Mansin kel'
Mansin kel' (ičeze nimituz om мāньси лāтыӈ da vanh nimituz om vogulan kel', kudamb tuli Vagil'-jogen nimituselpäi) om mansilaižiden rahvahan kel', üks' suomalaiž-ugrilaižišpäi kelišpäi. Sen kaikiš lähižembad keled oma hantin kel' da mad'jaran kel'.
Kelen pagižijad elädas erigoittud peniš gruppiš Sibirin lodehes Ob'-jogen hural randal Hantin da Mansin avtonomižes ümbrikos. Erased pagižijad elädas mugažo Jamalan Nenciden avtonomižes ümbrikos. Mansin küläd — ühtenzoittud toine toiženke vai izoliruidud — seištas järiden jogiden randoil. Om tobjid erinendoid kelen paginoiš eläjil edahan toine toižespäi mansin kelen pagižijoil.
Vn 1989 NSTÜ:n rahvahanlugemižen aigan 37,1% mansilašt märičihe mansin kel't ičeze mamankeleks. Vl 2010 mansilaižiden kahesa procentad oliba mansin kelen mahtusidenke.
Mansin kelen kaikiš lähižemb kel' om mad'jaran kel' tedomehiden melen mödhe. Nened keled oma pojavad vaihišton, grammatikan da fonetikan (om pit'kid vokalid völ mansin keles) mödhe.
Paginad da alapaginad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Nell' paginoiden gruppad oma erigoittud mansin keles:
- pohjoine (Pohjoine Sos'v-, Ljapin- da Üläloz'v-joged); sil paginal om läz kut alapaginoid, kudambiden päerinendad oma fonetikas;
- paivnouzmjpol'ne (Kond-jogi);
- päivlaskmaine (Keskmäine da Alembaine Loz'v-, Pelim-joged) †;
- suvine (Tavd-jogi) †.
Kaikiš paginoiš om znamasižid erinendoid; kaikiš tobjembad erinendad oma fonetikas. Vaihištos mugažo om erasid erinendoid, ozutesikš, suvižil paginoil om äi ottud nencan kelespäi sanoid, i päivnouzmpol'žil — velgsanoid tataran kelespäi. Erasiden paginoiden pagižijad ei toimetagoi toine tošt ani.
Kirjamišt
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vl 1931 om sätud kirjamišt latinan kirjamišton pohjal mansin kelen täht. Vl 1938 vajehtihe sidä kirilližeks kirjamištoks. Vl 1980 om ližatud znam (makron) pit'kiden vokaliden täht.
Tämbeine kirjamišt:
А а А̄ а̄ Б б В в Г г Д д Е е Е̄ е̄ Ё ё Ё̄ ё̄ Ж ж З з И и Ӣ ӣ Й й К к Л л М м Н н Ӈ ӈ О о О̄ о̄ П п Р р С с Т т У у Ӯ ӯ Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ы̄ ы̄ Ь ь Э э Э̄ э̄ Ю ю Ю̄ ю̄ Я я Я̄ я̄
Nügüd'aigaine situacii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Opetas mansin kel't augotižškolaspäi tämbäi. Vodespäi 1989 pästtas «Лӯимā сэ̄рипос»-lugendlehtest. Voib löuta aigaližid tekstoid mansin kelel «Ленин пант хуват»-lugendlehteses, hot' se lähtleb hantin kelel.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Venälaižen Federacijan subjektoiden valdkundaližed da oficialižed keled | |
|---|---|
| VF:an valdkundaline kel' | venäkel' |
| Federacijan subjektoiden valdkundaližed keled | abazan • adigejan • agulan • altajan • azerbaidžanan • avaran • baškiran • burätan • cahuran • čečenan • čuvašan • darginan • erzän • hakasan • ingušan • jakutan • kabardinan da čerkesan • kalmikan • karačajan da balkaran • komin • krimantataran • kumikan • lakan • lezgin • mokšan • mägimarin • nitmarin • nogajan • osetijan • rutulan • tabasaranan • tatan • totaran • tuvan • udmurtan • ukrainan |
| Keled oficialižen statusanke | čukačun • dolganan • evenan • evenkan • hantin • jukagiran • karjalan • kazahan • mansin • nencan • permin komin • sel'kupan • suomen • vepsän |