Groafschap Vloandern
't Groafschap Vloandern ountstound in de twiddn helt van de 9e êeuwe achter da Karel den Kletsn 't West-Frankisch ryk o g'erfd in 843. 't Kerngebied van Vloandern lag ton tusschn Oudeburg, Eirdenburg (Aardenburg) en Tourout. 't Groafschap bestound van 864 tout 1795. In 869 kost Boudewyn met den Yzern Oarm in grôte moate zelfstandig wordn teegnover de Fransche keunienk. 't Kerngebied van Vloandern lag ton round Brugge. Ze breidegen hunder gebied uut tout an de Schelde.
Vôorgeschiedenisse
[bewerkn | brontekst bewerken]'t Geborteproces van Vloandern begunt al van styf verre in den tyd. De menschn die d'r ton weundn woaren e miengelienge van verschillige volkn die lange 'n eign identiteit, 'n eign noame en 'n eign verleedn haddn. In 58 vo Christus viel de Romeinse generoal Gaius Julius Caesar 't gebied binn da nu Vloandern is. Deur zyn beschryviengn d'r over weetn me dat er ton Belgische (Belgae), Germoansche en Keltische volksstammn weundn lik de Menapiërs, de Morinen en de Eburonen. De Romeinn verdêeldn 't gebied in 2 provincies: Germania inferior in 't ôostn en Gallia Belgica in 't westn.
In 293 mostn de Romeinn ’t kustgebied beveilign teegn d’involln van Saksische zêerovers en Frankn. De versterkte vestiengn wierdn Litus Saxonicum genoemd.
In dien tyd wierd uze kust deur geologische veranderiengn bedreigd. De duunn wierdn geregeld overstrôomd en ’t moerassig land (nu ‘t poldergebied) dat ounder ‘t zêepeil lag wierd overspoeld. Die troage geologische evolutie wordt de transgressie van Duunkerke genoemd.
Round 379 woarn d’r troepn gelegerd in Oudenburg en in Zerkegem teegn de Saksische piroatn. D’r woarn veel Germoann by die hunder doa met hunder familie gevestigd aan. Ze vormdn de vaste grenstroepn en wierdn Limitanei genoemd. Ze droungn hunder eign cultuur ip en azo begost de germanisoatie van de streke.
De Romeinse bezettienge deurde tout in 't joar 406. Ton kreegn Frankische stammn de controle over de gewestn. Ounder de Merovienger Clovis I wierdn verschillige Frankische stammen verênigd en kwoamn de gebiedn die nu Vloandern zyn ounder invloed van 't katholiek geloof.
Round 570 begostn ôok de Vikings uze gebiedn in ’t nôordn van Neustrië en Austrasië te plundern. ’t Woarn Deenn, Noorn en Zweedn en ze wierdn hier Nordman in ’t Germoans genoemd.
Round 650 kwoamn d’r Iersche missionoarissn preekn. Sint-Eligius schrêef in zyn levensbeschryvienge, de Vita sancti Eligii (ca.590-660), over ‘t municipium Flandrense (Brugge).
Van de 7e eeuwe trokt de zêe heur stilletjes an were. De pagus Flandrensis of Vloanderngouwe wierd deur ’t Frankisch Ryk besteurd en de Frankn begostn vele commerce te doen met de Scandinoavische landn.
In de 8e eeuwe kwam ’t Ryk ounder e nieuwe dynastie: De Karoliengers.
De 9ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]
843 was e belangryk joar vor Europa. Deur ‘t Verdrag van Verdun wierd ’t Ryk van Karel de Grôotn verdêeld ounder zyn drie klêenkienders. Karel de Kletsn krêeg West-Francië. Je zound Boudewyn met den Yzern Oarm no de Vloanderngouwe, omdat er doa vele geplunderd wierd deur de Vikings.
Uut de Vloanderngouwe groeide ‘t Groafschap Vloandern. Boudewyn met den Yzern Oarm (862-879) was den êeste groaf van Vloandern.
Je liet round 864 e versterktn burcht bouwn ip de plekke woa da nu de Burg in Brugge is en je kost de Vikings doa teegnhoudn.
Boudewyn I stierf in januoari 879 en je wierd ipgevolgd deur zyn zeune Boudewyn II de Kletsn (879-918), die de boasis geleid hèt van ’t Groafschap Vloandern. Ie en zyn zeune Arnulf I hen ’t groafschap zuudwoarts uutgebreid tusschn 879 en 965.
