Refah Partisi
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Nisan 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Refah Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | RP |
| Genel başkan | Necmettin Erbakan |
| Kurucu | Ahmet Tekdal |
| Kuruluş tarihi | 19 Temmuz 1983 |
| Kapanış tarihi | 16 Ocak 1998 |
| Önceli | Millî Selamet Partisi |
| Ardılı | Fazilet Partisi |
| İdeoloji | Millî Görüş Sosyal muhafazakârlık İslamcılık Ümmetçilik |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sağ |
| Resmî renkler | Kırmızı |
 Türkiye | |
Refah Partisi (kısaca RP), Millî Görüş hareketinin 12 Eylül Darbesi'nden sonra kurulan siyasi partisi. 1987'de genel başkanlığa Necmettin Erbakan getirildi. 1991 seçimlerinde meclise girdi. 1995 seçimlerinden birinci parti olarak çıktı. 1997'de Refahyol Hükûmetini kurdu. "Lâik Cumhuriyet ilkesine aykırı eylemleri" gerekçesiyle, 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşu ve 1980'ler
[değiştir | kaynağı değiştir]Millî Selamet Partisi, 12 Eylül 1980 askeri harekatından sonra kapatılmıştı. Millî Güvenlik Konseyince (MGK) siyasi partilerin yeniden kurulup faaliyet göstermesine izin verilmesi üzerine 19 Temmuz 1983'te avukat Ali Türkmen başkanlığında Millî Selamet Partisi'nin görüşlerini benimseyen Refah Partisi (RP) kuruldu. Kurucularının Millî Güvenlik Konseyi tarafından birkaç defa veto edilmesi sebebiyle, kadrosu kanunların öngördüğü zamanda tamamlanamadığından 1983 seçimlerine katılamadı. Daha sonra kurucu üyeler arasından veto edilmeyen Ahmet Tekdal parti başkanlığına getirildi.
Refah Partisi ülke çapında çok kısa zamanda bütün teşkilatını kurdu. Programında manevi kalkınmaya ve sanayileşmeye ağırlık vereceğini belirterek, Millî Selamet Partisi'nin muhafazakâr-dini oy tabanına yerleşti. İlk olarak 25 Mart 1984'te Ahmet Tekdal başkanlığında yerel seçimlere katıldı. Oyların %4,44'ünü alarak Şanlıurfa ve Van belediye başkanlıklarını kazandı. 28 Eylül 1986'da 11 ilde yapılan milletvekili ara seçimlerine katıldı. Bu seçimlerde %4,76 oy alabildi. 6 Eylül 1987'de yapılan referandum ile bazı eski siyasi parti liderlerine siyaset yapma yasağı kaldırılınca, Millî Selamet Partisi eski başkanı Necmettin Erbakan Refah Partisi genel başkanlığına seçildi.
Refah Partisi, Kasım 1987'de yapılan milletvekili erken genel seçimlerine Necmettin Erbakan başkanlığında girdi. Oylarının oranını %7,16 oranına çıkardı. Ülke genelinde %10 barajını aşamadığı için milletvekili çıkaramadı. Mart 1989'da yapılan Belediye Başkanlığı Yerel Seçimlerinde Türkiye genelinde toplam oy oranını %9,8'e çıkardı. Kahramanmaraş, Sivas, Şanlıurfa, Van ve Konya illerinin belediye başkanlıklarını kazandı.
Kurucu üyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Refah Partisi, 30 kişilik Kurucular Kurulu ile kuruluşunu gerçekleştirmiştir.[1]
|
|
|
|
|
|
20 Ekim 1991 Milletvekili Erken Genel Seçimine Refah Partisi, Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP), Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) üçlü ittifak olarak katıldılar. Anayasaya göre iki ve daha fazla partinin birleşerek seçime katılmalarının yasak olması sebebiyle bu üç partinin ittifakları kâğıt üzerinde resmi bir belgeye dayanmamaktadır. Bunun için IDP ve MÇP partilerinin milletvekili adayları seçime katıldıkları bölgelerden bağımsız aday olarak katılmışlar, fakat her üç parti de birbirinin adaylarına oy vermişlerdir.
20 Ekim 1991 Erken Genel Seçimlerine bu şekilde katılan Refah Partisi, Türkiye genelinde kullanılan seçmen oylarının %16,90'ını alarak TBMM'ye 62 milletvekiliyle girdi. TBMM'de grup kuran dört partiden birisi oldu. Daha sonra Milliyetçi Çalışma Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi'ne mensup milletvekilleri gruptan ayrıldılar. Kapatılan partilerin açılmasına izin verilmesi üzerine açılan Millî Selamet Partisi, Refah Partisine katıldı.
1994 Yerel Seçimlerinde büyük bir sıçrama yaptı; yüzde 19.14 oranında oy alarak, başta İstanbul, Ankara, Erzurum, Konya, Kayseri ve Diyarbakır büyükşehir belediye başkanlıkları olmak üzere Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Batman, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elazığ, Kahramanmaraş, Kütahya, Malatya, Muş, Nevşehir, Rize, Sakarya, Siirt, Sivas, Tokat, Trabzon, Şanlıurfa, Van illerinin belediyelerini kazandı. 24 Aralık 1995 genel seçimlerinde yüzde 21.38 oy oranıyla 158 milletvekilliği kazandı ve birinci oldu. Seçimlerden hemen sonra Anavatan Partisi'yle yapılan koalisyon görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlandı.
