Planners are asked to deal with an aphoristically constructed urban reality, while being practica... more Planners are asked to deal with an aphoristically constructed urban reality, while being practically reluctant towards the 'un-programmable' real life of each citizen. However, the conceptions and perceptions of the Real (realities) have changed during the timespan. What follows is an anthology of the three pivotal mutations, which are linked to certain 'structures of feeling' (a term used by Raymond Williams): modern, postmodern and metamodern, and aspires to detect their inex- haustible mark on urban planning (conception of urban reality) and urban living (experience of the urban Real), as featured in three represen- tative films: Lang's Metropolis (1927), Burton's Batman Returns (1991) and Nolan's Inception (2010).
Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common... more Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common eco-natural and cultural characteristics are popular tourist brands in their own right. The emergence of c-b areas as destinations is not surprising since international borders are often natural formations, which may be popular tourist attractions. Due to historical and political circumstances, the Greek–Albanian c-b area has not experienced tourism development. It bears a weak image, and although individual destinations can be found in both border areas, they do not currently form a single place brand. Thus, place branding that aims to enhance the c-b area’s attractiveness should start with building a single identity by finding common competitive characteristics upon which it can be based. This paper analyzes part of the ‘Culture Plus’ project, which aims to identify significant common eco-natural and cultural resources in the Greek–Albanian c-b area. The resources were documented usin...
Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common... more Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common eco-natural and cultural characteristics are popular tourist brands in their own right. The emergence of c-b areas as destinations is not surprising since international borders are often natural formations, which may be popular tourist attractions. Due to historical and political circumstances, the Greek–Albanian c-b area has not experienced tourism development. It bears a weak image, and although individual destinations can be found in both border areas, they do not currently form a single place brand. Thus, place branding that aims to enhance the c-b area’s attractiveness should start with building a single identity by finding common competitive characteristics upon which it can be based. This paper analyzes part of the ‘Culture Plus’ project, which aims to identify significant common eco-natural and cultural resources in the Greek–Albanian c-b area. The resources were documented usin...
ABSTRACT The aim of this paper is to examine the relation between city/urban planning and city ma... more ABSTRACT The aim of this paper is to examine the relation between city/urban planning and city marketing / branding procedures through the analysis of Strategic Place Marketing implementation in two Greek cities, Larissa and Kozani. The common objective of both cases was to design and test a methodology based on participatory processes in order to plan actions that will lead to the most effective city marketing strategy for each city. The main challenge was to find a way to propose specific steps regarding the implementation of marketing plans acceptable to local stakeholders. The methodology eventually led to a consensus at local level, highlighting certain strengths and weaknesses of the cities and revealing their uniqueness. Since city marketing is connected with specific assets, urban planning and governance issues are strongly linked with its implementation. Through testing hypotheses such as planning / branding as the core of urban strategies, or the conditions under which marketing / branding can be an effective part of a wider urban development strategy, the aim is to establish whether the connections lean towards plurality or constraints.
The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home... more The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home settlement development using as a case study of the Evoikos coastal area in Greece. It is a subject with limited international experience, it supports the need for a change of focus on the issue of time planning, and the applied methodology is useful for comparative research in Europe.
The culture of any city undoubtedly promotes its development. The formulation and implementation ... more The culture of any city undoubtedly promotes its development. The formulation and implementation of cultural policies, a key issue for urban economic development, relate to a variety of economic sectors. The cultural elements that can contribute to urban development could be either a direct promotion of its cultural identity, or the contribution made by local residents towards the achievement of a good quality of life, generating competitiveness between similar cities. The research aim of this paper is the investigation of the ways that a city’s cultural reserve can be the means of its development. The particular research methodology was a questionnaire survey, addressed to the inhabitants (200) and visitors (50) of Veria, a medium-size city in northern Greece. The research object was Veria’s cultural environment and its impact on urban regeneration. It is of vital importance to establish whether Veria’s residents are familiar with their local culture, whether they appreciate it and...
For the last 30 years, place marketing as a strategic process has been in the spotlight, since ma... more For the last 30 years, place marketing as a strategic process has been in the spotlight, since many places globally use promotion policies to support their
The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural... more The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural and economic development of cities. The starting point is a critical analysis of the international, mainly European, experience of the last decade. This analysis constitutes the basis of the attempt to respond to three fundamental questions: a) in what ways, and with what means, is museum management connected with the effective promotion and support of the ‘cultural image ’ of the cities? b) in what ways is the effective promotion and support of the ‘cultural image ’ connected with the construction of a competitive advantage for the particular city and its sustainable development? and c) does the ‘selling of the cultural identity ’ of cities constitute an imperative need or a necessary evil that the cities cannot avoid in both cases?. The main hypotheses that are going to be tested are the enforcement by the tools of planning and management of the conditions of sustainability and compet...
The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home... more The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home settlement development using as a case study of the Evoikos coastal area in Greece. It is a subject with limited international experience, it supports the need for a change of focus on the issue of time planning, and the applied methodology is useful for comparative research in Europe.
Today, it can be argued that what is projected as the ‘image ’ of a city, can be more important t... more Today, it can be argued that what is projected as the ‘image ’ of a city, can be more important than the reality of the city itself, in shaping the opinion held by visitors, investors, and even its own inhabitants with regard to the place. Marketing techniques are often used to help towards the transformation of a city into a post-industrial centre of tourism, culture and redevelopment. In addition, urban tourism is playing an increasingly important role in decisions taken by local government authorities regarding economic development strategies. In the current framework of the globalised economy, competition to attract tourists is even greater. In this respect, the role of city marketing is crucial. This paper examines the importance of city marketing in urban governance decisions. It also investigates the relationship between city marketing and urban tourism planning. Finally, the paper looks at the relationship between city marketing procedures and city time planning, participato...
The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural... more The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural and economic development of cities. The starting point is a critical analysis of the international, mainly European, experience, which, especially in the last decade, demonstrates the weight of the cultural factor in urban development focusing on the economic dimension. In the course of searching the relationship between cultural and economic development, the museums have constituted, and continue to constitute, a particularly interesting research object. Examples of the various concepts and practices that are related with museums are: the construction of the ‘cultural image’ of cities, the quest for cultural identity, the support and promotion of these elements as ‘goods’ in the external environment of cities, and the combination of tourist resources. The examination of the international experience constitutes the basis of the attempt to respond to three fundamental questions: a) in wh...
Planners are asked to deal with an aphoristically constructed urban reality, while being practica... more Planners are asked to deal with an aphoristically constructed urban reality, while being practically reluctant towards the 'un-programmable' real life of each citizen. However, the conceptions and perceptions of the Real (realities) have changed during the timespan. What follows is an anthology of the three pivotal mutations, which are linked to certain 'structures of feeling' (a term used by Raymond Williams): modern, postmodern and metamodern, and aspires to detect their inex- haustible mark on urban planning (conception of urban reality) and urban living (experience of the urban Real), as featured in three represen- tative films: Lang's Metropolis (1927), Burton's Batman Returns (1991) and Nolan's Inception (2010).
Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common... more Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common eco-natural and cultural characteristics are popular tourist brands in their own right. The emergence of c-b areas as destinations is not surprising since international borders are often natural formations, which may be popular tourist attractions. Due to historical and political circumstances, the Greek–Albanian c-b area has not experienced tourism development. It bears a weak image, and although individual destinations can be found in both border areas, they do not currently form a single place brand. Thus, place branding that aims to enhance the c-b area’s attractiveness should start with building a single identity by finding common competitive characteristics upon which it can be based. This paper analyzes part of the ‘Culture Plus’ project, which aims to identify significant common eco-natural and cultural resources in the Greek–Albanian c-b area. The resources were documented usin...
Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common... more Although place branding in cross-border (c-b) areas is challenging, various c-b areas with common eco-natural and cultural characteristics are popular tourist brands in their own right. The emergence of c-b areas as destinations is not surprising since international borders are often natural formations, which may be popular tourist attractions. Due to historical and political circumstances, the Greek–Albanian c-b area has not experienced tourism development. It bears a weak image, and although individual destinations can be found in both border areas, they do not currently form a single place brand. Thus, place branding that aims to enhance the c-b area’s attractiveness should start with building a single identity by finding common competitive characteristics upon which it can be based. This paper analyzes part of the ‘Culture Plus’ project, which aims to identify significant common eco-natural and cultural resources in the Greek–Albanian c-b area. The resources were documented usin...
ABSTRACT The aim of this paper is to examine the relation between city/urban planning and city ma... more ABSTRACT The aim of this paper is to examine the relation between city/urban planning and city marketing / branding procedures through the analysis of Strategic Place Marketing implementation in two Greek cities, Larissa and Kozani. The common objective of both cases was to design and test a methodology based on participatory processes in order to plan actions that will lead to the most effective city marketing strategy for each city. The main challenge was to find a way to propose specific steps regarding the implementation of marketing plans acceptable to local stakeholders. The methodology eventually led to a consensus at local level, highlighting certain strengths and weaknesses of the cities and revealing their uniqueness. Since city marketing is connected with specific assets, urban planning and governance issues are strongly linked with its implementation. Through testing hypotheses such as planning / branding as the core of urban strategies, or the conditions under which marketing / branding can be an effective part of a wider urban development strategy, the aim is to establish whether the connections lean towards plurality or constraints.
The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home... more The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home settlement development using as a case study of the Evoikos coastal area in Greece. It is a subject with limited international experience, it supports the need for a change of focus on the issue of time planning, and the applied methodology is useful for comparative research in Europe.
The culture of any city undoubtedly promotes its development. The formulation and implementation ... more The culture of any city undoubtedly promotes its development. The formulation and implementation of cultural policies, a key issue for urban economic development, relate to a variety of economic sectors. The cultural elements that can contribute to urban development could be either a direct promotion of its cultural identity, or the contribution made by local residents towards the achievement of a good quality of life, generating competitiveness between similar cities. The research aim of this paper is the investigation of the ways that a city’s cultural reserve can be the means of its development. The particular research methodology was a questionnaire survey, addressed to the inhabitants (200) and visitors (50) of Veria, a medium-size city in northern Greece. The research object was Veria’s cultural environment and its impact on urban regeneration. It is of vital importance to establish whether Veria’s residents are familiar with their local culture, whether they appreciate it and...
For the last 30 years, place marketing as a strategic process has been in the spotlight, since ma... more For the last 30 years, place marketing as a strategic process has been in the spotlight, since many places globally use promotion policies to support their
The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural... more The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural and economic development of cities. The starting point is a critical analysis of the international, mainly European, experience of the last decade. This analysis constitutes the basis of the attempt to respond to three fundamental questions: a) in what ways, and with what means, is museum management connected with the effective promotion and support of the ‘cultural image ’ of the cities? b) in what ways is the effective promotion and support of the ‘cultural image ’ connected with the construction of a competitive advantage for the particular city and its sustainable development? and c) does the ‘selling of the cultural identity ’ of cities constitute an imperative need or a necessary evil that the cities cannot avoid in both cases?. The main hypotheses that are going to be tested are the enforcement by the tools of planning and management of the conditions of sustainability and compet...
The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home... more The central theme of the paper is the social and spatial changes brought about by the second home settlement development using as a case study of the Evoikos coastal area in Greece. It is a subject with limited international experience, it supports the need for a change of focus on the issue of time planning, and the applied methodology is useful for comparative research in Europe.
Today, it can be argued that what is projected as the ‘image ’ of a city, can be more important t... more Today, it can be argued that what is projected as the ‘image ’ of a city, can be more important than the reality of the city itself, in shaping the opinion held by visitors, investors, and even its own inhabitants with regard to the place. Marketing techniques are often used to help towards the transformation of a city into a post-industrial centre of tourism, culture and redevelopment. In addition, urban tourism is playing an increasingly important role in decisions taken by local government authorities regarding economic development strategies. In the current framework of the globalised economy, competition to attract tourists is even greater. In this respect, the role of city marketing is crucial. This paper examines the importance of city marketing in urban governance decisions. It also investigates the relationship between city marketing and urban tourism planning. Finally, the paper looks at the relationship between city marketing procedures and city time planning, participato...
The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural... more The purpose of the paper is the pinpointing of the role and importance of museums in the cultural and economic development of cities. The starting point is a critical analysis of the international, mainly European, experience, which, especially in the last decade, demonstrates the weight of the cultural factor in urban development focusing on the economic dimension. In the course of searching the relationship between cultural and economic development, the museums have constituted, and continue to constitute, a particularly interesting research object. Examples of the various concepts and practices that are related with museums are: the construction of the ‘cultural image’ of cities, the quest for cultural identity, the support and promotion of these elements as ‘goods’ in the external environment of cities, and the combination of tourist resources. The examination of the international experience constitutes the basis of the attempt to respond to three fundamental questions: a) in wh...
International Scientific Conference: Tourism on Islands and Specific Destinations. University of the Aegean, 2000
The main need for a theoretical paper based on the international experience is that it can show u... more The main need for a theoretical paper based on the international experience is that it can show us the things to come (or to avoid) in Greece. One of the common characteristics of urban planning and tourism is the importance of inventing new spaces. Waterfronts, airports, stadiums, multiplexes are some examples, but perhaps the most typical examples are theme parks. All these relate, in various degrees, with culture. According to Zukin, ‘Disneyland and Disneyworld are the most important tourist sites of the late 20th century’ (1995: 50).
Creativity and senses play a crucial role in shaping landscapes. In addition, place marketing and... more Creativity and senses play a crucial role in shaping landscapes. In addition, place marketing and place branding aim at the generation of a strong place identity that stems from its landscape. In this paper, the expressions of creativity, sensory landscape, place marketing and place branding are analysed in the small traditional Greek settlement of Agios Lavrentios in order to identify the unique sensoryscape that derives from the interaction between the landscape and the creative characteristics/ activities that exist/ occur in the area. The aim of the research is to investigate the ways creative activities can contribute to the sensory perception of a landscape and the ways the interaction between sensory landscapes and creative activities can be turned into an advantage for the promotion of a place’s identity. The paper focuses on the formation of a unique soundscape in Agios Lavrentios due to the organization of an international annual music event. The soundscape is conceived through observational analysis with the Sensory Landscape Assessment Tool, while creativity is presented through narrative interviews with representatives of local associations. The research concludes with the ways creativity affects the landscape, transforming it into a specific sensoryscape via the sense of hearing, as well as with the ways these two elements can be used for the sensory branding of a place. The research was funded by an IKY scholarship through the program ‘Research Projects for Excellence IKY/ Siemens’.
