[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Darbe

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Darbe (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Saint-Cloud'da 18 Brumaire Darbesi sırasında General Napolyon Bonapart, François Bouchot'nun tablosu, 1840

Darbe, ordu veya diğer hükümet elitleri tarafından görevdeki lideri görevden almak için yapılan yasa dışı ve açık bir girişimdir.[1][2][3] Kendi kendine darbe, yasal yollarla iktidara gelen bir liderin yasa dışı yollarla iktidarda kalmaya çalışmasıdır. Askerî darbe, görevden almanın askerîye tarafından gerçekleştirilmesidir.

Bir tahmine göre 1950'den 2010'a kadar 457 darbe girişimi olmuş ve bunların yarısı başarılı olmuştur.[2] Darbe girişimlerinin çoğu 1960'ların ortalarında meydana gelmiştir, ancak 1970'lerin ortalarında ve 1990'ların başlarında da çok sayıda darbe girişimi olmuştur.[2] Soğuk Savaş sonrası dönemde meydana gelen darbelerin demokratik sistemlerle sonuçlanma olasılığı Soğuk Savaş darbelerine kıyasla daha yüksek olsa da[4][5][6] darbeler hala çoğunlukla otoriterliği devam ettirmektedir.[7]

Birçok faktör bir darbenin ortaya çıkmasına neden olabileceği gibi bir darbenin başarısını ya da başarısızlığını da belirleyebilir. Bir darbe başladıktan sonra darbenin başarısı, darbecilerin elitleri ve halkı darbe girişimlerinin başarılı olacağına inandırma becerilerine bağlıdır.[8] Başarılı darbelerin sayısı zaman içinde azalmıştır.[2] Otoriter sistemlerde başarısız darbelerin otoriter yöneticinin iktidarını güçlendirmesi muhtemeldir.[9][10] Kümülatif darbe sayısı gelecekteki darbelerin güçlü bir öngörücüsüdür ve bu olgu "darbe tuzağı" olarak adlandırılır.[11][12][13][14]

"Darbe önleme" olarak adlandırılan yöntemde rejimler, herhangi bir küçük grubun iktidarı ele geçirmesini zorlaştıracak yapılar oluşturur. Bu darbe önleme stratejileri arasında aile, etnik ve dini grupların stratejik olarak orduya yerleştirilmesi ve askeri ve güvenlik kurumlarının parçalanması sayılabilir.[15] Ancak darbe önleme askeri etkinliği azaltır.[16][17][18][19][20][21] Otoriter hükûmetlerin beceriksiz ordulara sahip olma eğiliminde olmalarının bir nedeni, otoriter rejimlerin ordularının bir darbe yapacağından veya bir iç ayaklanmanın kesintisiz devam etmesine izin vereceğinden korkmalarıdır - sonuç olarak, otoriter yöneticilerin ordudaki kilit pozisyonlara beceriksiz sadık kişileri yerleştirme teşvikleri vardır.[22]

İlgili terimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendi kendine darbe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kendi kendine darbe

Oto darbe (İspanyolca: autogolpe) ya da tepeden inme darbe olarak da adlandırılan kendi kendine darbe, yasal yollarla iktidara gelen bir ulusun liderinin yasa dışı yollarla iktidarda kalmaya çalıştığı bir darbe biçimidir. Lider, ulusal yasama organını feshedebilir veya güçsüz kılabilir ve normal şartlar altında verilmeyen olağanüstü yetkileri hukuka aykırı bir şekilde üstlenebilir. Diğer önlemler arasında ülkenin anayasasını iptal etmek, sivil mahkemeleri askıya almak ve hükûmet başkanının diktatörlük yetkilerini üstlenmesi sayılabilir.[23][24]

1946 ve 2022 yılları arasında, 110'u otokrasilerde ve 38'i demokrasilerde olmak üzere, tahmini 148 kendi kendine darbe girişimi gerçekleşmiştir.[25]

Yumuşak darbe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazen sessiz darbe veya kansız darbe olarak da adlandırılan yumuşak darbe, bir hükûmetin yasa dışı bir şekilde devrilmesidir, ancak normal bir darbenin aksine güç veya şiddet kullanılmadan gerçekleştirilir.[26]

