Fuzuliy tumani
| Tuman | |
|---|---|
| Asos solingan sanasi | 8 avqust 1930 |
| Shahar hokimi | Ali Aliyev |
| Aholi | 144 000[1] |
| Maydoni | 1386[2] km² |
| Balandligi dengiz sathidan Baland choʻqqisi |
264 m |
| Kod ISO 3166-2 | AZ-FUZ |
| Telefon kodi | 994 26 |
| Pochta indeksi | AZ 1900 |
| Avtomobil raqami kodi | 19 |
| Xaritada | |
 | |
 | |
| 39°36′1.1″N 47°8′35.2″E / 39.600306°N 47.143111°E | |
Fuzuliy tumani - Ozarbayjon Respublikasidagi maʼmuriy hududiy birlik. 1993 yildan beri hududning bir qismi Armaniston qurolli kuchlari tomonidan bosib olingan.
2020 yil 17 oktyabrda Fizuliy shahri ishgʻoldan butunlay ozod qilindi.
Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev xalqqa murojaatida: „Afsuski, Fuzuliydan asar ham qolmadi“ dedi. 30 yil davomida Fizuliy shoqollar va yirtqichlarning qoʻlida edi. Bizning barcha binolarimiz, masjidlarimiz buzildi, uylar buzildi. Goʻyo yovvoyi qabila 30 yil davomida shaharni bosib olgan.
Fizuliy qoldiqlari arman fashizmining guvohidir. Biz Fizuliy shahrini qayta tiklaymiz va o'sha qishloqlarga qaytamiz. Biz oʻz erlarimizni yana obod, zamonaviy shaharga aylantiramiz. Hayot bu yurtlarga qaytadi.
Fuzuliy janubiy-sharqiy togʼ etaklaridan Araz daryosigacha Qorabogʻ togʼ tizmasining tekislik va pasttekisliklarini qamrab oladi. Jabrail, Xoʻjavend, Agjabadi, Beylagan tumanlari va Araz daryosi boʻylab Eron bilan chegaradosh.
Fizuliy tumani hududi - 1386 km², aholisi - 144000 kishi. Tumanda 2 ta shahar, 16 ta aholi punkti, 82 ta qishloq va boshqa aholi punktlari mavjud. Mintaqadan oqib oʻtuvchi Guruchay, Kondalanchay, Gʻozluchay, Chereken daryolari Araz havzasining daryolari hisoblanadi.
Viloyatning ozod qilingan hududida 13 ta aholi punkti va 24 ta qishloq mavjud. Hududda oʻn ikki aholi punkti yangi qurilgan va bu yerda koʻchib oʻtgan oilalar vaqtincha joylashtirilgan. Hozirda ushbu hududda 51 ming nafar koʻchmanchi istiqomat qilgan. 2020 yil 27 sentyabrda Ozarbayjon armiyasi tomonidan amalga oshirilgan qarshi hujum operatsiyasi natijasida 9 oktyabr kuni Garaxanbeyli, Garvand, Horadiz qishlogʻi, Yuxari Abdurrahmanli, Ashagi Abdurrahmanli, Yuxari Guzlak, Gorazilli, Garadagli, Xatunbuloq, Garakol, 15 oktyabrda Arish qishlogʻi ishgʻoldan ozod qilindi.
2020 yil 17 oktyabrda Gochahmedli, Chiman, Musabayli, Pirahmadli, Dadali, Ishigli, Cuvarli qishloqlari va Fizuliy shahri ishgʻoldan butunlay ozod qilindi. Davom etayotgan operatsiyalar natijasida 20 oktyabrda Dordchinar, Kurdlar, Yuxari Abdurrahmanli, Gargabazar, Ashagi Veysalli, Yuxari Aybasanli, 21 oktyabrda Gecegozlu, Ashagi Seyidahmedli, Zargar qishloqlari va 28 oktyabrda Mandili qishlogʻi Ozarbayjon qurolli kuchlari tomonidan ozod qilindi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Viloyat 1827 yil 10 sentyabrda maʼmuriy hududiy birlik sifatida tashkil etilgan[3] va asl nomi Garabulag edi. U 1930 yil 8 avgustda tuman sifatida tashkil etilgan va unga Karyagin nomi berilgan.
