Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Kalmukya ÖSSC Хальмг ACCP Калмыки АССР Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 20 Ekim 1935 / 29 Temmuz 1958-27 Aralık 1943 / 24 Mayıs 1991 | |||||||||
 Kalmukya ÖSSC bayrağı
 Arma
| |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Elista | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Kalmukça, Rusça | ||||||||
| Hükûmet | Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 74.731 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Sayılan | 322.589[1] | ||||||||
| Para birimi | Ruble | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Rusya'ya bağlı cumhuriyet | ||||||||
Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Rusça: Калмыцкая Автономная Советская Социалистическая Республика; Xaľmg Awtonomn Sovetsk Socialistiçesk Respublik), Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk cumhuriyet. Başkenti Elistadır. İlk kez 20 Ekim 1935'te özerk cumhuriyet statüsü kazandıysa da, 1943 yılında statüsünü kaybetti. 29 Temmuz 1958'de tekrar özerk cumhuriyet olması kararlaştırıldı ve Sovyetler Birliği'nin dağılması sürecine kadar varlığını sürdürdü. 1992'de Kalmukya'ya dönüştü.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalmıkya, Kalmıkya Özerk Oblastı ismiyle ilk kez 4 Ekim 1920'de kuruldu. 20 Ekim 1935'te statüsü genişletilerek özerk cumhuriyete dönüştürüldü.. Karar, ekonomik ve kültürel yapıdaki büyük başarılar, sosyalist ekonomiye öncülük edebilecek ulusal kadroların eğitimi ve cumhuriyetin kültürel inşası ile gerekçelendirilerek Kalmıkya Özerk Oblastı'nın 15. kuruluş yıldönümü ile aynı zamana denk getirildi. 20 Şubat 1936'da, Kalmıkya ÖSSC Birinci Cumhuriyet Sovyetleri Kongresi düzenlendi.[2]
1937'de benimsenen Kalmıkya ÖSSC Anayasası, Tüm Rusya Merkezi İcra Komitesi Kararı ile 24 Ocak 1938 tarihinde onaylandı.[3][4] 1939'da Kalmıkya ÖSSC'nin toplam nüfusu 179.400 idi.[5]
Büyük Vatanseverlik Savaşı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında, Kalmukya ÖSSC'nin bir kısmı geçici olarak Nazi Almanyası tarafından işgal edildi.
Ağustos 1942'de Naziler Elista'yı işgal etti. İşgal altındaki Elista'da, Sovyet partizan gruplarıyla savaşmak için özel bir Nazi birimi kuruldu ve işbirlikçi amaçla yerel halktan silahlı güvenlik polis birimleri kurulmaya başladı. Yerel halktan oluşan silahlı kuvvetler, Naziler tarafından tesisleri korumak, devriye hizmetlerini yürütmek, Nazi birimleri korumak, keşif ve gözetleme yapmak ve Sovyet partizanlarıyla savaşmak amacıyla kullanıldı. Daha sonra Kalmuk süvari birliği kuruldu.[6]
19 Kasım 1942'de Sovyet birlikleri karşı saldırıya geçti ve kısa sürede Naziler Kalmukya'dan kovularak cumhuriyet tekrar Sovyet hakimiyetine geçti. İşgal sırasında Elista'nın yanı sıra, 124 kolektif çiftlik, 10 devlet çiftliği, kamu binaları, atölye çalışmaları ve yapılar, okullar, hastaneler, kulüpler ve kültür evleri Nazilerce tahrip edildi. Cumhuriyet nüfusu tahrip olmuş ekonomiyi restore etmeye başladı. 1943 sonbaharında cumhuriyetin çiftlikleri ve girişimlerinin sayısı neredeyse savaş öncesi rakamlara ulaştı: 142 kolektif çiftlik 13 devlet çiftliği ve 53 yerel sanayi işletmesi kuruldu.[7]
Nazilerle işbirliği yapan silahlı çeteler, Nazi birliklerinin geri çekilmesinden sonra da Kalmukya'da faaliyet göstermeye devam etti.[8][9] Aralık 1943'ün sonuna gelindiğinde, bu grupların tamamı tasfiye edildi.[10] 27 Aralık 1943 tarihli SSCB Silahlı Kuvvetleri Başkanlığı Kararnamesi uyarınca "Kalmıkya ÖSSC'nin Ortadan Kaldırılması ve RSFSC'nin Bir Parçası Olarak Astrahan Bölgesinde Oluşması Üzerine" cumhuriyetin özerkliği kaldırıldı. 1943-1944 arasında pek çok Kalmık, Nazilerle işbirliği yapmak ve sosyalist anavatana ihanet etmek suçlamasıyla ülkenin doğu bölgelerine sürüldü.[11] Cumhuriyet bölgesi Stavropol Krayı, Astrahan Oblastı, Rostov Oblastı ve Stalingrad Oblastı arasında bölündü ve Elista kentinin başkenti "Stepnaya" olarak değiştirildi.
