[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Diplodocus

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Diplodocus
Yaşadığı dönem aralığı: 154-152 myö
Kimmericiyen-Kretase 
Carnegie Doğa Tarihi Müzesi'ndeki montelenmiş D. carnegii (ya da "Dippy") iskeleti, bilinen en ünlü dinozor iskeleti olarak değerlendirilir.[1][2]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Klad: Dinosauria
Klad: Saurischia
Alt takım: †Sauropodomorpha
Klad: †Sauropoda
Klad: †Neosauropoda
Üst familya: †Diplodocoidea
Familya: †Diplodocidae
Alt familya: †Diplodocinae
Cins: †Diplodocus
Marsh, 1878
Tip tür
†Diplodocus longus
(nomen dubium)
Marsh, 1878
Diğer türler
Sinonimler
  • Seismosaurus
    Gillette, 1991

Diplodocus, fosilleri ilk kez 1877'de SW Williston tarafından keşfedilen diplodocid sauropod dinozordur. 1878'de Othniel Charles Marsh tarafından konulan cins adı, Eski Yunanca "çift" (diplos) ve "kiriş" (dokos) sözcüklerinden türetilen bir Yeni Latince terimdir ve kuyruğun alt tarafındaki tanımlandığı zaman için benzersiz olan çift kirişli kemiklere gönderme yapar.[3][4]

Diplodocus, Jura döneminin sonunda, şu anda Kuzey Amerika'nın orta batısı olan bölgede yaşadı. Geç Kimmericiyen'de, yaklaşık 154 ila 152 milyon yıl önce, orta ila üst Morrison Oluşumu'nda bulunan en yaygın dinozor fosillerinden biridir.[5] Morrison Oluşumu, Apatosaurus, Barosaurus, Brachiosaurus, Brontosaurus ve Camarasaurus gibi devasa sauropod dinozorların egemen olduğu bir ortama aittir.[6] Diplodocus'un büyük boyutu, dev yırtıcılar Allosaurus ve Ceratosaurus için caydırıcı olabilir. Diplodocus kalıntıları bu yırtıcılarla aynı katmanlarda bulunmuştur, bu da onların Diplodocus ile bir arada yaşadıklarını gösterir.

Boyut

[değiştir | kaynağı değiştir]
Diplodocus carnegii (turuncu) ve D. hallorum'un (yeşil) boyutlarının bir insanla karşılaştırılması.

En iyi bilinen sauropodlar arasında olan Diplodocus, uzun boyunlu, dört ayaklı ve uzun, kırbaç benzeri bir kuyruğu olan büyük bir dinozordu. Ön ayakları arka bacaklarından biraz daha kısaydı ve bu da büyük ölçüde yatay bir duruşa neden oluyordu. Uzun boyunlu, uzun kuyruklu bu hayvanların dört sağlam bacakla desteklenen iskelet yapıları asma köprülerle karşılaştırıldı.[7] Aslında, D. carnegii şu anda tam bir iskeletten bilinen en uzun dinozorlardan biridir[7] ve toplam uzunluğunun 24 ila 26 metre olduğu düşünülür.[8][9] D. carnegii için modern kütle tahminleri 12 ila 15 ton arasındadır.[8][9][10]

Parçalı kalıntılardan bilinen D. hallorum daha da büyüktü: 4 fil kadar ağır olduğu tahmin ediliyor.[11] 1991'de ilk kez tanımlandığında kaşif David Gillette, D. carnegie ile izometrik ölçeklendirme kullanarak 33 metre uzunluğunda olduğunu hesapladı. Ancak daha sonra bunun pek olası olmadığını belirtti ve 39 - 45 metre uzunluğunda olduğunu tahmin etti; bu da bazı bireylerin 52 m uzunluğa ve 80 ila 100 ton ağırlığa sahip olabileceğini ve bunun da onu bilinen en uzun dinozor yaptığını öne sürdü (Amphicoelias veya Maraapunisaurus gibi son derece zayıf kalıntılardan bilinenler dışında).[12] Tahmini uzunluk daha sonra 30,5-35 metreye ve daha sonra Gillette'in başlangıçta 12-19 omurlarını 20-27 omurları olarak yanlış yerleştirdiğini gösteren bulgulara dayanarak 29-33,5 metre olarak yenilendi.[8][9][13][14][15] Yeni uzunluk tahminine dayalı ağırlık tahminleri 38 ton kadar yüksektir,[13] ancak daha yakın zamanda Gregory S. Paul 29 m uzunluğundaki D. hallorum'un vücut kütlesinin 23 ton olduğu tahmin etmiştir.[8] Pennsylvania, Pittsburgh'daki Carnegie Doğa Tarihi Müzesi'nde bulunan ve D. hallorum'un boyut tahminlerinin esas olarak dayandığı neredeyse tamamlanmış D. carnegii iskeletinin de 13. kuyruk omurunun başka bir dinozordan geldiği anlaşıldı ve bu da boyut tahminlerini boşa çıkarıyor. Supersaurus gibi dinozorlar muhtemelen daha uzun olsa da, bu hayvanların fosil kalıntıları yalnızca parçalıdır ve D. hallorum hâlâ bilinen en uzun dinozorlar arasında yer almaktadır.[13][16]

