qari

Oʻzbekcha (uz)

qari I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-ri

Etimologiyasi

QARI I ' koʻkrak oʻrtasidan qoʻlning uchigacha boʻlgan uzunlik oʻlchovi' (turli joyda turlicha uzunlikni bil— dirgan). Ishtonsizning tushiga ikki q a r i boʻz kiribdi (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday oʻlchov birligini anglatgan bu soʻz asli ' qoʻlning yelkadan tirsakkacha boʻlgan qismi' maʼnosini anglatgan qar otidan (ДС, 422) kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -ï qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ДС, 426: qarï I; De — von, III, 242): oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almash — gan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qar + ï = qarï > qäri. Bu soʻz asli ' qoʻlning tirsakkacha boʻlgan qismi'ni anglatgan (ДС, 426), keyinchalik maʼno ta — raqqiyoti natijasida hozirgi maʼnosi yuzaga kelgan.

QARI II ' koʻp yashagan', ' keksa'. Q a r i bilga— nini pari bilmas (Maqol). Bu sifat asli qadimgi turkiy tilda 'keksay-' maʼnosini anglatgan qarï-feʼlidan (ДС, 426; Devon, III, 279) maʼno taraqqiyoti yoʻli bilan ajralib chiqqan: 'harakat' -> 'shunday ha — rakat. oqibatida voqe boʻladigan holat'; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qarï— > qarï > qäri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ancha yoshga borgan, qartaygan; keksa. ◆ Dari kishi. Dari ot. Dari tol. Yoshu qari(lar). Dari bshzganini pari bilmas. Ma-qol . n Dari ham, yosh ham uning oldida odob saqlayotgandek, askiyaga ortiq ogʻiz ochmadi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o.

Keksa qari Katta odamlardek fikr yuri-tuvchi bola, mahmadona. Qari qiz Erga chiq-masdan yoshi ulgʻayib, oʻtirib qolgan qiz. ◆ Sidiqjonga juvonning bu gaplari, katta ishonch va zoʻr mamnuniyat bilan gapirishi uncha botmadi, shuning uchun erdan qolgan qari qiz boʻlsa kerak, degan xayolga bordi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 koʻchma Uzoq oʻtmishga ega. Yetib kelar muzday shabada.. Dari togʻning xoʻrsinikrshri. Sh. Rahmon, Yurak qirralari. ◆ Yozdi qari tarix sahifasiga Tarixni titratgan bir soʻz — larzakor. Mirtemir .

Sinonimlari

keksa, yoshi ulugʻ

qari II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-ri

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

tar. Oʻrta Osiyoning turli hu-dudlarida turlicha miqdorni ifodalagan, ip, ipakdan tayyorlangan gazlamalarni, baʼ-zan masofani oʻlchash uchun qoʻllangan uzun-lik oʻlchovi birligi: Xorazmda 149 sm ga, Toshkentda 189 sm ga, Fargʻonada 164 sm ga, Buxoroda 320 sm ga teng boʻlgan. ◆ Ishton-sizning tushiga ikki qari boʻz kiribdi. Matal . ◆ tsh Toʻqson qari boʻzdan boʻlgan kissa-si, Shundoq qalmoq aylanadi maydonda. "Al-pomish" .

Antonimlari

ҚАРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

qari

Ruscha _ru

qari I
старый, достигший старости; // старик, старец; ◆ qari kishi старый, пожилой человек; ◆ qari xotin пожилая женщина, старуха; ◆ yoshu qarilar молодёжь и старики; ◆ qari qiz 1) старая дева; 2) бот. гораниновия улексовидная; ◆ qari qiz ovga chiqar, ketidan gʻovgʻa chiqar погов. (только) старая дева выйдет на охоту, тут же случится беда (говорится об очень неудачливом человеке, когда обстоятельства препятствуют исполнению его намерений); ◆ qari bilganini pari bilmas погов. то, что знает старик, не знает и пери;◆ 

• keksa qari ребёнок, рассуждающий по-взрослому, не по возрасту смышлёный юнец.
  

qari II
ист. мера длины (равная 140 - 145 см).