BABÜRLÜLER Ekme, Ebü'I-Fazl el-AIIamf'nin ｹ｡ｺ､＠ ａｹｲ｣｡＠ Nibername bunlar ｡ｲｳｮ､Ｎ＠ zameddin Ahmed ei-Herevi'nin umumi Hint tarihine dair ｔ｡｢ｫｴＭ＠ Ekberi'si ile ｐｩｲｴ･Ｇｮ＠ ｇｬ･ｮＭｩ＠ ｢ｲ｡ｨｩｭｦ＠ ｡､ｬ＠ eserleri de ｭ･ｨｵｲ､ Ｎ＠ etmeleri ｹ｡ｮ､＠ pazar yerlerindeki fiyat kontrolleri. ölçü aletlerinin denetimi. çevre ｴ･ｭｩｺｬ＠ ve Hindü ｫ｡､ｮｬﾭ ｲｮ＠ ｹ｡ｫｬｭｳｮ＠ önlemek ｢｡ｬ｣＠ görevleriydi. Babürlüler Hindistan'da kültür ve mebüyük rol aynadeniyetin ｧ･ｬｩｭｳｮ､＠ ｭｬ｡ｲ､Ｎ＠ Kendilerine has bir mimari tarz ｧ･ｬｩｴｲ､ｫ＠ gibi ülkenin her ｴ｡ｲｦｮ＠ önemli eserlerle ｳｬ･ｭｩｲ､ Ｎ＠ Babürlü ｢｡･ｨｩｲｬ＠ Kabil, Lahor. Delhi. Agra ve FetihpOr Sikri'de cami, türbe. bahçe. köpｫ￶ｬ･ｲ＠ meydana ｧ･ｴｩｲｭﾭ rü, su ｡ｲｫｬＮ＠ lerdi. Agra'daki ｭｵｨｴ･＠ eser Tae Mamedeniyetin hal, Babürlüler'in ｵｬ｡ｴ＠ ａｹｲ｣｡＠ Babüren mükemmel ￶ｲｮ･ｩ､Ｎ＠ lüler Türk-islam ｴ｡ｲｩｨ￧ｬｮ＠ ｧ･ｬｩｭﾭ sine de büyük hizmet ･ｴｭｩｬｲ､Ｎ＠ Babürlü ｨｫｭ､｡ｲｬｮ＠ ｳ｡ｲｹｬｮ､＠ göilimler yarevlendirdikleri alimler. ､ｩ･ｲ＠ ｮ､｡＠ ｴ｡ｲｩｨ￧ｬ･＠ de ｡ｬｴｮ＠ devrini ｹ｡ｴﾭ ｭｬ｡ｲ､Ｎ＠ Herat mektebi ve Hint-iran geｬ･ｮｩ＠ ｴ｡ｲｩｨ￧ｬ＠ tesiri ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｭｴｲＮ＠ M. Elliot ve J. Dowson. Babürlü devri tarihçilerinin eserlerini külliyat halinde ingilizce'ye tercüme ederek ｹ｡ｭｬｲﾭ ､ｲＮ＠ Babürlüler devrinde ｹ｡ｺｬｭ＠ ｢｡ｫ＠ önemli eserler de ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Babür'ün yazｭ＠ ｯｬ､ｵ＠ Babürname, ｫｺ＠ Gülbeden Begüm'ün kaleme ｡ｬ､＠ ｈｭ｡ｹＱｮＭ ｂｌｙｏｇｒａｆＺ＠ Babur. Baburname (haz. R. Rahmeti Arat), Ankara 1985; Gui-Badan Begum. Humayün· nama (tre. A. S. Beveridge), Lahare 1987; W. Erskine. Babur and Humayün, London 1854, l·ll ; H. M. Elliot. History o{ lndia as To/d by !ts Own Historians ＨｮｲＮ＠ ). Dowson), London 1854; R. S. Whiteway, The Rise o{ the Portuguese Po· wer in lndia, London 1899 ; G. Hambly, Cities o{ Mughal lndia, New York 1908; J. Sarkar. The History of Aurangzeb, Calcutta 1916·25, I·V; a.mlf. Fa/lo{ the Mughal Empire, Calcut· ta 1932-50, 1-V; L. F. R. Williams. An Empire Buiider o{ the Sixteenth Century, London 1918 ; W.lrwine. LaterMugha/s, London 1922, 1·11; B. Prasad. History o{ Jahangir, London 1922; P. Brown, lndian Painting under the Mughals, Oxford 1924; V. Smith. Akbar, The Great Mo· gal, Oxford 1927 ; B. P. Saksena. A History of S ha h Jahan of Dehli, Allahabad 1932; S. P. Sen. The French in lndia, Calcutta 1946; G. S. Sardesai, 1'/ew History of the Marathas, Bom· bay 1946, I-lll ; Bayur. Hindistan Tarihi, 11·111 ; S. R. Sharma. Mughal Govemme nt and Admi· nistration, Bombay 1951 ; a.mlf.. The Religious Policy o{ the Mughal Emperors, London 1962; K. R. Qanungo, Da ra Shikoh, Calcutta 1952 ; J. Mill, History o{ British lndia, London 1958, I·X ; I. H. Qureshi. Administration o{ the Mughul Empire, Karachi 1966; a.mlf., Ｂｍｯｬ ｡ｲｮ＠ HaHindistan, ｍｯｬ＠ imparakirniyeti ａｬｴｮ､｡＠ ｴｯｲｬ｡Ｂ＠ (tre. ｋ｡ｳｭ＠ Turhan), islam Tarihi Kül· BABÜRLÜLER (932·1274 1 1526·1 8581 1 . Zahirüddin Babür Hümayun 2. ｎ｡ｳｲ､ｩｮ＠ tür ve Medeniyeti, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ likinci ｨｫｭ､｡ｲｬ＠ 10. 11. 12 . 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21 . 22. 23. 24. 25 . 26. 27 . 404 962/1555]) 963 (15561 1014 (16051 1037 (16271 1037 (16281 1068 (16571 1068 (16571 Celaleddin Ekber Nüreddin Cihangir Daver Bahs ｩｨ｡｢､ｮ＠ Ｎ＠ ｡ｨ＠ Cihan Murad Bahs 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. ｡ｨ＠ ｣｡ﾷ＠ Muhyiddin Evrengzib Alemgir A'zam ｡ｨ＠ Kam Bahs Ｎ＠ ｡ｨ＠ Alem Ｎ＠ ｂ｡ｨ､ｲ＠ ｡ｨ＠ Azimüsse'n Muizzüddin Cihandar ｡ｨ＠ Ferruhsiyer ･ｭｳ､ ｩｮ＠ ｒ･ｦ､ｶｬ＠ ｒ･ｦ､ｲ｣｡ｴ＠ ll. ｡ｨ＠ Cihan Niküsiyer ｎ｡ｳｲ､ｩｮ＠ Muhammed Ahmed ｡ｨ＠ ｓ｡ｨ､ｲ＠ Azizüdd in ll. Alemgir lll. ｡ｨ＠ Cihan Celaleddin Ali cevher ＠ Ｎ＠ ｡ｨ＠ Alem Bidarbaht ll. ｡ｨ＠ Alem (ikinci ｨｫｭ､｡ｲｬ＠ Muinüddin ll. Ekber Siraceddin ll. ｂ｡ｨ､ｲ＠ ｡ｨ＠ ｡ｨ＠ 1068 (16581 11 18 (17061 1119 (17071 1119(17071 1124 (17121 1124 (17121 1124 (17131 1131 (17191 1131 (17191 1131 (17191 1131 (17191 1161 (17481 1167 (17541 1173 (1 7601 1989, ll, 299-327 ; D. N. Marshall. Mugha/s in lndia: A Bibliogra· phical Survey, London 1967; B. Gascoigne. Th e Great Moghuls, New York 1971; P. Spear. A History o{ lndia, Marylan d 1971, ll; W. Franklin, The History of the Reign of Shah Au/um, Lu ek· now 1973 ; Bosworth, is lam Devletleri Tarihi, s. 260·265; ｅｲ､ｯ｡