[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Transdinyester

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Transnistria sayfasından yönlendirildi)
Transdinyester
Приднестро́вская Молда́вская Респу́блика
Transdinyester Moldova Cumhuriyeti
Millî marş
"Biz seni şanlandırırız, Transdinyester"
Слэвитэ сэ фий, Нистрене (Rumence)
Мы славим тебя, Приднестровье (Rusça)[1]
Ми славимо тебе, Придністров’я (Ukraynaca)
Transdinyester haritadaki konumu
Transdinyester konumu
Başkent
ve
Tiraspol
Resmî dil(ler)Rusça, Rumence, Ukraynaca
Etnik gruplar
%29,1 Ruslar

%28,6 Rumenler
%22,9 Ukraynalılar
%2,4 Bulgarlar
%1,1 Gagauz
%0,5 Belaruslular
%0,2 Transdinyesterliler
%1,4 diğerleri

%14 belirtmedi
HükûmetÜniter Başkanlık Cumhuriyet
• Devlet Başkanı
Vadim Krasnoselski
• Başbakan
Aleksandr Rozenberg
Yasama organıYüksek Konsey
Tarihçe 
• Bağımsızlık ilanı
2 Eylül 1990
2 Mart-21 Temmuz 1992
• Tanınma
Sınırlı tanınmış Abhazya ve Güney Osetya tarafından tanınmıştır.
Yüzölçümü
• Toplam
4163 km2 (172.)
• Su (%)
2.35
Nüfus
• 2014 tahminî
505.153[2] (153.)
• 2004 sayımı
555.347
GSYİH (SAGP)2021 tahmini tahminî
• Kişi başına
2.584$
Para birimiTransdinyester rublesi3 (PRB)
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Telefon kodu373
İnternet alan adıyok4
  1. Ana resmî dildir ve ülkede “lingua franca”dır.
  2. Moldovcanın Kiril formu kullanılır. Rumenceyle aynı dil yapısındadır.
  3. Moldova kontrolü altındaki yerlerde ve güvenlik bölgelerinde Moldova Leyi de kullanılır.
  4. .ru ve .md de bazen kullanılır.

Transdinyester Moldova Cumhuriyeti (Rumence: Република Молдовеняскэ Нистрянэ / Republica Moldovenească Nistreană, Rusça: Приднестро́вская Молда́вская Респу́блика {Pridnestrovskaya Moldavskaya Respublika}, Ukraynaca: Придністровська Молдавська Республіка {Prıdnistrovs'ka Moldavs'ka Respublika}), Moldova içinde tek taraflı bağımsızlığını ilan eden De facto bir cumhuriyettir. Ülkenin ismi Rumencede “Dinyester Nehrinin Ötesi” anlamına gelir.[3] Kendi siyasi yapısı, meclisi, ordusu, polisi ve posta sistemi olan bölge, Birleşmiş Milletler üyesi hiçbir devlet tarafından tanınmamaktadır. Avrupa'daki son sosyalist cumhuriyettir.[4] Güney Osetya ve Abhazya tarafından tanınmaktadır.

Transdinyester halkı bu ülkeyi "Prinistrovya Cumhuriyeti" olarak adlandırmaktadır. Halk pasaport istediği zaman ülkedeki Rusya makamlarına başvurmak durumundadır ve yerleşik halkın neredeyse tamamında Rusya Pasaportu vardır. Moldova Cumhuriyeti'nden Transdinyester'e giriş yaparken ya da Transdinyester'den Moldova'ya giriş yaparken; Moldova Cumhuriyeti herhangi bir vize kontrolü yapmaz. Zira Moldova'ya göre Transdinyester, Moldova'nın toprağıdır. Ancak Transdinyester sınır görevlileri giriş ve çıkışlarda vize kontrolü yapar. Vize ise kapıda verilir. Turistik amaçlı alınabilecek en uzun süreli vize 15 günlüktür.

Moldova'ya resmî olarak girmek istemeyen ya da Moldova'dan resmî olarak çıkmak istemeyen kişiler genelde Transdinyester üzerinden Moldova'ya giriş ve çıkış yapar. Zira Transdinyester Cumhuriyeti de facto bir cumhuriyettir ve resmî giriş çıkış kayıtlarını Rusya hariç herhangi bir ülkeye bildirmez.