Van in 883 wast er vele contact tusschn Iengeland en Vloandern vor hunder verweir teegn de Vikings t’organizeern. In 884 trouwde Boudewyn II doa met Aelfthryth, de dochter van Alfred de Grootn, keunienk van Wessex.
Je vestigdeg' hem in zyn burcht in Brugge, woa dat 'n hem goed kost verdedign teegn de Vikings en ook teegn keunienk Odo I, die hem wilde belettn van zyn groafschap vôort uut te breidn.
De 10ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]In september 918 wierd ’n ipgevolgd deur zyn oudste zeune Arnulf I, den Grôotn. (918-965).
Arnulf I voegde ’t ryke Artesië by ’t groafschap. Loater in de 12ste eeuwe most Filips van den Elzas ’t were ofstoan an keunink Filips II van Frankryk.
In 944 zyn ze begost met de verbouwienge van de burchtkapelle ip de Burg tout e Karolingische kerke. Arnulf I, groaf van Vloandern en klêenzeune van Boudewyn I, liet de kerke no ’t model van de Paltskapelle van Karel den Grôotn in Aakn bouwn. ’t Was e symbool van groafelikke macht. Round 960 het ’n in de kerke e seculier kapittel gesticht met ’n college van proost, deekn en 12 kanunnikn. Van 958 regeerde zyn ênigste zeune Boudewyn III (958-962) mee, moa je stierf ounverwachts an de moazels (of pokkn) in 962. J’had e zeune, de loatern Arnulf II (965-988), die zyn grôotvoader in 965 ipvolgde.
De volgendn groaf Boudewyn IV met den Board (988-1035) had e moeilyke begunperiode. Je most oadellyke rebelln, die achter den dood van z’n voader in ipstand woarn gekommn, overwinn. Je kost zyn gezag herstelln deur ’t groafschap te verdêeln in Burggroafschappn.
De 11ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]In meie 1035 wierd Boudewyn IV ipgevolgd deur zyn zeune Boudewyn V van Rysel (1035-1067). Z’haan tegoare tusschn 988 en 1067 ’t groafschap styf uutgebreid in oostwoartse richtienge, gebied van ’t Duuts Hillig Rôoms Ryk. Azo ountstound Ryksvloandern (de gebiedn in lêen van ’t Ryk) tegenover Krôonvloandern (de gebiedn in lêen van de Fransche krone). De Vlamsche groavn haan nog nôois zo sterk gestoan.
De loate middelêeuwen woaren e goudn tydperk vo 't zudelik dêel van de Nederlandn. Tusschn de elfste en de vêertienste êeuwe groeide 't groafschap Vloandern uut tout e machtige lêenstoat. De steedn, d'ambachtn en de commerce bloeidn en maktn Vloandern êen van de rykste gewestn. Mè Brugge ha Vloandern êen van de belangrykste financiële centra van West-Europa.
In de 11ste êeuwe wierd er ol an internationale commerce gedoan. Emma van Normandië, keuniginne van Iengeland en dochter van Richard I van Normandië, kwam in dien tyd noa Brugge an ’t hof van Boudewyn V. Doar is ‘t Encomium Emmae geschreevn, ’n loflied over keuniginne Emma, woarin dat er sproake is van de Brugsche commercantn en de kostboare productn en ôok dan d’Iengelsche scheepn rechte tout by Brugge voern.
Mathilde, de dochter van Boudewyn V, trouwde mè Willem de Veroveroare, hertog van Normandië, die in 1066 by de Slag van Hastings Iengeland veroverde, en tout keunienk van Iengeland gekrôond wierd in Westminster (Londn). Mathilde wierd doar in meie 1068 gekrôond en gezalfd tout keuniginne van Iengeland.
De zeune van Boudewyn V, Boudewyn VI (1067-1070) verênigde Henegouwn mè Vloandern deur te trouwn mè Richilde van Henegouwn, moar in 1071, ounder Robrecht de Fries, geraktn de twi groafschappn were uut makkoar.
De volgnde groaf van Vloandern was zyn zeune Arnulf III, den Oungelukkign (1070-1071), die moar e poar moandn geregeerd het, vandoar zyn bynoame. Den 22stn februoari 1071, by de slag van Kassel, ist ‘n an zyn viftien joar versleegn deur zyn nounkel, Robrecht de Fries. J’is gesneuveld binst ’t gevecht. Keunink Filips I van Vrankryk stound an de kant van Arnulf III, moa j’erkende nu toch Robrecht de Fries (1072-1093), de joungste zeune van Boudewyn V, ols nieuwe groaf van Vloandern. In 1086 vertrokt ’n noa ’t Hillig land en zyn zeune Robrecht II kwam zyn regent. In 1089 bouwde Robrecht II d'administroatie vôort uut, deur de provoost van ’t Brugs Sint-Donatuskapittel tout kanselier en belastiengountvanger van ’t groafelik domein te benoemn.