Organizing and hosting special events is increasingly used by European cities as a means towards ... more Organizing and hosting special events is increasingly used by European cities as a means towards attracting visitors, strengthening city marketing strategies (including internal marketing) and reinforcing local economies. The bigger the event’s scale, higher are usually the targets of the bidding cities, since the nomination for hosting a mega event requires a long preparation period, the involvement of multiplicity of local stakeholders, the support of local governments and the engagement of considerable funds. When a small city bids for a large scale event, the effects may prove to be catalytic for the city’s subsequent evolution, signifying a bend on its developmental course, while often there is skepticism concerning the city’s ability to host the event successfully, mainly due to its size. In the case of the European Capital of Culture (ECoC), one of the oldest and most prestigious urban European initiatives, a number of cities contest every year for the title, competing with one another for funds, sponsorships and publicity. Among the important contents of the bid book for the title, has to be the city’s urban facilities, with an emphasis on the cultural infrastructures. The adequacy of cultural facilities is considered a determining factor for a candidate city’s ability to host the event, just as it is for the final success of the project. A general ‘rule’ in Special Event Management, with specific value in the case of the ECoC, is the optimum exploitation of the infrastructures after the hosting period. In this context, building new facilities should be the last option, and only if there is a definite provision for their subsequent usage. Although contributing to sustainability, this rule makes it difficult for small cities to contest for mega events, as they usually lack infrastructures of the required capacity, and even if they are both able and willing to construct them, there is no easy solution for their subsequent usage. In the case of Eleusis, which is a small city with a stunning history, both its size and its special industrial character have created some skepticism concerning the capacity of the city’s facilities to host such a mega event. Thus, the city’s candidacy was at first faced with surprise. Eleusis is not the first small city to bid successfully for the title of the ECoC. Especially in recent years, quite a few small-sized cities have been designated as European Capitals of Culture: Avignon, France in 2000, Santiago de Compostela, Spain in 2000, Maribor, Slovenia in 2012, Mons, Belgium in 2015, Paphos, Cyprus in 2017, Galway, Ireland in 2020. Nevertheless, Eleusis is the smallest (population around 30000), till now, city being awarded the title confirming the underlying policy of the European Commission to favor (or at least not to exclude) minor cities with major goals from the European culture and creativity agenda, provided, of course, that they can prove their adequacy to host the event. This was, probably, the major challenge for the small city of Eleusis when bidding for ECoC 21. In this context, the scientific team of LaReTour undertook a research recording and evaluating the city’s infrastructures, in order to ascertain whether, and how, they could prove sufficient for hosting the event. The research examined the present status of the health, transport, cultural (monuments, festivals, special events, museums, theatres), tourist (accommodation) and entertainment (cafés) infrastructures, as well as the quality of the urban environment (atmosphere/water quality, quality of the built environment and open spaces) concluding in suggestions for their best development during the Eleusis21 period. The emphasis was given on the cultural facilities and all possible prospects for their reinforcement, given the small size of the city. Eleusis disposes a rich industrial building stock, with unique characteristics, which determines the city’s landscape, setting specific constraints, but also offering unexplored possibilities for future urban development. Overcoming the constraints and taking advantage of the emerging prospects is the city’s next challenge to be met, while preparing for the event. The process of registering and evaluating the city’s infrastructures led to the conclusion that there is a remarkable, both in terms of quantity and quality, deposit of former industrial shells, providing the sure base for the city’s strategic turn towards revitalization through their use for new cultural activities.
Η χαρτογράφηση και ανάδειξη της δημιουργικής οικονομίας στο πλαίσιο μιας τοπικής πολιτιστικής στρ... more Η χαρτογράφηση και ανάδειξη της δημιουργικής οικονομίας στο πλαίσιο μιας τοπικής πολιτιστικής στρατηγικής αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης σε πρόσφατες δημοσιεύσεις, ειδικά δε ως προς τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η μέτρηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων (Erturk, 2012). Ειδικότερα, η αποτίμηση των επιδράσεων του πολιτισμού σε σχέση με την εικόνα και ταυτότητα της πόλης θεωρείται σημαντικό κίνητρο υποστήριξης της δημιουργικής οικονομίας παρά το γεγονός ότι αν και καταγράφονται προσπάθειες μέτρησης της επιρροής, π.χ. το urban cultural appeal matrix, δεν επικρατεί μία γενικά αποδεκτή μέθοδος (Καραχάλης 2016, Kolotouchkina και Seisdedos 2016). Σήμερα οι προσπάθειες χάραξης τοπικής πολιτιστικής στρατηγικής πρέπει να προσαρμοστούν στα δεδομένα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι εργαζόμενοι (καλλιτέχνες, σχεδιαστές, βοηθητικό προσωπικό, κ.ά.) και οι φορείς (μουσεία, θέατρα, ορχήστρες, καλλιτεχνική εκπαίδευση, design, κινηματογράφος, φεστιβάλ, κ.λπ.) του τομέα αντιμετωπίζουν παγκοσμίως ζητήματα επιβίωσης. Οι εθνικές και τοπικές αρχές αναγκάζονται να μειώσουν τις ενισχύσεις στους καλλιτέχνες (επιδοτήσεις, βραβεύσεις) ή στους καταναλωτές πολιτισμού (π.χ. με τη κατάργηση των δελτίων βιβλίου ή θεάτρου) και αναζητούν νέες μορφές έμμεσης ενίσχυσης της πολιτιστικής δραστηριότητας. Επομένως η συζήτηση αυτή καθίσταται επίκαιρη σε μία κρίσιμη στιγμή όπου ειδικά οι ηγεσίες των μικρότερων πόλεων προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές τις τοπικές πολιτιστικές τους σκηνές. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο νέο τοπίο που επιβάλλει η οικονομική κρίση στο τομέα του πολιτισμού είναι κρίσιμος. Κεντρική έννοια στη σχετική συζήτηση είναι ο πολιτιστικός σχεδιασμός ο οποίος μπορεί να συνδέεται με διαφορετικές κλίμακες εφαρμογής ή στόχους.