Bölgenin yöneticileri Transdinyester’in kendi anayasasını, bayrağını ve ulusal marşını kabul etmişlerdir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Transdinyester Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Transdinyester Savaşı, Transdinyester ayrılıkçıları ile Moldova arasında Kasım 1990'da Dubăsari'de patlak veren sınırlı ölçekte silahlı çatışmaları takip etti. Kazaklar da dahil olmak üzere gönüllüler ayrılıkçı tarafa yardım etmek için Rusya'dan geldi.[5] 1992 Nisan ayının ortalarında, önceki aylarda eski 15 cumhuriyet arasında müzakere edilen eski Sovyetler Birliği'nin askeri teçhizatının bölünmesine ilişkin anlaşmalar uyarınca, Moldova kendi Savunma Bakanlığı'nı kurdu. Kuruluş kararnamesine göre, 14. Muhafız Ordusu'nun askeri teçhizatının çoğu Moldova'da tutulacaktı. 2 Mart 1992'den itibaren Moldova ile Transdinyester arasında karşılıklı bir askerî harekât başladı. Çatışmalar 1992'nin başlarında yoğunlaştı. Eski Sovyet 14. Muhafız Ordusu, çatışmaya son aşamasında girerek Moldova kuvvetlerine ateş açtı; yaklaşık 700 kişi öldürüldü. Moldova o zamandan beri Transdinyester makamları üzerinde etkili bir kontrol veya etki uygulamadı. 21 Temmuz 1992'de imzalanan ateşkes anlaşması günümüze kadar gelmiştir.[6]

Müzakereler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT), müzakere edilmiş bir çözümü kolaylaştırmaya çalışıyor. AGİT himayesinde, 8 Mayıs 1997 tarihinde, Moldova Devlet Başkanı Petru Lucinschi ve Transdinyester Devlet Başkanı İgor Smirnov, "Moldova Cumhuriyeti ile Transdinyester arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi ilkelerine ilişkin Mutabakat Muhtırası"nı imzalayarak, "Primakov Muhtırası" olarak da bilinirler. Memorandumun hükümleri Moldova ve Transdinyester hükûmetleri tarafından farklı yorumlanmasına rağmen, yasal ve devlet ilişkilerinin kurulması.

Kasım 2003'te, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in danışmanı Dmitry Kozak, Moldova'nın çoğunluğu ve Transdinyester'in federasyonun azınlık bir parçası olduğu asimetrik bir federal Moldova devletinin oluşturulmasına ilişkin bir mutabakat anlaşması önerdi.[7] '' Kozak muhtırası " olarak bilinen anlaşma, Transdinyester ve Moldova arasında eşit statü arayan Transdinyester'in pozisyonuyla örtüşmüyordu, ancak Transdinyester'e gelecekteki anayasa değişiklikleri üzerinde veto yetkisi verdi; bu, Transdinyester'i imzalamaya teşvik etti. Moldova Devlet Başkanı Vladimir Voronin başlangıçta planı destekledi, ancak AGİT ve ABD'nin iç muhalefeti ve uluslararası baskısı üzerine ve Rusya'nın, planlanan federasyon için bir garanti olarak önümüzdeki 20 yıl boyunca Rus askeri varlığını sürdürme yönündeki Transdinyester talebini onayladıktan sonra planı imzalamayı reddetti.[8]

Müzakere için 5+2 formatı (veya 5+2 görüşmeleri; Transdinyester, Moldova, Ukrayna, Rusya ve AGİT ile dış gözlemci olarak ABD ve AB'den oluşan) sorunlarla başa çıkmak için 2005 yılında başlatıldı, ancak askıya alındığı için uzun yıllar sonuç verdi. Şubat 2011'de Viyana'da yeniden başlatıldı.[9][10]

Mart 2014'te Rusya'nın Kırım'ı ilhakı edilmesinden sonra, Transdinyester parlamentosunun başkanı Rusya'ya katılmak istedi.[11]

Silahlı kuvvetler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski Cumhurbaşkanı İgor Smirnov

2007 itibarıyla, Transdinyester'in silahlı kuvvetleri ve paramiliter gücü, Tiraspol, Bender, Rîbnița ve Dubăsari'de dört motorlu piyade tugayına bölünmüş yaklaşık 4.500-7.500 askerden oluşuyordu.[12] 18 tankı, 107 zırhlı personel taşıyıcısı, 73 sahra topu, 46 uçaksavar tesisi ve 173 tank avcısı birimi vardır. Hava kuvvetleri, 9 Mi-8T helikopteri, 6 Mi-24 helikopteri, 2 Mi-2 helikopteri ve An-2, An-26 ve Yak-18 dahil olmak üzere birkaç sabit kanatlı uçaktan oluşmaktadır.[13][14]

Toplumsal yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

2 Mayıs 2009'da yapılan referandumda %99,6 Sosyalist yönetime güvenoyu vermiş, %0,4 ise yönetimin değiştirilmesini istemiştir.[kaynak belirtilmeli]

Cumhurbaşkanı başkomutanlık görevini de yürütür. 2004 sayımına göre ülkede 4.096 Gagavuz ve 168.678 Rus vardır.[15] Bu insanların çoğu Genç Gerilla ve İşçi Kuvvetlerinde asker olarak görev yaparlar.[kaynak belirtilmeli] Bu ülkede her üç kişiden biri askerdir.