ｮ＠ Merçil. Müslüman Türk Devletleri Tarihi, ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ 1985, s. 345-360; Enver Konukçu, "Hindistan'daki Türk DevletGünümüze Büyük islam Tari· l eri", ｄｯｵｴ｡ｮ＠ hi, istanbul 1988, IX, 461·534; Abdülmün'im en-Nemr. Tarfl]u'l-islam {i'l·Hind, Beyrut 1401 1 1981, s. 234-419; A. Rahim. "Muhammed 'Adil Shah", JPHS, V/ 4 ( 1957), s. 226·239; Harnit Süleyman. "Babürlüler Devri Minyatür ｓ｡ｮｴＢ＠ (tre. Haver Aslan), TDA, sy. 19 (1982). s. 199·21 3; T. W. Haig ｶＮ､ｲ＠ .. "Hind -Türk ｭｰ｡ｲｴｯｬｵＢＬ＠ 932 (15261 937 -947 (1530-1540 • iA, V/1, s. 492-510. ＠ GJ M ENVER KoNUKÇU 1 BABÜRNAME ( Ｎ｟｜［Ｉｾ＠ ) Babür'ün kendi ｨ｡ｹｴｮ＠ dünya ￧｡ｰｮ､＠ ilgiye ｫ｡ｶｵｭ＠ ｨ｡ｴｲ＠ ｫｩｴ｡｢Ｎ＠ ｡ｮｬｴ＠ 1173 (17601 1202 (17881 L 1203 (17881 1221 (18061 1253 · 1274 (1837 ·18581 ､ｯｲｵｹ｡＠ ｶ･ｲｩｬｭ＠ bir ｡､＠ oliçin Babürname'den ｢｡ｫ＠ Vekayi', ｖ｡ｫｮｭ･Ｌ＠ ｖ｡ｫ､ｴＭ＠ Babürf, Vekayi'name-i ｐ､ｩｨｦ＠ ve Babüriyye den- ｄｯｲｵ､｡ｮ＠ ｭ｡､＠ _j ､ｩ＠ gibi Farsça tercümelerinde de çok En yaydefa Tüzük-i Babürf ismini ｡ｬｲＮ＠ ｡､＠ｧｮ Babürnam e olmakla beraber iki yerinde Babür'ün ondan Vekayi' diye son zamanlarbahsetmesine ｢｡ｫｬｲ＠ da bu isim tercih edilmeye ｢｡ｬｮｭｴｲＮ＠ Babür bir ､･ｦ｡ｳｮ＠ da eseri için "tarih " sözünü ｫｵｬ｡ｮｭｴｲＮ＠ ｄｩｶ｡ｮ､ｫ＠ bir rubaisinde de ｨ｡ｴｲｮ＠ Vekayi' ｡､ｹｬ＠ zikｲ･ ｴｭｩｲ＠ ("Babür'ün ｩｲｬ･ＢＬ＠ MTM, nr. 5, s. 327). Eser herhangi bir önsöz veya bir ｧｩｲ＠ ｯｬｭ｡ｫｳｺｮ＠ Babür'ün on iki ｹ｡ｮﾭ da Fergana ｴ｡ｨｮ＠ ￧ｫ＠ ile ｢｡ｬｹｰ＠ ölümünden bir ｹｬ＠ öncesine kadar olan zaman içindeki hayat ｭ｡｣･ｲｳｮ＠ anlatmakｴ｡､ｲＮ＠ S Ramazan 899 (9 Haziran 1494) ile 3 Muharrem 936 (7 Eylül 1529) araｳｮ＠ içine alan bu devrenin, eserin baｺ＠ ｫｳｭｬ｡ｲ＠ ｫ｡ｹ｢ｯｬ､ｵｮＬ＠ Temmuz 1504, ｍ｡ｹｳ＠ 1509 - 2 Ocak 1503 - ｍ｡ｹｳ＠ 1519. 1521'den birkaç gün hariç 13 Araｬｫ＠ 1520 - 17 Ekim 1525 ve Eylül 1529 1530 ｹｬ｡ｲ＠ ｡ｲｳ＠ eksiktir. ｖ｡ｫＧｩｲｮ＠ geçｴｩ＠ ｣ｯｲ｡ｦｩ＠ sahalara göre eserde sadece 1494-1503 (Fergana), 1504-1520 (Kabi l). 1525-1529 (Hindistan ) ｹｬ｡ｲ＠ mevcuttur. ｫ ｳｭ＠ Asli ･ｫｬｩ＠ elde ｯｬｭ｡､＠ için neden ileri ｧ･ｬ､ｩ＠ ｡ｮｩ ｬ｡ｭｹｮ＠ bu durum üzerinde, Babür'ün aradaki ｹｬ｡ｲ＠ yazmaya vakit ｢ｵｬ｡ｭ､Ｌ＠ yahut ｵｴ｡ｮｰ＠ anlatmaktan ￧･ｫｩｮ､＠ hususlar ｯｬ､ｵ＠ yoolmaktan uzak bir ｫﾭ lunda ｩｮ｡､ｲ｣＠ ｳｭ＠ ｧ￶ｲ＠ ve ihtimaller ileri ｳｲｬｭﾭ tür. Bugün metinleri ｫ｡ｹｰ＠ gözüken baｺ＠ ｹｬ｡ｲｮ＠ ･ｳ｡ｮ､＠ ｹ｡ｺｬｭ＠ ｯｬ､ｵｫ｡ｲｮ＠ dair ｩｰｵ￧ｬ｡ｲ＠ ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Eserde eksik ｹｬ｡ｲ＠ ait vak'alar, Babür'ün ｹ･ｮｩ＠ ve Babürname'yi tam ･ｫｬｩｹ＠ ｧ￶ｲｭ＠ olan Mirza Muhammed ｄｵｧｬ｡ｴＧｮ＠ Tarfl].-i ｒ･ｦ､Ｇｳｩｮｫ＠ ｨ｡ｴｲｬｮ＠ ｹ｡ｲ､ｭｬ＠ büyük ölçüde tamamlana bilmektedir. Her ｹｬｮ＠ ｡ｹｲ＠ bir ｦ｡ｳｬ＠ halinde ｡ｮｬｴﾭ Babürname'nin mihverini. Babür'ün koruma ve yeni siyasi siyasi ｩｫｴ､｡ｲｮ＠ birlikler kurma yolunda ｹ｡ｰｴ＠ mücaeder. Bu ｭｵｨｴ･ｶ｡ｳ＠ ile Badeleler ｴ･ｫｩｬ＠ ｩｮ､･＠ üç bölüme ｡ｹｲｬﾭ bürname ｫ･ｮ､ｩｬ ｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Bu üç safhada da Babür vak'aｬ｡ｲ＠ bir mekan ｢｡ｬｮｴｳ＠ içinde ele ｡ｬｲ Ｎ＠ 1494-1 503 ｹｬ｡ｲ＠ ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｺ｡ｭｮ＠ ｴ･ｫｩｬ＠ ･ｴｩ＠ ilk bölüm, Babür'ün kendi memleketi Fergana'da geçen hadiseleri nakleder. Fergana ülkesini ｴ｡ｮ＠ geｮｩ＠ bilgiden (Vekayi', 1, ＠ -5) sonra babaｳ＠ Ömer ･ｹｨ＠ Mirza ile Babür'ün her iki ｡ｭ｣ｳ＠ Sultan Ahmed Mirza ve Sultan Mahmud ｍｩｲｺ｡Ｇｮ＠ hal tercümeleri ve ｹ｡ｰｴｫｬｲ＠ ｩｬ･ｲ＠ Baysungur Mirza' ｮ＠ mücadelelerinin yer ｡ｬ､＠ bu bölüm, Ba､＠ BABÜRNAME bür'ün Semerkant üzerine ｧｩｲｴ＠ seferleri ve bütün ül):<eyi istila eden Özbek ｓｵｬｴ｡ｮ＠ ･ｹ｢｡ｮｩ＠ Han'a Ｈ･ｹ｢｡ｫ＠ Han) ｫ｡ｲ＠ ｭ｡ｩｏ｢ｹ･ｴｬ＠ neticelenen mücadelelerini içine ｡ｬｭｫｴ､ｲＮ＠ Sahne olduｵ＠ hadiselerle ilgili olarak ｢｡ｬ＠ ｢｡ｮ＠ bir ｦ｡ｳｬ＠ halinde ｡ｹｲ｣＠ ｓ･ｭｲｫ｡ｮｴＧ＠ da ｣ｯｲ｡ｦｩ＠ ve sosyal bir tablosu verilir. 1504-1 520 ｹｬ｡ｲｮ＠ ait ikinci bölüm, ülkesini Özbekler'e terketmek mecburiyetinde kalan Babür'ün Fergana'dan ayｲｬｰ＠ yeni bir siyasi birlik kurmak üzere ｧｩｴ＠ Kabil devresini. orada bir yandan ･ｹ｢｡ｮｩ＠ Han'a ｫ｡ｲ＠ mücadelesini sürdürürken bir yandan da ａｦｧ｡ｮｩｳｴＧ＠ hakimiyeti ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｮ＠ ve daha sonra Hin｡ｫｮｬｲ＠ ｡ｮｬｴｲＮ＠ Bu distan· a ｢｡ｬｴ＠ bölümde de buradaki ｨ｡ｹｴｮ＠ sahne olｭ｡ｳ＠ ､ｯｬ｡ｹｳ＠ Kabil vilayetinin çok geｮｩ＠ ｣ｯｲ｡ｦｩＮ＠ idari ve etnik bir tablosu çizilir (Ve kay i', ll, 136-158). Daha önceki bölümde ｢｡