Saray darbesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saray darbesi veya saray devrimi, yönetici grup içindeki bir hizbin, yönetici grup içindeki başka bir hizbi yerinden ettiği bir darbedir.[27] Halk protestolarının yanı sıra saray darbeleri de diktatörler için büyük bir tehdittir.[28] M.Ö. 12. yüzyıldaki Harem komplosu en eski komplolardan biriydi. Saray darbeleri İmparatorluk Çin'inde yaygındı.[29] Avusturya'daki Habsburg Hanedanı, Katar'daki Sani Hanedanı[30] ve 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın başlarında Haiti'de de meydana gelmiştir.[31] 1725-1801 yılları arasındaki Rus çarlarının çoğu saray darbeleriyle devrilmiş ya da iktidarı gasp etmiştir.[32]

Putsch

[değiştir | kaynağı değiştir]

Putsch terimi, başarısız bir azınlık gerici darbesinin siyasi-askerî eylemlerini ifade eder.[33][34] Bu terim ilk olarak 6 Eylül 1839'da İsviçre'de gerçekleşen Züriputsch için kullanılmıştır. Ayrıca Weimar Almanyası'nda 1920 Kapp Darbesi, Küstrin Darbesi ve Adolf Hitler'in 1923 Birahane Darbesi gibi darbe girişimleri için de kullanılmıştır.[35]

1934'teki Uzun Bıçaklar Gecesi sırasında, Hitler ve diğer Nazi Partisi üyelerinin dezenformasyon taktiğinin temelinde sözde bir putsch yatıyordu. Bir tasfiye başlattıktan sonra, yakın bir darbe fikri, öldürmenin haklı olduğunu (bir ayaklanmayı bastırmak için bir araç olarak) yanlış bir şekilde iddia etmelerini sağladı. Almanlar, cinayetlerin gerici bir darbeyi önlemek için gerekli olduğu yönündeki kanıtlanmamış imaya rağmen, olayı tanımlamak için hala Nazi rejimi tarafından verilen Röhm-Putsch terimini kullanmaktadır. Bu nedenle Alman yazarlar sıklıkla tırnak işareti kullanmakta ya da vurgu yapmak için sogenannter Röhm-Putsch ('sözde Röhm Darbesi') hakkında yazmaktadır.[36]

1961 Cezayir Darbesi ve 1991 Ağustos Darbesi için de bu terim kullanılır.

Pronunciamiento

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Pronunciamiento

Pronunciamiento ("duyuru"), bir tür hükûmet darbesi için kullanılan İspanyolca kökenli bir terimdir. Pronunciamiento, golpe de estado'dan etkilenen yeni hükûmetin kurulmasını meşrulaştıran, hüküm süren hükûmeti görevden almanın resmi açıklamasıdır. "Kışla isyanı" ya da cuartelazo da askeri isyan için kullanılan bir terimdir ve İspanyolca cuartel ('karargah' ya da 'kışla') teriminden gelmektedir. Belirli askeri garnizonlar, hükûmete karşı daha büyük bir askeri isyanın ateşleyici faktörüdür.[37]

Bir yazar darbe ile pronunciamiento arasında bir ayrım yapmaktadır. Darbede ordu, paramiliter güçler ya da muhalif siyasi gruplar mevcut hükûmeti görevden alıp iktidarı ele geçirirken, pronunciamiento'da ordu mevcut hükûmeti görevden alıp görünürde sivil bir hükûmet kurar.[38]

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]

İktidarın fiilen veya teşebbüs yoluyla tek taraflı olarak ele geçirildiği diğer türler bazen "sıfatlı darbeler" olarak adlandırılır. Uygun terim öznel olabilir ve normatif, analitik ve siyasi çıkarımlar taşır.[26]

  • Sivil toplum darbesi
  • Anayasal darbe
  • Karşı darbe, bir önceki darbenin sonucunu yürürlükten kaldırmak için yapılan darbe
  • Demokratik darbe
  • Seçim darbesi
  • Yargı darbesi
  • Pazar darbesi
  • Askerî darbe
  • Parlamenter darbe
  • Başkanlık darbesi
  • Kraliyet darbesi, bir hükümdarın demokratik olarak seçilmiş liderleri görevden alması ve tüm gücü ele geçirmesi;[39] örneğin 6 Ocak Diktatörlüğü
  • Ağır çekim darbe
  • Yavaş hareket eden darbe
  • Yavaş ilerleyen darbe

