Moviy qalpoqli ifrit
|
Moviy qalpoqli ifrit | |
|---|---|
| |
Muhofazalash holati
| |
Ilmiy tasniflash 
| |
| Olam: | Hayvonlar |
| Filum: | Chordata |
| Sinf: | Qushlar |
| Taksonomik kategoriya: | Corvoidea |
| Oila: | Ifritidae Schodde & Christidis, 2014-yil |
| Jins: | Ifrita Rothschild, 1898-yil |
| Turlar: | I. kowaldi
|
| Binomial nomi | |
| Ifrita kowaldi (De Vis, 1890-yil)
| |
Moviy qalpoqli ifrit (Ifrita kowaldi), shuningdek, koʻk qalpoqli ifrita sifatida ham tanilgan, hozirgi vaqtda Ifritidae monotipik oilasiga tegishli kichik va hasharotxoʻr chumchuqsimonlar turining bir vakili[2][3]. Ilgari, ifrit Cinclosomatidae yoki Monarchidae kabi koʻplab oilalarga tegishli deb hisoblangan[2]. Moviy qalpoqli ifritlar Yangi Gvineya uchun endemik qadimgi relikt tur hisoblanadi. Ushbu korvoid turi dastlabki oligotsen davrida, proto-Papua orollarida paydo boʻlgan, hozirgi turi bilan taqqoslaganda bir qator evolyutsion tafovutlari koʻzga tashlanadi[4].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Moviy qalpoqli ifritning uzunligi 16-17 sm (6,3-6,7 dyuym) va ogʻirligi 34-36 g (1,2-1,3 oz) ga teng[5]. Ayrim turlarining patlari sargʻish jigarrang boʻlib, ularning keng bosh qismida koʻk-qora toji bor. Bu jinsiy dimorf tur boʻlib, quloq chizigʻining rangi narlarida oq, modalarida esa koʻproq toʻq sariq rangda boʻladi[2]. Ifritlar keng koʻkrak patlari va sayoz ostki patlari bilan yanada ulkanroq tana shaklini namoyon etadi[2]. Ularning qanotlari qisqa va yumaloq, oyoqlari esa patlari bilan qoplangan, etikcha hosil qilgan, patlari qalin[2]. Bundan tashqari, koʻk qalpoqli ifritlarning patlari va terisida batraxotoksin mavjud[6].
Tarqalishi va yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Moviy qalpoqli ifritlar Yangi Gvineya va Papua-Yangi Gvineya orollari uchun endemik tur boʻlib, ular yer yuzining boshqa hech bir joyida uchramaydi va 388 000 km 2 maydonda tarqalgan[7]. Ifritlar Yangi Gvineyaning togʻli tropik oʻrmonlarida, dengiz sathidan 1000-4000 metr (3280-13123 fut) balandlikda yashaydilar[2]. Odatda, ular 1500 metr (4921 fut) yoki undan yuqori balandliklarda in quradilar[3].
Inlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Uchish qobiliyati zaif qushlar sifatida, koʻk qalpoqli ifritlar zichroq yomgʻir oʻrmonlari oʻsimliklarining shoxlarida yerdan taxminan 1-3 metr (3-10 fut) balandlikda uya quradilar[2]. Bu uyalar odatda patlar va oʻsimlik tolalaridan quriladi. Ota-onalar uyaning tashqi qismini mox va jigarrang oʻsimliklar tolalarii bilan koʻrinmas holatga keltirishga urinadilar. Ifritlar faqat bitta nasluchungina in quradilar va keyingi yili oʻzlari uchun qaytadan in quradilar[3]. Uyaning kamuflyaji, toksinlarning chiqarilishi va kichik debriyaj oʻlchamlari tarixan yuqori darajadagi depredatsiya va uya parazitizmidan kelib chiqqan boʻlishi mumkin[8].
Zahar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Koʻk qalpoqli ifritlar zaharli boʻlgan qushlar turlarining kichik guruhiga kiradi, shuningdek, Yangi Gvineyada uchrovchi boshqa vakillari kichik qichitqi (Colluricincla) turkumiga mansub hisoblanadi. Ifritlar oʻzlarini yirtqichlardan himoya qilish uchun patlar va teri qatlamidan batraxotoksinni chiqaradilar[8]. Odatda, batraxotoksin asab hujayralarining kanallariga kuchli taʼsir koʻrsatadi va doimiy ravishda sachraydi va falaj boʻlishga olib kelishi mumkin[9]. Toksinlarning odamlarga taʼsiri ular joylashgan hududga qarab oʻzgarib turadi va bu toksinning oʻziga xos sababi boʻlgan Choresine spp qoʻngʻizlarining mavjudligi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin[10].
