[go: up one dir, main page]

Academia.eduAcademia.edu

Sos raportos inter su sardu e sas limbas iberoromanzas

SARDU E IBEROROMANZU: COINTZIDÈNTZIAS MORFO-SINTÀTICAS Dr. Xavier Frías Conde UNED Obietivu    Mustrare elementos medas morfosintáticos de su sardu in cumparàntzia cun sas limbas ibero-romanzas Analizare su gradu de simigiàntzia inter totu custas limbas Sas duas limbas ibero-romanzas principales de s’análise nostra sunt s’ispanniolu e su catalanu    Custas sunt sas duas principales chi ant tentu influèntzia subra de su sardu Àteras limbas, che su galitzianu, asturianu o aragonesu bi sunt cando nde tenemus bisòngiu E puru limbas chi no sunt nen ibèricas nen su sardu cando siat netzessàriu Xavier Frías Conde UNED 2 Protzessu   Amus a sighire un’órdine traditzionale de sos elementos morfològicos Gasi totu s´espositzione s’at a fàghere atraessu esempros.  Sas abbreviatziones chi bi impitamus sunt custas:  Sr.: sardu  Log.: logudoresu; Cam.: campidanesu        Sr in generale est sardu istàndard (LSC) Es: ispanniolu Ct: catalanu It.: italianu As.: asturianu Gl.: galitzianu Pt.: portughesu Xavier Frías Conde UNED 3 Formatzione de su plurale (1)  Sr. Log.:    Artu > artos Seguru > seguros As.:   Altu > altos Seguru > seguros Si tratat in custu casu de s’asturianu istándard, chi pigat che base s’asturianu tzentrale; in sos àteros dialetos no est prus gai. Xavier Frías Conde UNED 4 Formatzione de su plurale (2)  Sr.    Amorósu > amoròsos Témpus > tèmpos Pt.:  Amoróso > amoròsos In portughesu e una parte de su galitzianu, sa metafonia s’agatat in sa formatzione de su plurale; su singulare tenet una vocale serrada, però, su plurale la tennet abberta Xavier Frías Conde UNED 5 Formatzione de su plurale (3)  Sr:       Ricu > ricos; rica > ricas Tempus > tempos Foto > fotos Forte > fortes Ferreri > ferreris Ast. Centrale       Ricu > ricos; rica > riques (otzidentale ricas) Fierro (chena plurale ca est neutru) Fuerte > fuertes Foto > fotos Camín > caminos Bici > bicis Xavier Frías Conde UNED 6 Artículu definidu  Paradigma:  LSC   LSC-Campidanesu   El~l’, la, els, les Ispanniolu   Es~s’, sa~s’, ets, ses Catalanu commune   Su ~s’, sa ~s’, is (invariàbile in plurale) Catalanu baleáricu   Su ~s’, sa ~s’, sos, sas El, la, lo*, los, las Italianu  Il ~lo~l’, la~l’, i~gli, le Xavier Frías Conde UNED 7 Formas de sos possessivos de 2PS e 3PS masculinos  Sr. Log:   Gl. de Astúrias   Tou, sou Tou, sou Asturianu-leonesu otzidentale (mirandesu)  Tou, sou Xavier Frías Conde UNED 8 Collocatzione de sos possessivos  Sr.:   art. + nomen + possessivu  Es.:  poss. + nomen    S’amigu bostru Vuestro amigo art. + nomen + possessivu  El amigo vuestro Gl. e As.  art. + poss. + nomen   O voso amigo || El vuesu amigu art. + nomen + possessivu  O amigo voso | L’amigu vuesu Xavier Frías Conde UNED 9 Diminutivu de –ELLU  Sr. –eddu   Gl. –elo   animaleddu, ruela, rochela, cantelo Es. –illo  animalillo Xavier Frías Conde UNED 10 Cuantificadores de plurale    Sr.:  Unos cantos; bários; unos Es.:  Unos cuantos; varios; unos Ct.:  Uns quants, uns Sa forma unos,-as in sardu balet solo pro sos pluralia tantum  Unos pantalones noos Xavier Frías Conde UNED 11 Futuru analìticu  Sr.:   Gl.:    as a cantare; amus a cantare has cantar; habemos cantar cantarás, cantaremos Galitzianu de Astúrias  has a falar, habemos a cantar Xavier Frías Conde UNED 12 Alternàntzia de sas vocales finales: presente~imperativu  Sr. log:    Ast. Centrale    Perdet <-> perdi (2º cuniugatzione) Partit <-> parti (3º cuniugatzione) Pierde <-> pierdi (2º cuniugatzione) Parte <-> parti (3º cungiugatzione) It.:   Perde <-> perdi (2º cuniugatzione) Parte <-> parti (3º cuniugatzione) Xavier Frías Conde UNED 13 Tàbulas de sa cuniugatzione de unu (1) sr. log. canto cantas cantat cantamus cantadis cantan(t) sr. camp. canto cantas cantat cantaus cantais cantant es. gl. pt. canto cantas canta