[go: up one dir, main page]
Kontent qismiga oʻtish

Ahmad Orif

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ahmad Orif
Asl ismi Ahmad Hamdi O'nal
Tavalludi 1923-yil 23- aprel
Turkiya, Diyorbakir
Vafoti 1991-yil 2-iyun
Anqara, Jebeji Asri Qabristoni
Taxallusi Ahmad Orif
Ijod qilgan tillari Turk tili va Kurd tili
Fuqaroligi Turkiya
Faoliyat turi Shoir, Jurnalist

Ahmad Orif — turk shoiri va jurnalisti . 23-aprel 1923- yilda [not 1] Turkiya davlatining Diyorbakir viloyatida tug'ilgan.

U turk adabiyotining taniqli shoiri. Uning tirikligida chop etgan yagona kitobi “Kishanlarni sog‘inish Eskittim” (1968) Turkiyada eng ko‘p nashr etilgan she’riy kitoblardan biridir. U she'rlarini samimiy ifoda bilan yozgan. She’rlarida Janubi - Sharqiy Onado'li geografiyasiga va o’zi tug’ilib o’sgan Chukurovaga muhim o’rin tutadi.

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1923-yil 23-aprelda Diyarbakirning Hanchepek tumanidagi Yag‘chi ko‘chasi, 7-uyda tug‘ilgan. Otasi Rumeliyadan Kirkukga kelgan va oʻsha yillarda davlat xizmatchisi boʻlib ishlagan turk oilasidan boʻlgan Orif Hikmat va uning onasi Sare Xonim Erbillik kurd, shayx Abdulqodir Jibralining qizi boʻlgan. vaqt. [1][2] U sakkiz opa-singilning eng kichigi edi. Uning haqiqiy ismi Ahmet Hamdi O'nal. " Ahmed Hamdi " - bobosining ismi; Adabiyotda taxallus sifatida " Ahmed Orif " nomi bilan atalgan "Orif" otasining ismidir. [3]

Uning otasi Arif Bey fuqarolik hayotida Siverekdagi so'nggi shahar boshqaruvchisi edi. U bolalik yillarini Harranda o'tkazgan, u yerda Siverek va uning otasi tuman hokimi vazifasini bajargan. U Siverekda zazakiy tilini oʻrgangan, chunki oʻsha paytda shaharda asosan shu tilda soʻzlashgan, Qorakechida kurd tilini asosan kurd qabilalari yashaganligi uchun, Harranda esa arab tilini oʻrgangan. 1929-yilda onasidan ayrilgan. Uni o‘gay onasi Orif Xonim tarbiyalagan.

Boshlang‘ich maktabda Siverekda, o‘rta maktabda katta opasi bilan Urfada o‘qigan. [4] O‘rta ta’limni Afyon o‘rta maktabida bepul internatda davom ettirdi. Bu maktabda u adabiy bilimini oshirish uchun qulay muhit topdi. Afyon o'rta maktabida o'qiyotganda yozgan she'rlarining birinchisi Afyon xalq uyi jurnalining "Tashpinar" jurnalining 1942-yil noyabrdagi 94-sonida nashr etilgan. [4] 1943 yilda o'rta maktabni tugatgan.

O‘rta maktabni tugatgach, Ushoqda bir muddat akasi Muhammed Nejati bilan birga bo‘ldi. Otasi nafaqaga chiqib, Diyorbakirga joylashgach, Diyarbakirga bordi. Keyin armiyaga ketgan Ahmad Orif 1947-yil 11-martda Rivada zaxiradagi ofitser sifatida harbiy xizmatdan bo‘shatilgan. Universitetda o'qish uchun Anqaraga ketgan. Anqara universitetining tillar, tarix va geografiya fakultetining falsafa bo'limiga o'qishga kirgan, ammo uni tugatmagan. U oʻsha davrning mashhur shoirlari Faruk Nafiz, Ahmad Muhip, Ahmad Hamdi, Cahit Kulebiy, Behchet Necatigil kabilar taʼsirida sheʼrlar yozgan. [5] “Inkılapchi Youth” va “Meydan” jurnallarida yozgan sheʼrlari bilan nom qozongan. U 1948-yildan boshlab oʻzining sheʼrlarini nashr eta boshlagan. Uning ilk she'ri sifatida Attila Ilhan tomonidan tahrirlangan va Varlik jurnalida chop etilgan She'rlar- 1948-nomli antologiyaga kiritilgan Rustemo nomli she'ridir. [6]