Στην Ελλάδα οι περισσότερες προσπάθειες πολιτιστικής στρατηγικής σχεδιάστηκαν εκ των άνω (top down) και όχι από τις διοικήσεις των ΟΤΑ, ωστόσο αυξάνονται οι περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός τοπικών στρατηγικών γίνεται με συμμετοχικές διαδικασίες (bottom up). Οι πρόσφατες προσπάθειες διαμόρφωσης ενός πλαισίου στρατηγικής μάρκετινγκ πόλης για την Κοζάνη και τη Λάρισα βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε εργαλεία και διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού και ένα σημαντικό τμήμα τους εστιάζει στον πολιτιστικό τομέα και τα ειδικά γεγονότα. Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Τουριστικού Σχεδιασμού Έρευνας και Πολιτικής του Τμήματος Μηχανιών Χωροταξία, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΤΜΧΠΠΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Επιστημονικά Υπεύθυνος: Αλέξιος Δέφνερ) . Και στις δύο πόλεις ο σχεδιασμός της έρευνας μάρκετινγκ πραγματοποιήθηκε σε τρεις φάσεις: 1) η πρώτη φάση περιλάμβανε την εκτεταμένη έρευνα σε πηγές/μελέτες, παρατήρηση και ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης επιλεγμένων τομέων των πόλεων (που κατέληξε σε Ανάλυση SWOT), 2) η δεύτερη φάση αφορούσε την έρευνα με ερωτηματολόγια στους κατοίκους, τους επιχειρηματίες και τους επισκέπτες καθώς και τις δομημένες συνεντεύξεις (σε εκτεταμένες συναντήσεις) με εκπροσώπους φορέων και συλλογικοτήτων των πόλεων με στόχο τη διαμόρφωση της στρατηγικής, και 3) η τρίτη φάση περιλάμβανε τη διαβούλευση (ηλεκτρονική και με τη Μέθοδο GOPP: Goal Oriented Project Planning) καθώς και την τελική διαμόρφωση των πακέτων προώθησης. Με άξονα τα τοπικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη δυναμική των πόλεων δημιουργήθηκαν εξειδικευμένα πακέτα προώθησης για κάθε τομέα (επτά στη Λάρισα και πέντε στην Κοζάνη) τα οποία αποτελούν σύντομους και κατανοητούς οδηγούς εφαρμογής – οι αναφορές στον πολιτιστικό τομέα αφορούν περισσότερα από ένα πακέτα σε κάθε πόλη. Στην έρευνα με ερωτηματολόγια συμμετείχαν 529 κάτοικοι στην Κοζάνη και 639 κάτοικοι στη Λάρισα. Αντίστοιχα στην έρευνα επισκεπτών που πραγματοποιήθηκε στα ξενοδοχεία των δύο πόλεων συμμετείχαν 112 και 200 επισκέπτες αντίστοιχα, ενώ ερωτηματολόγια απαντήθηκαν και από 150 και 200 εκπροσώπους επιχειρήσεων σε Κοζάνη και Λάρισα αντίστοιχα. Η ανάλυση των ερωτηματολογίων επιβεβαίωσε τις ερευνητικές υποθέσεις της ομάδας έρευνας για τις κυρίαρχες πολιτιστικές εικόνες, τον πολιτισμό της καθημερινότητας των πόλεων, τις επίσημες και ανεπίσημες ομάδες που παράγουν πολιτιστικές υπηρεσίες, κ,λπ.
Τα κυρίαρχα πολιτιστικά στοιχεία της Κοζάνης (ως σλόγκαν της οποίας προτάθηκε το ‘Δημιουργική πόλη γεμάτη ενέργεια’) τα οποία αναδείχθηκαν στην φάση της ανάλυσης και της έρευνας πεδίου σχετίζονται με τους Φανούς (αποκριάτικα έθιμα), την ιστορία της περιοχής (Αρχαία Αιανή, Μακεδονικός Αγώνας, κ.λπ.) αλλά και την εικόνα της «πόλης του βιβλίου» που έχει διεκδικήσει η πόλη στο πρόσφατο παρελθόν. Άλλα στοιχεία ήταν οι δραστήριοι τοπικοί σύλλογοι, η μακεδονική αρχιτεκτονική και η Λίμνη Πολυφύτου ως πόρος πολιτισμού. Η ταυτότητα της πόλης ως «πόλης βιβλίου» ήταν η βάση της στρατηγικής που είχε αποφασιστεί για την Κοζάνη τη δεκαετία του 1990 στο πλαίσιο του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων του ΥΠΠΟ και συνδέεται με την ίδρυση του Ινστιτούτου Ανάγνωσης και Βιβλίου. Δεν πέτυχε τον σκοπό της και δεν θεωρήθηκε αντιπροσωπευτική από μεγάλο μέρος των κατοίκων και των εκπροσώπων φορέων. Η «Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη», με την ιστορική της συλλογή, ετοιμάζεται να εγκατασταθεί στο υπό κατασκευή νέο εμβληματικό της κτήριο το 2017, γεγονός που ενδέχεται να επαναφέρει την ταυτότητα αυτή στο προσκήνιο.
Στη Λάρισα (ως σλόγκαν της οποίας προτάθηκε το ‘Ανοικτή Πόλη’), εκτός από το θέατρο (Θεσσαλικό Θέατρο, Τιριτόμπα, ιδιωτικές σκηνές) και τις εικαστικές τέχνες (Μουσείο Κατσίγρα, κ.λπ.), αναδείχθηκε η παρουσία νέων σχεδιαστών, καλλιτεχνικών/μουσικών ομάδων και συλλογικοτήτων. Η παρουσία τους στην πόλη συγκροτεί μία πολύ δραστήρια και δυναμική νεανική σκηνή που σχετίζεται με την πολιτιστική παραγωγή. Οι χώροι και οι ομάδες αυτές αποτελούν σημαντική ευκαιρία ανάδειξης της πόλης ως επίκεντρου δημιουργικότητας. Παράλληλα οι εκπρόσωποι των πολιτιστικών φορέων της πόλης –όπως διαφάνηκε από τις συναντήσεις– δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο Αρχαίο Θέατρο, τις διαδρομές στην πόλη, τα παραδοσιακά στοιχεία και τον καθημερινό πολιτισμό. Και στις δύο πόλεις αναδεικνύεται η δυσκολία που σχετίζεται με τη μη ύπαρξη προηγούμενης συζήτησης σχετικά με το μακροχρόνιο στρατηγικό σχεδιασμό των ΟΤΑ στον τομέα του πολιτισμού και του τουρισμού.
Σήμερα οι δύο πόλεις προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών, σχεδιάζοντας σχετικές δράσεις. Ο πολιτισμός αποτελεί κεντρικό πυλώνα ανάπτυξης και προβολής των τόπων που ερευνήθηκαν, καθώς χαρακτηρίζεται ως ‘ανθεκτικός’ ακόμα και σε περιόδους κρίσης. Η bottom-up προσέγγιση που ακολουθήθηκε εστίασε στον εντοπισμό και την ανάδειξη δυναμικών πόρων ‘πολιτιστικής δημιουργικότητας’ που έχουν αναπτυχθεί τοπικά και σε συμμετοχικές διαδικασίες σχεδιασμού, επιχειρώντας να εφαρμόσει ένα νέο σχεδιασμό προβολής τόπου, συσχετίζοντάς το περισσότερο με την κοινωνική διάσταση. Το θέμα της bottom-up προσέγγισης της τοπικής πολιτιστικής στρατηγικής αναμένεται να συνεχίσει να προκαλεί το ενδιαφέρον στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με δεδομένο ότι και άλλοι ΟΤΑ όπως ο Δήμος Αθηναίων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο Δήμος Καβάλας, κ.λπ. επενδύουν σε μορφές σχεδιασμού με τη συμμετοχή των πολιτών είτε σε επίπεδο πολιτιστικής στρατηγικής είτε σε επίπεδο μεμονωμένων πολιτιστικών χώρων (π.χ. Σφαγεία στη Θεσσαλονίκη, Αγορά Κυψέλης στην Αθήνα).