1959 yil aprel oyida buyuk ozarbayjon shoiri Muhammad Fuzuliy tavalludining 400 yilligi munosabati bilan Karyagin tumani Fuzuliy tumani deb oʻzgartirildi.
Fuzuli tumani hududida turli vaqtlarda Garakopektepe, Garabulagʼ tepaliklari, Gunashtapa, Guruchay qirgʻoqlari va boshqa joylarda izlanishlar olib borilgan, Ozarbayjon qadimiy ildizlarga ega ekanligi isbotlangan. 1968-yil yozida marhum arxeolog Mamadali Husaynov tomonidan kashf etilgan Neandertal-Azixantropgacha boʻlgan odamning pastki jagʻining suyaklari tuman markazidan 15 km uzoqlikda joylashgan. U uzoqdagi Azix gʻoridan topilgan. Ozarbayjon arxeologiya fanining ulkan yutugʻi boʻlgan ushbu yodgorlik Qorabogʻning Fizuliy mintaqasida qadimgi paleolit davri mavjudligini ochib berdi.
Fizuliy tumanida Ajami nomidagi meʼmorchilik maktabi taʼsiri ostida qurilgan bir qator meʼmoriy yodgorliklar mavjud edi. Afsuski, Ahmadalilar yoki Argali maqbarasi (13-asr oxiri), Babi maqbarasi (1273), Ashagi Veysalli qishlogʻida silliq toshdan qurilgan Mirali maqbarasi (15-asr), Gargabazar qishlogʻidagi Hojigiyasaddin masjidi (1682), Karvonsaroy. (1684), Gochahmedli qishlogʻidagi masjid (XVIII asr), Fizuliy shahridagi Hoji Alakbar masjidi (XIX asr), "Mashadi Habib" hammomi (XIX asr), Merdinli qishlogʻi yaqinidagi toshdan oʻyilgan ot va qoʻchqor haykallarining qadimiy yodgorliklari (XVIII-XIX asrlar). asrlar) va boshqalar. Tarixiy ahamiyatga ega boʻlgan bunday yodgorliklar armanlar tomonidan vahshiylarcha buzib tashlangan, yoʻq qilingan va yoqib yuborilgan.
1988 yilda boshlangan arman bosqinchiligiga qarshi kurashda minglab Fuzuliylar jang qildilar, yuzlab Fuzuliylar oʻldirildi, yarador boʻldilar va gʻoyib boʻldilar. Fuzuliyda 1100 dan ortiq shahidlar va qurbonlar, garovga olinganlarning 113 nafari, 1450 turli nogironlar bor. Armanistonning Fizulidagi tajovuzi natijasida 36 ming 361 bola jarohat oldi, ulardan 155 nafari etim qoldi. Urushning asosiy ogʻirligi Fuzuliy, Yaglivand, Dovletyarli, Gajar, Divanalilar, Yuxari Veysalli, Ashagi Veysalli, Garadagli, Uchbulag, Arish, Gochahmedli, Cuvarli, Guzdek, Gorazilli, Jamilli, Xatallagi, Gilagalis, Govshalis, ertalab tugʻilgan. 1993-yil 23 avgustda Fizuliy Armaniston armiyasi tomonidan ishgʻol qilindi, 2020-yil 17 oktyabrda Ozarbayjon Qurolli Kuchlari tomonidan ozod qilindi.
