Eski Şehir (Kudüs)
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
| Kriter | Kültürel: ii, iii, vi |
| Referans | 148 |
| Tescil | 1981 (5. oturum) |
| Tehlike | 1982–günümüz |
| Bölge | Kudüs ilçesi |
Eski Şehir (İbranice: הָעִיר הָעַתִּיקָה, romanize: Ha'Ir Ha'Atiqah; Arapça: البلدة القديمة, al-Balda al-Qadimah), modern Kudüs şehri içerisinde 0.9 kilometrelik[2] (0.35 sq mi) surlarla çevrili bir alandır. 1860'ta Yahudi mahallesi Mishkenot Sha'ananim kurulana kadar kentin tamamını kaplayan alandır. Eski şehir Müslümanlar için Kubbetü's-Sahre ve Mescid-i Aksa, Yahudiler için Tapınak Tepesi ve Ağlama Duvarı ve Hristiyanlar için Kutsal Kabir Kilisesi gibi çeşitli dinlere ait kutsal mekanlara ev sahipliği yapmaktadır. 1981'de UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine eklenmiştir.
Günümüzde Eski Şehir, kabaca dörde bölünmüştür: Müslümanlar Çeyreği, Hristiyanlar Çeyreği, Ermeni Çeyreği ve Yahudi Çeyreği. Eski Şehrin devasa savunma duvarları ve şehrin kapıları 1535-1542 yıllarında, Osmanlı sultanı, I. Süleyman (I. Süleyman) tarafından yapıldı.[3] Şehrin günümüzdeki nüfusunun çoğunluğu Müslüman ve Hristiyan çeyreklerinde yaşamaktadır. 2007 yılında, şehrin toplam nüfusu 36,965'ti ve bu sayının 2006'da dinlere göre ayrımı; 27,500 Müslüman, 5681 Hristiyan, 790 Ermeni ve 3089 Yahudi'ydi. 1967 yılında, şehirde hiç Yahudi yoktu. Bunun nedeni, şehrin 1948 Arap-İsrail Savaşı sonunda Ürdün tarafından işgal edilmesi ve bunun sonucunda Yahudilerin eski şehri terk etmesiydi.[4][5][6]
1967 Altı Gün Savaşı esnasında, İsrailli güçler Eski Şehri ve Doğu Kudüs'ün geri kalanını ele geçirdi ve sonrasında bu yerleri İsrail toprakları olan Şehrin Batısına ekledi. Bugün, İsrail Devleti bütün alanı yönetmektedir ve İsrail bu bölgeyi Millî Başkentinin bir parçası olarak kabul etmektedir. Buna rağmen, Doğu Kudüs'ü İsrail'e ekleyen 1980 Kudüs Kanunu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 478 sayılı çözüm önergesi tarafından geçersiz ve hükümsüz sayıldı. Doğu Kudüs günümüzde, uluslararası toplum tarafından Filistin'in işgal altındaki toprakları olarak görülmektedir.[7][8] 2010 yılında, Kudüs'teki en eski yazılı Tarihi kalıntı, eski şehrin duvarlarının dışında bulundu.[9]
Çeyrekler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Müslüman Mahallesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Müslüman Mahallesi (Arapça: حارَة المُسلِمين, Hārat al-Muslimīn) Eski Şehirdeki dört çeyreğin en kalabalığıdır ve Eski Şehrin Kuzeydoğusundadır. Bu çeyrek, doğudaki Aslanlar Kapısından batıdaki Şam kapısına uzanır. 2005 yılında nüfusu 22000 idi ve diğer üç çeyrek gibi, 1929 ayaklanmalarına kadar nüfusunu Müslümanlar, Hristiyanlar ve ayrıca Yahudiler oluşturmaktaydı.[10] Günümüzde Müslüman çeyreğinde birçok Yahudi yerleşimcilere ait evler ve Yeşivalar bulunmaktadır. Bu Yeşivalardan biri Yeshivat Ateret Yerushalayim'dir.[4]
Hristiyan Mahallesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hristiyan Mahallesi(Arapça: حارة النصارى, Ḩārat an-Naşāra) Eski Şehrin Kuzey batısındaki köşesinde yer almaktadır. Kuzeydeki Yeni Kapı'dan güneydeki Jaffa Kapısına kadar uzanır. Ermeni ve Yahudi çeyreklerinin sınır komşusudur ve doğuda ise Müslüman Çeyreğine komşudur. Bu çeyrekte, Hristiyanlar tarafından en kutsal yer olarak bilinen Kutsal Kabir Kilisesi bulunmaktadır.