Devrim, isyan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir devrim veya isyan, bir yöneticinin veya hükûmetin anayasaya aykırı yollarla değiştirilebilmesi açısından bir darbe ile aynı sonuca sahip olabilir. Ancak, darbe genellikle küçük bir grup tarafından yapılır ve önceden planlanırken, devrim veya isyan genellikle daha spontane bir şekilde ve koordine olmayan daha büyük insan grupları tarafından başlatılır.[40] Bu ayrım her zaman net değildir. Bazen bir darbe, darbeyi yapanlar tarafından bir tür demokratik meşruiyet kazandırmaya çalışmak için devrim olarak da adlandırılır.[41][42]

Yaygınlık ve tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Darbeler ve darbe girişimleri listesi ve Ülkelere göre darbe ve darbe girişimleri listesi

Clayton Thyne ve Jonathan Powell'ın darbe veri setine göre 1950'den 2010'a kadar 457 darbe girişimi olmuş, bunların 227'si (%49,7) başarılı, 230'u (%50,3) başarısızlıkla sonuçlanmıştır.[2] Darbelerin "en yaygın olarak Afrika ve Amerika kıtalarında (sırasıyla %36,5 ve %31,9) görüldüğünü tespit etmişlerdir. Asya ve Orta Doğu, toplam küresel darbelerin sırasıyla %13,1 ve %15,8'ine sahne olmuştur. Avrupa açık ara farkla en az darbe girişiminin yaşandığı yer olmuştur: 2.6%."[2] Darbe girişimlerinin çoğu 1960'ların ortalarında meydana gelmiştir, ancak 1970'lerin ortalarında ve 1990'ların başlarında da çok sayıda darbe girişimi olmuştur.[2] 1950'den 2010'a kadar darbelerin çoğu Orta Doğu ve Latin Amerika'da başarısız olmuştur. Afrika ve Asya'da başarı şansı biraz daha yüksekti.[7] Başarılı darbe sayıları zaman içinde azalmıştır.[2]

Sonuçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başarılı darbeler, iktidarın barışçıl geçişini engelleyen bir rejim değişikliği yöntemidir.[43][44] 2016 yılında yapılan bir çalışma, diktatörlüklerde darbelerin dört olası sonucunu kategorize etmektedir:[5]

  • Başarısız darbe
  • Bir liderin, iktidardaki grubun kimliğini veya yönetim kurallarını değiştirmeden yasa dışı bir şekilde iktidardan uzaklaştırılması gibi rejim değişikliği olmaması
  • İktidarın başka bir diktatörlükle değiştirilmesi
  • Diktatörlüğün devrilmesi ve ardından demokratikleşme ("demokratik darbeler" olarak da adlandırılır)[45]

Çalışma, hem Soğuk Savaş sırasında hem de sonrasında diktatörlüklerdeki tüm darbelerin yaklaşık yarısının yeni otokratik rejimler kurduğunu ortaya koymuştur.[5] Darbelerle kurulan yeni diktatörlükler, darbeyi takip eden yılda, darbeden önceki yıla kıyasla daha yüksek düzeyde baskı uygulamaktadır.[5] Soğuk Savaş dönemindeki diktatörlüklerde gerçekleşen darbelerin üçte biri ve daha sonrakilerin %10'u rejim liderliğini değiştirmiştir.[5] Diktatörlüklerdeki Soğuk Savaş darbelerinin %12'sinin ve Soğuk Savaş sonrası darbelerin %40'ının ardından demokrasiler kurulmuştur.[5]

Soğuk Savaş sonrası dönemde meydana gelen darbelerin demokratik sistemlerle sonuçlanma olasılığı Soğuk Savaş darbelerine kıyasla daha yüksek olsa da[4][5][6] darbeler hala çoğunlukla otoriterliği devam ettirmektedir.[7] İç savaşlar sırasında meydana gelen darbeler savaşın süresini kısaltmaktadır.[46]