1948-yilda Tashqi ishlar vazirligi tomonidan ochilgan imtihonda g'olib chiqdi; ammo, u chet elga jo'natish paytida Palmiro deb nomlanuvchi she'ri uchun hibsga olingan. [4] Italiya kommunistik tarafdori Palmiro Tolyattining o'ldirilishi haqida yozilgan bu hali ham qo'pol she'rning qo'lyozmalari o'g'irlangan va ko'paytirilgan va nusxalari bir do'stining uyidan topilgan; uning ba'zi do'stlari sudga tortilgan, Ahmad Arif esa politsiya bo'limida ko'rsatma berib, qo'yib yuborilgan. Ahmad Orif ushbu hibsga olingani sababli ishga olinmaganida, u Davlat kengashiga murojaat qildi va Markaziy bankka ishga joylashtirildi. Bir tomondan u davlat xizmatini davom ettirgan, ikkinchi tomondan o'qishni ham davom ettiirgan.

Shoir 1950-yili Hurriyat gazetasida o‘qigan intervyusi orqali 1943-yili Vanda ro‘y bergan va tarixga Mug‘lali voqeasi nomi bilan kirgan voqeadan xabar topgach, bu voqea haqida she’r yozadi. U nola sifatida tuzgan va chop etishni xayoliga ham keltirmagan “33 o‘q” nomli she’ri juda qisqa vaqt ichida mashhur she’rga aylandi. [5]

U 1950-yilda Turkiya Jinoyat kodeksining 141-moddasini buzgani uchun ikki marta, 1952-yilda esa maxfiy tashkilot tuzgani uchun hibsga olingan. [7] U hibsga olinganida Anqaradan Istanbulga olib ketilgan va Sanasaryan Inn mehmonxonasida qiynoqqa solingan. [8] 38 oylik hibsdan keyin boʻlib oʻtgan mahkama yakunida u ikki yil qamoq va Urfada sakkiz oy qamoq jazosiga hukm qilindi. U 1954-yil 7-oktyabrda sudgacha bu jazoni juda ko'p o'taganligi uchun ozod qilindi. [4] Sakkiz oylik qamoq jazosi Urfadan Diyarbakirga oʻzgartirilgach, singlisi oʻqituvchi boʻlgan Diyorbakirga borib, gʻisht va kafel zavodida kotib boʻlib ishlagan. [4] Jamoatchilik nazorati muddatini tugatgandan so'ng, u Anqaraga qaytdi. 1954-1959 yillar oralig'ida u o'zining platonik sevgisi Leyla Erbilga maktublar yozgan.

Oliy taʼlim olish imkoniyatini topa olmagan Ahmad Orif 1956 yildan beri Medeniyet, Öncü va nihoyat Halkchi gazetalarida redaktor boʻlib ishladi. 1967 yilda Anqarada tanishgan Aynur Xonimga turmushga chiqdi va 1972 yilda Filinta o‘g‘li dunyoga keldi. [9][10] U uzoq vaqt TKP Anqara viloyat qo‘mitasida ishlagan.

O‘tgan asrning 60-yillarida Fikret Otyam o‘z intervyulariga Ahmet Orif she’rlaridan parchalar qo‘shishi bilan mashhur bo‘ldi. [11] Uning she'rlari jamlangan yagona kitobi 1968-yilda nashr etilgan. Shoirning yagona kitobi bo‘lgan bu asar katta qiziqish bilan kutib olindi; Oltmishdan ortiq nashri bilan Turkiyadagi eng koʻp bosilgan sheʼriy kitoblardan biriga aylandi. [8] Uning ko'pgina she'rlari Ahmet Kaya va Jem Karaja kabi san'atkorlar tomonidan yaratilgan. Oʻzi tugʻilib oʻsgan hududi Janubi-Sharqiy Anadolu xalqini sheʼrlari tasvirlagan Ahmet Orif shu jihati bilan xalq orasida mashhur shaxsga aylangan. [11]

1977-yilda jurnalistikadan nafaqaga tark etgan Ahmad Orif hayotini Anqarada davom ettirdi. [12][13] U Jemal Sureya, Canip Yildirim, Jemalettin Unlu, Muzaffer Erdost, Nedret Gurjan, Adnan Binyazar va ularning oila qarindoshlaridan boshqa hech kim bilan uchrashmagan. [4] Maʼlumki, u oʻlimidan sal avval yaqinlariga sheʼrlari ikkinchi kitobi nashrga tayyorligini, Istanbulga borib yangi kitobi chop etilishini aytgan . [14] Lekin bu amalha oshmaydi. Yillar davomida gazeta va jurnallarga intervyu va tushuntirish bermagan Ahmet Orif 1989-yilda shoir va jurnalist Refik Durbash bilan suhbatlashdi . Bu intervyu dastlab “Cumhuriyat” gazetasida bosilib, keyin kitobga aylandi. Ilgari uning ikkinchi she'riy kitobining nomi deb e'lon qilingan ''Qalbim Dinamit qudug'ida'' ushbu intervyu kitobining nomiga aylandi. Shoir 1991-il 2-iyunda Anqaradagi uyida yurak xurujidan vafot etdi. [15]

