[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Realgar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Realgar
Genel
KategoriMineral
Formül
(tekrarlayan birim)		As
4S
4 veya AsS
IMA sembolüRlg[1]
Strunz sınıflandırması2.FA.15a
Kristal sistemiMonoclinic
Kristal ikizlenmeP21/n (no. 14){100}'de kontak ikizleri
Kristal yapıa = 9.325(3) Å
b = 13.571(5) Å
c = 6.587(3) Å
β = 106.43°; Z = 16
Kimyasal Özellikler
RenkKırmızıdan sarı-turuncuya; parlatılmış bölümde, soluk gri, bol miktarda sarıdan kırmızıya iç yansımalar
Kristal biçimiPrizmatik çizgili kristaller; daha yaygın olarak masif, kaba ila ince taneli veya kabuklanmalar şeklinde
Dilinim{010}'da iyi; {101}, {100}, {120} ve {110}' da daha az
TenacitySectile, hafif kırılgan
Mohs sertlik ölçeği sertlik1.5–2
Çizgi rengiKırmızı-turuncudan kırmızıya
SaydamlıkŞeffaf
Özağırlık3.56
Optik özelliklerİki eksenli (-)
Kırılma indisinα = 2.538
nβ = 2.684
nγ = 2.704
Çift kırılmaδ = 0.166
PleochroismNearly colorless to pale golden yellow
2V angle40°
DiğerZehirli ve kanserojen. pararealgar veya arsenolite ve orpimentten oluşan toz halinde uzun süre ışığa maruz kaldığında parçalanır.
Kaynakça[2][3][4][5][6]

Yakut kükürt" veya "arsenik yakut" olarak da bilinen Realgar, bir arsenik sülfit mineralidir ve kimyasal formülü α-As
4S
4'dir.

Monoklinik kristallerde veya granüler, kompakt veya toz halinde bulunan, genellikle ilgili mineral orpiment (As
2S
3) ile birlikte bulunan yumuşak ve sektil bir mineraldir. Turuncu-kırmızı renktedir. 320°C'de erir ve mavimsi bir alevle yanarak arsenik ve kükürt dumanları çıkarır. Realgar, 1,5 ila 2 Mohs sertliği ve 3,5 özgül ağırlığı ile yumuşaktır. Çizgisi turuncu renklidir. Trimorfu ile pararealgar ve bonazziitedir.[2]

Adı, arapça rahj al-ġār (Arapça: رهج الغار, "madenin tozu") Orta Çağ latincesi aracılığıyla gelir ve İngilizcedeki en eski kaydı 1390'lardadır.[7][8][9]

Kullanımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Realgar, Çin, Peru ve Filipinler'de çıkarılan küçük bir cevher arseniktir.[10]

Tarihsel kullanımları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Realgar, alüminyum, magnezyum ve titanyum gibi toz metallerin bulunmasından önce havai fişek üreticileri tarafından havai fişeklerde beyaz rengi oluşturmak için kullanılıyordu. Bazı torpido türleri için "kırmızı patlayıcı" olarak bilinen bir temas patlayıcısı yapmak için potasyum klorat ile kombinasyon halinde ve 'kraker topları' olarak markalanan diğer yeni patlayan havai fişeklerin yanı sıra bazı çıtırdayan yıldız türlerinin çekirdeklerinde hala kullanılmaktadır.

Realgar zehirlidir. Kokodilik asit gibi daha etkili arsenik bazlı haşere önleyici maddeler mevcut olmasına rağmen, bazen yabani otları, böcekleri ve kemirgenleri[11] öldürmek için kullanıldı. (CH
3)
2As(O)OH, bir organoarsenik bileşik herbisit olarak ve ayrıca karıncaları ve fareleri öldürmek için kullanılır.

Realgar, deri üretiminde hayvan postlarından tüyleri almak için yaygın olarak kullanılıyordu. Bilinen bir kanserojen ve bir arsenik zehiri olduğu ve muadilleri bulunduğu için günümüzde bu amaçla nadiren kullanılmaktadır.

Realgar'a Yunanca: σανδαράκη (sandarákē) adını veren eski Yunanlılar, bunun zehirli olduğunu anlamışlardı. Bundan dolayı realgar, tarihsel olarak İngilizcede sandarac olarak da bilinir.

Realgar, Antik Yunan eczacıları tarafından "boğa kanı" olarak bilinen bir ilacı yapmak için de kullanılıyordu.[12] Yunan doktor Kolofonlu Nicander, arsenik zehirlenmesinin bilinen etkilerine uyan bir "boğa kanı" ölümünü tarif etmişti.[12] Boğa kanı, Themistokles ve Midas tarafından intihar için kullanıldığı söylenen zehirdir.[12]

Realgar'ın Çince adı Çince: 雄黃'dır (Mandarin xiónghuáng), kelimenin tam anlamıyla 'eril sarı' olarak 'dişil sarı' olan orpiment'in aksine anlamındadır.[13]

Realgar, orpiment ile birlikte Roma İmparatorluğu'nda ticareti yapılıyordu ve kırmızı boya pigment olarak kullanılıyordu. Realgar'ın kırmızı boya pigmenti olarak erken ortaya çıkışı Çin, Hindistan, Orta Asya ve Mısır'daki sanat eserlerinde bilinmektedir. Rönesans döneminde Avrupa güzel sanat resimlerinde kullanıldı ve bu kullanım 18. yüzyılda sona erdi.[14]

Aynı zamanda ilaç olarak da kullanılmıştır. Diğer geleneksel kullanımlar arasında kurşun saçma üretimi, baskı ve patiska kumaş boyama vardır. Orta Çağ İspanya'sında ve 16. yüzyıl İngiltere'sinde fareleri zehirlemek için kullanılıyordu.[15]