Öngörücüler

[değiştir | kaynağı değiştir]

2003 yılında yapılan bir akademik literatür taraması, aşağıdaki faktörlerin darbelerle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur:

  • subayların kişisel şikayetleri
  • askeri örgütsel şikayetler
  • askeri popülerlik
  • askeri tutumsal bağlılık
  • ekonomik gerileme
  • iç siyasi kriz
  • diğer bölgesel darbelerin bulaşıcılığı
  • dış tehdit
  • savaşa katılım
  • yabancı bir askerî güçle gizli anlaşma
  • ordunun ulusal güvenlik doktrini
  • subayların siyasi kültürü
  • kapsayıcı olmayan kurumlar
  • sömürge mirası
  • ekonomik kalkınma
  • çeşitlendirilmemiş ihracat
  • subayların sınıf kompozisyonu
  • askeri boyut
  • sivil toplumun gücü
  • rejimin meşruiyeti ve geçmiş darbeler.[11][47]

2016'da yapılan bir çalışmada yer alan literatür taramasında etnik hizipçilik, destekleyici yabancı hükûmetler, liderlerin deneyimsizliği, yavaş büyüme, emtia fiyat şokları ve yoksulluktan bahsedilmektedir.[48]

Darbelerin askerî güçlerin yoğun etkisi altındaki ortamlarda ortaya çıktığı görülmüştür. Yukarıdaki faktörlerin birçoğu askeri kültür ve güç dinamikleri ile bağlantılıdır. Bu faktörler birden fazla kategoriye ayrılabilir; bu kategorilerden ikisi askeri çıkarlara yönelik tehdit ve askeri çıkarlara destektir. Eğer çıkarlar her iki yönde de ilerlerse, ordu kendisini ya bu güçten faydalanırken ya da bu gücü geri kazanmaya çalışırken bulacaktır.

Askeri harcamalar çoğu zaman bir darbenin gerçekleşme olasılığının bir göstergesidir. Nordvik, birçok farklı ülkede gerçekleşen darbelerin yaklaşık %75'inin askeri harcamalar ve petrol gelirlerinden kaynaklandığını tespit etmiştir.[49]

Darbe tuzağı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kümülatif darbe sayısı gelecekteki darbelerin güçlü bir öngörücüsüdür.[11][12] Bu olgu darbe tuzağı olarak adlandırılmaktadır.[13][14] 2014 yılında 18 Latin Amerika ülkesinde yapılan bir araştırma, açık siyasi rekabetin tesis edilmesinin ülkeleri "darbe tuzağından" çıkarmaya yardımcı olduğunu ve siyasi istikrarsızlık döngülerini azalttığını ortaya koymuştur.[14]

Rejim türü ve kutuplaşma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hibrit rejimler, çok otoriter devletlere veya demokratik devletlere kıyasla darbelere karşı daha savunmasızdır.[50] 2021 yılında yapılan bir çalışma, demokratik rejimlerin darbelere maruz kalma olasılığının önemli ölçüde daha yüksek olmadığını ortaya koymuştur.[51] 2015 yılında yapılan bir çalışma, terörizmin darbelerle güçlü bir şekilde ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.[52] 2016 yılında yapılan bir çalışma darbelerin etnik bir bileşeni olduğunu ortaya koymuştur: "Liderler etnik ordular kurmaya ya da seleflerinin kurduklarını dağıtmaya çalıştıklarında, askerlerin şiddetli direnişine neden oluyorlar."[53] 2016 yılında yapılan bir başka çalışma, protestoların darbe riskini artırdığını göstermektedir; bunun nedeni muhtemelen darbeciler arasındaki koordinasyon engellerini hafifletmeleri ve uluslararası aktörlerin darbe liderlerini cezalandırma ihtimalini azaltmalarıdır.[54] 2016 tarihli üçüncü bir çalışma, otokrasilerde seçimlerin ardından, sonuçlar görevdeki otokrat için seçim zayıflığını ortaya çıkardığında darbelerin daha olası hale geldiğini bulmuştur.[55] 2016 tarihli dördüncü bir çalışma, sosyal sınıflar arasındaki eşitsizliğin darbe olasılığını artırdığını ortaya koymaktadır.[56] 2016 tarihli beşinci bir çalışma darbelerin bulaşıcı olduğuna dair bir kanıt bulamamıştır; bir bölgede gerçekleşen bir darbe, o bölgedeki diğer darbelerin de gerçekleşme ihtimalini artırmamaktadır.[57] Bir çalışma darbelerin küçük nüfuslu devletlerde gerçekleşme olasılığının daha yüksek olduğunu, çünkü darbeciler için daha küçük koordinasyon sorunları olduğunu ortaya koymuştur.[58]