Siyasi simgeleri Lenin ve Karl Marx'tır. Ülkenin hemen sınırında bulunan Amerikan karargâhına daha önce askerî harekât düzenlemişlerdir; ancak bu harekât hüsranla sonuçlanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Ülkede 3 memur maaşı sistemi vardır; yüksek kademeli devlet memurları, orta dereceli devlet memurları, düşük dereceli devlet memurları. Halk askerleri düşük dereceli devlet memurudur. Yönetimlerde çalışan ve kuvvetlerde çalışan asker orta dereceli devlet memurudur. Devlet yönetimi ise yüksek dereceli devlet memurudur. Bu 3 maaş sistemi arasında ise çok az maaş farkı vardır; yani hemen hemen herkes aynı ücret için çalışır.[kaynak belirtilmeli]

Tüm araziler devlete aittir. Tüm binaları devlet yaptırır, devlet dışında kimse bina yaptıramaz. 17 ila 35 yaşındaki tüm insanlar Genç Gerilla Kuvvetlerinin askeri sayılır. Sendikalara bağlı herkes ise İşçi Kuvvetleri askeri sayılır. Ülkede sadece bir tane üniversite bulunur ve bu üniversitede askerler ve yüksek dereceli memurlar yetiştirilir. Belediye başkanlarını cumhurbaşkanı atar. Sosyalizm aleyhinde eylemde bulunanlar sınır dışı edilir ve vatandaşlıktan çıkarılır.

Her ne kadar sosyalizm ile yönetiliyor olsa bile başkent Tiraspol'de iki lokasyonda casino işletilmektedir. Yine başkentte bulunan beş yıldızlı otelin en alt katında Moldova'da bile olmayan büyüklükte bir gece kulübü vardır.

Sanılanın aksine halk kendine ait işletmelere sahip olabilir. Devletin bu işletmelerden aldığı vergiler oldukça ağırdır. Ancak yine de ticari işletme sahibi olmanın önünde yasal bir engel yoktur.

Ülkede 1 Mayıs'ta resmi tatil vardır.

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

PMR resmi istatistikleri, Transdinyester nüfusunun %91'inin Doğu Ortodoksluk Hristiyanlığına bağlı olduğunu ve %4'ünün Katolik Kilisesi'ne bağlı olduğunu gösteriyor.[16] Roma Katolikleri esas olarak kayda değer bir Polonyalı azınlığın yaşadığı kuzey Transdinyester'de yaşıyor.[17]

Transdinyester hükûmeti yeni Ortodoks kiliselerinin restorasyonunu ve inşasını destekledi. Cumhuriyetin din özgürlüğüne sahip olduğunu teyit eder ve 114 dini inancın ve cemaatin resmi olarak kayıtlı olduğunu belirtir. Ancak 2005 gibi yakın bir tarihte, başta Yehova'nın Şahitleri olmak üzere bazı dini gruplar tarafından kayıt engelleriyle karşılaşıldı.[18] 2007'de ABD merkezli Christian Broadcasting Network, Transdinyester'deki Protestanlara yönelik zulmü kınadı.[19]

Siyasi durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm BM üye ülkeleri, Transdinyester'i Moldova Cumhuriyeti'nin yasal bir parçası olarak kabul etmektedir. Yalnızca kısmen tanınan veya tanınmayan Güney Osetya, Dağlık Karabağ ve Abhazya devletleri, Transdinyester'i 1990'da Moldova'dan bağımsızlığını ilan ettikten ve başkenti Tiraspol olarak ilan ettikten sonra egemen bir varlık olarak tanıdı.

1929 ile 1940 arasında Tiraspol, 1924'ten 1940'a kadar Ukrayna SSR'sinde var olan özerk bir cumhuriyet olan Moldova ÖSSC'nin başkenti olarak işlev gördü.

Transdinyester toprakları üzerinde doğrudan bir kontrol uygulamamasına rağmen, Moldova hükûmeti 22 Temmuz 2005'te Transdinyester'i Moldova Cumhuriyeti içinde özerk bir bölgesel birim olarak kabul etti.