51 qishloq va tuman markazlari armanlar tomonidan ishgʻol qilingan, 55 mingga yaqin fuzuliylar oʻz vatanlaridan quvilgan. Biroq, 1994-yil dekabr oyida Ozarbayjon armiyasi tomonidan boshlangan Horadiz operatsiyasi natijasida bosib olingan 21 qishloq va strategik ahamiyatga ega Horadiz aholi punkti ozod qilindi. Keyinchalik Ozarbayjon armiyasi Fizuliy shahrini ozod qilish uchun hujum qilgan boʻlsa ham, bu operatsiya muvaffaqiyatsiz tugadi. Hozirda ozod qilingan mamlakatlarda aholi oʻz vataniga qaytib keldi. 1995-1997-yillarda 40 ming tinch aholi Fuzuliy viloyatining ozod qilingan hududlariga qaytib, oʻzlarining normal hayotlarini davom ettirdilar.[4] Otashkesim toʻgʻrisidagi bitim imzolanganiga qaramay, jabhaning barcha yoʻnalishlarida boʻlgani kabi Fizuliy viloyatida ham sulh tez-tez buzilmoqda. Mintaqaning yana bir muammosi - ozod qilingan hududlarni minalardan tozalash. Otashkesim toʻgʻrisidagi bitim imzolangandan soʻng, Fuzuliy viloyatini minalardan tozalash ishlari boshlandi.
Hisob-kitoblarga koʻra, 2011-yil oʻrtalariga kelib, Fuzuliy viloyatining ozod qilingan qismida 9 million metr² portlamagan oʻq-dorilar boʻlgan.[5]
Fuzuliy tumani madaniyat va turizm boʻlimi oʻz faoliyatini Armaniston Boku shahrini bosib olganidan keyin va viloyatning ozod qilingan hududlarida davom ettirdi. Tuman tarixi-oʻlkashunoslik muzeyi, Bunyad Sardarovning uy muzeyi, Bokudagi ikkita bolalar ijodiyoti va 5 bolalar musiqa maktabi, 1 muzey filiali, markazlashtirilgan kutubxona tizimi va uning 33 filiali, 14 qishloq madaniyat uylari, 7 klub muassasalari, tumandagi 5 bolalar musiqa maktablari qayta tiklandi.
Harakat rejasiga muvofiq tuman markaziy kutubxonasi va uning filiallarida yuqori darajadagi tadbirlar-koʻrgazmalar, burchaklar, stendlar, uchrashuvlar tashkil etildi. Ziyolilar bilan uchrashuvlar, kitob muhokamalari, vatanparvarlik mavzusidagi bahslar, savol-javob kechalari katta qiziqish uygʻotdi.
Fuzuliy tumani Ijro hokimiyati rahbarining buyrugʻi bilan 2012-yil Fizuliy tumanida „Kutubxona yili“ deb eʼlon qilindi. Markaziy kutubxona tizimiga zarur kompyuter toʻplamlari sotib olindi, mobil telefonlar orqali Internetga ulandi, veb-sayt ochildi, elektron katalog yaratildi va koʻplab elektron adabiyotlar sotib olindi.
Joriy yil boshida tuman MKSning kitob fondi 33430 nusxani, shu jumladan lotin yozuvida 32237 nusxani, kitobxonlar soni 6683 ni, kitoblar aylanmasi 40303 nusxani tashkil etdi.
Tuman tarixiy-oʻlkashunoslik muzeyining Bala Bahmanli qishloq filiali tumanda faoliyat yuritayotgan umumtaʼlim maktablarida bir qator madaniy tadbirlarni oʻtkazdi. Bundan tashqari, talabalarni muzeyga jalb qilish boʻyicha faol ishlar olib borilmoqda. 2012-yilning 5 oyi davomida muzeyga 300 ga yaqin maktab oʻquvchilari tashrif buyurishdi. Koʻrgazma ishlari muntazam ravishda davom etmoqda. Muzey xodimlari maktablarda sayohat koʻrgazmalarini tashkil qiladi, viloyat tarixi va madaniyati boʻyicha maʼruzalar qiladi.
Viloyat Ijroiya hokimiyati tomonidan Horadiz shahar madaniyat uyi binosi rekonstruksiya qilindi. Haydar Aliyev markazi qurildi va markaz kutubxonasida elektron katalog yaratildi, elektron adabiyotlar sotib olindi va markazda kompyuter kurslarini oʻtkazish boʻyicha barcha ishlar amalga oshirildi. Markazda Internet tarmogʻi mavjud. Markaz yangi qurilgan Haydar Aliyev bogʻida joylashgan. Bogʻda mingdan ziyod manzarali va gul daraxtlari ekilgan, odamlarning bemalol dam olishi uchun barcha sharoitlar yaratilgan.
