Vassiliki Pappa

Τα παιδιά εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με τις ζωγραφιές τους. Το ιχνογράφημα αποτελεί απεικόνιση του εσωτερικού κόσμου των παιδιών, καθώς και του τρόπου με τον οποίον αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα. Στην παρούσα εργασία αφού γίνει αναφορά στα εξελικτικά στάδια του παιδικού ιχνογραφήματος και επιχειρείται μία παρουσίαση του ιχνογραφήματος ως ψυχοδιαγνωστικού και θεραπευτικού μέσου. Τέλος, παρουσιάζονται τα είδη των παιδικών ιχνογραφημάτων, σύμφωνα με την ταξινόμηση που έχει προταθεί από διάφορους μελετητές και τονίζεται η σημασία του παιδικού ιχνογραφήματος, τόσο ως διαγνωστικού και θεραπευτικού εργαλείου, όσο και ως μέσου επικοινωνίας μεταξύ παιδιών και εκπαιδευτικών.

Ένας ρινόκερος ταξιδεύει στην Πορτογαλία με προορισμό τη Ρώμη.Ένας ελέφαντας βρίσκει τον τελικό προορισμό του στη Ρώμη, ύστερα από μεγάλη περιπέτεια. Γίνεται το αγαπημένο κατοικίδιο του πάπα, ο έμπιστος φίλος του, ο θεραπευτής του.Όμως ο ίδιος δεν γιατρεύεται. Παραμένει αλυσοδεμένος, ακινητοποιημένος και μόνος.Ένας ρινόκερος και ένας ελέφαντας γίνονται πρόσωπα με συναισθήματα.Επικοινωνούν μεταξύ τους και εκφράζονται, καθένας με τον δικό του τρόπο.Την ιστορία τους θα την αφηγηθεί εκείνος σ’ Εκείνη, δείχνοντας πώς οι συμπτώσεις ενός ταξιδιού μπορούν να δώσουν καινούργιο νόημα στη ζωή. Ή να επιβεβαιώσουν το παλιό.

Ένα ταξίδι στη Λισαβόνα ως ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης του μ' Εκείνη. Ο ήρωας ανακαλύπτει στον πύργο του Μπελέμ το κεφάλι ενός ρινόκερου ν' ατενίζει τα νερά του Τάγου. Γυρνώντας στην Αθήνα αφηγείται την ιστορία του. Ο ρινόκερος έφτασε στη Λισαβόνα πριν από πεντακόσια χρόνια, όταν ο Ινδός βασιλιάς τον χαρίζει στους Πορτογάλους, περιλαμβάνοντάς τον στα δώρα που ανταλλάχτηκαν ως επισφράγισμα της μεταξύ τους φιλίας. Ο ρινόκερος αποστέλλεται στον βασιλιά Μανουήλ της Πορτογαλίας, ο οποίος τον υποδέχεται με δόξα και τιμές. Ωστόσο αργότερα αποφασίζει ότι δεν του είναι τελικά χρήσιμος και τον στέλνει ως δώρο με τη σειρά του στον πάπα Λέοντα Ι΄. Δυστυχώς το πλοίο που μεταφέρει το ρινόκερο ναυαγεί. Ο πάπας απογοητεύεται πολύ καθώς προσδοκούσε ότι ο ρινόκερος αφενός θα εμπλούτιζε την ξακουστή συλλογή του από εξωτικά ζώα, αφετέρου θα χρησίμευε για παρέα στον ελέφαντα που ήδη διατηρούσε στην αυλή του. Ο ελέφαντας του πάπα, ο Χάνο, ήταν διάσημος για τις κινησιολογικές του επιδόσεις αλλά και για τις επικοινωνιακές του δεξιότητες. Δεν ήταν μόνο το αγαπημένο κατοικίδιο του πάπα, μα και ο καλύτερός του φίλος. Η μοναδική τους σχέση ξεπερνούσε τα συνήθη δεδομένα της σχέσης ανθρώπου και ζώου. Ο Χάνο του ήταν απαραίτητος. Ώσπου ο Χάνο αρρώστησε βαριά. Και κανείς γιατρός δεν μπόρεσε να τον γιατρέψει, όσο κι αν προσπάθησε. Ο θάνατος του Χάνο βύθισε σε βαρύ πένθος τον πάπα. Ήταν ένα γεγονός αξιομνημόνευτο για τη Ρώμη και το λαό της. Και μετά από σύντομο χρονικό διάστημα ο πάπας αρρώστησε θανάσιμα κι εκείνος. Η ιστορία του ρινόκερου και του ελέφαντα θύμισε στον ήρωα τη δική του ιστορία, όπου πρωταγωνίστρια ήταν Εκείνη. Εκείνη, για την οποία έγραψε την ιστορία και στην οποία την αφιέρωσε. Η αγάπη που έρχεται ξαφνικά, τα συναισθήματα που ξυπνούν έναν παιδικό εαυτό, η προσμονή και η ματαίωση, το ανεκπλήρωτο, η περιπλάνηση στον χώρο και τον χρόνο και η αναζήτηση του Εαυτού μέσα από τον Άλλον με καμβά την Πορτογαλία της εποχής των Ανακαλύψεων.