2009 itibarıyla Transdinyester nüfusu yaklaşık 555.000 kişiden oluşuyordu. Transdinyester nüfusunun yüzde doksanı Transdinyester vatandaşıdır.[20] Transdinyesterler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere uluslararası kabul görmüş ülkelerde ikili, üçlü ve hatta dörtlü vatandaşlığa sahip olabilir:

  • Moldova vatandaşları:[21] yaklaşık 300.000 kişi (Moldova ve Rusya'nın çifte vatandaşları dahil, yaklaşık 20.000 [22]) veya Moldova ve AB ülkelerinden (yaklaşık %80) Romanya,[23][24] Bulgaristan veya Çekya
  • Romanya vatandaşları: bilinmeyen sayı [25]
  • Rusya vatandaşları: yaklaşık 150.000 kişi (Belarus, İsrail ve Türkiye'nin yaklaşık 15.000 çifte vatandaşı dahil); Rusya ve Moldova çifte vatandaşlığına sahip olanlar hariç (yaklaşık 20.000)
  • Ukrayna vatandaşları: yaklaşık 100.000 kişi [23] Çifte vatandaşlığa (Moldova ve Ukrayna veya Rusya ve Ukrayna) veya üç vatandaşlığa (Moldova, Rusya ve Ukrayna) sahip yaklaşık 20.000-30.000 kişi vardır. Ukrayna vatandaşlarının sayısına dahil edilirler.[26]

Transdinyester ve Moldova arasında çözülmemiş sınır sorunları var. Coğrafi olarak Transdinyester'e ait olan Cocieri ve Doroțcaia da dahil olmak üzere Dubăsari Bölgesi'nin 11 komününden on beş köy, Transdinyester Savaşı sırasında yerel halkın Moldova güçlerinin yanında yer almasının ardından Moldova merkezi hükûmetinin kontrolü altına girdi. Bender ve Tiraspol yakınlarındaki Varnița ve Copanca ile birlikte bu köyler PMR tarafından talep ediliyor. Batı yakasındaki bir şehir (Bender) ve altı köy PMR tarafından kontrol ediliyor, ancak Moldova tarafından ayrı bir belediye (Bender ve Proteagailovca köyü) veya PMR'nin bir parçası olarak kabul ediliyor.

2005'te Transdinyester güçlerinin Vasilievca'ya girmesi, 2006'da Varnița civarında ve 2007'de Dubăsari-Cocieri bölgesinde Moldova ve Transdinyester güçleri arasında bir çatışma meydana geldiğinde olduğu gibi, bu bölgesel anlaşmazlıklar nedeniyle periyodik olarak gergin durumlar ortaya çıktı.

Haziran 2010 anketleri, Transdinyester nüfusunun %13'ünün bölgenin bölgesel özerklik koşuluyla Moldova ile yeniden bütünleşmesini istediğini,% 46'sının ise Transdinyester'in Rusya Federasyonu'nun bir parçası olmasını istediğini gösterdi.[27]

Hükümet ve siyaset

[değiştir | kaynağı değiştir]
Transdinyester ve Moldova sınırı, Dubăsari, Transdinyester.

Transdinyester bir başkanlık cumhuriyetidir. Başkan, en fazla iki ardışık beş yıllık dönem için doğrudan seçilir. Mevcut Başkan Vadim Krasnoselski'dir.

Yüksek Konsey, tek meclisli bir yasama organıdır. 5 yıllığına seçilen 43 üyesi vardır. Seçimler çok partili sistemde yapılır.[28] Transdinyester Parlamentosu'ndaki çoğunluk, 2005'te Igor Smirnov'a bağlı Cumhuriyet partisini mağlup eden ve 2010 ve 2015 seçimlerinde daha da iyi performans gösteren yenileme hareketine ait. Transdinyester'deki seçimler, Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlar ve onları artan gerilim kaynağı olarak nitelendiren çok sayıda ülke tarafından tanınmıyor.

Transdinyester'deki seçimlerin özgür ve adil olup olmadığı konusunda anlaşmazlık var. Siyasi rejim, "süper- başkanlık " rejimi olarak tanımlandı.[29] 2006 cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında, muhalefet adayı Andrey Safonov'un kaydı oylamadan birkaç gün öncesine ertelendi, bu nedenle seçim kampanyasını yürütmek için çok az zamanı kaldı.[30][31] Bazı kaynaklar seçim sonuçlarını şüpheli buluyor. 2001'de bir bölgede İgor Smirnov'un oyların %103,6'sını aldığı bildirildi.[32] PMR hükûmeti, "Moldova hükümetinin uluslararası gözlemcileri 11 Aralık 2005'te yapılan bir seçime katılmamaya ikna etmeyi amaçlayan bir kampanya başlattığını" söyledi - ancak Rusya liderliğindeki Bağımsız Devletler Topluluğu seçim gözlemcilerinden gözlemciler bunu görmezden geldi ve oy pusulasını demokratik ilan etti.

Muhalefetteki Narodovlastie partisi ve Halkın İktidarı hareketi 2000 yılının başında [33] yasaklandı ve sonunda feshedildi.[34][35]

Avrupa Birliği tarafından yayınlanan bir liste, Transdinyester liderliğinin bazı üyelerinin AB'ye seyahatini yasaklıyor.[36]

2007'de Sosyal Demokrat Parti'nin tesciline izin verildi. Eski bir ayrılıkçı lider ve PMR hükûmeti üyesi Andrey Safonov liderliğindeki bu partinin, iddiaya göre Moldova ile bir birlikten yana olduğu belirtiliyor.