cantamos cantáis cantan canto cantas canta cantamos cantades cantan canto cantas canta cantamos cantais cantam Xavier Frías Conde UNED 14 Tàbulas de sa cuniugatzione de unu (2) sr. log. cantaia cantaias cantaiat cantaìamus cantaìadis cantaian(t) sr. camp. canta(m)o cantást cantát cantamus cantastes cantánt es. gl. pt. cantaba cantabas cantaba cantábamos cantabais cantaban canto cantas canta cantabamos cantabades cantaban cantava cantavas cantava cantávamos cantáveis cantavam Xavier Frías Conde UNED 15 Tàbulas de sa cuniugatzione de duos (1) sr. log. perdo perdes perdet perdemus perdedes perdent sr. camp. perdo perdes perdet perdeus perdeis perdent es. pierdo pierdes pierde perdemos perdéis pierden gl. perdo perdes perde perdemos perdedes perden Xavier Frías Conde UNED pt. perdo perdes perde perdemos perdeis perdem 16 Tàbulas de sa cuniugatzione de duos (2) sr. log. perdia perdias perdiat perdiamus perdiadis perdiant sr. camp. perde(m)o perdiast perdiat perdemus perdestis perdiant es. gl. pt. perdía perdías perdía perdíamos perdíais perdían perdía perdías perdía perdiamos perdiades perdian perdia perdias perdia perdíamos perdieis perdiam Xavier Frías Conde UNED 17 Tàbulas de sa cuniugatzione de tres (1) sr. log. parto partis partit partimus partidis partint sr. camp. parto partis partit partimus parteis partint es. parto partes parte partimos partís parten gl. parto partes parte partimos partides parten Xavier Frías Conde UNED pt. parto partes parte partimos partis partem 18 Tàbulas de sa cungiugatzione de tres (2) sr. log. partia partias partia partiamus partiadis partiant sr. camp. partio partiast partiat partemus partestis partiant es. partía partías partía partíamos partíais partían gl. partía partías partía partiamos partiades partían Xavier Frías Conde UNED pt. partia partias partia partíamos partíeis partiam 19 Perìfrase de obligatzione  Sr.:    Es.:     tènnere de + Vinf dépere + Vinf tener de + Vinf(arc.) tener que + Vinf deber + Vinf Gl.:    ter de + Vinf(obligatzione inescusabile) ter que + Vinf deber + Vinf Xavier Frías Conde UNED 20 Infinitivu pessonale  Sr. camp.   As.   Est una cosa fácile a dda fáere tue Ye una cosa fácil pa tu facela Es. (prus che totu americanu)   Es una cosa fácil para tú hacerla Es una cosa fácil para hacerla tú (solo) Xavier Frías Conde UNED 21 Infinitivu cuniugadu: paradigma Sardu cantarepo/-apo cantares cantaret cantáremus cantaredes cantarent Galitzianu Portughesu cantar cantares cantar cantarmos cantardes cantaren Xavier Frías Conde UNED cantar cantares cantar cantarmos cantardes cantarem 22 b’àere impessonale     Sr.  b’at cosas medas Ct.  hi ha moltes coses Aragonesu  b’a muitas cosas Francesu  il y a beaucoup de choses Xavier Frías Conde UNED 23 Modificadores de adietivos e avèrbios  Sr.:    seis artos·artos est bonu·bonu Es.:   sois altos altos está bueno bueno Xavier Frías Conde UNED 24 Averbializatziones de verbos  Sr. na(n)chi   Es. disque   Giuanne nachi no est innoghe Juan disque no está aquí Gl. disque  Xoán disque non está aquí Xavier Frías Conde UNED 25 Focalizatziones de sos obietos  Sr.     Ct.:    Sa bidda nostra i li’as a visitare (ti) chitze A frade meui lii damus custu (ti) Carrei no ndei tèngio (ti) meda  La nostra vila i li’has de visitar (ti) aviat A mon germà i lii donem açò (ti) (De) carni no eni tinc (ti) gaire Es.:    Nuestro puebloi loi visitarás (ti) pronto A mi hermanoi lei damos esto (ti) Carnei no tengo (ti) mucha Xavier Frías Conde UNED 26 Prepositzione a cun su OD [+umanu]  Sr.    Eris amus bidu a Giuanne Semus aisetende a sos amigos nostros Es.:   Ayer vimos a Juan Estamos esperando a nuestros amigos Xavier Frías Conde UNED 27 Prepositzione in de locativu  Sr.    Babbu e mamma sunt in sa tzitade Is pipios istudiant cuntentos in s’iscola Es.:   Papá y mamá están en la ciudad Los críos estudian contentos en el colegio Xavier Frías Conde UNED 28