ｳ＠ ve ｡ｭ｣ｬｲ＠ için ｹ｡ｰｴ＠ gibi burada da Hüseyin ｂ｡ｹｫｲＧｮ＠ haｹ｡ｴ＠ ve çevresindeki insanlar ｨ｡ｫｮ､＠ orijinal bilgiler veren çok etrafi! bir ｦ｡ｳｬ＠ açar (Vekayi', ll, 177-201). Üçüncü bölüm, 1525'ten ｢｡ｬｹｲｫ＠ 1529 Eylülüne kadar ardarda ｫ｡ｺｮｬ＠ zaferleri e Babür'ün Hindistan - Türk imｰ｡ｲｴｯｬｵＧｮ＠ ｫｵｲ､＠ Hindistan devresini ｡ｮｬｴｲＮ＠ Buradaki hayat çerçevesini Babü r' ün bir seyahatini tasvir eden minyatür (Bri tish Museu m-Londra, nr . 1920. 10.1103) ｴ･ｫｩｬ＠ etmesi itibariyle bu defa da Hint ülkesi ｨ｡ｫｮ､＠ ｢｡ｬ＠ ｢｡ｮ＠ bir eser olacak derecede zengin bilgilerle çok etrafi! bir bahis ｡￧ｬｲ＠ (Vekayi', ll , 304-332). önce bir otoBôbürname her ･ｹ､ｮ＠ biyografi olmakla beraber, ｭｵｨｴ･ｶｩｹ｡＠ ､ｯｬ｡ｹｳ＠ gerek edebi nevi, gerekse mahiyeti ｢｡ｫｭｮ､＠ çok yönlülük ve deｩｫ･ｮｬ＠ gösterir. ilkin ｨ｡ｴｲ＠ olarak ｢｡ｬｭｫ･ｮ＠ daha sonraki ｫｳ ｭｬ｡ｲｮ＠ ｧ･ｬｩｮ､＠ ｹ｡ｮｬｲ＠ günü gününe veya araya fazla zaman mesafesi girmeden ｹ｡ｺｬｭｳ＠ günlük (diary) ･ｫｬｩﾭ ni ｡ｬｲ［＠ ülkeden ülkeye ｹ｡ｰｬｮ＠ yolculuk ve seferlerde ｢｡ｴｮ＠ geçen ve görülenIerin ｡ｮｬｴ､＠ ｳ｡ｹｦｬｲｮ､＠ ise bir seyahatname olur; büyük bir dikkat ve ehemmiyetle ｶ･ｲ､ｩ＠ ･ｴｲ｡ｦｬ＠ bilgiler, bir noktada ona adeta bir ｣ｯｲ｡ｦｹＬ＠ etnografya, botanik, zooloji, nihayet bir falklor ansiklopedisi görünümünü verir. Bütün devri ve çevresiyle Sultan ｂ｡ｹｫｲＧ＠ ｡ｮｬｴｲｫ･＠ bir tarih metninden ｦ｡ｲｫｳｺﾭ ｬ｡ｲ［＠ ｡ｩｲｬ･＠ ve ｭ･ｨｵｲ＠ ｡ｨｳｩｹ･ｴｬｲ＠ ｡ｹｲｬｭ＠ ｢｡ｺ＠ sayfalar ise herhangi bir ｡ｩｲｬ･＠ tezkiresinden veya bir tabakat ｫ ｩｴ｡｢ｮ､＠ ￧ｫｭ＠ gibi görünür. Eserin ｢｡ｴｮ＠ ilk dört ｦ｡ｳｬ＠ Timurlular devrinin bir Maveraünnehir tarihi gibidir. ￶ｲｮ･ｩ＠ yok deEski Türk ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ necek kadar nadir görülebilen otobiyografi nevinde ve üstelik bir ｨｫｭ､｡ｲｮ＠ kaleminden ￧ｫｭ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ ｢｡ｫｭｮ､＠ Bôbümôme, benzeri bulunmayan bir eser olarak gittikçe artan bir alaka ve takdirin merkezi haline ｧ･ｬｭｩｴｲＮ＠ Mühim tarihi hadiseler içinde rol ｡ｬｭＬ＠ büyük mevkiler ｩｧ｡ｬ＠ ･ｴｭｩ＠ devlet adamｬ｡ｲｮＬ＠ çok defa ｣ｲ｡ｴｬｮ＠ bir müdaｳｯｫｴｵｬ｡ｲＬ＠ hakikatlefaanamesi ･ｫｬｩｮ＠ ri kendilerine göre ､･ｩｴｲｭｹ＠ ￧｡ｬｴｫﾭ ｬ｡ｲ＠ ｨ｡ｴｲ＠ eserlerinin aksine Babür'ün. ｨ｡ｹｴｮ＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi, kusur ve ｺ｡ｦｬｲﾭ ｮＬ＠ ｢｡ｲｳｺｬｫｮ＠ dahi gizlemeksizin her yönüyle büyük bir samirniyetle anｬ｡ｴｭｳＮ＠ ｳｩｹ｡＠ ､ｭ｡ｮｬｲ＠ bile sadece ｫｵｳｲｬ｡ｮ＠ ､･ｩｬ＠ faziletlerini de belirtecek kadar ｧ￶ｳｴ･ｲ､ｩ＠ dürüstlük. di･ｲ＠ meziyetleriyle birlikte Bôbümôme ･ｴｲ｡ｦｮ､＠ ｧ･ｮｩ＠ bir takdir ve ｨ｡ｹｲｮｬｫ＠ ｹ｡ｲｴｭ Ｎ＠ Gerçekleri ｯｬ､ｵ＠ gibi yazｭ｡ｳｮ､ｫｩ＠ dürüstlük ve samirniyet baｫｭｮ､｡＠ Bôbürnôme ｓ･ｺ｡ｲＧｮ＠ ｨ｡ｴｲｬﾭ ｲ＠ ile bir. hatta ondan da ileri ｴｵｬｭ Ｌ＠ Babür bu ｨ｡ｴｲｮ､＠ ､ｯｬ｡ｹ＠ ｄｯｵ Ｇﾭ nun Jül ｓ･ｺ｡ｲＧ＠ ｳ｡ｹｬｭｴｲ Ｎ＠ içindeki itiSaint-Simon 'un Meraflar ､ｯｬ｡ｹｳ＠ ｭｯｩｲ･ｳＧ＠ ve Jean Jacques Rousseau'nun Confessions'u ｡ｲｳｮ､＠ benzerlik dahi söz konusu ｯｬｭｵｴｲ Ｎ＠ Kabul ･､ｩｬｮ＠ göre Sezar'dan sonra Babür'e gelinceye kadar hiçbir hükümdar böyle samimi ve ､ｯｲｵ＠ bir ｨ｡ｴｲ＠ eseri ｢ｲ｡ｫｭ＠ ､･ｩｬﾭ dir. Ancak aradaki bu ｢･ｮｺｲｬｩ＠ ｫ｡ｲﾭ ｬｫ＠ Babür'ün ｨ｡ｴｲｬ＠ onun De Bella Gallica ve De Bella Civili'sinden çok ve mukayese edilemeyecek daha ｧ･ｮｩ＠ kadar zengin ｭｵｨｴ･ｶ｡ｬ､ｲＮ＠ Babür, eserinde ｧ￶ｺ･ｴｩ＠ ､ｯｲｵｬｫ＠ ve ｡￧ｫ＠ sözlülük prensibini, "Burada böylece her sözün hakikati ve her ｩｮ＠ ol､ｵ＠ gibi ｹ｡ｺｬｭｳ＠ ittizam ･､ｩｬ＠ için. ｰｨ･ｳｩｺ＠ baba ve büyük ｫ｡ｲ､･ｴｮ＠ iyi ve kötü ne ｡ｹｩ＠ ｯｬｭｵｳ｡＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ söyledim ve akraba ve ｹ｡｢ｮ｣ ｬ｡ｲ､ｮ＠ ne kusur veya meziyet ｧ￶ｲｬｭｳ･＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ ｹ｡ｺ､ｭＮ＠ Okuyan mazur görsün ve ｩｴ･ｮｬｲ＠ de ta(Vekayi: ll, 221-222) rizde ｢ｵｬｮｭ｡ｳｲＢ＠ ､ｯｲｵｹ｡＠ ortaya koyar. diye ､ｯｲｵ｡ｮ＠ Ancak. kendisini yerinden yurdundan ve neticede devletinden ･ｴｭｩ＠ büyük siyaｳ＠ rakibi ve ､ｭ｡ｮ＠ ･ｹ｢｡ｮｔ＠ Han ｫ｡ｲﾭ ｳｮ､｡＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi her zaman hislerine ｭ｡ｬｏｰ＠ olmaktan da büsbütün uzak kal､＠ söylenemez. ｂ｡ｴ＠ ilim ve fikir alemi｡ｮ､＠ Bôbürnôme bunin ｨ｡ｹｲｮｬｫ＠ gün otobiyografi nevinin dünya klasikleri ｡ｲｳｮ､＠ ｳ｡ｹｬｭｫｴ､ｲＮ＠ Bôbürnôme'nin meziyet ve ､･ｲｩ＠ sadece ｳ｡ｭｩｬｮ､･Ｎ＠ ｶ｡ｫＧｬｲ＠ ､ｯｲｵ＠ anｬ｡ｴｭｳｮ､＠ ibaret ､･ｩｬｲ Ｎ＠ Babür yalｮｺ＠ ｢｡ｮ､＠ geçenleri ve tarihi çaptaki hadiseleri aniatmakla ｫ｡