Ermeni Mahallesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ermeni Çeyreği (Ermenice: Հայկական Թաղամաս, Haygagan T'aġamas, Arapça: حارة الأرمن, Ḩārat al-Arman) Eski Şehir'deki en küçük çeyrektir. Ermeniler Hristiyan olmalarına rağmen, Ermeni Çeyreği, Hristiyan Çeyreği'nden farklıdır. Alanın küçük ve nüfusun az olmasına rağmen, Ermeniler ve Patriklikleri, Eski Şehirde, oldukça özgür ve güçlü varoluşa sahiptirler. 1948 Arap-İsrail Savaşı sonrasında çeyrekler Ürdün kontrolü altına girmiştir. Ürdün kanunlarına göre, Ermeniler ve diğer Hristiyanlar, özel Hristiyan okullarında, İncil ve Kur’an'a eşit zaman ayırmalıydılar ve kilisenin varlıklarını artırmalarını engelledi. 1967 Savaşı, bu çeyreğin sakinleri tarafından mucize olarak hatırlanır. Bunun nedeni, Ermeni Manastırının içinde patlamamış iki bomba bulunmuş olmasıdır. Bugün, 3000'den fazla Ermeni, Kudüs'te yaşamaktadır, bunların sadece 500'ü Ermeni Çeyreğindedir.[11][12] Burada yaşayanların bazıları papaz okulunda eğitim gören ya da kilisede çalışan geçici yerleşimcilerdir. Patriklik bu çeyrekteki ve Batı Kudüs'teki bazı değerli topraklara sahiptir. 1975'te çeyrekteki Papaz okulu kurulmuştur. 1967 Savaşı sonrası, İsrail Devleti, savaşta zarar gören kilise ve diğer kutsal alanları restore etmeleri amacıyla, zararın kimden geldiğini gözetmeksizin, tazminat ödedi.
Yahudi Mahallesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahudi Mahallesi (İbranice: הרובע היהודי, HaRova HaYehudi, Arapça: حارة اليهود, Ḩārat al-Yahūd) Şehrin Güneydoğusunda yer almaktadır ve güneyde Zion kapısından başlar. Doğuda Ağlama Duvarı ve Tapınak tepesine uzanır. Bu çeyrek zengin bir tarihe sahiptir ve sekizinci yüzyıldan beri geçmişinde uzun dönemlerce Yahudilere ev sahipliği yapmıştır. (212223242526). 1948 yılında 2000 lik Yahudi nüfus, kuşatılmış ve zorla bölgeden ayrılmaya zorlanmıştır. Kudüs Savaşı'nda Arap güçleri şehri tamamen boşaltmış ve bütün sinagogları yok etmişlerdi. Yahudi Çeyrek, İsrailli güçler tarafından 1967 yılındaki Altı Gün Savaşları'nda tekrar ele geçirildi. Birkaç gün sonra İsrail yöneticileri bitişiğinde bulunan Faslıların bulunduğu çeyreği yıkma emrini verdi ve orada yaşayanları zorla başka yerlere yerleştirdi. Böylece ağlama duvarına gidiş kolaylaştırıldı.
Yahudi Çeyreğin 1967 öncesinde yok edilen kısmı tekrar inşa edilip yeni yerleşim alanları açılmıştır ve 2005 yılı itibarıyla nüfusu 2348e çıkmıştır.[13] Birçok büyük eğitim kurumu bölgede inşa edilmiştir. Bölge tekrar inşa edilmeden önce, İbrani Üniversitesi Arkeoloğu Nahman Ayigad tarafından yönetilen bir kazı projesiyle incelenmeye alınmıştır. Bulunan arkeolojik kalıntılar açık alan müzesi şeklinde sergiye açılmıştır.
Faslı Mahallesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha önce Eski Şehirde Faslıların bulunduğu başka bir çeyrek vardı. Diğer çeyreklere göre daha küçük olan bu çeyrek, Altı Gün Savaşı'ndan ilk haftasında yıkılmaya başlandı. Bunun sebebi Ağlama Duvarı'na halkın rahatça gidebileceği bir geçiş plazası oluşturmaktı.
Şehrin Duvarları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Değişik dönemlerde, şehrin farklı sayılarda kapıları oldu. Haçlı Seferleri dönemindeki Kudüs Krallığı'nda, Kudüs'ün her tarafında bir adet olmak üzere 4 duvarı vardı. Günümüzdeki 6 duvar, Muhteşem Süleyman lakaplı Osmanlı Padişahı 1. Süleyman tarafından yapıldı. 1887 yılındaki yeni bir kapıyla, kapıların sayısı yediye yükseldi. Kapanmış ve kısmen korunma altına alınmış toplam 4 tarihi kapı vardır (Doğu Duvardaki çifte Altın Kapı ve güneydeki Tek, Üçlü ve İkili kapılar). 1887 yılına kadar her kapı gün batımından önce kapanır. Güneş doğuşunda açılırdı.