The notion of creativity and the analysis of senses have high impact on the perception of landsca... more The notion of creativity and the analysis of senses have high impact on the perception of landscape and the promotion of place through place marketing procedures. The factors of creativity, sensoryscape and place marketing are analysed in this paper aiming at the quest of the identity of places that combine expressions of creativity, while sensoryscapes emerge. Additional aims are: the discovery of best practices in the Regional Unit of Magnesia, Greece, that combine creative activities in sensoryscapes -more specifically, the old town of Alonissos island, Agios Lavrentios and Anavra are analysed as a sightscape, a soundscape and a smellscape respectively-, the quest of creativity in the medium-sized city of Volos and its connection with the developed sensoryscape, as well as the configuration of creative urban poles in correspondence with their sensoryscapes in Magnesia, in order to be promotedas a wholetowards sustainable development. Creativity is a highly attractive theme in urban planning and place marketing/branding theory (Evans, 2009• Florida, 2002/2012• Landry, 2000/2008). The diversity of the concept of creativity may concern the urban environment (creative city, creative milieu), creative policies or creative activities. This plurality of creativity can be located in different spatial units, though all of these expressions define local identity and landscape perception. More specifically, landscape can be perceived by senses (Landry, 2012• Manolidis, 2003•Simmel et al, 2004). Due to the importance of the developed sensory urbanism in the formation of a sustainable environment (Lucas and Mair, 2008• Zardini, 2005) as well as the contribution of creative activities in the sensorial perception of the landscape, the research focuses on the analysis of such ‘sensorial creative milieus’ in Magnesia. Place marketing as a strategically planned process that requires actual place awareness aims at enhancing the overall image through the maintenance and promotion of the distinctive characteristics of the place (Ashworth and Kavaratzis, 2010• Castells, 2010•Kotler et al, 1999). The paper focuses on the selected landscapes aiming to investigate how creative activities can contribute to the sensorial perception of a landscape and claiming that the interaction between sensoryscapes and creative activities can be taken into advantage for the promotion of a place’s identity. The methodology used follows the literature review in the field of the research and combines observational analysis and semi-structured interviews for the selected landscapes as well as questionnaires in Volos. The research is funded by an IKY scholarship through the program ‘RESEARCH PROJECTS FOR EXCELLENCE IKY/SIEMENS’.
Cities have a strong, well-acknowledged urban ambiance that derives from distinctive characterist... more Cities have a strong, well-acknowledged urban ambiance that derives from distinctive characteristics, forming an assemblage of sensory qualities, difficult to describe yet easy to perceive. In this context, certain cities can be characterised by a creative ambiance, which is, more or less, the generator and the result of a so-called ‘creative milieu’. The creative ambiance of a place can become an indisputable asset for the strategic planning of its image and this can be materialized through city marketing and city branding pro-cedures. These practices were recently developed in many cities, trying to adopt the ‘crea-tive city’ image. The article attempts to analyse issues such as the relationship between the aforementioned fields, the role of the creative ambiance of the city and the effect on relevant territories.
Η εικόνα της πόλης εξελίσσεται συνεχώς ανάλογα με τα δεδομένα και τις διαρκείς μεταβολές που πραγ... more Η εικόνα της πόλης εξελίσσεται συνεχώς ανάλογα με τα δεδομένα και τις διαρκείς μεταβολές που πραγματοποιούνται στο περιβάλλον της. Οι οικονομίες των πόλεων έχουν άμεση σχέση με την εικόνα τους. Σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ανάλογα με τις εκάστοτε οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, διαμορφώθηκαν συγκεκριμένες δομές οργάνωσης και πολιτικές πόλεων που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία τους και συνέβαλαν στην αστική ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Μετά την περίοδο της αποβιομηχάνισης δημιουργήθηκε η ανάγκη για νέους τρόπους στήριξης των αστικών οικονομιών μέσω διαφορετικών στρατηγικών και πολιτικών. Αυτό οδήγησε στη μεταστροφή από την ιδέα της συσσώρευσης επιχειρήσεων προς τη συσσώρευση ανθρώπινου κεφαλαίου, θεωρώντας το τελευταίο κυριότερο για τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών ώστε να ευημερήσει μια αστική κοινωνία. Αποτέλεσμα ήταν η ανάδυση των νέων οικονομιών γνώσης, τεχνολογίας και δημιουργικότητας που συνέβαλαν στην αστική ανάπτυξη και διαμόρφωναν την εικόνα των πόλεων, οι οποίες επιπλέον κινούνταν ανάμεσα σε ‘ετικέτες’, brands και χαρακτηρισμούς, ευνοώντας τη συμμετοχή τους σε ομάδες πόλεων και τη διάκρισή τους από άλλες, προσδίδοντας τους έτσι συγκριτικά πλεονεκτήματα. Οι ‘έξυπνες’ πόλεις, οι ‘δικτυωμένες’ πόλεις, οι ‘πράσινες’ πόλεις είναι ορισμένες από τις ‘ετικέτες’ που είναι περιζήτητες από τις αναπτυξιακές ατζέντες, προκειμένου να αποκτήσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αναμφισβήτητα, από τις πιο δελεαστικές ετικέτες είναι αυτή της ‘δημιουργικής πόλης’, η οποία βρίσκεται στο προσκήνιο περισσότερο από 15 χρόνια έχοντας προκαλέσει πολυάριθμες κριτικές και αντιπαραθέσεις. Η ιδέα της δημιουργικής πόλης αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στην ανάπτυξη των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, τη συγκέντρωση της δημιουργικής τάξης και την εφαρμογή δημιουργικών και ευφάνταστων πολιτικών. Διακρίνονται δύο κυρίως τάσεις, η πρώτη αφορά την ‘πολιτιστικό-κεντρική’ προσέγγιση και βασίζεται σε δημιουργικές ενέργειες με σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και η δεύτερη την ‘οικονομικό-κεντρική’ προσέγγιση που έχει ως πρωτεύοντα στόχο την τοπική οικονομική ανάπτυξη και δευτερεύοντα τη δημιουργική αξία. Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι συντονισμένες πρακτικές μάρκετινγκ και branding που κέρδισαν έδαφος στις αστικές πολιτικές. Η αναζήτηση και η ανάδειξη της φυσιογνωμίας της πόλης που θα την οδηγήσει στην ανάπτυξη είναι το ζητούμενο στις πολιτικές αυτές. Ωστόσο το μάρκετινγκ και το branding των πόλεων έχουν στοχοποιηθεί αρκετά για πρακτικές με κοινωνικά αρνητικές εκφάνσεις, όπως ο κοινωνικός εκτοπισμός (gentrification), το ‘σκληρό branding΄ των πόλεων, η απώλεια της αυθεντικότητας και της τοπικής ταυτότητας, με μοναδικό σκοπό το οικονομικό όφελος. Γι’ αυτό και πρόσφατα παρατηρείται στροφή περισσότερο προς το κοινωνικό branding των πόλεων, εστιάζοντας στο ανθρώπινο δυναμικό και την ευημερία τους. Στην παρούσα εργασία αναλύονται αστικές πολιτικές προσανατολισμένες στην καθιέρωση της εικόνας της δημιουργικής πόλης σε ένα γενικότερο πλαίσιο branding της πόλης. Επιλέγονται πολιτικές σε πόλεις που έχουν πλέον καθιερώσει τη δημιουργική τους ταυτότητα, όπως το Άμστερνταμ, το Βερολίνο, η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι. Οι πολιτικές αφορούν στη δημιουργία πρωτοποριακών συνεργατικών χώρων, τη δημιουργική εκμετάλλευση εγκαταλειμμένων χώρων, τις παροχές χώρων και κινήτρων σε δημιουργικές ομάδες με σκοπό την ανάδειξη της δημιουργικής εστίας και την ανάπτυξη δημιουργικών περιβαλλόντων ‘από κάτω προς τα πάνω’. Σημαντικός παράγοντας κρίνεται η κοινωνική συμμετοχή στις διεργασίες αυτές ενώ το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν η καθιέρωση της δημιουργικής ταυτότητας – εκτός της τοπικής ανάπτυξης – συμβάλλει στην ευημερία των τοπικών ομάδων και κατοίκων.