Τι είναι τα συναισθήματα; Πώς αναδύονται και πώς εκφράζονται; Σε τι συνίσταται η συναισθηματική νοημοσύνη και σε τι μας χρησιμεύει; Πώς αποκτάται και ποιος είναι ο ρόλος των γονέων στην απόκτησή της; Αυτά είναι μερικά θεμελιώδη ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να απαντήσει η παρούσα μελέτη, το περιεχόμενο της οποίας διαρθρώνεται σε δύο μέρη.

Το πρώτο μέρος αφιερώνεται στην ανάπτυξη των συναισθημάτων των παιδιών, σε εννοιολογικά ζητήματα σχετικά με τη μελέτη του συναισθήματος, την οργάνωση και την ανάδυση των συναισθημάτων από τη βρεφική ηλικία, ενώ εξετάζονται και τα βασικά/πρωτογενή συναισθήματα. Επίσης, επιχειρείται σχολιασμός της συμβολής της γνωστικής, αλλά και της κοινωνικής διάστασης της συναισθηματικής ανάπτυξης, με κύρια εστίαση στη σχέση γονιού-παιδιού και τη δυαδική ρύθμιση του συναισθήματος, τους τύπους δεσμού και τις συνέπειες του αποχωρισμού. Τέλος, αναλύεται ο ρόλος των συναισθημάτων στην αυτονόμηση του εαυτού και την έκφραση των δευτερογενών συναισθημάτων.

Το δεύτερο μέρος αφιερώνεται στη συναισθηματική νοημοσύνη. Γίνεται αναφορά στην έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης και τα θεωρητικά μοντέλα που έχουν διαμορφωθεί, στην έννοια της ενσυναίσθησης και της συσχέτισής της με τη συναισθηματική νοημοσύνη, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο των γονέων και συγκεκριμένα στους τύπους γονέων και τα αποτελέσματά τους στη συμπεριφορά των παιδιών, καθώς και στο προφίλ των γονιών-συναισθηματικών μεντόρων, που αναμφίβολα αποτελούν το ενδεικνυόμενο συναισθηματικό πρότυπο για τα παιδιά τους.

Πώς μπορούν οι γονείς σήμερα να θέσουν υπό έλεγχο τη σχέση των παιδιών τους με τα ΜΜΕ; Πώς μπορούν να τα προφυλάξουν από την ασύδοτη λειτουργία τους; Οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί συνήθως φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Το βιβλίο ασχολείται με τα κρίσιμα αυτά ερωτήματα προτείνοντας πρακτικές που αποδεικνύονται πολύ πιο αποτελεσματικές από κάθε απαγόρευση. Παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα ΜΜΕ σήμερα, αλλά και τις επιπτώσεις τους στην παιδική συμπεριφορά και στη διάπλαση του χαρακτήρα των παιδιών. Yποδεικνύει τρόπους με τους οποίους οι γονείς μπορούν να εφαρμόσουν μια «εκπαίδευση των Μέσων», έτσι ώστε να αμβλύνουν τις αρνητικές τους συνέπειες στα παιδιά. Τέλος, συνδυάζοντας αυτή την εκπαίδευση με τη διαμόρφωση γονικής ταυτότητας, βοηθά και τους ίδιους τους γονείς να συνειδητοποιήσουν το ρόλο τους και την αποστολή τους.