Robrecht van Jeruzalem (1093-1111) volgde zyn voader ip in 1093 en je wierd in 1111 ipgevolgd deur zyn zeune Boudewyn VII (Hapkin of met de Byle).
De 12ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]Boudewyn VII (1111-1119) volgde zyn voader ip in 1111. Zyn kozyn Karel van Denemarkn, loater bygenoamd de Goein, was zyn adviseur. Achter da Karels voader Knud IV van Denemarkn in 1086 vermôord was, was zyn moeder, Adela van Vloandern, weregekêerd met heur jounges noa ’t Vlams hof. Omda Boudewyn gin jounges haad, hèt ’n Karel kort vo zyn dôod angeduud ols ipvolger. Boudewyns moeder, Clementia van Bourgondië, was doa teegn. Zy steunde Willem van Yper, ook e klêenzeune van Robrecht de Fries.
Karel de Goein (1119-1127) hèt et uutendelik gewonn. Je was styf populair by ’t geweun volk en je wilde de macht van de Erembalds vermindern. Doarom hèn z'hem in de Sint-Donaaskerke, vermôord.
Vloandern gerakteg in e serieuze crisis, woavan dat de Fransche keunienk profiteerde deur de Normandiër Willem Clito (1027-1028), ‘n achterklêenzeune van Boudewyn V, te kiezn ols ipvolger. Mo de Bruggeliengn verzettegen hunder teegn hem deur zyn anti-Iengelschn politiek. Economisch koamn Vloandern en Iengeland goed overêen, omdat de Vlamsche loaknindustrie Iengelsche sjette verwerkte.
Willems regerienge deurde mor e joar. Ip 27 juli 1128 ist ’n gesneuveld in Aalst en Diederik van den Elzas (1128-1168), nog e klêenzeune van Robrecht de Fries, volgdeg hem ip. Brugge krêeg van hem ênigte belangryke voorrechtn, keurn genoemd.
In d'elfste eeuwe was Brugge uutgegroeid tout e commercieel center van Europees niveau. In die periode was de nateurlikke verbindienge van Brugge met de zêe begunn te verzandn. Mor in 1134 veranderde de Vlamsche kustvlakte deur e stormvloed. Der was e diepe voargeule ountstoan, ’t Zwin, die liep tout in Damme. Brugge blêef doadeure tout an de 15ste eeuwe verboundn met de zêe, met de vôorhoaves Damme en Sluus. Vanuut Brugge wierd ‘t Vlams loakn, e wulln stoffe van hoogstoande kwaliteit, over hêel Europa uutgevoerd. De bloeiende loaknindustrie bevorderde d'ountwikkelienge van de commerce en de politieke machtsuutbreidienge van de grôte steedn Brugge, Gent en Yper.
O Diederik van den Elzas in 1157 noa ’t Hillig land vertrok kwam zyn zeune Filips van den Elzas (officieel 1168-1191) an de macht.
In 1180 gaft 'n Damme stadsrechtn en je liet ’t Groavenkastêel in Gent heripbouwn.
In 1191 ist 'n gesneuveld in Palestina binst de derde kruustocht. Je wierd ipgevolgd deur zyn zuster Margaretha, die getrouwd was mè Boudewyn V van Henegouwn, nu Boudewyn VIII van Vloandern (1191-1194). O zyn vrouwe Margaretha in 1194 stierf, dêed ’n ofstand van ’t groafschap Vloandern en je gaf ’t an zyn oudste zeune Boudewyn IX van Vloandern (1194- 1205).
