uçmak

Türkçe

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [utʃmak]
• Heceleme: uç‧mak

Köken 1

Bu sözcük Osmanlı Türkçesi اوچمق‎(uçmak) sözcüğünden devralınmıştır, bu sözcük Ana Türkçe *uč- sözcüğünden evrilmiştir.

Eylem

uçmak (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi uçar)

1. (akışkanlar mekaniği) kuş, kanatlı böcek vb. hareketli kanatları yardımıyla havada düşmeden durmak, havada yol almak

   Biraz havalanıp bir başka kayaya kadar uçtu. - S. F. Abasıyanık

2. (havacılık) uçak vb. araçlar özel mekanizma ile yerden yükselmek, havada yol almak
3. sıvı, gaz veya buhar durumuna geçmek
4. rengi solmak

   Rengi birdenbire uçtu. - P. Safa

5. rüzgâr veya başka bir itici güçle yerinden ayrılıp uzağa gitmek

   Bu gece tahta perde uçmuş.

6. yüksek yerden düşmek veya yuvarlanmak
7. belirmek

   Sakalı yeni çıkmış, yüzünde çocukça ifadeler uçuyordu. - S. F. Abasıyanık

8. patlayıcı madde ile parçalanmak
9. uçar gibi dalgalanmak

   Elleri trençkotunun cebinde, gözlerini karşı kıyıya dikmiş, saçları savrulurcasına geriye uçuyor. - A. İlhan

10. çok hızlı gitmek

    Hele bir asfalta çıkalım görürsünüz bey, derdi. Uçar bu bizim külüstür. - R. N. Güntekin

11. hava yolu ile gitmek

    Yarın İstanbul'a uçuyorum.

12. yok olmak, ortadan kaybolmak

    Bütün kararları uçmuştu. Yüzünde iradesiz hatlar belirdi. - S. F. Abasıyanık

13. çok sevinmek
14. gerçek hayattan uzaklaşıp düşlere dalmak
15. keyif verici veya uyuşturucu madde aldıktan sonra kendinden geçmek
16. aşırılmak

    Bizim kitaplar uçmuş.

