Elepante

Elepante
Siyentipiko nga pagklasipika
Ginhadi-an: Animalia Phylum: Chordata Ubosphylum: Vertebrata Klase: Mammalia Infraklase: Eutheria Orden: Proboscidea Banay: Elephantidae
lugar nga makikit-an an mga elepante

An elepante o gadya (alternatibo nga kasurat: gadyà) amo an mamalya nga hayop ha orden Proboscidea ngan banay Elephantidae. Mayda yana tulo nga species nga buhi pa: elepante nga aprikano, elepante nga aprikano ha kagurangan, ngan elepante nga asyano.

Etimolohiya han mga ngaran ha Winaray

An pulong nga elepante tikang han Kinatsila nga elefante samtang an pulong nga gadyà han una nangahulogan nga usa nga elepante tikang ha Jolo. An pulong nga gadyà puyde liwat mangahulogan nga usa nga pulong nga ginagamit ha kasahiran hin pagtawag hin dako nga manananap o hayop.

Taksonomiya

May-ada tulo nga species ha ilarom hini nga pamilya:

• Loxodonta
  • L. africana
  • L. cyclotis
• Elephas
  • E. maximus

    E. m. maximus

    E. m. indicus

    E. m. sumatranus

    E. m. borneensis

Kladograma han pamilya Elefantidae

Elephantidae	Elephantinae Loxodontini Loxodonta (2 ka espesye) Elephantini †Palaeoloxodontina         †Palaeoloxodon Elephantina Elephas (3~6 subspecies) †Mammuthus

Kinaiya o Paghulagway

Kadako

An mga elepante an gintatagdon nga gidadakui nga mga hayop o mananap ha bug-os nga katunaan yana. It elepante nga aprikano an gidadakui naman nga species han mga elepante. May-ada ini hiya nga 304–336 cm (10 ft 0 in–11 ft 0 in) nga kahitaas ha may sugbong ngan bug-at nga 5.2–6.9 t (5.7–7.6 short tons) para ha kalalakin-an. An kababayin-an naman hini nga species puydi umabot ha 247–273 cm (8 ft 1 in–8 ft 11 in) nga kahitaas ha may sugbong ngan bug-at nga 2.6–3.5 t (2.9–3.9 short tons). An mga elepante nga asyano naman may-ada 261–289 cm (8 ft 7 in–9 ft 6 in) nga kahitaas ha may sugbong ngan bug-at nga 3.5–4.6 t (3.9–5.1 short tons) para ha kalalakin-an ngan 228–252 cm (7 ft 6 in–8 ft 3 in) nga kahitaas ha may sugbong ngan bug-at nga 2.3–3.1 t (2.5–3.4 short tons) para ha kababayin-an. An gigugutiayi naman nga species an elepante nga aprikano ha kagurangan nga maabot la ha 209–231 cm (6 ft 10 in–7 ft 7 in) kahitaas ha may sugbong ngan bug-at nga 1.7–2.3 t (1.9–2.5 short tons).

Kaibahan hit mga species ha usa kag usa

wala, ulo nganhin sugbong han elepante nga asyano: tuo, ulo nganhin sugbong han elepante nga aprikano

Makikit-an nga iba an mga species han mga elepante ha ira ulo. In mga elepante ha Asya may-ada darudako ngan haruhitaas nga agtang kontra hin mga elepante ha Aprika. Ha ubosspecies naman han elepante ha asya may-ada hira batik nga madulaw nga parte ha may irong (bulalay). Mairuitom naman in elepante ha kagurangan kontra hin elepante ha savannah ha Aprika. Agsob naman nga darudamo it mga elepante ha asya nga waray tango kontra hin mga aprikano, kay kasagaran nga iton mga kalalakin-an la nga elepante an may-ada tango ha Asya. Makatirigamnan na ha duha nga species ha Aprika darudako it ira mga talinga kontra hiton ha mga elepante nga aadto ha Asya.

Ha may tiil naman, an duha nga species (E. maximus ngan L. cyclotis) may-ada hira lima nga kulo ha atubangan ngan upat ha luyo. Iba naman an ha elepante ha Savannah (L. africana) nga may-ada la upat ha atubangan ngan tulo ha luyo.

Pinanbasaran

Bibliograpiya

• Shoshani, J., ed. (2000). Elephants: Majestic Creatures of the Wild. Checkmark Books. ISBN 0-87596-143-6. https://archive.org/details/elephants00shos. 

--- Shoshani, J.; Shoshani, S. L. What is an Elephant?. pp. 14–15. 

--- Shoshani, J. Comparing the Living Elephants. pp. 36–51. 

--- Shoshani, J. Anatomy and Physiology. pp. 66–80. 

--- Easa, P. S. Musth in Asian Elephants. pp. 85–86. 

--- Moss, C. Elephant Calves: The Story of Two Sexes. pp. 106–13. 

--- Payne, K. B.; Langauer, W. B. Elephant Communication. pp. 116–23. 

--- Eltringham, S. K. Ecology and Behavior. pp. 124–27. 

--- Wylie, K. C. Elephants as War Machines. pp. 146–48. 

--- McNeely, J. A. Elephants as Beasts of Burden. pp. 149–50. 

--- Smith, K. H. The Elephant Domestication Centre of Africa. pp. 152–54. 

--- McNeely, J. A. Elephants in Folklore, Religion and Art. pp. 158–65. 

--- Shoshani, S. L. Famous Elephants. pp. 168–71. 

--- Daniel, J. C. The Asian Elephant Population Today. pp. 174–77. 

--- Douglas-Hamilton, I. The African Elephant Population Today. pp. 178–83. 

--- Tuttle, C. D. Elephants in Captivity. pp. 184–93. 

--- Martin, E. B. The Rise and Fall of the Ivory Market. pp. 202–07. 

--- Shoshani, J. Why Save Elephants?. pp. 226–29. 

• Sukumar, R. (2003). The Living Elephants: Evolutionary Ecology, Behaviour, and Conservation. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510778-4. https://archive.org/details/livingelephantse00suku_0. 
• Kingdon, J. (1988). East African Mammals: An Atlas of Evolution in Africa, Volume 3, Part B: Large Mammals. Academic Press. ISBN 0-12-408355-2. 
• Wylie, D. (2009). Elephant. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-397-0. 

Padugang nga barasahon

• Wikisource: "The Blindmen and the Elephant" by John Godfrey Saxe
• Carrington, Richard (1958). Elephants: A Short Account of their Natural History, Evolution and Influence on Mankind. Chatto & Windus. https://archive.org/details/elephantsshortac0000rich. 
• Nance, Susan (2013). Entertaining Elephants: Animal Agency and the Business of the American Circus. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press, 2013.
• Williams, Heathcote (1989). Sacred Elephant. New York: Harmony Books. ISBN 0-517-57320-2. https://archive.org/details/sacredelephant0000will. 

Mga sumpay ha gawas

• Pure Nature: Are Elephants Headed Toward Extinction? YouTube video by AlliantContent
• ElephantVoices—information about elephant communication