D. carnegii'nin yatay boyunlu, esnek kırbaç kuyruklu ve dikenli yeniden canlandırması

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Diplodocus sp. "Misty" lakaplı iskelet, Kopenhag Zooloji Müzesi

Diplodocus, ait olduğu familya olan Diplodocidae'nin tip cinsidir ve familyaya adını verir.[17] Bu familyanın üyeleri hâlâ iri olmalarına karşın titanozorlar ve brakiyozorlar gibi diğer sauropodlara göre çok daha ince bir yapıya sahiptiler. Hepsi uzun boyunlu, uzun kuyruklu ve yatay bir duruşla ayırt edilir; ön ayakları arka bacaklardan daha kısadır. Diplodocidler Kuzey Amerika'nın ve muhtemelen Afrika'nın Geç Jura döneminde evrimleşmiştir.[18]

Aşağıda Tschopp, Mateus ve Benson'ın 2015 yılında yayımlanan çalışmasından alınmış bir Diplodocidae kladogramı bulunmaktadır:[5]

Diplodocidae
 

Amphicoelias altus

 
 
Apatosaurinae
 

Adlandırılmamış tür

 
 
 
 

Apatosaurus ajax

 
 

Apatosaurus louisae

 
 
 
 

Brontosaurus excelsus

 
 
 

Brontosaurus yahnahpin

 
 

Brontosaurus parvus

 
 
 
 
 
Diplodocinae
 

Adlandırılmamış tür

 
 
 

Tornieria africana

 
 
 
 

Supersaurus lourinhanensis

 
 

Supersaurus vivianae

 
 
 
 

Leinkupal laticauda

 
 
 

Galeamopus hayi

 
 
 
 

Diplodocus carnegii

 
 

Diplodocus hallorum

 
 
 
 

Kaatedocus siberi

 
 

Barosaurus lentus

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Paleobiyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
D. hallorum'un yaşadığı ortamla birlikte yeniden canlandırması

Çok sayıda iskelet kalıntısının bulunması nedeniyle Diplodocus, üzerinde en çok çalışılan dinozorlardan biridir. Yaşam tarzının birçok yönü yıllar boyunca çeşitli kuramların konusu olmuştur.[19] Diplodocinae üyelerinin göz akı halkalarının (sclerotic ring) modern kuşlar ve sürüngenlerdekiyle karşılaştırmaları, bunların kısa aralıklarla gün boyunca besleniyor olabileceğini düşündürmektedir.[20]

Marsh ve daha sonra Hatcher[21] burun açıklıklarının kafatasının tepesindeki konumu nedeniyle hayvanın suda yaşayan bir canlı olduğunu varsaydı. Benzer su davranışları, Brachiosaurus ve Apatosaurus gibi diğer büyük sauropodlar için de yaygın olarak betimlenmiştir. Kenneth A. Kermack tarafından 1951'de yapılan bir araştırma, göğüs duvarındaki su basıncı çok yüksek olacağından, sauropodların vücudun geri kalanı su altındayken muhtemelen burun deliklerinden nefes alamayacaklarını gösteriyor.[22] 1970'lerden beri süregelen genel fikir birliği, sauropodların ağaçlar, eğrelti otları ve çalılarla beslenen, karasal hayvanlar olduğu yönündedir.[23]