ｬｭＬ＠ onu ｳｲｦ＠ bir vak'alar dizisi olmaktan öteye götüren ｧ･ｮｩ＠ dikkatleriyle eserine bir muhteva ､･ｲｩｮｬ＠ ｫ｡ｺｮ､ｲｭＬ＠ ｭ｡ｨ･､｣ ｩ＠ bir zihniyetle çevresindeki ｩｮｳ｡ｬｲＬ＠ gidip ｧ￶ｲ､＠ yeni ülkeleri belirtilmeye ､･ｲ＠ yönleriyle eserinde ｣｡ｮｬ＠ levhalar halinde aksettirmesini ｢ｩｴｭｲＮ＠ ､Ｎ＠ Babür ｨ｡ｴｲｮ､＠ okuyucuyu, ｴ｡ｮﾭ ehemmiyet ｶ･ｲ､ｩ＠ ｩｮｳ｡ｬｲ＠ en karakteristik ｴ｡ｲｦｬ＠ ile ｹ｡ｫｬｰ＠ ￧ｩｺ､＠ bir portreler dizisiyle ｫ｡ｲ＠ ｫ｡ｲｹ＠ getirir. ｂ｡｢ｳ＠ Ömer ･ｹｨ＠ Mirza. Sultan Hüseyin Baykara ve NevaT gibi o ￧｡ｮ＠ ileri gelen ｳｩｭ｡ｬｲ＠ onun kaleminde portreｬ･ｩｲ Ｎ＠ Babür ｧｩｴ＠ ve ｧ￶ｲ､＠ yerlerdeki tabii ve ｣ｯｲ｡ｦｩ＠ çevreyi de ｡ｹｮ＠ realist ve ｭ｡ｨ･､｣ｩ＠ zihniyetle eserinde aksettirebilmektedir. O kuwetli dikkatiyle çevresinde ｧ￶ｲ､＠ ｨ･ｲｹ＠ alaka gösterir. ｇｩｴ＠ bir ülkeyi ｣ｯｲ｡ｦｩ＠ durumu. iklimi, ･ｨｩｲｬ Ｌ＠ ｢ｩｮ｡ｬｲＬ＠ sanat abideleri. idari ｴ･ｫｩｬ｡Ｎ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ örf ve adette405 BABÜRNAME birçok ｢｡ｳｫｬｲ＠ ｹ｡ｰｬｭ＠ ve birçok dillere ￧･ｶｲｩｬｭ＠ ｫｩｴ｡｢ｮ､＠ Felemenk diline (Noord en Oost Tartarye, tercüme ･ｴｭｩｲ＠ o{te bondigh ontwerp van eenige dier landen, en volken, zo als voormaels bekent zyn geweest, Amsterdam 1692 ; Noord en Oost Tartaryen: behelzende eene Beschryving van verscheidene Tartarsche en Na· buurige Gewesten, in die Noorder Oostelykste deelen van Azien en Europa, 2. bs., Am sterdam 1785). Babürname'nin XIX. ｹｺｬｮ＠ ilk ｹ｡ｲｳｮ､＠ itibaren çok daha iyi farkedilen ､･ｲ＠ ve önemi, onun ､ｮｹ｡＠ büyük kültür dillerine çevrilmesine yol açar. ri, idari ｴ･ｫｩｬ｡Ｌ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ örf ve adetlekarakterleriyle, nihayet bölri, ｩｮｳ｡ｬｲ＠ gedeki bitki ve hayvaniara ｶ｡ｲｮ｣ｹ＠ ka￧｡ｬｲＮ＠ Fergadar bütünü ile ｴ｡ｮｭｹ＠ na, Maveraünnehir, Kabil ve Hindistan Babürname'nin ｳ｡ｹｦｬｲｮ､＠ bütün bu özellikleriyle yerlerini ｡ｬｭｲ､Ｎ＠ BirOni'den sonra ｢｡ｫ＠ hiçbir müellifin Babür kadar ｈｩｮ､ｳｴ｡Ｇ＠ ｢｡ｲｬ＠ ･ｫｩｬ､＠ ｡ｮ ｬ｡ｴｭ､ｮ＠ söyleyenler bile ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Babür'ün ｶ･ｲ､ｩ＠ bu bilgiler kulaktan onun daima. yahut ｵ＠ bu kitaptan ､･ｩｬＮ＠ bir tabiat alimi gibi ､｡ｬｲ＠ ｢｡ｹｲｬ＠ doｬ｡ｲｫ＠ tabiat içindeki gözlemlerine. gitｴｩ＠ ülkelerde bizzat gördükleri ile yapｴ＠ tahkik ve tesbitiere ､｡ｹｮｭｫｴｲＮ＠ Bu ｴ｡ｲｦｬ＠ Babümame'yi, ｡ｮｬｴ＠ diｹ｡ｲｬｮ＠ tarihi ｣ｯｲ｡ｦｹ Ｌ＠ nebat ve hayvanlar alemi, etnografya, falklor ve medeniyet tarihi için ｢｡ｫ＠ kaynaklarda kolayca ･ｲｩｬｭｹ｣ｫ＠ bilgilerin bir hazinesi yapar. XV. ｹｺｬｮ＠ son ｹ｡ｲｳ＠ ile XVI. ｹｺｬｮ＠ ilk ｹ｡ｲｳｮ＠ Orta Asya, Afgan ve Hindistan tarihi için orüinal bir kaynak olan Babürname, bütün bu zenginlik ve ehemmiyetinden ｢｡ｫ＠ edebiyat ｢｡ｫｭｮ､＠ da ｢｡ｬ＠ ｢｡ｮ＠ bir ､･ｲ＠ ｴ｡ｭｫ､ｲＮ＠ ｋｯｮｵｲ＠ gibi rahat ifadesindeki sadelik ve ｴ｡｢ｩｬｮ＠ ｹ｡ｲｴ＠ hususi güzellik, süse ve gereksiz kelime ｯｹｵｮｬ｡ｲ＠ kaçmadan söylemek ｩｳｴ･､ｮ＠ en az kelime ile ｣｡ｮｬ､ｲｭｳ＠ bilen ｹ｡ｬｮ＠ ifade kudreti, Babürname'yi sevimli ve okuyucuya ｹ｡ｫｮ＠ ｫｬ｡ｮ＠ meziyetlerinden biridir. Kulｬ｡ｮ､＠ sözlerin tek ｢｡ｮ＠ bütün bir Ça｡ｴｹ＠ lehçesi ｬｵｧ｡ｴｮ＠ kuracak kadar zengin kadrosu. olay ve ｶ｡ｲｬｫｮ＠ en belirleyici ｴ｡ｲｦｬｮ＠ yakalayan olgun ve çok güzel ｩｬ･ｮｭ＠ dili ile Babürname ￇ｡ﾭ tay ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ nesrin ｡ｨ･ｳｲ＠ seviyesine ｹｫｳ･ｬ､ｩ＠ bir zirve ｯｬｭｵｴｲ Ｎ＠ Babürname üslQbunun bu ｴ｡ｲｦｬ＠ ile Nevaf'nin nesrinden çok ileridedir. Babür'ün eseri daha XVII. ｹｺｬ､｡＠ d'Herbelot gibi Avrupa ｡ｲｫｩｹｴ￧ｬｮ｣＠ ｴ｡ｮｭ＠ ("Babur ou Baber", Bibliotheque Orientale, ou Dictionnaire Universel cantenant generalement tout ce qui regarde la connaissance des peuples de /'Orient, Paris 1697, s. 163), Nicolas Corneliszon ölçüde istifade ･ｴｩ＠ BaWitsen ｧ･ｮｩ＠ bürname 'nin ｡ｹｲ｣＠ ￧･ｩｴｬ＠ ｰ｡ｲ￧ｬｮ＠ Babür'ün askerleriyle bir nehri geçisini tasvir eden minyatür ｈ｡ｹｴｮ､＠ alelade ｴ｡ｲｦｬｮ＠ dahi dokunmaktan çekinmeyerek ｡￧ｫ＠ kalplilik ve tevazu ile bahseden Babür'ü okuyan bir okuyucu kendisini, bir hükümdardan ziyade ｢｡ｮ､＠ geçenleri ve gördükｴ｡ｬ＠ hikaye etmekten zevk lerini ｴ｡ｬ＠ alan bir gönül ve sohbet ehliyle ｫ｡ｲﾭ ｬ｡ｭ＠ gibi hisseder. ｈ｡ｺｲｬｮ＠ ve ｹ｡ｺﾭ ｬ＠ ･ｫｬｩ＠ de Babürname'nin ｴ｡｢ｩｬｮ･＠ tesir ･ｴｭｩｲＮ＠ Babür ｨ｡ｴｲｬｮ＠ ｦｲｳ｡ｴ＠ buldukça çok defa ･ｴｲ｡ｦｮ､ｫｩｬ＠ dikte ediyordu. Bu husus esere ｲ￶ｴｳｺ＠ bir ｫｯｮｵｭ｡＠ dili ｫ｡ｺｮ､ ｲｭ ｴｲＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠ Türkçe bilenlerle ｳｮｲｬ＠ kalmadaha ｧ･ｮｩ＠ bir okunma ｳ｡ｨ＠ bulｭ｡