kalit

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ka-lit

Etimologiyasi

KALIT 'Qulfni berkitish va ochish uchun ishlatiladigan metapl asbob' maʼnosini anglatadigan bu tojikcha ot asli kalid tovush tarkibiga ega boʻlib (ТжРС, 176), oʻzbek tiliga oxiridagi d tovushini t tovushiga almashtirib olingan (OʻTIL, I, 360).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

f. .ʼK — ochqich

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qulfni ochish yoki berkitish uchun ishlatiladigan metall asbob. ◆ Uyning kaliti. Sandiqning kaliti. Eshikning kaliti. sht Mamarayim afandi Teshaboydan omborlarning kalitlarini ol-gandan keyin, u yerdagi mollarni yaxshilab koʻzdan kechirib chiqdi. M. Ismoiliy, „Fargʻ-ona t“ . o.

2 Biror mexanizmni burab yurgizish, ishga tushirish uchun ishlatiladigan metall asbob. ◆ Devor soatning kaliti. Oʻyin-choqning kaliti. msh ◆ Ilhomjon tezda domkrat va kalitlarni oldi. N. Aminov, „Yol-gʻonchi farishtalar“ .

3 tex. Gayka va boltlarni burab qat-tikdash yoki boʻshatish uchun ishlatiladigan uzunchoq dastali yoki dastasiz jagʻli metall asbob.

4 mus. Besh qatorli nota chizigʻining birortasiga qoʻyiladigan va shu chiziqdagi 'nota nomi va balandligini bildiradigan maxsus belgi.

5 maxe. Test sinovlarida berilgan test topshiriqlarining eng toʻgʻri javoblari-ni aks ettiruvchi jadval; toʻgʻri javoblar roʻyxati.

6 koʻchma Biror narsaga erishish yoki uni tushuntirish (anglash), topish, egallash yoʻli, vositasi, imkoniyati. ◆ Baxt kaliti. Gʻalaba kaliti. tm Magʻrur ovoz berar "odam" degan soʻz! Tilsimlar kaliti uning qoʻlida. T. Toʻla . ◆ Hayotda shunday kishilar boʻladiki, qalb kaliti ularning qoʻlida. Yo. Shukurov, „Xalq bilan hamnafas“ . ◆ Hosilning kaliti deb atalmish bu boylik [mineral oʻgʻit[ qor, yom-gʻir ostida kuchini yoʻqota boshlagan. X. Toʻxtaboyev, „Oʻgʻitdan togʻlar“ .

Antonimlari

КАЛИТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.