Kapatılması
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Şubat Süreci Doğru Yol Partisi'yle kurduğu koalisyon hükûmeti 28 Haziran 1996'da TBMM'de güvenoyu aldı, Erbakan da başbakan oldu. Daha sonra Erbakan'ın istifa etmesi üzerine Refahyol hükûmeti dağıldı (Haziran 1997).
21 Mayıs 1997'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, iktidarda iken RP hakkında, "Lâik Cumhuriyet ilkesine aykırı eylemleri" gerekçesiyle dava açtı. Refah Partisi, 8 ay süren dava sonunda, 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik'e 5 yıl süreyle siyaset yasağı getirildi. Kapatılma gerekçesinde, parti görevlilerinin laiklik karşıtı eylemleri, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve türbanla ilgili siyaseti de kanıtlar arasında sayıldı.[2]
Partinin programları arasında; Türkiye'de manevi kalkınmayı sağlamak, adil düzeni kurmak, ağır sanayiyi gerçekleştirmek, İslam ülkeleriyle olan ilişkileri artırmak, faizi kaldırmak, Türkiye'nin AB'ye girmesinin faydasız olduğu gibi dini temelli görüşleri vardı.
Fazilet Partisi, Refah Partisinin siyasi mirasçısı olarak kuruldu.
Partinin kapatılma davası iddianamesinde temel alınan durumlar:[3]
- 3511 Sayılı yasanın 2. maddesiyle 2547 sayılı yasaya ek m. 16. madde olarak eklenen hüküm: "Dini inanç sebebiyle boyun ve saçların örtü ve türbanla kapatılması serbesttir." biçiminde yapılan değişiklik. Bu değişikliğin iptalinin istenmesi üzerine Anayasa Mahkemesi "Bir yasal düzenlemenin din kurallarına, dinsel inançlara ve gereklere göre yapılamayacağı değerlendirmesiyle birlikte Tevhidi Tedrisat Kanunu gereğince dinsel eğitimin dahi laik devlet anlayışına göre yapılmasının gerekliliği"ni belirtti.
- 23 Mart 1993 günü Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın yaptığı konuşma: "...Çok hukuklu bir sistem olmalı, vatandaş genel prensiplerin içerisinde kendi istediği hukuku kendi seçebilmeli..."
- 13 Nisan 1994 günü Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın yaptığı konuşma: "...Refah Partisi iktidara gelecek, adil düzen kurulacak. Sorun ne? Geçiş dönemi sert mi olacak, yumuşak mı olacak?..."
- 13 Ocak 1991 günü Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın yaptığı konuşma: "...Sen Refah Partisi'ne hizmet etmezsen hiçbir ibadetin kabul olmaz. Çünkü başka türlü Müslümanlık olmaz..."
- Refah Partisi Genel Başkanı'nın Devrim Yasaları'na aykırı olarak bazı tarikat şeyhlerine Başbakanlık konutunda verdiği yemek.
- Refah Partisi üyesi olup laiklik ilkesine aykırı söz ve davranışlarda bulunan kişilerin eylemleri: 21 Mart 1994 günü Şevki Yılmaz'ın İstanbul'da yaptığı konuşma; Hasan Hüseyin Ceylan'ın 14 Mart 1993 günü Kırıkkale'de yaptığı konuşma; 10 Kasım 1996 günü Şükrü Karatepe'nin Atatürk'ü anma toplantısındaki konuşması; 8 Mayıs 1997 günü İbrahim Halil Çelik'in Meclis kürsüsünde yaptığı konuşma; Sincan Belediye Başkanı Bekir Yıldız'ın İran Humeyni Devrimi'nin lideri Humeyni'nin İran'a döndüğü 31 Ocak 1979 tarihinin yıl dönümü olan 31 Ocak 1997 günü yapılan, dönemin İran Büyükelçisi Muhammed Rıza Bagheri'nin de bulunduğu Kudüs Gecesi'ne katılımı ve buradaki eylemler.
Refah Partisi ve seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | Kurulan Hükûmetler | Harita | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± Y | # | ± | ||||||
| 1987 |  |
1.717.425 | %7,16 |
— | 0 / 450 |
— | — | 5. | — | 
|
| 1991 | 4.121.355 | %16,88 |
 9,67 |
62 / 450 |
62 |
Muhalefet | 4. | — | 
| |
| 1995 | 6.012.450 | %21,38 |
4,50 |
158 / 550 |
96 |
Koalisyon | 1. | 54. Türkiye Hükûmeti | 
| |
Yerel seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | Genel Başkan | İl Genel Meclisi | Belediye | Harita | |
|---|---|---|---|---|---|
| Oy | % | ||||
| 1984 | Ahmet Tekdal | 778.622 | %4,40 |
16 / 1.700
|
|
| 1989 | |
2.170.431 | %9,80 |
74 / 1.984
|
|
| 1994 | 5.388.195 | %19,14 |
329 / 2.695
|
| |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "kurucular". web.archive.org. 27 Ocak 1998. 27 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.
- ^ Vural Savaş, Militan Demokrasi, Bilgi Yayınevi, Nisan 2001, S.263-271
