yil

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yil

Etimologiyasi

YIL Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqish muddati’. "Yana ikki y i l kut deysizmi?" -dedi tutahib xotini (Mirzakalon Ismoiliy). Qa-dimgi turkiy tilda asli 'hayvonlar nomi bilan ata — luvchi oʻn ikki oylik muddat’ maʼnosini anglatgan bu ot yïl tarzida talaffuz qilingan (PDP, 391; Devon, III, 10; DS, 266), oʻzbek tilida ï unlisining qattiqlik bel — gisi yoʻqolgan: yïl > yil.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqish muddati; oʻn ikki kalendar oyiga teng vaqt, shunday vaqtga teng oʻlchov. ◆ Oʻtgan yil. Bu yil. Yilning toʻrt fasli. n ◆ 2006 yil uchun obuna davom etmoqda. Gazetadan . ◆ Bu yil yogʻin-sochin koʻp boʻlib, yer-koʻk cha-manday yashnab ketdi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

2 Biror hodisa, voqea yuz bergan kundan boshlab oʻtgan oʻn ikki oylik vaqt. ◆ Uning ishga kirganiga besh yil boʻldi. yash Uchinchi otam bilan ikki yilcha yaxshi turishdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

3 Oʻn ikki oylik vaqt bilan hisoblana-digan kalendar tizimi. ◆ Milodiy yil. Hij-riy yil. Kabisa yili. Quyosh yili. Oy yili. Qamariya yil hisobi.

Akademik yil ayn. oʻhuv yili. Yil oʻn ikki oy s. t. Yil boʻyi, butun yil davomida. ◆ Yil oʻn ikki oy bekorga ishlabman. Oʻquv yili Yozgi taʼtil oxiridan boshlab kelgusi yozgi taʼ-til boshlanishigacha boʻlgan oʻqish muddati. ◆ Texnikum yangi oʻquv yiliga katta tayyorgar-lik bilan keldi. Gazetadan .

4 astr. Biror planetaning Quyosh atrofida bir marta aylanishida oʻtadigan mud-dat. ◆ Mars yili (687 sutkaga teng), ◆ Zuhra yili (225 sutkaga teng) .

5 tar. Muchal yil hisobida oʻn ikki mu-chalning har biri (q. muchal). ◆ U qoʻy yilida tugʻilgan. -Yiling nima? -Yilim — sichqon. m ◆ Bu yil it yili ekanmi, bilmayman. Ku-lollikda ham meni itlar tinchitmadi. Gʻ. Gʻulom, „Shum bola“ .

Yil agdarish Yoshni muchal hisobi bilan belgilash.

6 eti. q. yil oshi. ◆ zri Xaldorbekovning yili oʻtar-oʻtmas, boyvachchaga kenja xotin boʻlib tushgani mahipa-koʻy oʻrtasida ancha noxush gap-soʻzlar uygʻotgan edi. K. Yashin, „Hamza“ .

Yil oshi eti. Kishi vafotidan keyin, odatda, toʻqqizinchi yoki oʻn birinchi oyda xaloyiqqa osh berib oʻtkaziladigan maro-sim. U ◆ vazifa: ota-onamiz uchun yil oshi be-rish va ikki ukamizni toʻy qilish edi. S. Ayniy, „Esdaliklar“ . ◆ Azizaning yil oshisidan keyin oʻrtoqlari.. uylanishga majbur qila boiiadilar. H. Gʻulom, „Toshkentliklar“ .

Antonimlari

YIL. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Ozarbayjoncha: il
• Olmoncha: Jahr
• Inglizcha: year
• Italyancha: anno
• Ispancha: año
• Portugalcha: ano
• Turkcha: yıl
• Yoqutcha: sыl

Ruscha _ru

yil
1 god; ◆ bu yil 1) etot god; 2) v etom godu; ◆ kelasi yil 1) buduщiy (nastupayuщiy) god; 2) v buduщem godu; ◆ kabisa yili visokosnыy god; ◆ Yangi yil Novыy god; ◆ oʻtgan yili v proshlom godu; ◆ oy yili astr. lunnыy god; ◆ quyosh yili astr. solnechnыy god; ◆ yilning toʻrt fasli chetыre vremeni goda; ◆ yil hisobi letoschislenie; ◆ oʻquv yili uchebnыy god; ◆ yil boʻyi v techenie vsego goda, na protyajenii goda; ◆ yil sayin iz goda v god, ejegodno;
2 ist. god dvenadpatiletnego jivotnogo tsikla (sm. muchal); ◆ yiling nima? kak nazыvaetsya god tvoego rojdeniya?; v kakom godu tы rodilsya?; ◆ uning yili maymun on rodilsya v god obezьyanы; ◆ yil agʻdarish ischislenie (opredelenie) vozrasta po jivotnomu tsiklu; ◆ 

• yil oʻn ikki oy razg. kruglыy god; ◆ yil oshi rel. etn. pominki, ustraivaemыe po istechenii devyati ili odinnadtsati mesyatsev posle (chьey-l.) smerti.