Η ιδέα της δημιουργικής πόλης, εδώ και 3 δεκαετίες, αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στην ανάπτυξη των πο... more Η ιδέα της δημιουργικής πόλης, εδώ και 3 δεκαετίες, αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στην ανάπτυξη των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, την ανάδειξη της ‘δημιουργικής τάξης’ και την εφαρμογή δημιουργικών πολιτικών. Οι δημιουργικές βιομηχανίες αποτελούν πλέον έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς απασχόλησης της παγκόσμιας οικονομίας. Έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές των πόλεων των τελευταίων δεκαετιών και ταυτόχρονα το μοναδικό χαρακτηριστικό της δημιουργικότητας που εμπεριέχουν μπορεί να ενισχύσει την ανθρωποκεντρική αστική ανάπτυξη. Οι δημιουργικοί τομείς απασχόλησης, αλλά και τα δημιουργικά περιβάλλοντα, μπορούν να προωθήσουν τη συμμετοχικότητα των πολιτών, την πολιτιστική ποικιλομορφία και τη δημιουργία ενός κοινωνικά βιώσιμου περιβάλλοντος. Το δημιουργικό ταλέντο, που προκύπτει από τον ανθρώπινο παράγοντα, μπορεί τόσο να υποστηρίξει την ανάπτυξη των δημιουργικών βιομηχανιών όσο και να ενισχύσει τις ανάλογες πολιτικές, από την άποψη της διαμόρφωσης ενός δημιουργικού περιβάλλοντος. Ο ρόλος και η σημασία της δημιουργικότητας καθώς και ο τρόπος που συνδέεται με την οικονομική ανάπτυξη, απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση στη δημιουργία πολιτικών απευθυνόμενων στην ενίσχυση της δημιουργικής οικονομίας και κυρίως των δημιουργικών τομέων απασχόλησης. Στην προσπάθεια των πόλεων να προσελκύσουν δημιουργικά ταλέντα και να αποκτήσουν δημιουργική ταυτότητα, αναγνωρίζονται πρακτικές που αναφέρονται σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης: από την παροχή κινήτρων για την υποστήριξη και την ανάπτυξη δημιουργικών γραφείων, θερμοκοιτίδων και συσπειρώσεων έως την εφαρμογή στρατηγικών αστικής πολιτικής για την επίτευξη ενός επιθυμητού δημιουργικού περιβάλλοντος. Στη βιβλιογραφία εντοπίζεται πλήθος καλών πρακτικών σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, όπου κύρια χαρακτηριστικά αποτελούν η συνεργασία διάφορων φορέων/οργανισμών/συλλόγων, οι οργανωμένες στρατηγικές, το ήδη υπάρχον δημιουργικό απόθεμα και η κοινωνική συμμετοχή/εμπλοκή της τοπικής κοινότητας. Δύο καλές πρακτικές που αφορούν σε διαφορετικά χωρικά επίπεδα με διαφορετική σφαίρα επιρροής είναι η περίπτωση του Westergasfabriek στην Ολλανδία και η στρατηγική για τη δημιουργικότητα της πόλης Óbidos στην Πορτογαλία.
Uploads
Papers by Alex Deffner
The paper focuses on the formation of a unique soundscape in Agios Lavrentios due to the organization of an international annual music event. The soundscape is conceived through observational analysis with the Sensory Landscape Assessment Tool, while creativity is presented through narrative interviews with representatives of local associations. The research concludes with the ways creativity affects the landscape, transforming it into a specific sensoryscape via the sense of hearing, as well as with the ways these two elements can be used for the sensory branding of a place.
The research was funded by an IKY scholarship through the program ‘Research Projects for Excellence IKY/ Siemens’.
In the case of the European Capital of Culture (ECoC), one of the oldest and most prestigious urban European initiatives, a number of cities contest every year for the title, competing with one another for funds, sponsorships and publicity. Among the important contents of the bid book for the title, has to be the city’s urban facilities, with an emphasis on the cultural infrastructures. The adequacy of cultural facilities is considered a determining factor for a candidate city’s ability to host the event, just as it is for the final success of the project. A general ‘rule’ in Special Event Management, with specific value in the case of the ECoC, is the optimum exploitation of the infrastructures after the hosting period. In this context, building new facilities should be the last option, and only if there is a definite provision for their subsequent usage. Although contributing to sustainability, this rule makes it difficult for small cities to contest for mega events, as they usually lack infrastructures of the required capacity, and even if they are both able and willing to construct them, there is no easy solution for their subsequent usage.
In the case of Eleusis, which is a small city with a stunning history, both its size and its special industrial character have created some skepticism concerning the capacity of the city’s facilities to host such a mega event. Thus, the city’s candidacy was at first faced with surprise. Eleusis is not the first small city to bid successfully for the title of the ECoC. Especially in recent years, quite a few small-sized cities have been designated as European Capitals of Culture: Avignon, France in 2000, Santiago de Compostela, Spain in 2000, Maribor, Slovenia in 2012, Mons, Belgium in 2015, Paphos, Cyprus in 2017, Galway, Ireland in 2020.
Nevertheless, Eleusis is the smallest (population around 30000), till now, city being awarded the title confirming the underlying policy of the European Commission to favor (or at least not to exclude) minor cities with major goals from the European culture and creativity agenda, provided, of course, that they can prove their adequacy to host the event. This was, probably, the major challenge for the small city of Eleusis when bidding for ECoC 21.
In this context, the scientific team of LaReTour undertook a research recording and evaluating the city’s infrastructures, in order to ascertain whether, and how, they could prove sufficient for hosting the event. The research examined the present status of the health, transport, cultural (monuments, festivals, special events, museums, theatres), tourist (accommodation) and entertainment (cafés) infrastructures, as well as the quality of the urban environment (atmosphere/water quality, quality of the built environment and open spaces) concluding in suggestions for their best development during the Eleusis21 period. The emphasis was given on the cultural facilities and all possible prospects for their reinforcement, given the small size of the city.
Eleusis disposes a rich industrial building stock, with unique characteristics, which determines the city’s landscape, setting specific constraints, but also offering unexplored possibilities for future urban development. Overcoming the constraints and taking advantage of the emerging prospects is the city’s next challenge to be met, while preparing for the event. The process of registering and evaluating the city’s infrastructures led to the conclusion that there is a remarkable, both in terms of quantity and quality, deposit of former industrial shells, providing the sure base for the city’s strategic turn towards revitalization through their use for new cultural activities.