Eylül 2007'de, Pridnestrovie Komünist Partisi lideri Oleg Khorzhan, onaylanmamış protesto eylemleri düzenlemekten ertelenmiş 1½ yıl hapis cezasına çarptırıldı.[37]

PMR hükûmeti tarafından gerçekleştirilen 2006 referandumuna göre, nüfusun %97,2'si "Moldova'dan bağımsızlık ve Rusya ile serbest ortaklık" lehinde oy kullandı.[38] AB ve diğer birkaç ülke referandum sonuçlarını tanımayı reddetti.

Transdinyester sınır gümrük anlaşmazlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Mart 2006'da Ukrayna, Transdinyester sınırında yeni gümrük düzenlemeleri getirdi. Ukrayna, 30 Aralık 2005 tarihinde Ukrayna ile Moldova arasında imzalanan ortak gümrük protokolünün uygulanmasının bir parçası olarak, Transdinyester'den yalnızca Moldova gümrük idareleri tarafından işlenen belgelerle mal ithal edeceğini açıkladı. Transdinyester ve Rusya, eylemi "ekonomik abluka" olarak nitelendirdi.

ABD, Avrupa Birliği ve AGİT Ukrayna'nın hamlesini onaylarken, Rusya bunu bir siyasi baskı aracı olarak gördü. 4 Mart'ta Transdinyester, Transdinyester sınırlarında Moldova ve Ukrayna ulaşımını engelleyerek yanıt verdi. Transdinyester bloğu iki hafta sonra kaldırıldı. Ancak, Moldova/Ukrayna bloğu yürürlükte kalmaya devam ediyor ve taraflar arasındaki statü belirleme müzakerelerinde ilerlemeyi engelliyor.[39] Düzenlemelerden sonraki aylarda, Transdinyester'den yapılan ihracat büyük ölçüde azaldı. Transdinyester bölgede bir "insani felaket" ilan ederken, Moldova bildiriyi "kasıtlı yanlış bilgilendirme" olarak nitelendirdi.[40] Yanıt olarak Rusya'dan insani yardım kargoları gönderildi.

Transdinyester'deki Rus askeri varlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Moldova ve Transdinyester arasındaki 1992 ateşkes anlaşması, Transdinyester'de bir Rus barış gücü varlığını tesis etti ve Transdinyester'de 1.200 kişilik bir Rus askerî birliği bulunuyor. SSCB döneminden bu yana Moldova'nın Transdinyester hariç bazı bölgelerinde konuşlanmış Rus birlikleri, Ocak 1993'e kadar tamamen Rusya'ya çekildi.

Nisan 1995'te, Sovyet 14. Muhafız Ordusu, 2010'larda iki tabura ve 1.500'den fazla askere inmeyen Rus Kuvvetlerinin Operasyonel Grubu oldu.

21 Ekim 1994'te Rusya ve Moldova, Rusya'nın anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl içinde birliklerini geri çekmesini taahhüt eden bir anlaşma imzaladılar;[41] Ancak bu, Rusya Duması tarafından onaylanmadığı için yürürlüğe girmedi.[42] Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması (AKKA), Rus birliklerinin Moldova topraklarından çıkarılmasıyla ilgili bir paragraf içeriyordu ve Rusya'nın kendisini çekmeyi taahhüt ettiği İstanbul AGİT Zirve Bildirgesi'nin (1999) metnine dahil edildi. 2002 yılı sonuna kadar birliklerini Transdinyester'den çıkardı.[43] Ancak 2002'den sonra bile Rus parlamentosu İstanbul anlaşmalarını onaylamadı. 19 Temmuz 2004'te nihayet parlamentodan geçtikten sonra başkan Vladimir Putin, Rusya'nın bu Antlaşma ile sınırlandırılan ağır silahları kaldırmasını taahhüt eden AKKA Antlaşması'nın Avrupa'da onaylanmasına ilişkin yasayı imzaladı.[44] 2000-2001 yılları arasında, AKKA Antlaşması tam olarak onaylanmamış olsa da, buna uymak için Moskova, Moldova'nın Transdinyester bölgesinden 125 adet Antlaşma Sınırlı Ekipmanı (TLE) ve cephane içeren 60 demiryolu vagonunu geri çekti. 2002'de Rusya, Moldova'nın Transdinyester bölgesinden üç tren dolusu (118 demiryolu vagonu) askeri teçhizat ve iki (43 vagon) cephaneyi geri çekti ve 2003'te askeri teçhizat taşıyan 11 demiryolu konvoyu ve mühimmat taşıyan 31 konvoy. AGİT'in Moldova Misyonuna göre, Transdinyester'de depolanan toplam 42.000 ton mühimmatın 1.153 tonu (%3) 2001'de, 2.405 tonu (%6) 2002'de ve 16.573 tonu (%39) Rusya'ya geri nakledildi.

