alam

Alam I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

a-lam

Etimologiyasi

arab. – ogʻriq, dard;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Jismoniy qiynoq; azob, ogʻriq. ◆ Komil kaltak alamidan hoʻng-hoʻng yigʻlayotgan boladan yana soʻradi. Hamid Gʻulom, „Mashʼal.“
2. Ruhiy azob, iztirob. Hijron alami. Judolik alami. Alam chekmoq (tortmoq). ◆ Biz u vaqtlar sevgi nima, sevish, sevilish nima — bularning dard va alami, zavq va shavqi nimaligini ham bilmas edik. Mirzakalon Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“
3. Qasd, oʻch, qasos. ◆ Muncha serpiching boʻlib ketibsiz. Menda alamingiz bormi! Shuhrat, „Shinelli yillar.“
4. Gʻazab, nafrat; zahr.
   1. Alam qildi. s. t. Koʻngilga qattiq tegdi, dilni ogʻritdi; ranjitdi. ◆ Erining bosh qorongʻi boʻl, evida boʻl-da degani unga juda alam qilib, xoʻrligi keldi, oʻpkasi toʻldi. A. Qahhor, „Anor.“
   2. Alam(ini) olmoq.
      1. qasd, oʻch olmoq. ◆ Meni tashlab ketganingiz alamini Zaynabdan olmasam, kimdan olay, — dedi kulib Kumush. Abdulla Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“
      2. koʻchma biror ish qilib yoki biror ish bilan shugʻullanib, yurakni boʻshatmoq, xafagarchilikni yozmoq, xumordan chiqmoq. ◆ Balki alamini ishdan olgandir? Mirzakalon Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“
   3. Isaning alamini Musadan olmoq. Birovdan yetgan ranj, ozor qasdini boshqa, aybsiz odamdan olmoq.
   4. Alamdan tarqamoq. (yoki chiqmoq)
      1. ayn. alamini olmoq. ◆ [Sobiraxon:] Yigʻladim. oʻtirib xat yozdim. Bu bilan ham alamdan chiqmay, xatni koʻtarib, Komila xolamning oldilariga arzga bordim. Abdulla Qahhor, „Xotinlar.“
      2. qasdini, oʻchini olmoq. ◆ Mingboshi tek yotmagan edi, qizining alamini chiqarib olish uchun bahona izlardi. Mirzakalon Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“
      3. gʻazabdan tarqamoq. ◆ Siz qoʻy demaganingizda, ogʻzi-burnini dabdala qilib, bir alamdan chiqay degan edim. Parda Tursun, „Oʻqituvchi.“
   5. Alamini ichiga yutmoq. Gʻazabini sirtga chiqarmaslik, bildirmaslik. ◆ ...alamini ichiga yutib, halovat istaydi. Gazetadan.

Alam II

Etimologiyasi

arab. – bayroq, tugʻ;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. esk. kt. Bayroq, tugʻ.

2. din. Aziz-avliyolar dafn etilgan mozorga sigʻinuvchilar tomonidan shu mozor daraxtlariga bogʻlangan latta.

Nido

alam

Ot

alam (koʻplik alamlar)

Ruscha _ru

alam I
уст. знамя, флаг; стяг.

alam II
1 боль, страдание, мука; ◆ ~ tortmoq (или chekmoq) страдать, испытывать боль, мучиться; ◆ yaram ~ga kirdi моя рана начала болеть;
2 огорчение, досада; ◆ ~ qilmoq причинять досаду, быть досадным; ◆ nohaq taʼnalar unga juda ~ qildi незаслуженные упрёки сильно огорчили его; ◆ menga shunisi ~ qildiki... мне досадно, что…; ◆ ~ini birovdan olmoq выместить свою досаду на ком-либо; ◆ Isoning ~ini Musodan olmoq погов. выместить на Мусе гнев за Ису; ◆ ~ini kitobdan olmoq отводить душу за книгами.