Uchala yangi korxona ham Prezident Ilhom Aliyevning mintaqaga yaqinlashadigan tashrifi davomida foydalanishga topshirilishi kutilmoqda. Mintaqaning ozod qilingan hududlarida 2 ta tarixiy va 1 ta madaniy yodgorliklar Madaniyat va turizm boʻlimi tomonidan muhofaza qilinadi. Arman istilosi davrida ushbu uchala yodgorlik ham vayron qilingan va qarovsiz qoldirilgan. Madaniyat va turizm vazirligi Babi qishlogʻida Shayx Babi Yagubning XIII asrga oid maqbarasini qazib oldi va yaqin kunlarda restavratsiya ishlari boshlanadi. Ahmadalilar qishlogʻidagi XIII asrga oid Ahmadalilar maqbarasi va Boyuk Bahmanli qishlogʻidagi XIX asr masjidi binosini tiklash boʻyicha tegishli tashkilotlarga soʻrovlar berildi.
Madaniyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Teatr 1913-1914 yillarda Fizuliy tumanida tashkil etilgan. 1989 yil 4 avgustdan boshlab Fizuliy nomidagi davlat drama teatri sifatida faoliyat yuritib kelmoqda. M. F. Oxundzodaning „Hoji Gara“, I. Afandiyevning „Unutolmayman“, J. Mammadqulizodaning „Danabash qishlogʻidagi voqea“, S. S. Oxundovning „Sevgi va qasos“, J. Jabbarlining „Oydin“, „Olmos“ teatrlari muvaffaqiyatli namoyishlaridan. Mintaqadagi harbiy harakatlar paytida teatr bir necha marotaba frontda ijro etdi. Armaniston qurolli kuchlari tomonidan mintaqani ishgʻol qilishdan 2003 yilgacha Fuzuli teatri Sumgayitda ishlagan. 2003-yil noyabr oyidan boshlab teatr Fizuliy tumanida ishlaydi. Hozirgi kunda Horadiz shahar madaniyat uyida Fizuliy teatri faoliyat koʻrsatmoqda.
Fizuliy tumanida hududi tarixiy, madaniy va meʼmoriy yodgorliklarga, gʻor va tepaliklarga, koʻplab qabrlarga, qabr toshlariga, ot va qoʻchqor haykallariga, koʻpriklarga boy.
Mintaqaning tarixiy, meʼmoriy va arxeologik yodgorliklari 27 yildan beri Armanlar istilosida.
Mintaqadagi baʼzi meʼmoriy yodgorliklar Ajamiy nomidagi meʼmorchilik maktabi taʼsiri ostida qurilgan.
Ahmadali yoki Argali maqbarasi (XIII-asr oxiri) va Babi maqbarasi (1273) mintaqaning ozod qilingan qismida joylashgan.
Gargabazar qishlogʻidagi XVII asr karvonsaroyi va masjidi, XVIII asr maqbarasi, Ashagi Ayibasanli qishlogʻidagi Ibrohim maqbarasi (XVIII asr), XII asr qabristoni va Ashagi Veysalli qishlogʻidagi Mir Ali maqbarasi (XIII asr), XVIII asr masjidi va Gochahmedli qishlogʻidagi turar joy binosi, Horadizda XIX asr masjidi va Imomzodaning qabri, Fuzuli shahridagi XIX asr masjidlari, Gajar, Boyuk Pirahmadli, Merdinli qishloqlari, Sarajig va Gorazilli qishloqlaridagi XIX asr koʻpriklari, "Mashadi Habib" hammomi (XIX asr), Merdinli qishlogʻi yaqinidagi tosh ot va qoʻchqor.
Dunyodagi eng qadimgi aholi punktlaridan biri boʻlgan Azix gʻori, shuningdek oʻndan ziyod tepalik tipidagi arxeologik yodgorliklar 27 yil davomida arman vandalizmining qurbonlari boʻlib kelgan. Arman istilochilari tomonidan bosib olingan koʻplab tarixiy yodgorliklar yoʻq qilindi. 2020 yil 27 sentyabrda Ozarbayjon armiyasining qarshi hujumi natijasida Fizuliy tumani hududi va ushbu yodgorliklarning aksariyati Armanistonning bosqinchi kuchlaridan ozod qilindi.
Iqtisodiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fizuliy tumaning umumiy maydoni 1390 kvadrat kilometrni tashkil qiladi. Fuzuliy Qorabogʼ togʻ tizmasining janubi-sharqiy etaklaridan Araz daryosigacha qiya tekisliklar va pasttekisliklarni qoplaydi. Fuzuliy viloyati Eron bilan Jabrayil, Xoʻjavend, Agjabadi, Beylagan viloyatlari va Araz daryosi boʻylab chegaradosh. Viloyat aholisi har kvadrat kilometrga 86 kishini tashkil qiladi. 2011-yilda aholi 1,5 ming kishiga yoki 1,3 foizga oʻsdi va 115,6 ming kishini tashkil etdi. 2011-yilda Fizuliy viloyatida ishlab chiqarilgan 88,1 million manatlik mahsulot va xizmatlarning 50 foizi qishloq xoʻjaligi, 25 foizi sanoat va 25 foizi xizmatlar hissasiga toʻgʻri keldi.
Qishloq xoʻjaligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gʻalla, chorva mollari, poliz va sabzavotlar Fizuliy tumani iqtisodiyotida etakchi oʻrinni egallaydi. Shu bilan birga, viloyat fermer xoʻjaliklarida paxta, qand lavlagi, uzum va mevalar yetishtiriladi.
Viloyat foydalanadigan qishloq xoʻjaligi erlarining maydoni uning umumiy maydonining 70 foizini tashkil etadi. 16 ta fermer xoʻjaligida islohotlar olib borildi, 8804 gektar er 5437 oilaga tarqatildi. Bir oilada oʻrtacha 0,40 gektar yer bor. 2011-yilda Fizuliy viloyati qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining barcha turlarini ishlab chiqarishni oʻtgan yilga nisbatan dinamik oʻsishiga erishdi. 2011-yil yanvar-dekabr oylari davomida don etishtirish 65730 tonna, arpa etishtirish 1221 tonna, paxta etishtirish 638 tonna, qand lavlagi ishlab chiqarish 30516 tonna, kartoshka ishlab chiqarish 1608 tonna, uzum etishtirish 175 tonna, meva etishtirish 1010 tonna, sabzavot etishtirish 5750 tonna, Qovun ishlab chiqarish 4652 tonnani tashkil etdi.
2011-yilda tirik vaznda 2027 tonna goʻsht, 9611 tonna sut, 5911 ming dona tuxum va 151 tonna jun ishlab chiqarildi. 2010-yilga nisbatan goʻsht ishlab chiqarish 114 foizga, sut ishlab chiqarish 124,8 foizga, tuxum ishlab chiqarish 129 foizga, jun ishlab chiqarish 102,7 foizga oʻsdi. 2012-yil 1 yanvar holatiga koʻra Fizuliy tumani fermer xoʻjaliklarida 30831 bosh qoramol, shu jumladan 14823 bosh bufalo, 109189 bosh qoʻy va echki mavjud edi.
Oʻtgan yilga nisbatan qoramollar soni 1,8 foizga, shu jumladan sigirlar va bufollar 0,1 foizga, qoʻylar va echkilar 0,7 foizga koʻpaygan.
Sanoat. Fizuliy tumani sanoati asosan tikuvchilik, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish, elektr energiyasi, gaz va suvni taqsimlash bilan ajralib turadi.
2012-yil boshida viloyatda 7 ta sanoat korxonalari faoliyat koʻrsatgan. 2011-yilda sanoat korxonalari amaldagi narxlar boʻyicha 2,4 million manatlik mahsulot ishlab chiqarishdi va xizmatlar koʻrsatdilar.
2011-yilda nodavlat korxonalarning viloyat yalpi sanoat mahsulotidagi ulushi 0,3 foizni tashkil etdi. 2011-yil davomida sanoat korxonalari isteʼmolchilarga 2,4 million manatlik xizmatlar koʻrsatdilar. 2012-yil 1 yanvar holatiga koʻra sanoat korxonalarida ishlaydiganlar soni 339 kishini tashkil etadi, oʻrtacha oylik nominal ish haqi 142 manatni tashkil etdi va oʻtgan yilga nisbatan 13,2 foizga oshdi.