Tekrar özerk cumhuriyete dönüşmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi kararları uyarınca Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti, 1957'de "RSFSC'de Kalmukya Özerk Bölgesi'nin Oluşmasına Dair Karar" adlı kararnameyi onayladı. Nazilerle işbirliği yaptıkları gerekçesiyle oluşturulan baskı azaldı, toprakların bir kısmı tekrar iade edildi, cumhuriyetin toplam yüzölçümü 75.9 bin metrekareye çıkartıldı. 1957-1959 döneminde, 18.158 aile (72.665 kişi), Sibirya, Orta Asya ve Kazakistan'ın çeşitli bölgelerinden geri döndü.[12]
29 Temmuz'da 1958 yılı Yüksek Sovyet özerk cumhuriyetin tekrar kurulmasını onayladı.[13] 1959 nüfus sayımına göre nüfus 184.9 bin kişi olarak belirlendi. 28 Ekim 1958'de, Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Konseyi'nin ilk oturumu, Elista'da açıldı.[12]
1977'de Sovyet gök bilimcisi Nikolai Stepanovich Chernykh tarafından keşfedilen bir cüce gezegen, 2287 Kalmykia, Kalmukya ÖSSC'nin adını almıştır.[14]
Sovyetler Birliği'nin dağılma süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği'nin dağılması sürecinde Kalmukya 24 Mayıs 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etti. 1992'de Yüksek Sovyet Rusya'ya bağlı cumhuriyet olma kararı aldı ve Kalmukya'ya dönüştü.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Всесоюзная перепись населения 1989 года" (Rusça). Demoscope.ru. 6 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ "Глава V КАЛМЫКИЯ В ГОДЫ ВТОРОЙ И ТРЕТЬЕЙ ПЯТИЛЕТОК (1933 —июнь 1941 г.)" (Rusça). Kalmyki.narod.ru. 24 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ "Глава V КАЛМЫКИЯ В ГОДЫ ВТОРОЙ И ТРЕТЬЕЙ ПЯТИЛЕТОК (1933 —июнь 1941 г.) (2)" (Rusça). Kalmyki.narod.ru. 24 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ "ВСЕРОССИЙСКИЙ ЦЕНТРАЛЬНЫЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫЙ КОМИТЕТ ПОСТАНОВЛЕНИЕ от 24 января 1938 года" (Rusça). Consultant.ru. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ Калмыцкая Автономная Советская Социалистическая Республика // Демографический энциклопедический словарь / редколл., гл. ред. Д. И. Валентей. М., «Советская энциклопедия», 1985. стр. 172-173
- ^ Разведшкола № 005 / В. И. Пятницкий; История партизанского движения / И. Г. Старинов. — М., ООО «Издательство АСТ»; Минск, «Харвест», 2005. стр.16-18
- ^ "Глава VII КАЛМЫЦКАЯ АССР В ГОДЫ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ (1941—1945 гг.)" (Rusça). Kalmyki.narod.ru. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ Разведшкола № 005 / В. И. Пятницкий; История партизанского движения / И. Г. Старинов. — М., ООО «Издательство АСТ»; Минск, «Харвест», 2005. стр.131
- ^ В. П. Беляев. В калмыцких степях // Военные контрразведчики. сб., сост. Ю. В. Селиванов. М., Воениздат, 1978. стр.278-288
- ^ д.ист. н., проф. К. Н. Максимов. Мифы доктора Долля // «Военно-исторический журнал», № 3, 2011. стр.29-33
- ^ "Глава VII КАЛМЫЦКАЯ АССР В ГОДЫ ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЫ (1941—1945 гг.) (3)" (Rusça). Kalmyki.narod.ru. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ a b "Глава VIII КАЛМЫКИЯ В ПЕРИОД ЗАВЕРШЕНИЯ СТРОИТЕЛЬСТВА СОЦИАЛИЗМА (1946—1958 ГГ.)" (Rusça). Kalmyki.narod.ru. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ "Промышленность Ставропольского края в архивных документах (1945—1991 гг.)" (PDF) (Rusça). Stavkomarchiv.ru. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ekim 2019.
- ^ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names (5.5 yıl = 2003 bas.). New York: Springer Verlag. s. 186. ISBN 3-540-00238-3. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2017.
|  | ||||||||
1 1958'e kadar "Buryat–Moğol". | |||||||||