2019 yılında yapılan bir araştırma, bir ülkede siyaset kutuplaşmışsa ve seçim rekabeti düşükse sivil kaynaklı darbelerin daha olası hale geldiğini ortaya koymuştur.[59]

2023 yılında yapılan bir araştırma, sivil elitlerin askeri darbeleri kışkırtmakla daha fazla ilişkilendirilirken, sosyal ağlara gömülü sivillerin askeri darbeleri pekiştirmekle daha fazla ilişkilendirildiğini ortaya koymuştur.[60]

Otokrasilerde, darbelerin sıklığı yürürlükteki veraset kurallarından etkileniyor gibi görünmektedir; sabit bir veraset kuralına sahip monarşiler, daha az kurumsallaşmış otokrasilere kıyasla istikrarsızlıktan çok daha az etkilenmektedir.[61][62][63]

2014 yılında 18 Latin Amerika ülkesinde 20. yüzyılda yapılan bir çalışma, başkanlığın yasama yetkilerinin darbe sıklığını etkilemediğini ortaya koymuştur.[14]

Bölgesel ihtilaflar, iç çatışmalar ve silahlı çatışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

2017 yılında yapılan bir araştırma, devletleri tartışmalı topraklar üzerinde uluslararası rekabete dahil olan otokrat liderlerin darbeyle devrilmelerinin daha olası olduğunu ortaya koymuştur. Çalışmanın yazarları bunun nedenine ilişkin şu mantığı öne sürüyorlar:


Ancak 2016 yılında yapılan iki araştırma, askerileştirilmiş çatışma ve mücadelelere dahil olan liderlerin darbeyle karşılaşma ihtimalinin daha düşük olduğunu ortaya koymuştur.[65][66]

2019 yılında yapılan bir araştırma, yakın zamanda iç savaş barış anlaşmaları imzalamış olan devletlerde, özellikle de bu anlaşmalar ordunun çıkarlarını tehlikeye atan hükümler içeriyorsa darbe yaşanma olasılığının çok daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.[67]

Halk muhalefeti ve bölgesel isyanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırmalar, devlet aygıtı içindeki elitlerin darbeleri koordine etmesine yardımcı olduğu için protestoların darbeleri teşvik ettiğini göstermektedir.[68]

2019 yılında yapılan bir araştırma, bölgesel isyanların ordu tarafından gerçekleştirilen darbeleri daha olası hale getirdiğini ortaya koymuştur.[69]

Ordunun etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında yapılan bir araştırma, orduların barışı koruma misyonlarından önemli gelirler elde ettiği ülkelerde darbe girişimlerinin daha az olası olduğunu ortaya koymuştur.[70] Çalışma, BM'nin artık orduyu barışı koruma misyonlarına dahil etmeyeceğinden korktukları için orduların darbe düzenlemekten caydırıldığını ileri sürdü.[70]

2018 yılında yapılan ayrı bir çalışma, askeri akademilerin varlığının darbelerle bağlantılı olduğunu ortaya koymuştur. Yazarlar, askeri akademilerin subayların darbe planlamasını kolaylaştırdığını, çünkü okulların subaylar arasında ağlar kurduğunu savunuyor.[71]

Ekonomi, gelişme ve kaynak faktörleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre "petrol fiyatlarındaki şoklar kara petrolü yoğun ülkelerde darbeleri teşvik ederken, açık deniz petrolü yoğun ülkelerde darbeleri önlüyor".[72] Çalışma, karada petrol zenginliğine sahip devletlerin petrolü korumak için ordularını geliştirme eğiliminde olduklarını, ancak açık deniz petrol zenginliği için bunu yapmadıklarını savunuyor.[72]