Isteʼmol bozori. 2011-yilda Fizuliy tumanida 35 ta kichik savdo korxonalari va 160 ta jismoniy shaxslar yuridik shaxs tashkil etmasdan yakka tartibdagi tadbirkorlik bilan shugʻullanishdi.
2011-yilda Fizuliy tumanida chakana savdo aylanmasi hajmi (umumiy ovqatlanish oborotini hisobga olgan holda) 12596,9 ming manatni tashkil etdi va 2010-yilga nisbatan 12 foizga oshdi.
Chakana savdo aylanmasining 35 foizi yuridik shaxslarning, 65 foizi bozorlar va chodirlarda ish yuritadigan jismoniy shaxslarning hissasiga toʻgʻri keladi. 2011-yilda aholiga 5714,4 ming manat yoki 2010-yilga nisbatan 14 foiz koʻp pullik xizmatlar koʻrsatildi. Yuridik shaxslar tomonidan aholiga pullik xizmatlar koʻrsatish hajmi 1,9 million manatni tashkil etdi. Oʻrtacha har bir viloyat aholisi savdo tarmogʻidan 220 manat yoki 2010-yilga nisbatan 30 foizga koʻproq isteʼmol tovarlarini sotib oldi. Fizuliy tuman statistika idorasi xodimlari tomonidan olib borilgan kuzatishlar natijasida 2011-yilda aholiga 45 ta yangi isteʼmol tovarlari va 3 ta yangi turdagi xizmatlar sotilganligi aniqlandi. Tahlillar shuni koʻrsatdiki, ushbu yangi tadbirlar yangi savdo va xizmat koʻrsatish obʼektlarini foydalanishga topshirish natijasidir.
Mehnat bozori. Mehnat bozori. Fizuliy tumani iqtisodiyotida band boʻlganlar soni 2010-yilda 73254 kishini, 2011-yil yanvar-dekabr oylarida 73610 kishini tashkil etdi. Tuman korxonalari, idoralari va tashkilotlarida ishlaydigan xodimlar soni 2010-yilda 15287 kishini, 2011-yil yanvar-dekabr oylarida 15 378 kishini tashkil etdi. 2012-yil 1 yanvar holatiga viloyat boʻyicha bandlik xizmatlari tomonidan rasmiy ishsizlik maqomini olganlar soni 766 kishini tashkil etdi. 2012-yil 1 yanvar holatiga ishsizlik nafaqasini oladiganlar soni 26 kishini tashkil etdi. Turmush darajasining oʻsishini tavsiflovchi oʻrtacha oylik nominal ish haqi 2010-yilda 196,9, 2011-yil yanvar-dekabrda 210,4 manatni tashkil etdi. Soʻnggi yillarda mintaqada eng yuqori oʻrtacha oylik nominal ish haqi taʼlim, elektr energiyasi, gaz yoki suv ishlab chiqarish va tarqatish, moliyaviy faoliyat, qurilish, davlat boshqaruvi va mudofaa sohalarida kuzatilmoqda. Yangi ish oʻrinlari yaratish. 2011-yilda Fizuliy viloyatida 1575 yangi ish oʻrinlari yaratildi, ulardan 490 tasi doimiy ish joylari. Yil davomida viloyatda yaratilgan doimiy ish oʻrinlarining 32,3 foizi yangi tashkil etilgan korxona va tashkilotlarda, 67,7 foizi yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan yaratildi. 2011-yilda tumanda yaratilgan 1,575 yangi ish oʻrinlarining 490 tasi doimiy ish joylari, 75 tasi boshqa faoliyat uchun boʻlim va korxonalarda, 1010 tasi mavsumiy ish oʻrinlari.