Ahmad Orifning Jemal Süreyyaga yozgan maktublari 1992-yilda kitob holida nashr etilgan. [16] ''Shoirning sogʻinch kishani''ga kirmagan sheʼrlari 2003-yilda “Yurtim mening shohtomirim” nomli kitobda toʻplangan. Uning Leyla Erbilga yozgan sevgi maktublari 2013-yilda Leylim Leylim nomli kitobda nashr etilgan.

She'riy kitoblari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Men tashlab ketgan kishanlarni sog'inish (Everest nashrlari, ISBN 975-297-021-4, 57-nashr, 2006);
  • Mening vatanim mening hukmim (Everest nashrlari, Istanbul, 2005 yil noyabr, 5. Nashr, ISBN 9789752891036 )

Uning she'rlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • «Qamoqxonaga Kech Erta Tushadi»
  • «Anadolu»
  • «Oy qorong'i»
  • «Bu zindon bu hayot bozorini buzdi»
  • «Diyarbekir qal'asi va Adilosh Bebening "Ninni"sidan eslatmalar»
  • «Bilasanmi, o‘q otsang, tun o‘tmaydi»
  • «Sog'inchdan kishanlar eskirgan»
  • «Ichkarida»
  • «Qora»
  • «Chinnigullar ko'chasi»
  • «Mening xonim mening xonim»
  • «Salom»
  • «O'ttiz uchta o'q»
  • «Meni sev»
  • «Jim»
  • «Men eslay olmayman»
  • «Uyg'oning Xovar!»
  • «Voy qurbonlik»
  • «Biz yolg'iz emasmiz»
  • «Qora»
  • «Selim SAYI»

Eslatmalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Ko'pgina manbalarda uning tug'ilgan sanasi 1927-yil 21-aprel deb ko'rsatilgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 8 ekim 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 kasım 2013.
  2. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 3 aralık 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 kasım 2013.
  3. ↑ „Tolstoy'un Torunu Hangi Şairimizin Oğluyla Evli“ (TR). Odatv4.com (6 haziran 2012). 27 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 „Ahmet Arif“. Dipnotkitap.net, 26.02.2014. 28 ağustos 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19 haziran 2021.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Anadolu'yum ben anlıyor musun?“ (tr-TR). Evrensel.net. 25 eylül 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  6. ↑ „Unutulmaz dizelerin şairi Ahmed Arif’i kaybedeli 29 yıl oldu“ (Türkçe). birgun.net. 28 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  7. ↑ „Ahmet Arif neden intihara kalkıştı?“ (Türkçe). Haber7. 24 haziran 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Deniz MARSAK AHMED ARİF: HAYATI, HASRETİ VE ŞİİRİ…“. www.mardinhaber.com.tr. 1 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  9. ↑ „Anlatabilmek seni“. Birgün.net (3 haziran 2021). 3 haziran 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  10. ↑ „Ahmet Arif'in Platonik AŞkı Leyla Erbil "Hasretinden Prangalar Eskittim"“. Afyon Turkeli gazetesi (15 aralık 2020). 15 aralık 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  11. ↑ 11,0 11,1 „Ahmet Arif Kimdir?“. 2 haziran 2021da asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 3 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 mayıs 2020.
  13. ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 3 haziran 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 haziran 2020.
  14. ↑ „Genco Erkal söyleşisi - Aslı Öymen ile Sanat, Yaşam, İnsan“. Aslı Öymen ile Sanat, Yaşam, İnsan. Halk TV (31 ocak 2021). 10 ocak 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31 ocak 2021.
  15. ↑ Tüfek gibi ses sustu. Milliyet (3 haziran 1991), s. 14.
  16. ↑ „Şiirden beslenen bir dostluğun mektupları – Ege Telgraf“ (Türkçe). www.egetelgraf.com. 24 haziran 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 haziran 2021.
  • Turk adabiyotchilar Ensiklopedyasi
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmad_Orif&oldid=5180344" dan olindi