ｳ＠ arzusu ile Babürname'nin daha XVI. ｡ｳｲ＠ içinde ｄｯｵＧｮ＠ ｹ｡ｧｮ＠ ve ｭﾭ terek edebiyat dili olarak Farsça'ya tercümeleri ortaya ｫｯｮｵｬｭｴｲＮ＠ ｂｵｮｬ｡ｲ＠ en eskisi, Tahran'da Kütübhane-i Saltaｹｰ＠ 406 natf'deki (nr 671) Babür ｫ ｬｩｹ｡ｴ＠ içindedir. Üzerindeki istinsah tarihine göre eser 931'de ( 1524 -25) yani Babür'ün daha ｳ｡ｬｮ､＠ tercüme ･､ｩｬｭｴｲＮ＠ Bu bir ｳ｡ｴｲ＠ ｡ｲｳ＠ tercümedir. Bu tercümenin ｶ｡ｲｬｮ＠ bilinmesinden önce Farsça ilk tercümesinin. Babür'ün maiyetinin ileri gelenlerinden ･ｹｨ＠ Zeyn ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｹ｡ｰｬ､＠ ｺ｡ｮ･､ｩｬｧｭｴｲＮ＠ Abdülkadir el-BedaQnf'nin. Zeyn'in Vaｫ｡ｴＭ＠ Babüri'yi tercüme ･ｴｩｮ＠ dair ｍｮｴ･｡｢￴ＧＭｶｲｩｬ｝､ｫ＠ (1, 341; ing tre. Ranki ng, Ｎ＠ 448) ifadesine ｢｡ｫｬｲ＠ bu tercümenin onun ｔ｡｢ｫｴＭ＠ Babüri'si ｯｬ､ｵｮ｡＠ ｨｫｭ･､ｩｬｴｲＮ＠ Gerçekte ise ｔ｡｢ｫｴＭ＠ Babürf, Babürname'den tamamen ｡ｹｲ＠ bir eserdir. Daha sonra Payende Hasan Gaznevi ve Muhammed ｋｵｬ＠ Mugulhisarf'nin BihrQz ｈ｡ｮＧ＠ isteｩｹｬ･＠ 1586' da ｢｡ｬ､ｫｲ＠ tercüme gelir. Bunu Ekber'in emriyle saray tarihçisi Abdülkadir BedaQnf'nin istifadesi için Bayram ｬｪ｡ｮＧ＠ ｯｬｵ＠ Abdürrahim ｈ｡ｮＧ＠ 1S90'da meydana ｧ･ｴｩｲ､＠ tercüme takip eder. ｂ｡ｺｬｲ＠ minyatürlü birçok yaz｢ｵ ｬｵ ｮ､ｵ＠ gibi. Babürnama ｮｳｨ｡＠ me ｍ･ｶｳＱｭ＠ bi- Tüzük-i Babüri vü FüｴＱｨ￴Ｍ＠ Babürf ｡､ｹｬ＠ 1308'de (1890) bu çok ｹ｡ｧｮ＠ tercüBombay'da ｢｡ｳｬｮ＠ me, John Leyden ve William Erskine ' in ｂ｡ｴ＠ dilinde ilk Babürname tercümesi- Babürname'de bir bahçenin Babür 'ün nezaretinde tan zim edillsini gösteren bir m invatür BABÜRNAME ne 11826) esas olur. ｯｮｬ｡ｲ＠ bu ingilizce tercümesine ､｡ ｹ｡ ｮｬ｡ｲｫ＠ da ｂ｡ｴ＠ dilleriyle ｢｡ ｫ ｡＠ tercümeler meydana getirilir (Kaiser. 1828; Caldecott, 1844) ａｳｬ＠ Ça｡ｴｹ｣ ｡＠ metinden ilk tercüme ise ilminssonra ki'nin onu 1857'de ｢｡ｳｭｮ､＠ 1871 'de Pavet de Courteille ｴ｡ ｲ ｡ｦｮ､＠ ｧ･ｲ￧ｫｬｴｩ＠ Ｈｧ･ｮｩ＠ bilgi için bk. C. A. Storey, Pers ian Literature, 11 1, 530-535; Rusça tre. Yu. E. Bregel, ll , 828-838) Eser. üzerinde yirmi sene ｵｲ｡ｮ＠ Annette Susannah Beveridge'in ardarda iki ｢｡ｳｫ＠ ｹ ｡ｰｬｮ＠ The Baburnama in English 'i ile en güvenilir ilmi tercümesine ｫ｡ｶｵ ｲ＠ 119 12-1921 : 1922) Ba bürname ile ilgili hemen her meseleyi ｫｵ｡ｴ ｰ＠ izah eden bu eserden sonra 1943-1946' da ｒ･ｩｴ＠ Rahmeti Arat ｴ｡ｲｦｮ､＠ Türkçe tercümesi ｹ｡ｰｬｭ Ｌ＠ onu da 1958'de Sali'e'nin Rusça , J. L. Bacque- Grammont'un Franｳ ｺ ｣｡＠ tercümeleri ( 1980, 1985) takip etｭｩｴｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ Urdu ca 'ya da Mirza Naｳ ｲ ､ｩｮ＠ ( 1924) ve ｒ･ｦ､＠ Ahtar Nedevf Tüzük-i Babürf ｡､ｹﾭ ( 1969) ｴ｡ｲｦｮ､＠ la ￧･ｶｲｩｬｭｴ Ｎ＠ Abdürrahim ｈ｡ｮ Ｇ ｮ Ｌ＠ ｮｳｨ｡ｬｲ＠ ｹ｡ｧｮ＠ Farsça Ba bürnam e tercümesiyle beraber Babür ･ｴｲ｡ｦｮ､＠ Ekber ｺ｡ｭｮ､＠ itibaren saray ｲ･ｳ｡ｭｬｮ＠ ｢｡ｬｴｫﾭ ｬ｡ｲ＠ bir minyatür ｧ･ｬｮｩ＠ ､ｯｭｵｴ ｲＮ＠ Hemen hepsinde Babür'ün yüz benzerｬｩ＠ muhafaza edilen bu minyatürler, tercümenin ｢｡ｺ＠ ｮｳｨ｡ｬｲ､＠ zengin bir koleksiyon ｴ･ｫｩｬ＠ edecek ｳ｡ｹ､ｲＮ＠ Bunlardan tam olanlar dan biri British Museum'da içinde doksan ｡ｬｴ＠ minyatür bulunan nüsha, ､ｩ･ｲ＠ de Yeni Delhi müzesindeki 1598 tarihli ｮｳｨ｡､ｲＮ＠ Moskova ｡ｲｫ＠ ｈ｡ｬｫｲ＠ Müzesi ｮｳｨ｡､＠ mevcut ｡ｬｴｭ＠ dokuz minyatür S. Tyulayev ｴ｡ｲｦｮ､＠ bir albüm halinde ｹ｡ｭｬｮﾭ ｭｴｲ＠ gibi ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ evvetini ｧ￶ｳｴ･ｲ｢ｕ｣ｩ＠ velce ｴｵｬｭ＠ notlar dan istifade edilerek esere ｧ･￧ｩｲｬｭ ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ da ､ ｮﾭ lebilir. Babür ｨ｡ｴｲｬ ｲ ｮ＠ bazan katipiere dikte suretiyle ｹ｡ｺ､ｲｭ ｫ ｴ｡ｹ､Ｌ＠ vakit ｢ｵｬ､ｮ ､ ｡＠ da ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ gözden geçiriｹ｡ｺｬｲｫ＠ ilerlemekyordu. Yeni ｫｳｭｬ｡ｲ＠ te olan eserini istinsah ettirip ｫ｡ｲｳ＠ ve ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲ＠ ile ｢｡ｺ＠ ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ göndermekHoca teydi. 935 'te ( 1528) bir ｮｳｨ｡＠ ｕ｢･ｹ､ｵｬ｡ｨ Ｇ ｮ＠ tar unu Hoca Kalan 'a yollar. Ancak bugün bunlar elde ､･ｩｬｲＮ＠ ｙ｡ｫｮ＠ zamanlara kadar 1700 ｹｬ＠ ｣ｩｶ ｡ ｲｮﾭ da istinsah ･､ｩｬｭ＠ HaydarabM Salar Jang Kütüphanesi ｮｳｨ｡＠ ｭ･ ｶ ｣ｵｴｬ｡ｲｮ＠ en eskisi ola rak bilinmekteydi. Tahran Kütübhane-i Saltanatf'deki 931 (15 24 25) tarihini ｴ｡ｹｮ＠ külliyattaki Babürn am e' nin ￶ｲ･ｮｩｬｭｳｹ＠ onun Babür bir ｮｳｨ｡＠ ortahayatta iken ｹ｡ｺｬｭ＠ ya ￧ｫｭ＠ ｢ｵｬｮｭ｡ｫｴ､ ｲＮ＠ Bab ürnam e oldukça yeni bir ｮｳｨ｡