Pensiya taʼminoti. 2012-yil boshida 10516 nafar nafaqaxoʻrlar Davlat ijtimoiy himoya jamgʻarmasi Fizuliy tuman boʻlimida roʻyxatdan oʻtkazilgan va oylik pensiyalarning oʻrtacha miqdori oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 30 foizga oshgan va 130,8 manatni tashkil etgan. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining maʼlumotlariga koʻra, 2011-yilda tumanda 4088 kishi ijtimoiy nafaqa olgan va Ozarbayjon Respublikasiga maxsus xizmat koʻrsatgan 243 kishi pensiya olgan. 1059 nafar kam taʼminlangan oilalarning 4766 nafar aʼzolariga manzilli davlat ijtimoiy yordami berildi, ularning oʻrtacha oylik miqdori bir kishiga 100 manatdan toʻgʻri keldi.
Taʼlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fizuliy tumanidagi umumiy taʼlim maktablari soni 81 tani tashkil etadi, shu jumladan 1 ta boshlangʻich, 5 ta umumiy oʻrta, 74 ta toʻliq oʻrta maktab, gimnaziya. 1 ta oʻquvchi soni 12163 kishini tashkil etadi. 2002-2008-yillarda 18 ta yangi maktab binolari qurilib foydalanishga topshirildi, ulardan 8 tasi Gaydish aholi punktlaridagi maktab binolari; Gayidish 2-sonli posyolkada 120 oʻquvchi, 1,3,4,5-sonli Gayidish aholi punktida 135 oʻquvchi, Gayidish aholi punktidagi 6,7,8 ta 198 oʻquvchi, Ashagi Alxanli qishlogʻida 132 oʻquvchi, Araz Dilagarda qishlogʻida 120 oʻquvchi, Qorabulagʻa qishlogʻida 180 oʻquvchi. Ashagi Alxanli qishlogʻida (Kollu) 80 oʻquvchiga, Sumgayit shahrida 90 oʻquvchiga va Zobujugʻ aholi punktlarining har birida 288 oʻquvchiga moʻljallangan 5 ta maktab binolari qurilib foydalanishga topshirildi.
TQDKga umumiy taʼlim bazasidan 297 kishi murojaat qildi, ulardan 112 nafari mamlakatdagi turli xil oʻrta maktablarga oʻqishga kirdi.
2012-yilda 316 nafar bitiruvchilarimiz oliy va oʻrta maxsus oʻquv yurtlariga oʻqishga kirib, talaba boʻlishdi.3 ta bitiruvchidan 600 nafardan yuqori, 12 nafari 500 balldan, 30 nafari 400-500 ball, 77 nafari 300-400 ball bilan oliy oʻquv yurtlariga oʻqishga kirdilar. , 82 kishi 300 ballgacha toʻpladilar.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asosiy maqola: Ozarbayjon aholisini roʻyxatga olish natijasida (1999) va Ozarbayjon aholisini roʻyxatga olish natijasida (2009)
- 1999-yilgi aholini roʻyxatga olish asosida
| maydon | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jami | kishi | ayol | ||||
| odamlar | foiz | odamlar | foiz | odamlar | foiz | |
| Fizuliy tumani | 111905 | 100,0 | 50687 | 100,0 | 61218 | 100,0 |
| Shahar aholisi | 41674 | 37,24 | 18507 | 36,51 | 23167 | 37,84 |
| Qishloq aholisi | 70231 | 62,76 | 32180 | 63,49 | 38051 | 62,16 |
Etnik tarkibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Etnik guruhlar | Aholi (odamlar) |
|---|---|
| Ozarbayjonlar | 40.368 (92,8%) |
| Talishlar | 19 (0,1%) |
| Ruslar | 1.271 (2,9%) |
| Armanlar | 1.692 (3,9%) |
| Lezginlar | 35 (0,1%) |
| Gruzinlar | 2 (0,1%) |
| Butun tuman bo'ylab | 43.487 (100%) |
| Etnik guruhlar | Aholi (odamlar) |
|---|---|
| Ozarbayjonlar | 45.908 (95,0%) |
| Talishlar | - (-) |
| Ruslar | 773 (1,6%) |
| Armanlar | 1.461 (3,0%) |
| Lezginlar | 13 (0,1%) |
| Gruzinlar | 68 (0,1%) |
| Butun tuman bo'ylab | 48.330 (100%) |
| Etnik guruhlar | Aholi (odamlar) |
|---|---|
| Ozarbayjonlar | 64.697 (96,0%) |
| Talishlar | - (-) |
| Ruslar | 1.368 (2,0%) |
| Armanlar | 1.123 (1,7%) |
| Lezginlar | 9 (0,1%) |
| Gruzinlar | 12 (0,1%) |
| Butun tuman bo'ylab | 67.397 (100%) |
| Etnik guruhlar | Aholi [6](odamlar) |
|---|---|
| Ozarbayjonlar | 73.464 (96,6%) |
| Talishlar | - (-) |
| Ruslar | 1.544 (2,0%) |
| Armanlar | 833 (1,1%) |
| Lezginlar | 39 (0,1%) |
| Gruzinlar | 10 (0,1%) |
| Butun tuman bo'ylab | 76.013 (100%) |
Taniqli odamlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Vugar Bayramov - iqtisodchi, VI chaqiriq Milliy Majlis deputati.