Muhofaza qilish holati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ifritlar yoʻqolish havfida emaslar, chunki ular katta diapazonda tarqalganlar. Ifritlar barqaror koʻpayish shakliga ega boʻlib, ular juda koʻp songa ega ekanligi aniqlangan[5]. Ularning bir qismi tabiatni muhofaza qilish hududlarida yashaydi[11].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ BirdLife International (2016). „Ifrita kowaldi“. IUCN Red List of Threatened Species. 2016: e.T22705379A94 kljlk;jflknkalf015555. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22705379A94015555.en. Retrieved 11 November 2021.{{cite iucn}}: error: malformed |page= identifier (help)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Schodde, Richard; Christidis, Les (14-aprel 2014-yil). „Relicts from Tertiary Australasia: undescribed families and subfamilies of songbirds (Passeriformes) and their zoogeographic signal“. Zootaxa. 3786-jild, № 5. 501–22-bet. doi:10.11646/zootaxa.3786.5.1. ISSN 1175-5334. PMID 24869551.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ 3,0 3,1 3,2 Donaghey, Richard H. (7-sentabr 2015-yil). „Nest and egg of the Dimorphic Fantail Rhipidura brachyrhyncha and a review of clutch-sizes in New Guinean passerines“. Australian Field Ornithology (inglizcha). 32-jild, № 2. 18-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-sentabr 2022-yil.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ Jønsson, Knud Andreas; Borregaard, Michael Krabbe; Carstensen, Daniel Wisbech; Hansen, Louis A.; Kennedy, Jonathan D.; Machac, Antonin; Marki, Petter Zahl; Fjeldså, Jon; Rahbek, Carsten (2-noyabr 2017-yil). „Biogeography and Biotic Assembly of Indo-Pacific Corvoid Passerine Birds“. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics (inglizcha). 48-jild, № 1. 231–253-bet. doi:10.1146/annurev-ecolsys-110316-022813. ISSN 1543-592X.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ 5,0 5,1 „Blue-capped Ifrit (Ifrita kowaldi)“ (inglizcha). www.hbw.com. Qaraldi: 18-oktabr 2019-yil.
- ↑ Bartram, Stefan; Boland, Wilhelm (5-noyabr 2001-yil). „Chemistry and Ecology of Toxic Birds“. ChemBioChem. 2-jild, № 11. 809–11-bet. doi:10.1002/1439-7633(20011105)2:11<809::aid-cbic809>3.0.co;2-c. ISSN 1439-4227. PMID 11948866.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „LC Blue-capped Ifrit (Ifrita kowaldi)“. Bird Life International. 2017-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-yanvar 2019-yil.
- ↑ 8,0 8,1 Freeman, Benjamin G.; Mason, Nicholas A. (8-yanvar 2014-yil). „New Guinean passerines have globally small clutch-sizes“. Emu - Austral Ornithology (inglizcha). 114-jild, № 4. 304–308-bet. doi:10.1071/MU14023. ISSN 0158-4197.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „Batrachotoxin“, Wikipedia (inglizcha), 26-oktabr 2019-yil, qaraldi: 2019-11-19
{{citation}}: CS1 maint: date format () - ↑ Dumbacher, John P.; Wako, Avit; Derrickson, Scott R.; Samuelson, Allan; Spande, Thomas F.; Daly, John W. (9-noyabr 2004-yil). „Melyrid beetles (Choresine): A putative source for the batrachotoxin alkaloids found in poison-dart frogs and toxic passerine birds“. Proceedings of the National Academy of Sciences (inglizcha). 101-jild, № 45. 15857–15860-bet. Bibcode:2004PNAS..10115857D. doi:10.1073/pnas.0407197101. ISSN 0027-8424. PMC 528779. PMID 15520388.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ „The IUCN Red List of Threatened Species“. IUCN Red List of Threatened Species. Qaraldi: 18-oktabr 2019-yil.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- del Xoyo, J.; Elliot, A. va Kristi D. (muharrirlar). (2007). Dunyo qushlari haqida qoʻllanma . 12-jild: Picathartes to Tits and Chickadees. Lynx nashrlari.ISBN 978-84-96553-42-2ISBN 978-84-96553-42-2
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- BirdLife turlari haqida maʼlumot varaqasi (Wayback Machine saytida 29-sentabr 2007-yil sanasida arxivlangan)
- Jon Tidvell tomonidan Yangi Gvineyaning mast qiluvchi qushlari