Мари дине

Мари дине
Моңа өлешчә туры килә	мари мифологиясе[d]
Мари дине Викиҗыентыкта

Мари дине (чир. Чимарий йӱла, Марий (марла) вера, Марий йӱла, Марий кумалтыш, Ошмарий-Чимарий) — марилар мифологиясенә нигезләнгән, монотеистик диннәр йогынтысын кичергән күп аллалы (политеистик) дин.

Тарих

Мари дине кеше хөрмәт итәргә һәм ихтирам итәргә тиеш булган табигать кочагына иманына нигезләнә. бертәңрелек өйрәтүләр таралганчы, марилар Юмо исеме астындагы күп кенә аллаларны хөрмәтләп, шул ук вакытта Зур Ак Тәңре (муш-Юмо) башлыкларын таныган. XIX гасырда күршеләренең монотеистик карашлары йогынтысында ышанулары бөтенләй формалашкан һәм Бердәм Тәңре - Тӱҥ Ош поро Кугу Юмо Бердәм Тәңре(Бердәм Якты Бөек Тәңре) үрнәк расланган.

Үзенчәлекләре

Баш ходай — Кугу-Юмо (Бөек Тәңре) күк йөзеда яшәгән. Риваятьләр буенча җил - аның сулышы, Салават күпере — җәя. Шулай ук Кугурак — «ыру башлыгы» да кайвакыт югары тәңре кебек искә алына.

Башка тәңреләр:

• Түня юмо (Тӱня юмо) - дөнья ходае
• Азырен - үлем ходае
• Пүрышө (Пӱрышӧ) - язмыш ходае
• Кава юмо
• Шүдыр юмо (Шӱдыр юмо) - йолдызлар ходае

Таралыш

2004 елда Мари Ил халкы арасында үткәрелгән сораштыру республика халкының 15% ы үзен үз дине тарафдарлары дип саный. Мариларның республика халкының 45% ын тәшкил итүен исәпкә алсак, мариларның 1/3 өлеше үзен бу дин тарафдарлары дип санаганнар булып чыга. Көнчыгыш марилары арасында (Башкортстан һәм Татарстанның көнчыгыш өлеше) мәҗүсиларның проценты тагын да югарырак (хатын-кызлар арасында 69 процентка кадәр). Марилар бирегә XVII-XIX гасырларда көчләп христианлыштырудан качкан. Шул ук вакытта мари дине тарафдарларының күбесе чиркәүләргә дә йөри.