＠ üzerinden ilk defa 1857'de ilminski ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｹ｡ｭﾭ ｬ｡ｮｭ Ｌ＠ bunu daA. S. Beveridge'in 1905'te ｹ｡ｰｴ＠ Haydarabad ｮｳｨ｡＠ faksimile ｮ･ｲｩ＠ takip ･ｴｭｩ ｲＮ＠ Mevcut nüsｨ｡ｬｲｮ＠ -Tahran ·daki hariç - A. S. Beveridge ve G. F. Blagova ｴ｡ ｲ ｡ｦｮ､＠ topluca bir ､･ｲｬｮｩｭｳ＠ ｹ｡ｰｬｭｴｲ＠ (bk A. S. Beveridge, Memo irs of Babur, 1922, önsöz. s. XI-LVII ve bibliyografyada gösterilen ､ｩ ･ ｲ＠ ｹ｡ｺｬ ｡ｲ ［＠ G. F. Blagova. K Vop- rosu o Podlinnosti Texta "Babur N ame" po Kerouskom u Spisku, 1961; ￧･ ｩｴｬ＠ ülke- lerdeki ｹ｡ｺｭｬｲ＠ için bk. , Herman, s. 165166; ｬ＠ minski ｮ･ｲｩ＠ esas olan nüsha için: W. D. Sm irnov, Ma nuscrits Turcs de l'lns· titut d es La ng u es Orien tales, Saint - Petersbourg 1897, s. 142- 144) ａｴ｡ｳ＠ Timur'un ｡ｳｬ＠ kaybolup tahrif edilFarsça tercümesi ortada olan M elｦｵｺ｡ｴＭ＠ Timurf (Tüzük· i Timu rf) ｡､ｬ＠ haｴｲ｡ｬｮ＠ eserine örneklik ･ｴｩ＠ söylenen Babür. Bab ürnam e'siyle kendi aile｡＠ ｧ･ｬｮｩ＠ ｫｵｲｭｴＮ＠ ｋﾭ sinde bir ｨ｡ｴｲ ｺ＠ Gülbeden'in Hümayunname'si, imparator Nüreddin Cihangir'in Tüzük-i Cihangfrf'si (bk L . Varada rajan, "Jahangir the Diarist. An interpretation based on the "Tuzuk -i- Jahangiri'"', Journal of In· dian History, Golden Jub iles Volume, 1973, s. 403-41 8) bu ｧ･ｬｮｩ＠ birer eseri ol､ｵ＠ gibi Babür'ün ｹ･ｮｩ＠ Muhammed Haydar Mirza ｄｵｧｬ｡ｴＧｮ＠ ｨ｡ｴｲｬ＠ dayaile Tarfl]-i ｒ ･ ｦ､ Ｇ ｳｩｮ＠ de nan ｫｳｭｬ｡ｲ＠ ｡ｹｮ＠ daire içinde görmek mümkündür. ｭｩ＠ ｂｌｙｏｇｒａｆ＠ ｡ｭｳｩ･ｶ＠ - ｓｯ､ ｫ＠ Mirzaev), ha önceki 1948-49'da ｹ｡ｰｬｮ＠ Babür'ü ｡ｶ ｩ ｡ ｮ ｲｫ ･ ｮ＠ ｭ ｩ＠ gösteren bir minyatür ｔ ｡ 1960 (da- ｫ ･ ｮｴ＠ ｮ･ ｲ ｩｮ ｮ＠ ｧ･ ｬｩ ﾭ ･ｫｬｩ､ｲＩ＠ B) Babürname Tercümeleri. John Leyden W. Ers ki ne. /11emo irs of Ze hir· ed· din Muhammed Baber, Emp eror of H industa n, w ritten by him· sel{, in the Jag hata i Turki, London 1828 (Ab- dürrahi m ｍｩｲｺ｡Ｇｮ＠ Farsça tercümesinden ya- A. Kaiser. Ze hir·Eddin M uhammed Baber, Ka isers von Hindustan, Den!cwü rdig· Iceiten von ihm selbst im Dschagata i · Tür· kischen verfasst u nd nach der englischen Uebersetzung des J. Leyden und W Ers/cin e deutsch bearbeitet von, A. Kaiser, Leipzig 1828 (Miniatiy uri Rukopisi Baburna· ma/ Miniatures of Babur-Name, Mos- ｰｬｭ kova 1960). British Museum'daki otuz iki minyatür de Hamid Süleyman ｴ ｡ｲ ｡ｦｮﾭ dan bir albüm halinde ￧ｫ｡ｲｬｭｴ＠ (Bo｢ｲｮｯｭ｡＠ Rasm lan, ｔ ｡ｫ･ｮｴ＠ 1970). Babürname 1519 ile 1530 ｹｬ｡ｲ＠ ｡ｲｳｮﾭ da ｫｳｭ＠ meydana ｧ･ｬｭｩｴｲＮ＠ 1509 ile 1519 ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ devreye ait metin ｫ｡ｹｰ＠ durumda ｯｬ､ｵｮ｡＠ onun ne zaman ｹ｡ｺｬｭ＠ ｢｡ｬｮ､＠ bilinemiyor. Önceki ｹｬ｡ｲ＠ ait olan taraflar sonradan kaleme ｡ｬｮ＠ bir ｨ｡ｴｲ＠ ･ｫｬｩｮ､＠ iken 1519 ｹｬｮ､｡＠ itibaren hadiselerin günü ile Bagününe kaydedilmeye ｢｡ｬｮｭｳ＠ bürname bir "günlük" halini ｡ｬｲＮ＠ ｈ｡ｴﾭ ra durumunda ｡ｮｬｴｲ＠ ince tefer ruata ､｡ｹｮｭｳ＠ Babür'ün ｨ｡ｦｺ＠ kuv- : ｩＮ＠ Baber·f'lame h Dia· A ) Babürname ｎ ･ ｩ ｲｬ･ gataice, A d fidem codicis Petrop o /itani edid il N. Ilminski, Kazan 1857 ; The Babar-nama, being th e autobiography of the emperor Babar, the fou nde r of the Mogh ul dy nasty in ln d ia, writte n in Chaghatay Turkish; now reproduced in taesim ile from a manuscrip t belonging to the Iate Sir Salar Jang of Hay darabad, and edited w ith a pre{ace and indexes by Annetle S. Beveridge, Leyden·London 1905 ; Zal]ir A d-Din M uham mad Bobu; Bobu·noma Ｈ ｮ ｲ Ｎ＠ Porso ｴ ｲＩＺ＠ ll. Leyden ve W. Erskine'in ｮｧ ｩｬ ｺ｣･＠ tercümesinden Almanca 'ya); Caldecott. Life of Baber, Abridged {rom the Memoires of Zehir- ed- d in Muhammed Ba ber, London 1844 ll . Leyden ve W.Erskine tercümesinin ｫ ｳ｡ ｬ ｴ ｬｭ ＠ ･ ｫｬ ｩ ､ｩ ｲ Ｉ ［＠ A. Pavet de Courteille. /11emoires de Baber (Zahir· ed -din Mohammed), Fondate u r de la dynastie mong ole dans I'H indoustan. Tradu its pour la p remere fois sur le texte djagata i, Paris 1871 , HI ｹ｡ｰ (ilk defa ￇ｡ｴｹ｣＠ metinden ｂ｡ｴ＠ dillerine ｬ ｭ＠ tercü mediri: F. G. Talbot, Mem oirs of Baber, Emperor of lndia, First of th e Great Mog· h u ls, be ing an Abridgement w ith an lntrodu c· tion supplemen ta1y notes, and same account of his successors, London 1909; Sir Lucas King, /11emoirs of Zehir-ed-din Mu ham med Bab ur, 407 BABÜRNAME Emperor of Hindustan, written by himself in the Chaghatai Turki and translated by John Leyden and William Erskine, annotaded and reuised, Oxford 1921 ll Leyden ve W. Erskine ｧ･￧ｩｲｬｭ＠ tercümesinin gözden ｧｩｮｬ･ｴｲｭ＠ yeni ｮ･ｲｩ､Ｉ［＠ ve notla rla ze n- The Babur-nama in English. f\1emoirs of Babur. Translated from the original turki text of Zahiru'd-din f\1uham· mad Babur Padshah Ghazi by Annetle Susan· nah Beveridge, 1, Ferghana 1912; ll, Kabul 1914; lll, Hindustan 1917; IV, London 1921; Bab urNama: f\1emoirs of Babur by Annetle Susanｮ｡