De 13ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1200 stichtte Boudewyn IX d’n êestn joarmarkt in Brugge. In 1202 vertrokt ’n vo de vierde kruustocht. Z’n vrouwe Maria van Champagne wierd z’n regente. In 1204 wierd Constantinopel ingepakt deur de kruusvoarders en d’n neegnstn meie verkôozn ze Boudewyn IX tout keizer van Constantinopel. E weke loater was de krônienge. Mor in 1205 stierft ’n in de kerkers van Bulgareye. Z’n minderjoarige dochter Johanna van Constantinopel (1205-1244) volgdeg em ip. Filips van Naamn, eur nounkel, was eur regent tout da ze trouwde in 1212 mè Ferrand, de zeune van de keunink van Portugal. Achter eur dôod wierd Johanna van Constantinopel ipgevolgd deur eur zuster Margaretha van Constantinopel (1244-1278). Eur twidde vint was Willem van Dampierre uut de streke van Troyes, de zeune van de drost (ippermoarschalk) van Champagne. Under oudste zeune Willem stierf in 1251. Under twidde zeune was Gwyde, die in 1246 trouwde mè Mathilde van Bethune. Van 1252 deelde Gwyde de macht mè z’n moeder. Moar in 1278, an eur 77 joar, gaf ze de macht helegans over an eur zeune Gwyde van Dampierre (1278-1305), den eerstn groaf uut ‘t uus Dampierre.
Deur de loaknindustrie was Vloandern ofankelik gewordn van d’Ingelsche sjette, binst dat de groaf lêenman was van de Franschn keunink. Da zorgde vor een twêedêlienge ounder de Vlamsche bevolkienge. D’r ountstoundn Frans gezinde lelioards, genoemd noa de lelie in ‘t woapn van de Franschn keunink, en pro-Ingelsche klauwoards, een volkspartye die under noemdn noa de klauwende lêeuw van ‘t woapn van Vloandern. Gwyde van Dampierre voerde een Ingelsgezinde politiek en kwam azo in conflict met zyn lêenhere, de keunink van Frankryk. De moeilikeedn van Gwyde mè Frankryk woarn begost o Filips IV de Schôonn in 1285 ip den trôon kwam. Gwyde zocht steun by den Ingelschn keunink Eduard I.
De 14ste eeuwe
[bewerkn | brontekst bewerken]
In 1300 wierd Vloandern bezet deur Frankryk en loater g’annexeerd. D’r volgdn stedelikke ipstandn in Vloandern w.o de Brugse Mettn mè kort d’r achter de Guldnspoornslag ip 11 juli 1302 by Kortryk, woa dan de Vloamiengn ‘t Frans leger versloegn.
Gwyde van Dampierre stierf in 1305 in e gevang in Frankryk en je wierd ipgevolgd deur z’n zeune Robrecht III van Béthune (1305-1322).
D’uutvoerienge van ‘t vo Vloandern styf noadelig Verdrag van Athis-sur-Orge è zyn stempel gedrukt ip heel ‘t bewind van Robrecht III.
Zyn twidde vrouwe was Yolande van Bourgondië, de dochter van Mathilde II, gravinne van Nevers. O Mathilde stierf in 1280 wierd Robrechts oudste zeune Lodewyk groaf van Nevers ols Lodewyk I van Nevers. Je stierf in 1322, nog vo z’n voader, en kost dus gin groaf van Vloandern wordn. Zyn zeune Lodewyk II van Nevers volgde zyn grotvoader Robrecht III ip ols Lodewyk I van Vloandern, Lodewyk van Nevers genoemd (1322-1346).
’t Verdrag van Athis-sur-Orge drukte zwoar ip ’t economisch leevn in Vloandern en in 1323 kwoamn de boern van Kust-Vloandern in ipstand (1323-1328) ounder leidienge van Klaas Zannekin. Den ipstand was surtout gericht teegn de maniere woarip da groaf Lodewyk van Nevers de belastiengn verôogd aad in ipdracht van Charles IV, de keunienk van Frankryk. Teegn 1325 was bykan hêel Vloandern bezet deur ipstandeliengn.
Zannekin kost de steedn Nieuwpoort, Veurn, Kortryk en Yper veroovern en ze paktn Lodewyk van Nevers gevangn in Kortryk. Ze krêegn steun van Robrecht van Kassel, z’n nounkel, die uutgeroepn wierd toet ruwoard of regent. Ze probeerdn ook Gent en Oudenoarde in andn te krygn moa da mislukte. De groaf die ol van 1325 gevangn zat wierd in 1326 vry geloatn en je vluchtte noa Frankryk vo steun te zoekn by de Frãnsche keunienk.
Ip 23 ogustus 1328 versloeg de nieuwe keunienk Philippe VI, den êeste keunienk van ’t Huus Valois, de Vlamsche boern mè z’n leger in de Slag by Kassel (1328) en kwamt er een ende an den ipstand.
