Koma (kuyruklu yıldız)
Koma, bir kuyruklu yıldızın çekirdeği etrafındaki bulutsu zarftır, kuyruklu yıldız yüksek eliptik yörünge üzerinde Güneş'in yakınından geçtiğinde oluşur; kuyruklu yıldız ısındıkça parçalar süblimleşir.[1] Koma, kuyruklu yıldıza teleskopla bakıldığında "bulanık" bir görünüm verir; kuyruklu yıldız ve yıldızı birbirinden ayırmak için belirliyeci bir özelliktir.
"Koma" kelimesi, "saç" anlamındaki Yunanca "kome" (κόμη) kelimesinden gelir ve "kuyruklu yıldız" kelimesinin kökenidir.[2][3] Koma genellikle buz ve kuyruklu yıldız tozundan oluşur.[1] Kuyruklu yıldız Güneş'in 3-4 AU yakınındayken çekirdekten çıkan uçucu maddelerin %90'ını su oluşturur.[1] H2O ana molekülü öncelikle foto ayrışma ve çok daha küçük ölçüde fotoiyonizasyon yoluyla yok edilir.[1] Güneş rüzgarı, fotokimya ile karşılaştırıldığında suyun yok edilmesinde küçük bir rol oynar.[1] Kuyruklu yıldızın yörüngesi boyunca daha büyük toz parçacıkları kalırken daha küçük parçacıklar hafif basınç ile Güneş'ten kuyruklu yıldızın kuyruğuna itilir.
11 Ağustos 2014'te gök bilimciler, ilk kez Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA)'yı kullanarak C/2012 F6 (Lemon) ve C/2012 S1 (ISON) kuyruklu yıldızlarının komasındaki Hidrojen siyanür, Hidrojen izosiyanür, H2CO ve tozun detaylı dağılım araştırmalarını yayınladılar.[4][5] 2 Haziran 2015'te NASA, 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu yıldızını incelen Rosetta uzay sondasında ALICE spektroğrafı’nın (kuyruklu yıldız çekirdeği’nin üzerindeki 1 km (0,62 mi) yakınında) kuyruklu yıldızın çekirdeğinden komaya giren su ve karbondioksit moleküllerinin serbest bırakılmasından sorumlu elektron’ların daha önce düşünüldüğü gibi Güneş'ten gelen foton’lardan değil güneş radyasyonu tarafından su moleküllerinin fotoiyonizasyonunca üretildiğinin belirlendiğini bildirdi.[6][7]
Büyüklük
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuyruklu yıldızlar genellikle Güneş'e yaklaştıkça büyür ve yoğunlukları çok düşük olmasına rağmen Jüpiter'in çapı kadar büyük olabilirler.[2] Ekim 2007'deki patlamadan yaklaşık bir ay sonra 17P/Holmes kuyruklu yıldızı kısaca Güneş'ten daha büyük, belirsiz bir toz atmosferine sahipti.[8] 1811 Büyük Kuyruklu Yıldızı da kabaca Güneş'in çapı kadar bir komaya sahipti.[9] Koma oldukça büyük olabilse de, Güneş'ten yaklaşık 1,5 AU Mars yörüngesini geçtiği zaman boyutu küçülebilir.[9] Bu mesafede güneş rüzgarı gaz ve tozu komadan uzaklaştıracak kadar güçlü hale gelir ve kuyruklu yıldızın kuyruğunu genişletir.[9]
X-ışınları
[değiştir | kaynağı değiştir]
1996 Mart ayının sonlarında kuyruklu yıldızların X-ışınları yaydığı keşfedildi.[10] Bu keşif araştırmacıları şaşırttı, çünkü X-ışını emisyonu genellikle çok yüksek sıcaklıkta cisimler ile ilişkilendirilir. X-ışınlarının kuyruklu yıldızlar ve güneş rüzgarı arasındaki etkileşim tarafından üretildiği düşünülmektedir: çok yüklü iyonlar kuyruklu yıldız atmosferi boyunca uçarken, kuyruklu yıldız atomları ve molekülleri ile çarpışarak kuyruklu yıldızdan bir veya daha fazla elektron "koparırlar". Bu koparma, X-ışınlarının ve uzak morötesi fotonların emisyonuna yol açar.[11]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Combi, Michael R.; Harris, W. M.; Smyth, W. H. (2004). "Gas Dynamics and Kinetics in the Cometary Coma: Theory and Observations" (PDF). Lunar and Planetary Institute (Comets II). 745: 523-552. Bibcode:2004come.book..523C. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ a b "Chapter 14, Section 2 | Comet appearance and structure". lifeng.lamost.org. 12 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2017.
- ^ "Define Comet at Dictionary.com". Dictionary.com. 7 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016.
- ^ Zubritsky, Elizabeth; Neal-Jones, Nancy (11 Ağustos 2014). "RELEASE 14-038 - NASA's 3-D Study of Comets Reveals Chemical Factory at Work". NASA. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2014.
- ^ Cordiner, M.A. (11 Ağustos 2014). "Mapping the Release of Volatiles in the Inner Comae of Comets C/2012 F6 (Lemmon) and C/2012 S1 (ISON) Using the Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array". The Astrophysical Journal. 792 (1): L2. arXiv:1408.2458 $2. Bibcode:2014ApJ...792L...2C. doi:10.1088/2041-8205/792/1/L2.
- ^ Agle, DC; Brown, Dwayne; Fohn, Joe; Bauer, Markus (2 Haziran 2015). "NASA Instrument on Rosetta Makes Comet Atmosphere Discovery". NASA. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015.
- ^ Feldman, Paul D.; A'Hearn, Michael F.; Bertaux, Jean-Loup; Feaga, Lori M.; Parker, Joel Wm.; Schindhelm, Eric; Steiffl, Andrew J.; Stern, S. Alan; Weaver, Harold A.; Sierks, Holger; Vincent, Jean-Baptiste (2 Haziran 2015). "Measurements of the near-nucleus coma of comet 67P/Churyumov-Gerasimenko with the Alice far-ultraviolet spectrograph on Rosetta" (PDF). Astronomy and Astrophysics. 583: A8. arXiv:1506.01203 $2. Bibcode:2015A&A...583A...8F. doi:10.1051/0004-6361/201525925. 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ Jewitt, David (9 Kasım 2007). "Comet Holmes Bigger Than The Sun". Institute for Astronomy at the University of Hawaii. 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007.
- ^ a b c Gary W. Kronk. "The Comet Primer". Cometography.com. 17 Haziran 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011.
- ^ "First X-Rays from a Comet Discovered". Goddard Spaceflight Center. 16 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2006.
- ^ "Interaction model – Probing space weather with comets". KVI atomics physics. 13 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.