ｬ＠ Beveridge, London 1922, 1-11 (2. bs.); Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Vekayi ' Babur'un ｈ｡ｴｲ＠ Ｈｄｯ ｵ＠ Türkçesi' nden çeviren ｒ･ｩｴ＠ Rahmeti Arat), Ankara 1943-1946, l-ll; M. Sali'e, Babur-name, Zapiski Babure, ｔ｡ﾭ kent 1958 (S. ａｺｩｭ｣｡ｮｯｶＧ＠ bir önsözü ile ; indeksi Babürname'de geçen yer isimlerini buile göstermesi ｢｡ｫｭｮ､＠ günkü ｫ｡ｲｬ＠ önemlidir.); Mirza Nasireddin Haydar, Tercü· me-i Tüzük· i Baburf, Del hi 1924 (Urduca) ; Reｩ＠ d Ahter NedevT, Tüzük-i Baburf, Lahor 1969 (Urduca); J.- L. Bacque- Gram mo nt, Le Li u re de Babur. Babur-Nama. fl1emoires de Zahiruddin f\1uhammad Babur de 1494 a 1529, Paris 1980; a.mlf., Le Li ure de Bab ur. f\1emoi· res de premier Grande f\1oghol des Jndes ｬ＠ ｢｡ｫ ｭｮ､｡＠ bi(7494-7529), Paris 1985 Ｈ･ｫｩ rincisinden ｄｩ･ｲ＠ ｦ｡ｲｫ ｬ＠ bir ｢｡ｳｫ､ Eserler ve ｲＩ＠ ａｲ｡ｴｭｬＮ＠ Abdülkadir el-Bedaüni. f\1ünte!Jabü't-teuarlf), Calcutta 1865, I; a.mlf., f\1untakhabu 't·Tawarilch (tre. G. S. A. Ranking), Calcutta 1898, I; Ebü'l-Fazl el-Allamf, Ekbername, Calcutta 1886, I; a.mlf.. The Alebar nama of Abu '/-Fazl (tre. H. Beveridge), London 1897, 1; J. Klaproth, "Notice du Babour-Nameh", JA, IV (1824). s. 88-99, 129137; F. Teufel, "Baber und Abu'l-Fa:i.l", ZDMG, XXXVII (1883 ), s. 141-187; W. Erskine, A His· C) tory of fndia Under the Two First Souereigns of the House of Taimur, Baber and Humayun, London 1854, I, 522-525; A. S. Beveridge, "Notes on the MSS of Turkl Text of Babar's Memoirs", JRAS ( 1900), s. 439-480; a.mlf.. "Anfrage nach dem Verbleib eines verlorenen MS des Babarnama", ZDJ11G, LVlll 11904); a.mlf., "The Haydarabad Codex of the Babar-nama of Waqi'at-i-Babari of Zahiru-d-din Muhammad Babur, Barlas Turk", JRAS (1905). s. 741-765; (1906), s. 79-93 ; a.mlf., "Further Notes on the Babar-nama MSS The Elphinstone Codex", JRAS (1907). s. 131-144; a.mlf., ''The Babarnama. The Material now avaible for a definite text of the book", JRAS ( 1908), s. 73-98; a.mlf., "The Babarname: Dr. Kehr's Latin Version, and a new Jetter by Baber", a.e., s. 828-831; a.mlf., "The Biibarname description of Farghana", JRAS ( 1910), s. 111128; a.mlf., "The Babarnama. A passage judged spurious in the Haydarabad manuscript", JRAS ( 1911 ), s. 65-74; a.mlf., "Notes on the Babur-nama", JRAS (I 914). s. 440-451; a.mlf., "Further Notes on Baburiana, 1. The Identity of the Bukhfua Babur-nama", JRAS (19231, s. 75-82; H. Beveridge, "Was 'Abdu'r-Rahim the translator of Babar's memoirs into Persian", Jmperial and Asiatic Quarterly Reuiew (3rd series 10, London 1900), s. 114-123,310317; a.mlf., "The Babarnama Fragments", JASB 408 (new seri e 4, 1908), s. 39·41; a.mlf., "An Obscure passage in Babar's Memoirs", JRAS (19 10), s. 882-883; a.mlf. , "A Passage in the Turki Text of the Babarnamah", JASB (new serie 6, 1910 1. s. 221-226; a.mlf.. "A doubious passage in the ｬｭｩｳｫｹ＠ edition of the Baburnama", JASB (new seri e 7, 191 I 1. s. 5-7; a.mlf.. "An Obscure quatrain in Babur's Memoirs", JRAS 1＠ 917). s. 830-834; Lucien Bouvat. "Essai sur la civilisation Timouride ", JA, CCVlll/2 119261, s. 238-241; Browne, LHP, lll , 452·459; Storey, Persian Literature, l/1, 529-535; a.mlf.. Persidskaya Literatura, Bio - bib/iografiçeskiy Obzor (Rusça 'ya ｧ･ｮｩｬｴ ｬ ｭｩ＠ ilavel i tre. Yu. E. Bregel i. Moskva 1972, ll, 828·838; M. Fuad Köprülü, "Babur", iA, 1943, ll , 184-186; S. N. Sen, "A Note on the Alwar manuscript of Waqi'at-i-Babari", /C, XIX / 3 (19451. s. 270 · 271; A. Bausani. "L'India vista da due grancli p ersonalila rnusulmane: Baber e Biriini", Al· Biruni Commemoration Volum e, Calcutta 1951, s. 53-76; V. Zohidov. Ｂｂｯ｢ｲｮｧ＠ Faoliyah ve ａ､｡｢ｩｹＭｬｭ＠ Merosi ｈ｡ｫ､ＢＬ＠ [Babür, BobJrnama ＨｮｲＮ＠ P. ｓ｡ｮｳｩ･ｶ＠ - S Mirzaev) içinde[, ｔ｡ ｫ･ｮｴ＠ 1960, s. 5-52; H. Hasanov, Zahiriddin ｂｯ｢ｲＺ＠ Sayeh ua Olim, ｔ｡ｫ･ｮｴ＠ 1960; Salahadｲｮ｡ｭＧ､＠ Peysaj", ｡ｲｩ｣＠ din Camolov. Ｂｂｯ｢ YulduZL, XXIX/3, ｔ｡ｫ･ｮｴ＠ 1961, s. 126-133; G. F. Blagova. "K Voprosu o Podlinnosti Teksta "Babur-Name" po Kerovskomu Spisku", KSIV ( 196 I). s. 85 -105; a.mlf., "K istorii Izuçeniya" 'Babur - Name' v Rossii", Tyurko/ogiçesiciy Sbornii<, Moskva 1966, s. 168-176; a.mlf., " 'Kutadgu Bilig', Ｇｂ｡｢ｵｲＭｎｮ･Ｌ＠ Metodika Istoriko - Linguistiçeskogo Sopostavleniya", ST, nr. 4 ( 1970), s. 32-39; a.mlf.. "Anclijanskiy Govor Po Materialam "Babur -Name" (Rube j XV-XVI Vekov) i Sovremennim Dialektologiçeskim Opisaniyam", ST, nr. 3 (19771, s. 6776; N. D. Mikluho-Maklay, "Handernir i Zapiski Babura", Tyurkologiçeskie issledouaniya, Moskva- Leningrad 1963, s. 237-249; J. Eckmann. "Die Tschaghataische Literatur", Ph.TF, 1964, ll, 373-376; N. M. Mollaev, Uzbe/{ Adabieti Tarihi, ｔ｡ ｫ･ｮｴ＠ 1965, s. 660-667; Jean Paul Roux, "Recherche des Survivances PreIslamiques dans les Textes Turcs Musulmans: Le "Babur-Name"", JA, CCLVI/2 119681. s. 247-261; A. Bombaci, Storia De/la Letteratura Turca, Milana 1963, s. 143-162; a.mlf., Histoire de la Litterature Turque (tre. I. Meli koff), Paris . 1969, s. 135 · 151; H. F. Hofman, Turkish Lite· rature, Utrecht 1969, 1/ 1-3, s. 163-173; Baｮ｡ｲｬＬ＠ RTET, Ｌ＠ 520·521; "Bobirnoma", Uzbeic Souet ｅｮ￧ｩｫｬｯｰ･､ｹ｡ｳ Ｌ＠ ｔ｡ｫ･ｮｴ＠ 1972, ll, 295 · 297; "Bo birnoma Miniatiyura Ｈｒ｡ｳｭＩｬｲＢＬ＠ a.e., s . 297; Krusnachandra Jena, Baburnama and Bab ur, Delhi 1978; Hamid Süleyman, "Babürler Devri Minyatiir ｓ｡ｮｴＢ＠ (tre. Haver Aslan), TDA, nr. 19 (I982). s. 199-213; Su rup, "Babur", Historians of f\1edieual Jndia, Prakashan 1982, s. 103-110; S. A. Azimcanova, "Baburname" i Ego Avtor", Voprosi istorii (1983), s. 103-109; T. Ｎ＠ Sultanov," 'Zapiski' BaburaKak ｳｴｯ￧ｮｩｫ＠ Po ｳｴｯｲｩ＠ Mogolov Vostoçnogo Turkeslana i Sredneyi Azii", Tyurkologika 1986. K Vos'mi desyatiletiyu Aleademika A. N Kononoua, Leningrad 1986, s. 253-267. ｾ＠ ÖMER FARUK AKÜN BABÜSSMDE ( ￶ＩＮｾ＠ ...ＮｊｉＬｾ＠ ) ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＧ､＠ ｔｯｰｫ｡＠ L ｓ｡ｲｹＭ＠ ｓ｡ｲｹ＠ denilen Cedid'in üçüncü ｫ｡ｰｳ Ｎ＠ Babüssaade, büyük saray manzumesi içinde ｰ｡､ｩｨｮ＠ özel ikamet yeri olan ｅｮ､･ｲＭ＠ Hümayun'un ｧｩｲｮ＠ ｴ･ｫｩｬ＠ eder ve birçok törenin ｹ｡ｰｬ､＠ ikinci avludan üçüncü avluya ｧ･￧ｩ＠ ｳ｡ｬｲ Ｎ＠ ｇ￶ｳｴ･ｲｩｬ＠ bir mimariye sahip olan bu methale Aka｡ｬｲ＠ ｋ｡ｰｳ＠ veya Arz ｋ｡ｰｳ＠ da ､･ｮｩｬｭﾭ tir. ｋ｡ｰ＠ iki aviuyu ｡ｹｲｮ＠ ､ｵｶ｡ｲｮ＠ önündeki ｲ･ｶ｡ｫｮ＠ gerisinde yer ｡ｬｲ Ｎ＠ ｅｳ｡ｮ＠ Fatih Sultan Mehmed devrine ait olduｵ＠ tahmin edilmektedir. ｓｯｮｲ｡ｬ＠ ｫ｡ｰﾭ ｮ＠ tam önündeki dört sütun ｫ｡ｬ､ｲﾭ rak buraya yeni bir biçim ｶ･ｲｩｬｭｴＮ＠ Babüssaade'nin ｧ￶ｲｮ＠ ､･ｩﾭ tirilmesi Su ltan Ｎ＠ Abdülhamid devrinde ( 1774 - 1789) ｯｬｭｵｴｲ Ｎ＠ ｋ｡ｰ ＠ kemeribeyitlik nin üstünde yer alan on ｢･＠ manzum kitabedeki mücevher tarihe (bk. ｔａｒ ｈ＠ ｄￜｒｍｅ Ｉ＠ göre bu ､･ｩｫｬ＠ 1188'de ( 1774-75) ｹ｡ｰ ｬ ｭｴｲＮ＠ Bunun üstünde de Sultan ll. Mahmud'un ｨ｡ｴ＠ ile besmele-i ･ｲｩｦｶ＠ kemerin kilit taｮ､｡＠ ｒ｡ｫｭ＠ Efendi ｴ｡ｲｦｮ､＠ ￧･ｫｩｬｭ＠ Sultan ll. Mahmud'un ｴｵｲ｡ｳ＠ bulunmakｴ｡､ｲＮ＠ Çifte ｫ｡ｰ＠ halinde olan Babüssaade'nin ｳ｡＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ uzanan mekan Babüssaade ａ｡ｳ＠ Dairesi, soldaki ise Aka｡ｬｲ＠ ｋｯｵＧ､ｲＮ＠ Babüssaade. bütün ｏｳｭ｡ｮｬ＠ tarihi boyunca yeni ｰ｡､ｩｨｬｲｮ＠ cülüs törenlerine Hava ｡ｲｴｬ＠ ne olursa sahne ｯｬｭｵｴｲＮ＠ olsun taht bu ｫ｡ｰｮ＠ önüne ｫｯｮ ｵｬｭ＠ ve ｰ｡､ｩｨ＠ olacak ･ｨｺ｡､＠ bu ｫ｡ｰ､ｮ＠ geçerek tahta ｯｴｵｲｭＮ＠ Bu ･ｫｩｬ､＠ resmen ｳｵｬｴ｡ｮ＠ ilan ･､ｩｬｭＬ＠ devlet ileri gelenleri de kendisine burada biat etｭｩｬ･ｲ､Ｎ＠ Burada cülüs töreni ｹ｡ｰｬｮ＠ son ｰ｡､ｩｨ＠ VI. Mehmed (Vahdeddin) olｭｵｴｲＮ＠ Bayramlarda ise yine bu ｫ｡ｰﾭ ｮ＠ önüne "bayram ｴ｡ｨＢ＠ ｡､＠ verilen taht konuluyor ve hünkar tebrikleri burada kabul ediyordu. Bu törenin Abdülaziz'in ｳ｡ｬｴｮ＠ ilk ｹｬ｡ｲｮ＠ kadar deAbdurrahman ･ｲｦ＠ Bey vam ･ｴｩｮ＠ ｹ｡ｺｭｫｴ､ｲＮ＠ ｓ｡ｶ＠ ｺ｡ｭｮｬｲ､＠ ise pa､ｩ｡ｨｮＮ＠ Ｂｳ｡ｮ｣ｫＭ ＠ ･ｲｩｦＢ＠ serdar olan ｢｡ｫｵｭｮ､＠ burada teslim etmesi usuldendi. Muhafaza ･､ｩｬ＠ yerden özel törenle ￧ｫ｡ｲｬｮ＠ sa ncak, Babüssaade'nin önünde günümüzde de mevcut olan belirli bir yere dikilirdi. Sancak gönderinin yere ￧｡ｫ ｬ､＠ ｹｵｶ｡ｮ＠ üstü bir mermer ile ｫ｡ｰｬ＠ ､ｵｲｭ｡ｫｴＮ＠ Yeniçeriierin 1826'da son ｡ｹｫｬｮｭｲ､＠ san-