2020 yılında yapılan bir çalışma, seçimlerin ekonominin durumuna bağlı olarak darbe girişimleri üzerinde iki yönlü bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Ekonomik genişleme dönemlerinde seçimler darbe girişimi olasılığını azaltırken, ekonomik krizler sırasında yapılan seçimler darbe girişimi olasılığını artırmıştır.[73]

2021 yılında yapılan bir araştırma, petrol zengini ülkelerde darbe girişimi riskinin belirgin olduğunu ancak bu darbelerin başarılı olma ihtimalinin düşük olduğunu ortaya koymuştur.[74]

2014 yılında 18 Latin Amerika ülkesinde 20. yüzyılda yapılan bir çalışma, darbe sıklığının kalkınma düzeyleri, ekonomik eşitsizlik veya ekonomik büyüme oranına göre değişmediğini ortaya koymuştur.[14]

Darbe önleme

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Darbe önleme" olarak adlandırılan bu yöntemde rejimler, herhangi bir küçük grubun iktidarı ele geçirmesini zorlaştıracak yapılar oluştururlar. Bu darbe önleme stratejileri arasında aile, etnik ve dini grupların stratejik olarak orduya yerleştirilmesi; düzenli orduya paralel bir silahlı gücün oluşturulması ve birbirini sürekli denetleyen, yetki alanları örtüşen çok sayıda iç güvenlik teşkilatının geliştirilmesi yer alabilir.[15] Ayrıca ordu mensuplarının maaşlarına sık sık zam yapılması, terfi ettirilmeleri[75] ve farklı bürokratların kasıtlı olarak kullanılması da söz konusu olabilir.[76] Araştırmalar bazı darbe önleme stratejilerinin darbe riskini azalttığını göstermektedir.[77][78] Ancak darbe önleme, ordunun etkinliğini azaltır[16][17][18][19][20][21] ve iktidarın elde edebileceği rantları sınırlar.[79] Otoriter hükûmetlerin beceriksiz ordulara sahip olma eğiliminde olmalarının bir nedeni, otoriter rejimlerin ordularının bir darbe yapacağından veya bir iç ayaklanmanın kesintisiz devam etmesine izin vereceğinden korkmalarıdır - sonuç olarak, otoriter yöneticilerin ordudaki kilit pozisyonlara beceriksiz sadık kişileri yerleştirme teşvikleri vardır.[22]

2016 yılında yapılan bir araştırma, veraset kurallarının uygulanmasının darbe girişimlerini azalttığını göstermektedir.[80] Veraset kurallarının, komplo kurmaktan ziyade sabrederek kazanacakları daha fazla şey olan elitleri yatıştırarak darbeciler arasındaki koordinasyon çabalarını engellediğine inanılmaktadır.[80]

Siyaset bilimciler Curtis Bell ve Jonathan Powell'a göre, komşu ülkelerdeki darbe girişimleri, bir bölgede daha fazla darbe önleme ve darbeyle bağlantılı baskıya yol açıyor.[81] 2017 yılında yapılan bir çalışma, ülkelerin darbe önleme stratejilerinin benzer geçmişe sahip diğer ülkelerden büyük ölçüde etkilendiğini ortaya koyuyor.[82] Eski Fransız sömürgelerinde darbeden korunma daha olasıdır.[83]

Journal of Peace Research'te 2018 yılında yapılan bir çalışma, darbe girişimlerinden sağ kurtulan ve bilinen ve potansiyel rakiplerini tasfiye ederek karşılık veren liderlerin daha uzun süre lider olarak kalma olasılığının yüksek olduğunu ortaya koymuştur.[84] Çatışma Yönetimi ve Barış Bilimi'nde 2019 yılında yapılan bir çalışma, kişiselci diktatörlüklerin diğer otoriter rejimlere kıyasla darbeye karşı önlem alma olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur; yazarlar bunun nedeninin "kişiselcilerin zayıf kurumlar ve dar destek tabanları, birleştirici ideolojilerin eksikliği ve hükümdarla gayri resmi bağlantılar" ile karakterize edilmesi olduğunu savunmaktadır.[85]