Στην Ελλάδα οι περισσότερες προσπάθειες πολιτιστικής στρατηγικής σχεδιάστηκαν εκ των άνω (top down) και όχι από τις διοικήσεις των ΟΤΑ, ωστόσο αυξάνονται οι περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός τοπικών στρατηγικών γίνεται με συμμετοχικές διαδικασίες (bottom up). Οι πρόσφατες προσπάθειες διαμόρφωσης ενός πλαισίου στρατηγικής μάρκετινγκ πόλης για την Κοζάνη και τη Λάρισα βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε εργαλεία και διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού και ένα σημαντικό τμήμα τους εστιάζει στον πολιτιστικό τομέα και τα ειδικά γεγονότα. Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Τουριστικού Σχεδιασμού Έρευνας και Πολιτικής του Τμήματος Μηχανιών Χωροταξία, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΤΜΧΠΠΑ) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Επιστημονικά Υπεύθυνος: Αλέξιος Δέφνερ) . Και στις δύο πόλεις ο σχεδιασμός της έρευνας μάρκετινγκ πραγματοποιήθηκε σε τρεις φάσεις: 1) η πρώτη φάση περιλάμβανε την εκτεταμένη έρευνα σε πηγές/μελέτες, παρατήρηση και ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης επιλεγμένων τομέων των πόλεων (που κατέληξε σε Ανάλυση SWOT), 2) η δεύτερη φάση αφορούσε την έρευνα με ερωτηματολόγια στους κατοίκους, τους επιχειρηματίες και τους επισκέπτες καθώς και τις δομημένες συνεντεύξεις (σε εκτεταμένες συναντήσεις) με εκπροσώπους φορέων και συλλογικοτήτων των πόλεων με στόχο τη διαμόρφωση της στρατηγικής, και 3) η τρίτη φάση περιλάμβανε τη διαβούλευση (ηλεκτρονική και με τη Μέθοδο GOPP: Goal Oriented Project Planning) καθώς και την τελική διαμόρφωση των πακέτων προώθησης. Με άξονα τα τοπικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη δυναμική των πόλεων δημιουργήθηκαν εξειδικευμένα πακέτα προώθησης για κάθε τομέα (επτά στη Λάρισα και πέντε στην Κοζάνη) τα οποία αποτελούν σύντομους και κατανοητούς οδηγούς εφαρμογής – οι αναφορές στον πολιτιστικό τομέα αφορούν περισσότερα από ένα πακέτα σε κάθε πόλη. Στην έρευνα με ερωτηματολόγια συμμετείχαν 529 κάτοικοι στην Κοζάνη και 639 κάτοικοι στη Λάρισα. Αντίστοιχα στην έρευνα επισκεπτών που πραγματοποιήθηκε στα ξενοδοχεία των δύο πόλεων συμμετείχαν 112 και 200 επισκέπτες αντίστοιχα, ενώ ερωτηματολόγια απαντήθηκαν και από 150 και 200 εκπροσώπους επιχειρήσεων σε Κοζάνη και Λάρισα αντίστοιχα. Η ανάλυση των ερωτηματολογίων επιβεβαίωσε τις ερευνητικές υποθέσεις της ομάδας έρευνας για τις κυρίαρχες πολιτιστικές εικόνες, τον πολιτισμό της καθημερινότητας των πόλεων, τις επίσημες και ανεπίσημες ομάδες που παράγουν πολιτιστικές υπηρεσίες, κ,λπ.
Τα κυρίαρχα πολιτιστικά στοιχεία της Κοζάνης (ως σλόγκαν της οποίας προτάθηκε το ‘Δημιουργική πόλη γεμάτη ενέργεια’) τα οποία αναδείχθηκαν στην φάση της ανάλυσης και της έρευνας πεδίου σχετίζονται με τους Φανούς (αποκριάτικα έθιμα), την ιστορία της περιοχής (Αρχαία Αιανή, Μακεδονικός Αγώνας, κ.λπ.) αλλά και την εικόνα της «πόλης του βιβλίου» που έχει διεκδικήσει η πόλη στο πρόσφατο παρελθόν. Άλλα στοιχεία ήταν οι δραστήριοι τοπικοί σύλλογοι, η μακεδονική αρχιτεκτονική και η Λίμνη Πολυφύτου ως πόρος πολιτισμού. Η ταυτότητα της πόλης ως «πόλης βιβλίου» ήταν η βάση της στρατηγικής που είχε αποφασιστεί για την Κοζάνη τη δεκαετία του 1990 στο πλαίσιο του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων του ΥΠΠΟ και συνδέεται με την ίδρυση του Ινστιτούτου Ανάγνωσης και Βιβλίου. Δεν πέτυχε τον σκοπό της και δεν θεωρήθηκε αντιπροσωπευτική από μεγάλο μέρος των κατοίκων και των εκπροσώπων φορέων. Η «Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη», με την ιστορική της συλλογή, ετοιμάζεται να εγκατασταθεί στο υπό κατασκευή νέο εμβληματικό της κτήριο το 2017, γεγονός που ενδέχεται να επαναφέρει την ταυτότητα αυτή στο προσκήνιο.
Στη Λάρισα (ως σλόγκαν της οποίας προτάθηκε το ‘Ανοικτή Πόλη’), εκτός από το θέατρο (Θεσσαλικό Θέατρο, Τιριτόμπα, ιδιωτικές σκηνές) και τις εικαστικές τέχνες (Μουσείο Κατσίγρα, κ.λπ.), αναδείχθηκε η παρουσία νέων σχεδιαστών, καλλιτεχνικών/μουσικών ομάδων και συλλογικοτήτων. Η παρουσία τους στην πόλη συγκροτεί μία πολύ δραστήρια και δυναμική νεανική σκηνή που σχετίζεται με την πολιτιστική παραγωγή. Οι χώροι και οι ομάδες αυτές αποτελούν σημαντική ευκαιρία ανάδειξης της πόλης ως επίκεντρου δημιουργικότητας. Παράλληλα οι εκπρόσωποι των πολιτιστικών φορέων της πόλης –όπως διαφάνηκε από τις συναντήσεις– δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο Αρχαίο Θέατρο, τις διαδρομές στην πόλη, τα παραδοσιακά στοιχεία και τον καθημερινό πολιτισμό. Και στις δύο πόλεις αναδεικνύεται η δυσκολία που σχετίζεται με τη μη ύπαρξη προηγούμενης συζήτησης σχετικά με το μακροχρόνιο στρατηγικό σχεδιασμό των ΟΤΑ στον τομέα του πολιτισμού και του τουρισμού.