- Bashir Imanov - Ozarbayjon militsiyasining general-polkovnigi.
- Jamil Alibeyov – yozuvchi.
- Arif Guliyev – texnika fanlari doktori, professor.
- Ilyos Efendiyev — nasr yozuvchisi, dramaturg, Ozarbayjon xalq yozuvchisi.
- Akif Musayev — iqtisod fanlari doktori, professor.
- Bahar Murodova — Ozarbayjon Respublikasi Milliy Majlisi Raisining oʻrinbosari.
- Afsar Javanshirov — bastakor, „Banovsha“ bolalar xori va raqs ansamblining badiiy rahbari.
- Bahram Nasibov — bastakor, shoir.
- Rafiq Atakişiyev — rejissor.
- Shamama Hasanova — ikki karra Sotsialistik Mehnat Qahramoni.
- Yildirim Jabborov − teatr rejissoru.
Fizulidan kelgan milliy qahramonlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Farzaliev Pahlivan Ahliman oʻgʻli (1958-1992)
- Ibrohimov Rasim Saxavat oʻgʻli (1962-1992)
- Mammadov Seymur Gahraman oʻgʻl (1971-1992)
- Zulfugarov Elxan Gachay oʻgʻli (1954-1994)
- Rafiyev Faig Gazanfar oʻgʻli (1955-1992)
- Karimov Bashir Beylar oʻgʻli (1976-1995)
Tasvirlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev Fizuliy viloyatida bayroqni ko'tarib chiqdi
-
Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyevning Fizuliy viloyatidagi intervyusi
-
Fizuliy-Shusha yo'lining loyihasini muhokama qilish -
Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev Fizuliy-Shusha yo'lining va Fizuliy viloyatidagi aeroportning asoslarini yaratdi -
Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev Fizuliy viloyatida Fizuliy-Shusha yo'lining poydevorini qo'ydi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip
- ↑ Füzuli Rayon İcra Hakimiyyəti: Rayon haqqında: Coğrafi mövqeyi (Wayback Machine saytida 2013-02-09 sanasida arxivlangan)
- ↑ İltifat Şahsevən (Əliyarlı), İltifat Musa oğlu. İstiqlal fədailəri — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Daxili İşlər Nazirləri və silahdaşları: 1918-1920 Bakı — Mütərcim — 2013
- ↑ Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsi demoqrafik və miqrasiya aspektləri, 2012-01-25da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2020-11-06
- ↑ Füzulidə 200-dən artıq partlamamış döyüş sursatı zərərsizləşdirilib — gun.az, 2011-10-20da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2020-11-06
- ↑ Azərbaycanın Əhalisi
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Ozarbayjonga qarshi urush: Мadaniy Мerosni nishonga olish“ (Wayback Machine saytida 2011-08-23 sanasida arxivlangan)
- BMTning Inson huquqlari bo'yicha Kengashining Ozarbayjonning bosib olingan hududlarida madaniy boyliklarni yo'q qilish to'g'risidagi qarori[sayt ishlamaydi]
- http://fuzulim.tr.gg
- http://qarabulaq.tr.gg
- https://www.facebook.com/Fuzuli.Azerbaijan