17. (din) dinî inanışa göre ruh ölümden sonra göğe yükselmek

Çekimleme

uçmak eyleminin çekimi

olumlu çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	uçtum	uçtun	uçtu	uçtuk	uçtunuz	uçtular
		hikaye	uçtuydum	uçtuydun	uçtuydu	uçtuyduk	uçtuydunuz	uçtuydular
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	uçtuysam	uçtuysan	uçtuysa	uçtuysak	uçtuysanız	uçtuysalar uçtularsa
	belirsiz geçmiş	basit	uçmuşum	uçmuşsun	uçmuş	uçmuşuz	uçmuşsunuz	uçmuşlar
		hikaye	uçmuştum	uçmuştun	uçmuştu	uçmuştuk	uçmuştunuz	uçmuştular
		rivayet	uçmuşmuşum	uçmuşmuşsun	uçmuşmuş	uçmuşmuşuz	uçmuşmuşsunuz	uçmuşmuşlar
		şart	uçmuşsam	uçmuşsan	uçmuşsa	uçmuşsak	uçmuşsanız	uçmuşsalar uçmuşlarsa
	geniş	basit	uçarım	uçarsın	uçar	uçarız	uçarsınız	uçarlar
		hikaye	uçardım	uçardın	uçardı	uçardık	uçardınız	uçardılar
		rivayet	uçarmışım	uçarmışsın	uçarmış	uçarmışız	uçarmışsınız	uçarmışlar
		şart	uçarsam	uçarsan	uçarsa	uçarsak	uçarsanız	uçarsalar uçarlarsa
	şimdiki	basit	uçuyorum	uçuyorsun	uçuyor	uçuyoruz	uçuyorsunuz	uçuyorlar
		hikaye	uçuyordum	uçuyordun	uçuyordu	uçuyorduk	uçuyordunuz	uçuyordular
		rivayet	uçuyormuşum	uçuyormuşsun	uçuyormuş	uçuyormuşuz	uçuyormuşsunuz	uçuyormuşlar
		şart	uçuyorsam	uçuyorsan	uçuyorsa	uçuyorsak	uçuyorsanız	uçuyorsalar uçuyorlarsa
	gelecek	basit	uçacağım	uçacaksın	uçacak	uçacağız	uçacaksınız	uçacaklar
		hikaye	uçacaktım	uçacaktın	uçacaktı	uçacaktık	uçacaktınız	uçacaktılar
		rivayet	uçacakmışım	uçacakmışsın	uçacakmış	uçacakmışız	uçacakmışsınız	uçacakmışlar
		şart	uçacaksam	uçacaksan	uçacaksa	uçacaksak	uçacaksanız	uçacaksalar uçacaklarsa
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	uçayım	uçasın	uça	uçalım	uçasınız	uçalar
		hikaye	uçaydım	uçaydın	uçaydı	uçaydık	uçaydınız	uçaydılar
		rivayet	uçaymışım	uçaymışsın	uçaymış	uçaymışız	uçaymışsınız	uçaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	uçsam	uçsan	uçsa	uçsak	uçsanız	uçsalar
		hikaye	uçsaydım	uçsaydın	uçsaydı	uçsaydık	uçsaydınız	uçsaydılar
		rivayet	uçsaymışım	uçsaymışsın	uçsaymış	uçsaymışız	uçsaymışsınız	uçsaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	uçmalıyım	uçmalısın	uçmalı	uçmalıyız	uçmalısınız	uçmalılar
		hikaye	uçmalıydım	uçmalıydın	uçmalıydı	uçmalıydık	uçmalıydınız	uçmalıydılar
		rivayet	uçmalıymışım	uçmalıymışsın	uçmalıymış	uçmalıymışız	uçmalıymışsınız	uçmalıymışlar
		şart	uçmalıysam	uçmalıysan	uçmalıysa	uçmalıysak	uçmalıysanız	uçmalıysalar uçmalılarsa
	emir	basit	—	uç	uçsun	—	uçun uçunuz	uçsunlar
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—
olumsuz çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	uçmadım	uçmadın	uçmadı	uçmadık	uçmadınız	uçmadılar
		hikaye	uçmadıydım	uçmadıydın	uçmadıydı	uçmadıydık	uçmadıydınız	uçmadıydılar
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	uçmadıysam	uçmadıysan	uçmadıysa	uçmadıysak	uçmadıysanız	uçmadıysalar uçmadılarsa
	belirsiz geçmiş	basit	uçmamışım	uçmamışsın	uçmamış	uçmamışız	uçmamışsınız	uçmamışlar
		hikaye	uçmamıştım	uçmamıştın	uçmamıştı	uçmamıştık	uçmamıştınız	uçmamıştılar
		rivayet	uçmamışmışım	uçmamışmışsın	uçmamışmış	uçmamışmışız	uçmamışmışsınız	uçmamışmışlar
		şart	uçmamışsam	uçmamışsan	uçmamışsa	uçmamışsak	uçmamışsanız	uçmamışsalar uçmamışlarsa
	geniş	basit	uçmam	uçmazsın	uçmaz	uçmayız	uçmazsınız	uçmazlar
		hikaye	uçmazdım	uçmazdın	uçmazdı	uçmazdık	uçmazdınız	uçmazdılar
		rivayet	uçmazmışım	uçmazmışsın	uçmazmış	uçmazmışız	uçmazmışsınız	uçmazmışlar
		şart	uçmazsam	uçmazsan	uçmazsa	uçmazsak	uçmazsanız	uçmazsalar uçmazlarsa
	şimdiki	basit	uçmuyorum	uçmuyorsun	uçmuyor	uçmuyoruz	uçmuyorsunuz	uçmuyorlar
		hikaye	uçmuyordum	uçmuyordun	uçmuyordu	uçmuyorduk	uçmuyordunuz	uçmuyordular
		rivayet	uçmuyormuşum	uçmuyormuşsun	uçmuyormuş	uçmuyormuşuz	uçmuyormuşsunuz	uçmuyormuşlar
		şart	uçmuyorsam	uçmuyorsan	uçmuyorsa	uçmuyorsak	uçmuyorsanız	uçmuyorsalar uçmuyorlarsa
	gelecek	basit	uçmayacağım	uçmayacaksın	uçmayacak	uçmayacağız	uçmayacaksınız	uçmayacaklar
		hikaye	uçmayacaktım	uçmayacaktın	uçmayacaktı	uçmayacaktık	uçmayacaktınız	uçmayacaktılar
		rivayet	uçmayacakmışım	uçmayacakmışsın	uçmayacakmış	uçmayacakmışız	uçmayacakmışsınız	uçmayacakmışlar
		şart	uçmayacaksam	uçmayacaksan	uçmayacaksa	uçmayacaksak	uçmayacaksanız	uçmayacaksalar uçmayacaklarsa
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	uçmayayım	uçmayasın	uçmaya	uçmayalım	uçmayasınız	uçmayalar
		hikaye	uçmayaydım	uçmayaydın	uçmayaydı	uçmayaydık	uçmayaydınız	uçmayaydılar
		rivayet	uçmayaymışım	uçmayaymışsın	uçmayaymış	uçmayaymışız	uçmayaymışsınız	uçmayaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	uçmasam	uçmasan	uçmasa	uçmasak	uçmasanız	uçmasalar
		hikaye	uçmasaydım	uçmasaydın	uçmasaydı	uçmasaydık	uçmasaydınız	uçmasaydılar
		rivayet	uçmasaymışım	uçmasaymışsın	uçmasaymış	uçmasaymışız	uçmasaymışsınız	uçmasaymışlar
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	uçmamalıyım	uçmamalısın	uçmamalı	uçmamalıyız	uçmamalısınız	uçmamalılar
		hikaye	uçmamalıydım	uçmamalıydın	uçmamalıydı	uçmamalıydık	uçmamalıydınız	uçmamalıydılar
		rivayet	uçmamalıymışım	uçmamalıymışsın	uçmamalıymış	uçmamalıymışız	uçmamalıymışsınız	uçmamalıymışlar
		şart	uçmamalıysam	uçmamalıysan	uçmamalıysa	uçmamalıysak	uçmamalıysanız	uçmamalıysalar uçmamalılarsa
	emir	basit	—	uçma	uçmasın	—	uçmayın uçmayınız	uçmasınlar
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—

