Fåtcheuse
Ene fåtcheuse, c' est ene machine po fåtchî (on dit eto : soyî) å four u ås dinrêyes, al fenåjhe u a l' awousse. Divant çoula, on soyive al mwin, avou des fåjheles, pu al seye, pu al få.
Li prumire fåtcheuse, ç' a stî l' raezete k' on loméve eto machine a fåtchî u, pus tård, pitite machine. Dins les plaeces les pus målåjheyes, ezès prés, par egzimpe, on fåtchive co al mwin disk' aviè 1960.
Po des dinrêyes, les fåtcheuses ont stî aeplaeceyes pa les loyeuses ki fåtchént et mete e djåbes. Pu pa les mexhneuses-bateuses, ki batèt l' grin do côp k' il est fåtchî.
Po les fours, les raezete fourit replaeceye pal båre côpeuse u båre fåtcheuse agritcheye å tracteur. Pu pa les rotatives. Cwand on-z a ataker avou les silos, li fåtchaedje esteut fwait pa l' essileuse, ki broyive li waide do côp après.
Les fåtcheuses po les rmoyes si lomnut "tondeuses å waezon".
Fåtchaedje al raezete
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Ene raezete esteut saetcheye pa onk u deus tchvås. Dabôrd, divant d' fåtchî al raezete, i faleut fé les voyes al få.
Cwand la raezete av' fwait deus, troes bates, on rtournéve li prumire avou l' rustea po pleur fåtchî l' toû d' åtoû.
Si l' tins esteut å setch, i gn av' wai d' problinmes. Mins cwand l' tins esteut al plouve et k' i gn av' des formoujhes, la tere plakéve inter les dints et pu on bôréve tos les dijh, cwinze metes !
On rivneut co bén å mitan d' l' après-nonne po rawijhî ene lame. Il arivéve k' on casse li biele, on dint, des seccions ou des rivets.
La raezete a on tchvå purdeut 1,07 m di lådje, tandis ki la cisse a deus purdeut 1,37 m.
On-z av' troes sôres di båres so les raezetes: l' ordinaire, l' intermediaire et li Daenwesse. Li prumire av' les dints foirt schåyîs, li deuzime on pô pus serés mins simpes, dabôrd ki so l' Daenwesse, les dints estént dobes et foirt serés. C' est cisse-cile ki convneut l' mî po les féns fours di pasteure.
Po les beas foures di trimblene, on meteut l' tonea padri l' båre del raezete po fé des djougås k' on loyive unikmint al tiesse.
On-z a vindou on pô des raezetes avou on moteur ogziliaire Bemard (A.E.B.I.) et des ôtes avou deus lames. Vola ene rîlêye di markes di raezetes ki s' ont trové sol martchî : Mac Cormick, Deering, Osborne, Skurup, Knotec, Puzenat, Lanz, Hagedorn, Båtz, Aktiv, Fahr, Fella, Dolle, Massey Harris, Albion, Triumph, Hercules Viking, Ideal New.[1].
Fåtchaedje å tracteur
[candjî | candjî l’ côde wiki]al raezete
[candjî | candjî l’ côde wiki]Bråmint des cinsîs ont co fåtchî avou la raezete padrî l' tracteur, mins ça n' aléve nén tot seu.
avou les båres fåtcheuses
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les båres fåtcheuses u båres côpeuses, c' est des båres avou des lames ås dints, come sol raezete, minqs k' on-z atele so on tracteur.
Gn a des båres côpeuses lateråles et les ôtes, poirtêyes so li rlevaedje. Dins les målåjheys fours, on pout fé tourner l' lame pus vite et avancî pus douçmint.
Les båres fåtcheuses corantes el Walonreye estént : Busatis, Mortl, J.F., Stokey et Schmit, Mac Cormick, Rasspe, Kuhn, Fella, Bamfords, Vicon, New Holland, Welger, Zweegers.
les rotatives
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li revolucion dins les fåtcheuses, ç' a î bén seur les "rotatives" ås tabeurs ou ås assîtes.
Cisse machine la, rén n' l' arestêye: ni formoujhes, ni pires, ni l' flaxhî, rén!
Les rotatifes orantes el Walonreye estént : Kuhn, Busatis, P.Z., Claas, Vico n, Fahr, Båtz, Krone, Niemeyer, Nicolas, Mac Cormick, Kemper.
Rahoucas
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Roland Georges, On côp d' ouy so l' agricoûteure å 20inme sieke, e l' Årdene, p. 31.