«Eίναι επάγγελμα το να είναι κάποιος γονιός;» Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Aν προσδιορίσουμε με αυτό τον τρόπο τη γονική ιδιότητα και την άσκηση του γονικού ρόλου, θα συμφωνήσουμε ότι πρόκειται για το πιο σημαντικό και συναρπαστικό αλλά συνάμα και το πιο δύσκολο και απαιτητικό «επάγγελμα».
Tο βιβλίο αυτό ασχολείται με την παρουσίαση των ψυχολογικών τύπων γονέων και τις συμπεριφορές των παιδιών που σχετίζονται με αυτούς. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στα χαρακτηριστικά των γονέων σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών. Στο δεύτερο μέρος γίνεται η παρουσίαση των ψυχολογικών τύπων γονέων και των αντίστοιχων συμπεριφορών των παιδιών και, τέλος, στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται ο ρόλος της Συμβουλευτικής των γονέων και των Σχολών Γονέων και η σημαντική συνεισφορά τους στην ενδυνάμωση του γονικού ρόλου.

Η μετάβαση στο γονεϊκό ρόλο αποτελεί σημαντική εξελικτική φάση, που χαρακτηρίζεται από προσωπικές, οικογενειακές και κοινωνικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου. Αν και αυτή συνδέεται με θετικά συναισθήματα, συχνά αποτελεί αγχογόνο διαδικασία, η οποία θέτει συγκεκριμένες απαιτήσεις και προκλήσεις. Οι σύγχρονες έρευνες ασχολούνται με τη διερεύνηση των παραγόντων που βοηθούν ή αναστέλλουν τη διαδικασία μετάβασης στη γονεϊκότητα και των δύο συζύγων.
Η παρούσα μελέτη επιχειρεί μία σύντομη ανασκόπηση της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας και ακολούθως προβαίνει στη σκιαγράφηση των προγραμμάτων εκπαίδευσης και συμβουλευτικής που απευθύνονται σε γονείς που περιμένουν παιδί, όπως αυτά οργανώνονται στα πλαίσια των Σχολών Γονέων.

Λέξεις-κλειδιά: γονεϊκός ρόλος, υποψήφιοι γονείς, εκπαίδευση γονέων, συμβουλευτική γονέων, σχολές γονέων

The transition to parenthood is an important developmental phase, which is characterized by personal, familial and social changes in a person’s life. Even if it is related with positive feelings, it is often a stressful procedure, which sets specific demands and challenges. The current research deals with the studying of factors that either help or inhibit the procedure of the transition to parenthood for both parents.
The present study attempts a short review of the subject-related literature and subsequently proceeds to the outline of the programmes of education and counselling that refer to expectant parents, as these programmes are organized by the Parents’ Schools.

Key-words: parental role, future parents, parent education, parent counselling, parent schools

The concept of the “emotional intelligence” goes through a special flourishing the recent years. The relevant studies have dealt with its ways of development in adults, as well as in children. The educators, as “important others”, can play a definitive role in the development of emotional skills in children. Through teaching, but even through the development of suitable programs of intervention, the conditions of education can be substantially improved as well as the relationships between teachers and students.

Η επίδραση των ΜΜΕ στη ζωή των εφήβων έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών ερευνών διεθνώς. Το διαδίκτυο – ως το πιο διαδεδομένο πλέον από τα σύγχρονα ΜΜΕ – έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές ως προς την επίδρασή του στη ζωή παιδιών και εφήβων. Στην παρούσα εισήγηση αναπτύσσονται οι χρήσεις του διαδικτύου από τους εφήβους και κυρίως ο ρόλος που αυτό διαδραματίζει στην κοινωνική τους δικτύωση. Τέλος, παρουσιάζεται ο σημαντικός ρόλος των γονέων στην οριοθέτηση της χρήσης του διαδικτύου και στη συμβολή τους για νουνεχή χρήση του Μέσου.

