak claim that significant amendments to the legal definition of firearm have rendered it useless for creating legal norms, and propose that the forensic definition of firearm should be used instead. This paper offers an analysis of particular elements of the said legal definition, which elements indicate integral properties of firearm, and concludes that the legal definition is actually largely consistent with how “firearm” is understood in forensic science. It further explains that the use of the legal definition of “firearm” for Criminal Code purposes is acceptable and does not produce effects that would be intolerable from the perspective of the assumed lawmaker rationale. . Rejmaniak Pojęcie broni palnej 114 Prokuratura i Prawo 4, 2018 115 Prokuratura i Prawo 4, 2018