Bilim insanları, sauropodların büyük vücut boyutları ve dezavantaj olarak solunum sisteminin uzunluğunu artıran uzun boyunlarıyla nasıl soluduğunu tartışıyorlar. Muhtemelen memeli ve sürüngen sistemlerinden daha verimli olan bir kuş solunum sistemine sahiptiler. Diplodocus'un boynunun ve göğüs kafesinin yeniden yapılandırılması, kemiklerinde kuşlarda olduğu gibi solunumda rol oynayabilecek hava boşlukları olduğunu göstermektedir.[24]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Ulrich Merkl (25 Kasım 2015). Dinomania: The Lost Art of Winsor McCay, The Secret Origins of King Kong, and the Urge to Destroy New York. Fantagraphics Books. ISBN 978-1-60699-840-3. Although it narrowly failed to win the race with the New York Museum of Natural History in 1905, the Diplodocus carnegii is the most famous dinosaur skeleton today, due to the large number of casts in museums around the world 
  2. ^ Breithaupt, Brent H, The discovery and loss of the “colossal” Brontosaurus giganteus from the fossil fields of Wyoming (USA) and the events that led to the discovery of Diplodocus carnegii: the first mounted dinosaur on the Iberian Peninsula, VI Jornadas Internacionales sobre Paleontología de Dinosaurios y su Entorno, September 5–7, 2013, p. 49: "“Dippy" was and still is the most widely seen and best-known dinosaur ever found."
  3. ^ Simpson, John; Edmund Weiner, (Ed.) (1989). The Oxford English Dictionary. 2nd. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-861186-8. 
  4. ^ "diplodocus". Online Etymology Dictionary. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2023. 
  5. ^ a b Tschopp, E.; Mateus, O. V.; Benson, R. B. J. (2015). "A specimen-level phylogenetic analysis and taxonomic revision of Diplodocidae (Dinosauria, Sauropoda)". PeerJ. 3: e857. doi:10.7717/peerj.857. PMC 4393826 $2. PMID 25870766. 
  6. ^ Turner, C.E.; Peterson, F. (2004). "Reconstruction of the Upper Jurassic Morrison Formation extinct ecosystem—a synthesis" (PDF). Sedimentary Geology. 167 (3–4): 309-355. doi:10.1016/j.sedgeo.2004.01.009. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Kasım 2023. 
  7. ^ a b Lambert D. (1993). The Ultimate Dinosaur Book. DK Publishing. ISBN 978-0-86438-417-1. 
  8. ^ a b c d Paul, Gregory S. (2016). Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-16766-4. 
  9. ^ a b c Molina-Perez & Larramendi (2020). Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs. New Jersey: Princeton University Press. s. 257. 
  10. ^ Foster, J.R. (2003). Paleoecological Analysis of the Vertebrate Fauna of the Morrison Formation (Upper Jurassic), Rocky Mountain Region, U.S.A. New Mexico Museum of Natural History and Science:Albuquerque, New Mexico. Bulletin 23.
  11. ^ Holtz, Thomas R. Jr.; Rey, Luis V. (2011). Dinosaurs: the most complete, up-to-date encyclopedia for dinosaur lovers of all ages (Winter 2011 appendix). New York: Random House. ISBN 978-0-375-82419-7. 
  12. ^ Gillette, D.D., 1994, Seismosaurus: The Earth Shaker. New York, Columbia University Press, s. 205
  13. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; carpenter2006 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  14. ^ Herne, Matthew C.; Lucas, Spencer G. (2006). "Seismosaurus hallorum: Osteological reconstruction from the holotype". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. Cilt 36. 
  15. ^ "The biggest of the big". Skeletaldrawing.com. 14 Haziran 2013. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2016. 
  16. ^ Wedel, M.J. and Cifelli, R.L. Sauroposeidon: Oklahoma's Native Giant. 2005. Oklahoma Geology Notes 65:2.
  17. ^ Marsh, O.C. (1884). "Principal characters of American Jurassic dinosaurs. Part VII. On the Diplodocidae, a new family of the Sauropoda". American Journal of Science. 3 (158): 160-168. doi:10.2475/ajs.s3-27.158.161. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2023. 
  18. ^ Wilson JA (2005). "Overview of Sauropod Phylogeny and Evolution". The Sauropods:Evolution and Paleobiology. Indiana University Press. ss. 15-49. ISBN 978-0-520-24623-2. 
  19. ^ Benton, Michael J. (2012). Prehistoric Life. Dorling Kindersley. ss. 268-269. ISBN 978-0-7566-9910-9. 
  20. ^ Schmitz, L.; Motani, R. (2011). "Nocturnality in Dinosaurs Inferred from Scleral Ring and Orbit Morphology". Science. 332 (6030): 705-8. doi:10.1126/science.1200043. PMID 21493820. 
  21. ^ Hatcher, J. B. (1901). Diplodocus (Marsh): its osteology, taxonomy, and probable habits, with a restoration of the skeleton (Vol. 1, No. 1-4). Carnegie institute.
  22. ^ Kermack, Kenneth A. (1951). "A note on the habits of sauropods". Annals and Magazine of Natural History. 12 (4): 830-832. doi:10.1080/00222935108654213. 
  23. ^ Gangewere, J.R. (1999). "Diplodocus carnegii 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Carnegie Magazine.
  24. ^ Pierson, D. J. (2009). "The Physiology of Dinosaurs: Circulatory and Respiratory Function in the Largest Animals Ever to Walk the Earth". Respiratory Care. 54 (7): 887-911. doi:10.4187/002013209793800286. PMID 19558740. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Diplodocus&oldid=32761204" sayfasından alınmıştır