Deyimler

deyimler

• sevinçten uçmak,
• yükseklerde uçmak

Çeviriler

çeviriler

• Arnavutça: fluturoj (sq)
• Fince: lentää (fi)
• İngilizce: fly (en)
• Kırım Tatarca: uşmak (crh)
• Kürtçe: firrîn (ku)
• Özbekçe: uchmoq (uz)
• Şorca: учуғарға (uçuğarğa)
• Tatarca: oçu (tt)
• Türkmence: uçmak (tk)

Köken 2

Bu sözcük Eski Türkçe *uçmak sözcüğünden evrilmiştir, bu sözcük Soğdça ʼwštmʼχ("cennet") sözcüğünden alınmıştır.

Uçmak eylemi ile ilgisi yoktur.

Ad

uçmak (belirtme hâli uçmağı, çoğulu uçmaklar)

1. (din, eskimiş) cennet

Çekimleme

uçmak adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		uçmak	uçmaklar
belirtme		uçmağı	uçmakları
yönelme		uçmağa	uçmaklara
bulunma		uçmakta	uçmaklarda
ayrılma		uçmaktan	uçmaklardan
tamlayan		uçmağın	uçmakların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	uçmağım	uçmaklarım
	belirtme	uçmağımı	uçmaklarımı
	yönelme	uçmağıma	uçmaklarıma
	bulunma	uçmağımda	uçmaklarımda
	ayrılma	uçmağımdan	uçmaklarımdan
	tamlayan	uçmağımın	uçmaklarımın
2. tekil	yalın	uçmağın	uçmakların
	belirtme	uçmağını	uçmaklarını
	yönelme	uçmağına	uçmaklarına
	bulunma	uçmağında	uçmaklarında
	ayrılma	uçmağından	uçmaklarından
	tamlayan	uçmağının	uçmaklarının
3. tekil	yalın	uçmağı	uçmakları
	belirtme	uçmağını	uçmaklarını
	yönelme	uçmağına	uçmaklarına
	bulunma	uçmağında	uçmaklarında
	ayrılma	uçmağından	uçmaklarından
	tamlayan	uçmağının	uçmaklarının
1. çoğul	yalın	uçmağımız	uçmaklarımız
	belirtme	uçmağımızı	uçmaklarımızı
	yönelme	uçmağımıza	uçmaklarımıza
	bulunma	uçmağımızda	uçmaklarımızda
	ayrılma	uçmağımızdan	uçmaklarımızdan
	tamlayan	uçmağımızın	uçmaklarımızın
2. çoğul	yalın	uçmağınız	uçmaklarınız
	belirtme	uçmağınızı	uçmaklarınızı
	yönelme	uçmağınıza	uçmaklarınıza
	bulunma	uçmağınızda	uçmaklarınızda
	ayrılma	uçmağınızdan	uçmaklarınızdan
	tamlayan	uçmağınızın	uçmaklarınızın
3. çoğul	yalın	uçmağı	uçmakları
	belirtme	uçmağını	uçmaklarını
	yönelme	uçmağına	uçmaklarına
	bulunma	uçmağında	uçmaklarında
	ayrılma	uçmağından	uçmaklarından
	tamlayan	uçmağının	uçmaklarının

Eş Anlamlılar

• cennet

Zıt Anlamlılar

• cehennem
• tamu

Çeviriler

çeviriler

• İngilizce: heaven (en), paradise (en)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "uçmak" maddesi

Çağatayca

Eylem

1. cennet

Türkmence

Eylem

uçmak

1. uçmak

Kaynakça

• Atacanov, Ata (1922). Türkmendolu Yir Sözlüğü.