It is a fact that parents constitute the basic factor concerning their children's education. Parents' education and Parent Schools (as its most well-known version) consider parents to be the basic educators, since, especially during the first years of their children's lives, they are the main factor that form their children's mental health. In Greece, Parent Schools have been running since 1962 having as their objective: a) the defense of the family as an  institution and b) the protection of the mental health of all the family members. The groupwork system that is applied in Parent Schools may work in collaboration with the local government, with Parents' Associations etc. Parent Schools which run within the school setting, are coordinated by a school psychologist. The school psychologist informs the parents about the principles of the developmental and family psychology and promotes the formation and differentiation of parental attitude, so that the parents will be able to respond to their children's positive development.

Η εκπαίδευση των γονέων και συγκεκριμένα οι Σχολές Γονέων, ως το γνωστότερο σχήμα της, λειτουργούν στη χώρα μας από το 1962. Οι Σχολές Γονέων, στα πλαίσια της πρωτογενούς πρόληψης, απευθύνονται σε όλους τους γονείς και σκοπό τους έχουν: α) τη στήριξη της οικογένειας και β) την προστασία της ψυχικής υγείας όλων των μελών της οικογένειας. Στα πλαίσια της ειδικής πρωτογενούς πρόληψης, μπορούν να λειτουργήσουν Σχολές Γονέων που συγκροτούνται από γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες, οι οποίες παρέχουν εκπαίδευση, συμβουλευτική και υποστήριξη στους γονείς, αλλά και σε όλο το σύστημα της οικογένειας.

The present study investigates the relationship between the parental participation in Parent Education Groups and the quality of relationship between partners. For the above rationale, the Dyadic Adjustment Scale (DAS) was administered to 119 parents and their partners, some of whom had participated in a Parent Education Group . The results have not shown any statistically significant differences in none of the four factors of the DAS between the married parents who had participated in a Parent Education Group and those who had not had the experience of such a participation. On the other hand, some statistically significant differences were found between some of the factors of the Dyadic Adjustment Scale and the time of the parental participation in a Parent Education Group.

Το παρόν άρθρο περιλαμβάνει μια σύντομη ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας αναφορικά με την «Αναθεωρημένη Κλίμακα Δυαδικής Προσαρμογής» (Revised Dyadic Adjustment Scale). Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα κυριότερα ευρήματα που προέρχονται από την ανάλυση των απαντήσεων σε ερωτηματολόγια, τα οποία χορηγήθηκαν σε 106 έγγαμα ζευγάρια σε δύο ελληνικά αστικά κέντρα, την Αθήνα και την Λαμία. Σε γενικές γραμμές επιβεβαιώθηκε η ιεραρχική φύση της «Αναθεωρημένης Κλίμακας Δυαδικής Προσαρμογής» (RDAS) στο ελληνικό δείγμα. Η συγκεκριμένη κλίμακα αποτελείται από επτά υποκλίμακες πρώτης σειράς (first-order concepts) και από τρεις υποκλίμακες δεύτερης σειράς (3 second-order concepts). Τα ευρήματα έδειξαν ότι η «Αναθεωρημένη Κλίμακα Δυαδικής Προσαρμογής» (RDAS) βρέθηκε να έχει συνολικά χαμηλή αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας (Cronbach alpha) στο ελληνικό δείγμα. Ωστόσο, βρέθηκαν κάποιες στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα σε ορισμένες από τις υποκλίμακες της «Αναθεωρημένης Κλίμακας Δυαδικής Προσαρμογής» και στο φύλο, καθώς και στην ηλικία των δύο συντρόφων. Τέλος, δεν φαίνεται να υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση τόσο με το μορφωτικό επίπεδο, όσο και με την επαγγελματική ιδιότητα των ζευγαριών και τις επιμέρους υποκλίμακες της «Αναθεωρημένης Κλίμακας Δυαδικής Προσαρμογής».