Doğada bulunuşu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Realgar en yaygın olarak diğer arsenik ve antimuan mineralleriyle ilişkili düşük sıcaklıkta hidrotermal damar minerali olarak bulunur. Aynı zamanda volkanik süblimleşmeler ve kaplıca yataklarında da görülür. Orpiment, arsenolit, kalsit ve barit ile birlikte oluşur.[2]

Macaristan, Bohemya ve Saksonya'da kurşun, gümüş ve altın cevherleri ile bulunur. ABD'de özellikle Mercur, Utah'da, Manhattan, Nevada'da ve Yellowstone Millî Parkı'nın gayzer yataklarında bulunur.[5]

Uzun bir süre ışığa maruz kaldıktan sonra realgar, pararealgar (β-As
4S
4) olarak bilinen sarı bir toza dönüşür. Bir zamanlar bu tozun sarı sülfit orpiment olduğu, ancak farklı bir kimyasal bileşik olduğu düşünülüyordu.[16]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Realgar'ın birim hücresi, içerdiği As 4S 4 moleküllerini açıkça gösteriyor
    Realgar'ın birim hücresi, içerdiği As
    4    S
    4     moleküllerini açıkça gösteriyor
  • Getchell Masdeni, Adam Peak, Potosi Bölgesi, Humboldt İlçesi, Nevada, Amerika Birleşik Devletleri'nden realgar kristalleri kümesi
    Getchell Masdeni, Adam Peak, Potosi Bölgesi, Humboldt İlçesi, Nevada, Amerika Birleşik Devletleri'nden realgar kristalleri kümesi
  • Bir matrisin üstünde kiraz kırmızısı realgar kristalleri ve aşağıda nadir türlerden pikrofarmakolitin (beyaz iğneler) keskin iğnemsi spreyi
    Bir matrisin üstünde kiraz kırmızısı realgar kristalleri ve aşağıda nadir türlerden pikrofarmakolitin (beyaz iğneler) keskin iğnemsi spreyi
  • Quiruvilca Madeni, La Libertad, Peru'dan realgar, kuvars, kalkopirit ve galen kristalleri
    Quiruvilca Madeni, La Libertad, Peru'dan realgar, kuvars, kalkopirit ve galen kristalleri

Ek kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals. 11th Edition. Ed. Susan Budavari. Merck & Co., Inc., N.J., U.S.A. 1989.
  • William Mesny. Mesny’s Chinese Miscellany. A Text Book of Notes on China and the Chinese. Shanghai. Vol. III, (1899), p. 251; Vol. IV, (1905), pp. 425–426.
  • American Mineralogist Vol 80, pp 400–403, 1995 [1] 21 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • American Mineralogist Vol 20, pp 1266–1274, 1992 [2] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Warr, L.N. (2021). "IMA–CNMNC approved mineral symbols". Mineralogical Magazine. 85 (3): 291-320. Bibcode:2021MinM...85..291W. doi:10.1180/mgm.2021.43 Özgürce erişilebilir. 19 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  2. ^ a b c "Realgar" (PDF). Handbook of Mineralogy. RRUFF Project. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ Şablon:Mindat
  4. ^ Şablon:WebMineral
  5. ^ a b Klein, Cornelis; Hurlbut, Cornelius S. (1985). Manual of Mineralogy (20.20sayfa=282 bas.). Wiley. ISBN 0-471-80580-7. 
  6. ^ Hejny, Clivia; Sagl, Raffaela; Többens, Daniel M.; Miletich, Ronald; Wildner, Manfred; Nasdala, Lutz; Ullrich, Angela; Balic-Zunic, Tonci (May 2012). "Crystal-structure properties and the molecular nature of hydrostatically compressed realgar". Physics and Chemistry of Minerals. 39 (5): 399-412. Bibcode:2012PCM....39..399H. doi:10.1007/s00269-012-0495-y. 
  7. ^ Philip Babcock Grove, (Ed.) (1993). Webster's Third New International Dictionary. Merriam-Webster, inc. ISBN 3-8290-5292-8. 
  8. ^ "Bonazziite". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "List of Minerals". 21 Mart 2011. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Arsenic" (PDF). Mineral commodity summaries. United States Geological Survey. January 2021. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021. 
  11. ^ Realgar (PDF). Hazardous Substance Factsheet. State of New Jersey. April 2008. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  12. ^ a b c Arnould, Dominique (1993). "Boire le sang de taureau: La mort de Thémistocle" [Drinking bull's blood: The death of Themistocles]. Revue de philologie, de littérature et d'histoire anciennes (Fransızca). LXVII (2): 229-235. 
  13. ^ Jie Liu; Yuanfu Lu; Qin Wu; Robert A. Goyer; Michael P. Waalkes (August 2008). "Mineral arsenicals in traditional medicines: Orpiment, realgar, and arsenolite" (PDF). Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 326 (2): 363-368. doi:10.1124/jpet.108.139543. PMC 2693900 $2. PMID 18463319. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.  — On the toxicity of these medications Şablon:Fcn
  14. ^ "Realgar". Boston, MA: Museum of Fine Arts. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "[no title cited]" (İngilizce). Clarendon Press at Oxford. 1914. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi – archive.org vasıtasıyla. 
    "[no title cited]" (Fransızca). Beyrouth Impr. Catholique. 1890. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi – archive.org vasıtasıyla. 
    [tam kaynak belirtilmeli]
  16. ^ Douglass, D. L.; Shing, Chichang; Wang, Ge (1992). "The light-induced alteration of realgar to pararealgar" (PDF). American Mineralogist. 77: 1266-1274. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Realgar&oldid=32317436" sayfasından alınmıştır