Moldova Dışişleri Bakanı Andrei Stratan, 6-7 Aralık 2004 tarihlerinde Sofya'da düzenlenen 12. AGİT Bakanlar Konseyi Toplantısında yaptığı konuşmada "Moldova Cumhuriyeti topraklarında Rus birliklerinin bulunması siyasi iradeye aykırıdır. Moldovalı yetkililer tarafından devlet topraklarında yasadışı olarak konuşlandırılmış yabancı bir askeri işgal olarak nitelendirilerek, oybirliğiyle tanınan uluslararası norm ve ilkelere meydan okuyor." [45][46] 2007 itibarıyla ancak Rusya, bu yükümlülükleri zaten yerine getirdiği konusunda ısrar ediyor. Geri kalan birliklerin 1992 ateşkesi uyarınca yetkilendirilmiş barış gücü olarak görev yaptığını, İstanbul anlaşmalarını ihlal etmediğini ve ihtilaf tamamen çözülene kadar görevde kalacağını belirtiyor.[kaynak belirtilmeli] Öte yandan, ateşkes uyarınca 500'den az askere izin verildiğine inanan Moldova, 2015 yılında aşırı güçlerin bir parçası olan ve Moldova havaalanlarını kullanmaya çalışan Rus askerlerini tutuklayıp sınır dışı etmeye başladı.[47]

18 Kasım 2008 tarihli bir NATO kararında, Rusya'ya askeri varlığını "Moldova'nın Transdinyester bölgesi"nden çekmesi istendi.[48] 2011'de ABD Senatörü John McCain, Moldova'ya yaptığı bir ziyarette Moskova'nın Moldova ve Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü ve "uluslararası davranış"ın "temel normlarından" birini ihlal ettiğini iddia etti. 21 Mayıs 2015'te Ukrayna parlamentosu,[49] Rusya ile beş işbirliği anlaşmasını fesheden bir yasa çıkardı. Bu yasa, 4 Aralık 1998 tarihli "Moldova Cumhuriyeti topraklarında geçici olarak bulunan Rus askeri birliklerinin Ukrayna topraklarından geçişine ilişkin Anlaşmayı" fiilen feshediyor.[47][50]

Transdinyester'e seyahat eden Rus askerleri için bir erişim noktası, Kişinev Uluslararası Havalimanı ve oradan Tiraspol'a kısa kara yolculuğudur. Yıllar geçtikçe Moldova, Rus subaylarının ve askerlerinin Transdinyester'e giderken havaalanından geçmesine büyük ölçüde izin verdi, ancak uluslararası barış gücü olarak açıkça tanımlanmayan veya önceden yeterli bildirimde bulunmayanları ara sıra engelledi. Kişinev Havaalanı, barışı koruma güçlerinin çalışanlarını, memurlarını ve askerlerini taşıma olasılığını muhtemelen yalnızca kabul edecektir. 14. Muhafız Ordusu askerlerinin geçişi yasa dışı olacaktır.[51]

27 Haziran 2016'da, Transdinyester'de Rus Ordusunun Transdinyester'deki barışı koruma misyonunu eleştiren kitle iletişim araçlarının, bilgi ve telekomünikasyon ağlarının veya internetin kullanımı dahil olmak üzere eylemleri veya kamu açıklamalarını cezalandıran yeni bir yasa Transdinyester'de yürürlüğe girdi. Ceza, sıradan insanlar için üç yıla kadar hapis veya suçun bir sorumlu kişi veya bir grup kişi tarafından önceden anlaşma ile işlenmesi durumunda yedi yıla kadar hapis cezasıdır.[52]

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden sonra Transdinyester, durumdaki tarafsızlığını koruyacağını açıkladı ve Ukrayna'ya yönelik saldırıya yardım edeceği iddialarını yalanladı.[53]

2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin başlangıcı sırasında, Ukrayna askeri istihbaratı 14 Ocak 2022'de Rus hükûmetinin Transdinyester'de konuşlanmış Rus askerlerine karşı bir Rus saldırısını haklı çıkarmak için kullanılmak üzere gizlice sahte bayrak "provokasyonları" planladığına dair kanıtları olduğunu bildirdi. Rus hükûmeti iddiaları yalanladı.[54] Bu başlangıçta, Şubat 2022'de Donbas'ta benzer nitelikte olmayan çatışmalar meydana geldi : Ukrayna bu olaylara karıştığını reddetti ve bunları sahte bayrak operasyonu olarak da nitelendirdi.[55]