Ip 23 november 1334 wast er een enorme overstromienge an de kust, d’overstromienge van Sint-Clemens genoemd, die de dykn van verschillige kuststeedn in Vloandern en Olland brak. Ostende en Blanknberge stoundn hêlegãns ounder woater en Scarphout is ton verdweenn in de zêe. Langs ’t Zwin èn ze zêre de dykn moetn verhoogn.
Deur de steun van Lodewyk van Nevers an Frankryk teegn Iengeland, gerakte Vloandern in een economische crisis, deurdan d’Iengelsche in 1336 stoptn mè wulle an te voern. Doadeure vielt de loaknindustrie stille met ols gevolg werklôoseid, ounger en socioale ounlustn.
In oktober 1337 eiste keunienk Edward III van Iengeland de Frãnsche krôone ip. In 1328 was ’t uus Capet uutgestorvn. Je was nog ertog van Normandië en z’n moeder Isabelle was de dochter van de Frãnsche keunienk Philippe IV (le Bel). Da was ’t begun van den Ounderdjoarigen ôorloge (1337-1453).
De Gentenoars, ounder leidienge van Jacob van Artevelde, kwoamn in 1338 in ipstand. Jacobs politiek die êest neutroal was kôos nu de kant van Iengeland. De groaf vluchtte noa Frankryk, de Vlamsche steedn slootn e verbound met Iengeland en d’Iengelsche wulle kêerde were. Binst de gevechtn tusschn de gildn van oarme volders en ryke wevers is Jacob van Artevelde ip 17 juli 1345 vermôord.
Lodewyk van Nevers stierf in de Slag by Crécy in 1346, teegn d'Iengelsche. Zyn ipvolger, ols groaf van Vloandern, wos Lodewyk van Male (1346-1384).
Zyn dochter Margaretha van Male trouwde in 1369 met de Bourgondischn hertog Filips de Stoutn, de broere van de Frãnsche keunienk Charles V.
In 1379 kwam Gent, ounder leidienge van Filips van Artevelde, de zeune van Jacob, in ipstand teegn Lodewyk van Male. Met d’ulpe van z’n schonzeune Filips de Stoutn kost Lodewyk de Slag by Westrôzebeke winn ip 27 november 1382.
Ip 9 meie 1382 was Lodewyks moeder, die gravinne van Artesië was, gestorvn. Azo krêeg Vloandern Artesië were.
Lodewyk Van Male stierf in 1384 en was de latste groaf van Vloandern uut et uus Dampierre.
De Bourgondiërs
[bewerkn | brontekst bewerken]An 't ende van de 14e êeuwe krêeg de dynastie van de Bourgondische Ertoogn, 'n zytak van de Fransche keuninklikke familie, voet an de ground in de Nederlandn. Deur te trouwen met Margaretha van Male (1384-1404), dochter van de Vlamsche groaf Lodewyk van Male, wierd Filips den Stoutn, ertog van Bourgondië, zelve groaf van Vloandern. Deur erfipvolgienge, trouws en veroveriengen krêegn zyn zeune Jan zounder Vrees en loater zyn klêenzeune Filips den Goein de mêeste van de Nederlandsche gewestn in under bezit. Karel den Stoutn volgde zyn voader Filips den Goein ip en zyn dochter Maria van Bourgondië trouwde met Maximiliaan van Oostnryk. Doadeure kwoamn de Bourgondische erflandn in Habsburgs bezit. Filips den Schoonn was under ênigste zeune.
De Habsburgers
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1555 erfde Filips II de Nederlandn en de Spoansche bezittingen van z'n voader Karel V. Deur den ipstand teegn Filips II en de doarip volgnde Tachtigjoarign Oorlog (1568-1648) raktn de Zudelikke Nederlandn en de Nôordelikke Nederlandn van mekoar geschid. De zudelikke gewestn blêevn trouw an under keunienk en de nôordelikke vormdn de Republiek der Verenigde Provinciën. In 1713 kwoamn de zudelikke gewestn in andn van de Ôostnrykse Habsburgers.
De Fransche Revolutie makte een ende an 't Ôostnryks bewind in de Zudelikke Nederlandn. Teegn 1795 woarn de Ôostnrykers definitief verdreevn. Kort doarip wierdn uze gewestn geanexeerd deur de Fransche republiek. 't Groafschap Vloandern wierd ingedêeld in twêe departementn (Leie en Schelde), woarvan dat de grenzn soamenvieln met de loatere provincies West-en Ôost-Vloandern.
Lyste mei de groavn van Vloandern
[bewerkn | brontekst bewerken]Zie 't artikel groaf van Vloandern.