Σήμερα οι δύο πόλεις προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών, σχεδιάζοντας σχετικές δράσεις. Ο πολιτισμός αποτελεί κεντρικό πυλώνα ανάπτυξης και προβολής των τόπων που ερευνήθηκαν, καθώς χαρακτηρίζεται ως ‘ανθεκτικός’ ακόμα και σε περιόδους κρίσης. Η bottom-up προσέγγιση που ακολουθήθηκε εστίασε στον εντοπισμό και την ανάδειξη δυναμικών πόρων ‘πολιτιστικής δημιουργικότητας’ που έχουν αναπτυχθεί τοπικά και σε συμμετοχικές διαδικασίες σχεδιασμού, επιχειρώντας να εφαρμόσει ένα νέο σχεδιασμό προβολής τόπου, συσχετίζοντάς το περισσότερο με την κοινωνική διάσταση. Το θέμα της bottom-up προσέγγισης της τοπικής πολιτιστικής στρατηγικής αναμένεται να συνεχίσει να προκαλεί το ενδιαφέρον στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με δεδομένο ότι και άλλοι ΟΤΑ όπως ο Δήμος Αθηναίων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο Δήμος Καβάλας, κ.λπ. επενδύουν σε μορφές σχεδιασμού με τη συμμετοχή των πολιτών είτε σε επίπεδο πολιτιστικής στρατηγικής είτε σε επίπεδο μεμονωμένων πολιτιστικών χώρων (π.χ. Σφαγεία στη Θεσσαλονίκη, Αγορά Κυψέλης στην Αθήνα).
Creativity is a highly attractive theme in urban planning and place marketing/branding theory (Evans, 2009• Florida, 2002/2012• Landry, 2000/2008). The diversity of the concept of creativity may concern the urban environment (creative city, creative milieu), creative policies or creative activities. This plurality of creativity can be located in different spatial units, though all of these expressions define local identity and landscape perception. More specifically, landscape can be perceived by senses (Landry, 2012• Manolidis, 2003•Simmel et al, 2004). Due to the importance of the developed sensory urbanism in the formation of a sustainable environment (Lucas and Mair, 2008• Zardini, 2005) as well as the contribution of creative activities in the sensorial perception of the landscape, the research focuses on the analysis of such ‘sensorial creative milieus’ in Magnesia.
Place marketing as a strategically planned process that requires actual place awareness aims at enhancing the overall image through the maintenance and promotion of the distinctive characteristics of the place (Ashworth and Kavaratzis, 2010• Castells, 2010•Kotler et al, 1999). The paper focuses on the selected landscapes aiming to investigate how creative activities can contribute to the sensorial perception of a landscape and claiming that the interaction between sensoryscapes and creative activities can be taken into advantage for the promotion of a place’s identity. The methodology used follows the literature review in the field of the research and combines observational analysis and semi-structured interviews for the selected landscapes as well as questionnaires in Volos. The research is funded by an IKY scholarship through the program ‘RESEARCH PROJECTS FOR EXCELLENCE IKY/SIEMENS’.
Οι ‘έξυπνες’ πόλεις, οι ‘δικτυωμένες’ πόλεις, οι ‘πράσινες’ πόλεις είναι ορισμένες από τις ‘ετικέτες’ που είναι περιζήτητες από τις αναπτυξιακές ατζέντες, προκειμένου να αποκτήσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αναμφισβήτητα, από τις πιο δελεαστικές ετικέτες είναι αυτή της ‘δημιουργικής πόλης’, η οποία βρίσκεται στο προσκήνιο περισσότερο από 15 χρόνια έχοντας προκαλέσει πολυάριθμες κριτικές και αντιπαραθέσεις. Η ιδέα της δημιουργικής πόλης αμφιταλαντεύτηκε ανάμεσα στην ανάπτυξη των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, τη συγκέντρωση της δημιουργικής τάξης και την εφαρμογή δημιουργικών και ευφάνταστων πολιτικών. Διακρίνονται δύο κυρίως τάσεις, η πρώτη αφορά την ‘πολιτιστικό-κεντρική’ προσέγγιση και βασίζεται σε δημιουργικές ενέργειες με σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και η δεύτερη την ‘οικονομικό-κεντρική’ προσέγγιση που έχει ως πρωτεύοντα στόχο την τοπική οικονομική ανάπτυξη και δευτερεύοντα τη δημιουργική αξία.
Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι συντονισμένες πρακτικές μάρκετινγκ και branding που κέρδισαν έδαφος στις αστικές πολιτικές. Η αναζήτηση και η ανάδειξη της φυσιογνωμίας της πόλης που θα την οδηγήσει στην ανάπτυξη είναι το ζητούμενο στις πολιτικές αυτές. Ωστόσο το μάρκετινγκ και το branding των πόλεων έχουν στοχοποιηθεί αρκετά για πρακτικές με κοινωνικά αρνητικές εκφάνσεις, όπως ο κοινωνικός εκτοπισμός (gentrification), το ‘σκληρό branding΄ των πόλεων, η απώλεια της αυθεντικότητας και της τοπικής ταυτότητας, με μοναδικό σκοπό το οικονομικό όφελος. Γι’ αυτό και πρόσφατα παρατηρείται στροφή περισσότερο προς το κοινωνικό branding των πόλεων, εστιάζοντας στο ανθρώπινο δυναμικό και την ευημερία τους.
Στην παρούσα εργασία αναλύονται αστικές πολιτικές προσανατολισμένες στην καθιέρωση της εικόνας της δημιουργικής πόλης σε ένα γενικότερο πλαίσιο branding της πόλης. Επιλέγονται πολιτικές σε πόλεις που έχουν πλέον καθιερώσει τη δημιουργική τους ταυτότητα, όπως το Άμστερνταμ, το Βερολίνο, η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι. Οι πολιτικές αφορούν στη δημιουργία πρωτοποριακών συνεργατικών χώρων, τη δημιουργική εκμετάλλευση εγκαταλειμμένων χώρων, τις παροχές χώρων και κινήτρων σε δημιουργικές ομάδες με σκοπό την ανάδειξη της δημιουργικής εστίας και την ανάπτυξη δημιουργικών περιβαλλόντων ‘από κάτω προς τα πάνω’. Σημαντικός παράγοντας κρίνεται η κοινωνική συμμετοχή στις διεργασίες αυτές ενώ το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι αν η καθιέρωση της δημιουργικής ταυτότητας – εκτός της τοπικής ανάπτυξης – συμβάλλει στην ευημερία των τοπικών ομάδων και κατοίκων.
Στην προσπάθεια των πόλεων να προσελκύσουν δημιουργικά ταλέντα και να αποκτήσουν δημιουργική ταυτότητα, αναγνωρίζονται πρακτικές που αναφέρονται σε διάφορα επίπεδα οργάνωσης: από την παροχή κινήτρων για την υποστήριξη και την ανάπτυξη δημιουργικών γραφείων, θερμοκοιτίδων και συσπειρώσεων έως την εφαρμογή στρατηγικών αστικής πολιτικής για την επίτευξη ενός επιθυμητού δημιουργικού περιβάλλοντος. Στη βιβλιογραφία εντοπίζεται πλήθος καλών πρακτικών σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία, όπου κύρια χαρακτηριστικά αποτελούν η συνεργασία διάφορων φορέων/οργανισμών/συλλόγων, οι οργανωμένες στρατηγικές, το ήδη υπάρχον δημιουργικό απόθεμα και η κοινωνική συμμετοχή/εμπλοκή της τοπικής κοινότητας. Δύο καλές πρακτικές που αφορούν σε διαφορετικά χωρικά επίπεδα με διαφορετική σφαίρα επιρροής είναι η περίπτωση του Westergasfabriek στην Ολλανδία και η στρατηγική για τη δημιουργικότητα της πόλης Óbidos στην Πορτογαλία.