15 Mart 2022'de Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Transdinyester'i Rusya tarafından işgal edilen bir Moldova bölgesi olarak tanıdı.[56] 14 Nisan 2022'de Ukrayna'nın savunma bakan yardımcılarından biri olan Hanna Maliar, Rusya'nın Transdinyester sınırlarına asker yığdığını ancak Transdinyester yetkilileri bunu yalanladı.[57] Transdinyester makamlarına göre, 25 Nisan'da Devlet Güvenlik Bakanlığı binasına bir saldırı oldu ve ertesi gün Ukrayna sınırına yakın Grigoriopol vericisinde Rus radyo programları yayınlayan iki verici anten havaya uçuruldu.[58] Moldova makamları bu olayları bölgedeki durumu istikrarsızlaştırmayı amaçlayan bir provokasyon olarak nitelendirdi. Rus ordusunun bir askeri üssü, büyük bir mühimmat deposu ve ayrılıkçı Transdinyester'de "barış gücü" olarak orada olduklarını belirten yaklaşık 1.500 askeri bulunuyor.[58]

Siyasi yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tiraspol'dan bir görünüm

Ülkede iki partili sistem vardır; ancak seçimsiz bir şekilde parlamentoda partilerin sayısı bellidir.[kaynak belirtilmeli] Sosyalist Parti'nin sandalye sayısı 40 iken, Sosyal Demokrat Parti'nin sandalye sayısı 5'tir. Ayrıca 1 kişi sendika temsilcisi, 2 kişi askeri temsilci ve 3 kişi de kamu şirketleri yöneticisidir.[kaynak belirtilmeli] Ancak temsilciler oy kullanamaz. Ülke kendisini özerk devlet olarak tanımlamamaktadır. Bu yüzden dış işlerinde de bağımsız hareket ederler.

Yönetim birimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dinyester Nehri.

Rayonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Rusça". 23 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  2. ^ Novıy Region 2: Население Приднестровья за полгода сократилось на 3,5 тыс. человек 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
  3. ^ Erdoğan, Onur (27 Mart 2020). "Transdinyester". UZAKLARDA BİR YER. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  4. ^ "Varolmayan ülke Transnistria ve Zafer Günü kutlamaları için Moldova'ya yolculuğa çıkıyoruz. Avrupa'nın sosyalist sistemle yönetilen son bölgesi Transnistria ve resmi dili Türkçe olan otonom bölge Gagavuzya turu sizi bekliyor!". dunyadegismeden.comdunyadegismeden.com. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ "(in Russian) Несколько хронологических данных о начале и эволюции войны". 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  6. ^ "Бергман Вождь в чужой стае". femida-pmr.narod.ru. 22 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  7. ^ "Moldova Matters: Why Progress is Still Possible on Ukraine's Southwestern Flank | Atlantic Council". web.archive.org. 20 Haziran 2010. 20 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  8. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 11 Ekim 2006. 11 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  9. ^ "Transnistria presents conditions for renewing negotiations with Chisinau | Centre for Eastern Studies". web.archive.org. 24 Haziran 2012. 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  10. ^ ""The futiliy of the negotiations on Transnistria"". 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  11. ^ "Moldova's Trans-Dniester region pleads to join Russia". BBC News (İngilizce). 18 Mart 2014. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  12. ^ "archive.md". archive.md. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  13. ^ "Новости KM.RU. Приднестровье показало мускулы". web.archive.org. 15 Mart 2008. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  14. ^ "Law enforcement and armed forces of Pridnestrovie | Pridnestrovie.net - Tiraspol, PMR: Pridnestrovskaia Moldavskaia Respublica (Transnistria)". web.archive.org. 4 Kasım 2009. 4 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  16. ^ "UNHCR | Refworld | World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Transnistria (unrecognised state) : Overview". web.archive.org. 16 Ekim 2012. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  17. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 26 Şubat 2010. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  18. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "Moldova". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  19. ^ "Christians Face Abuse from Corrupt Regime". web.archive.org. 18 Nisan 2009. 18 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  20. ^ "Республика Приднестровье". web.archive.org. 27 Mayıs 2013. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  21. ^ "Коммерсант PLUS, Kommersant PLUS (Moldova) - Свежий номер". web.archive.org. 23 Mayıs 2013. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  22. ^ "Весеннее обострение « Профсоюзные Вести". web.archive.org. 18 Ekim 2015. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  23. ^ a b "Все молдаване в этом году могут стать гражданами Румынии". Росбалт (Rusça). 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  24. ^ "Romanya pasaportu Moldovalıların yüzde 80'ini aldı". 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  25. ^ Centre, Foreign Policy (26 Eylül 2019). "Education and Information - the golden passport for young Transnistrians". The Foreign Policy Centre (İngilizce). 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  26. ^ "NR2.RU::: Приднестровские украинцы по-прежнему будут голосовать на территории Республики Молдова / 18.07.12 / Приднестровье". web.archive.org. 16 Mayıs 2013. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  27. ^ Sovyet sonrası fiili devletlerin içinde: Abhazya, Dağlık Karabağ, Güney Osetya ve Transdinyester'deki tutumların karşılaştırması, Eurasian Coğrafya ve Ekonomi. John O'Loughlin, Vladimir Kolossov & Gerald Toal. s. 451. 
  28. ^ "Официальный сайт Верховного Совета Приднестровской Молдавской Республики". www.vspmr.org. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  29. ^ "Central and East European Series Publications — Defence Academy". web.archive.org. 9 Haziran 2008. 9 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  30. ^ "Tiraspol not willing to register opposition representative in electoral race". web.archive.org. 12 Mart 2012. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  31. ^ "Conflict.md - CANDIDATE TO OFFICE OF TRANSNISTRIAN VICE-PRESIDENT COMMENTS ON OPPOSITION'S CHANCES". web.archive.org. 27 Eylül 2007. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  32. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "Moldova". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  33. ^ "crji.org :: Original Communism". web.archive.org. 27 Eylül 2007. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  34. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 29 Mayıs 2006. 29 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". web.archive.org. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  36. ^ "EUR-Lex - - EN". web.archive.org. 11 Mayıs 2013. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  37. ^ "transnistria.md". web.archive.org. 15 Ekim 2007. 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  38. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 25 Ekim 2007. 25 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  39. ^ "ВАЛЕРИЙ ЛИЦКАЙ: СИТУАЦИЯ, ВОЗНИКШАЯ В РЕЗУЛЬТАТЕ ПОЛИТИКИ ДАВЛЕНИЯ И УГРОЗ, НЕ МОЖЕТ СЧИТАТЬСЯ БЛАГОПРИЯТНОЙ ДЛЯ ВОЗОБНОВЛЕНИЯ КОНТАКТОВ". web.archive.org. 5 Şubat 2012. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  40. ^ "Russia's humanitarian assistance is a planned propagandist action, Chisinau claims". web.archive.org. 6 Ekim 2011. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  41. ^ Nezavisimaya Moldova. 1994. s. 5-6. 
  42. ^ Fiili Devletler: Egemenlik Arayışı. Bartmann, Barry; Tozun, Bahçeli. Routledge. 2004. ISBN 0-7146-5476-0. 
  43. ^ Trupele Ruse în Republica Moldova (Belgeler ve Malzemeler). Kişinev,. Mihai Grecu, Anatol Țăranu,. 2004. s. 600. 
  44. ^ Interfax (Rusça). 0850 gmt,. 
  45. ^ "Russian troops in Transnistria – a threat to the security of the Republic of Moldova". web.archive.org. 12 Mayıs 2013. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  46. ^ MC.DEL/21/04,. 2004. 
  47. ^ a b "Russian Troops In Transnistria Squeezed By Ukraine And Moldova | Eurasianet". eurasianet.org (İngilizce). 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  48. ^ "NATO PA - RESOLUTION371 on THE FUTURE OF NATO-RUSSIA RELATIONS". web.archive.org. 20 Mart 2012. 20 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  49. ^ "McCain Backs Russian Moldova Pullout". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  50. ^ UaPositon (22 Mayıs 2015). "Ukraine blocked Russian contingent to Transnistria (Moldova)". Uaposition (İngilizce). 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  51. ^ "With Russia Boxed In, Frozen Transdniester Conflict Could Heat Up". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  52. ^ "La Tiraspol, faci pușcărie, dacă negi „rolul pozitiv" al armatei ruse | Deschide.md". web.archive.org. 2 Ocak 2018. 2 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  53. ^ "Transnistria denies preparing to join Russia's war with Ukraine". The Jerusalem Post | JPost.com (İngilizce). 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  54. ^ "Russia is preparing a 'false flag' event to invade Ukraine: US". www.aljazeera.com (İngilizce). 14 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  55. ^ Reuters (21 Şubat 2022). "Russia claims border breach from Ukraine, Kyiv calls it fake news". Reuters (İngilizce). 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  56. ^ Necsutu, Madalin (16 Mart 2022). "Council of Europe Designates Transnistria 'Russian Occupied Territory'". Balkan Insight (İngilizce). 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  57. ^ Polityuk, Pavel; Kozhukhar, Oleksandr (15 Nisan 2022). "Russian warship sinks; Ukraine says its missile is responsible". Reuters (İngilizce). 14 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
  58. ^ a b tagesschau.de. "Moldauische Konfliktregion Transnistrien meldet Explosionen". tagesschau.de (Almanca). 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Transdinyester&oldid=33542955" sayfasından alınmıştır