Açık Kapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| İngilizce | İbranice | Arapça | Diğer İsmi | İnşa Tarihi | Yeri |
|---|---|---|---|---|---|
| Yeni Kapı | HaSha'ar HeHadash
השער החדש |
Al-Bab al-Jedid
الباب الجديد |
Hammid Kapısı | 1887 | Kuzey tarafın Batısı |
| Şam Kapısı | Sha'ar Shkhem
שער שכם |
Bab al-Amoud
باب العمود |
Sha'ar Damesek, Nablus Kapısı, Sütun Kapısı | 1537 | Kuzey tarafın ortası |
| Herod’un Kapısı | Sha'ar HaPerachim
שער הפרחים |
Bab al-Sahira
باب الساهرة |
Sha'ar Hordos, Çiçek Kapısı, Kuzu Kapısı | 1875 | Kuzey tarafın doğusu |
| Aslanlar Kapısı | Sha'ar HaArayot
שער האריות |
Bab al-Asbatt
باب الأسباط |
Yehoshafat Kapısı, Aziz Stephen Kapısı, Kabileler Kapısı, Bab Sittna Maryam (باب ستي مريم, "Azis Meryem Kapısı") | 1538–39 | Doğu tarafın Kuzeyi |
| Kazıcıların kapısı | Kazı Kapısı. (Umayyad Sarayı'nın doğu kapısı, Halide Birinci Al-Walid'e adanmıştır (705-715). | 705–15, 1968 | El Aksa Camii'nin güneyindeki kapı | ||
| Gübre Kapısı | Sha'ar HaAshpot
שער האשפות |
Bab al-Maghariba
باب المغاربة |
Silwan Kapısı, Sha'ar HaMugrabim | 1538–40 | Güney tarafın doğusu |
| Tabakçılar Kapısı | Sha'ar HaBursekaim
שער הבורסקאים |
12. YY | Güney tarafın doğusu | ||
| Zion Kapısı | Sha'ar Tzion
שער ציון |
Bab al-Nabi Da'oud
باب النبي داود |
Yahudi Çeyreğin Kapısı | 1540 | Güney tarafın ortası |
| Jaffa Kapısı | Sha'ar Yaffo
שער יפו |
Bab al-Khalil
باب الخليل |
Davud'un dua tapınağının kapısı, Porta Davidi | 1530–40 | Batı tarafın ortası |
Kapanmış Kapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| İngilizce | İbranice | Arapça | Açıklama | Dönem | Konum |
|---|---|---|---|---|---|
| Altın Kapı | Sha'ar HaRahamim
שער הרחמים |
Bab al-Dhahabi/al-Zahabi, "Altın Kapı"
باب الذهبي |
İkili Kapı, 1541 yılında kapandı. Arapça ayrıca sonsuz hayat kapısı olarak da bilinir. A double gate, last sealed in 1541. In Arabic also known as the Gate of Eternal Life. Arapçada her iki kapının ayrı isimleri vardır:
|
6. Yüzyıl | Doğu tarafın kuzeyi |
| Tek Kapı | Bu kapı Tapınak Tepesinin Süleyman’ın ahırları olarak bilinen alt tarafına giderdi. | Herod dönemi | Tapınak Tepesi'nin Güney Kapısı | ||
| Huldah Kapıları | Sha'arei Chulda
שערי חולדה |
İki Kapı:
|
Herod Dönemi | Tapınak Tepesinin Güney Kapısı |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014.
- ^ Kollek, Teddy (1977). "Afterword". John Phillips (Ed.). A Will to Survive – Israel: the Faces of the Terror 1948-the Faces of Hope Today (İngilizce). Dial Press/James Wade.
...about 225 acres...
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Wagerisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Jerusalem The Old City: Urban Fabric and Geopolitical Implications" (PDF). International Peace and Cooperation Center. 2009. 3 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ Bracha Slae (13 Temmuz 2013). "Demography in Jerusalem's Old City". The Jerusalem Post. 20 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.
- ^ Beltran, Gray (9 Mayıs 2011). "Torn between two worlds and an uncertain future". Columbia Journalism School. 30 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ East Jerusalem: Key Humanitarian Concerns 21 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs occupied Palestinian territory. December 2012
- ^ Benveniśtî, Eyāl (2004). The international law of occupation. Princeton University Press. ss. 112-13. ISBN 978-0-691-12130-7.
- ^ "Tiny fragment bears oldest script found in Jerusalem". Telegraph.co.uk. 12 Temmuz 2010. 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "שבתי זכריה עו"ד חצרו של ר' משה רכטמן ברחוב מעלה חלדיה בירושלים העתיקה". Jerusalem-stories.com. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ Հայաստան սփյուռք [Armenia Diaspora] (Ermenice). 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Առաքելական Աթոռ Սրբոց Յակովբեանց Յերուսաղեմ [Armenian Patriarchate of Jerusalem (literally "Apostolic See of St. James in Jerusalem")] (Ermenice). 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2017.
- ^ Staff. "Table III/14 – Population of Jerusalem, by Age, Quarter, Sub-Quarter, and Statistical Area, 2003" (PDF). Institute for Israel Studies (İbranice ve İngilizce). Institute for Israel Studies, Jerusalem. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2012.
- ^ "The Function and Plan of the 'Palaces'". The Jerusalem Archaeological Park – Davidson Center. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ^ Meir Ben-Dov (1987). The Excavation Gate (18). The Ophel archaeological garden. Kudüs: East Jerusalem Development Ltd. s. 20.
Thus for all intents and purposes, a ninth gate has been opened in the walls of Jerusalem.