Σε κάθε της μορφή η βία αποτελεί φαινόμενο κατακριτέο, για την εξάλειψη του οποίου έχουν ήδη αρχίσει πια να μεριμνούν σχετικές νομοθετικές διατάξεις. Αναφορικά με το παιδί τα πράγματα γίνονται περισσότερο περίπλοκα καθώς το ευάλωτο της ηλικίας του και η υπό διαμόρφωση προσωπικότητά του καθιστούν τις εγχαράξεις της επαφής του με τη βία βαθύτερες και δραστικότερες σε κάθε επίπεδο λειτουργίας και ανάπτυξής του. Ανάμεσα σε μια πληθώρα ειδών βίας και πηγών μέσω των οποίων το παιδί «γνωρίζει» τη βία κυρίαρχη θέση κατέχουν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στο σύνολό τους και το ιδιαίτερα συχνά σκληρό περιεχόμενό τους. Η συχνότητα επαφής με τα Μ.Μ.Ε., η αναγωγή τους σε έναν από τους πρώτιστους φορείς κοινωνικοποίησης και η βιαιότητα που παρελαύνει στο πλαίσιο των προγραμμάτων τους έχουν δώσει ώθηση στη διεξαγωγή πειραμάτων και ερευνών με σκοπό τη διερεύνηση των αποτελεσμάτων του δίπολου τηλεοπτική βία και παιδί. Παρά το μεγάλο εύρος των παραμέτρων που διαμεσολαβούν στην επίδραση της παραπάνω σχέσης, μελετητές και έρευνες συγκλίνουν στο ότι εκτεταμένη έκθεση του παιδιού στη μιντιακή βία ενεργοποιεί μαθησιακές διαδικασίες επιθετικής συμπεριφοράς, εκλύει έναν διάχυτο φόβο για τον περιβάλλοντα κόσμο, εξοικειώνει και απευαισθητοποιεί. Αντιρροπιστική δράση καλούνται να αναλάβουν οι γονείς αποτελώντας υγιή πρότυπα για τα παιδιά τους, οριοθετώντας τα και βοηθώντας τα να επεξεργαστούν κατάλληλα τα μηνύματα που λαμβάνουν.

One of the most important and essential responsibilities assumed by a person during their lifetimeis the upbringing and education of their child or children. In other words,the responsibility for fulfilling a proper parental role. This obviously precedes other kinds of duty taken over -especially of professional nature- because parental responsibility is a unique commitment to other people’s lives, and an unspoken commitment to the community,
which considers it to be unnegotiable. The aim of the presentation is to examine an important aspect of parenting that needs redefining and clarifying, namely the parental
identity. A description of the basicconcept of parental identity, and thefactors that facilitate its clarification and shape its contour is made. Finally, attempts are made to highlight the
importance of educating and counseling programs targeted to parents as regards the configuration
of parental identity, which is extremely important as it leads parents to increased awareness and strengthens both the children and the their relationship with their parents
whereas special emphasis is put on the programs that are organized within the framework of the Parent Education Groups in Greece.

The role of the family in preventing substance abuse seems to be huge, as it relates to multiple protective factors (stable family relationships/ bonds, care and support, sense of security, limits/ boundaries), as well as to risk factors (chaotic family environment, family conflict, inadequate parental role, indifferent upbringing, lack of communication in the family), associated with substance use, thus strongly argues the need to establish prevention programs in substance abuse. The current presentation aims at examining: a) the role of family in the prevention and promotion of the mental health of children and (b) the role of education and counseling parents in the prevention of drug use. Refer to the basic concepts of prevention (primary, secondary, tertiary), and more specifically, in primary prevention in which parent schools aims and the role of family in shaping the personality of the child. Finally, attempts to highlight the importance of parents counseling, in the context of Parent Education and Counseling Groups, in prevention of substance use, as well as to support parents in their challenging role. In Greece, parent education and counseling groups, Parent Schools, operate as an institution of primary prevention since 1962 and are designed to offer parents: a) information on major development issues of children and b) the setting-differentiation (formation) of their attitudes and behavior towards their children and, therefore, all family members. Encephalos 2011, 48(4):159-169.