Etki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Demokrasi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Araştırmalar, katı otoriter rejimlerde demokratikleşmeyi teşvik eden darbelerin zamanla demokrasiyle sonuçlanma olasılığının azaldığını ve Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana olumlu etkinin güçlendiğini göstermektedir.[4][5][86][87][88]

2014 yılında yapılan bir çalışma "darbelerin, özellikle de başka türlü demokratikleşme ihtimali en düşük olan devletlerde demokratikleşmeyi teşvik ettiğini" ortaya koymuştur.[86] Yazarlar darbe girişimlerinin bu sonucu doğurabileceğini, çünkü başarılı darbelerin liderlerinin siyasi meşruiyet ve ekonomik büyüme sağlamak için hızla demokratikleşmeye yönelik teşvikleri olduğunu, başarısız darbe girişimlerinden sonra iktidarda kalan liderlerin ise bunu iktidarda kalmak için anlamlı reformlar yapmaları gerektiğinin bir işareti olarak gördüklerini ileri sürmektedir.[86] 2014 yılında yapılan bir araştırma Soğuk Savaş sonrası darbelerin %40'ının başarılı olduğunu ortaya koymuştur. Yazarlar bunun uluslararası baskının yarattığı teşviklerden kaynaklanabileceğini savunmaktadır.[4] 2016 yılında yapılan bir çalışma, Soğuk Savaş darbelerinin %12'sinde, Soğuk Savaş sonrası darbelerin ise %40'ında demokrasinin tesis edildiğini ortaya koymuştur.[5] 2020 yılında yapılan bir çalışma ise darbelerin devlet baskısında azalmaya değil, artışa yol açma eğiliminde olduğunu ortaya koymuştur.[89]

2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre, "darbelere verilen dış tepkiler, darbe liderlerinin otoriterliğe mi yoksa demokratik yönetime mi yöneleceği konusunda önemli rol oynamaktadır. Dış demokratik aktörler tarafından desteklendiklerinde, darbe liderleri dış desteği korumak ve iç meşruiyeti pekiştirmek için seçimleri zorlamaya teşvik edilmektedir. Kınandıklarında ise, darbe liderleri hayatta kalmalarını sağlamak için otoriterliğe yönelme eğilimindedir."[90]

Hukukçu Ilya Somin'e göre demokratik bir hükûmeti zorla devirmek için yapılan bir darbe bazen haklı görülebilir. Somin, Türkiye'de 2016 yılında gerçekleşen darbe girişimini yorumlarken şöyle diyordu

Demokratik bir rejimin zorla ortadan kaldırılmasına karşı güçlü bir karine olmalıdır. Ancak söz konusu hükümet insan haklarına yönelik ciddi bir tehdit oluşturuyorsa veya gelecekteki siyasi rekabeti engelleyerek demokrasinin kendisini yok etme ihtimali varsa bu karine aşılabilir.[91]

Baskı ve karşı darbeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seizing Power: The Strategic Logic of Military Coups (2014) kitabının yazarı Naunihal Singh'e göre, bir darbenin engellenmesinin ardından mevcut hükûmetin orduyu şiddet kullanarak tasfiye etmesi "oldukça nadir" bir durumdur. Darbeye karışmamış subaylar da dahil olmak üzere ordu unsurlarının kitlesel olarak öldürülmeye başlanması, sıranın kendilerine geleceğinden korkan askerlerin "karşı darbesini" tetikleyebilir. İlk girişimden daha başarılı olabilecek böylesi umutsuz bir karşı darbeyi önlemek için hükûmetler genellikle önde gelen subayları görevden alma ve yerlerine kendilerine sadık kişileri getirme yoluna giderler.[92]

Bazı araştırmalar, artan baskı ve şiddetin tipik olarak hem başarılı hem de başarısız darbe girişimlerini takip ettiğini öne sürmektedir.[93] Ancak, siyaset bilimci Jay Ulfelder tarafından yapılan bazı geçici analizler, Soğuk Savaş sonrası dönemde başarısız darbelerin ardından insan hakları uygulamalarında net bir bozulma modeli bulamamıştır.[94]

Önemli karşı darbeler arasında 1909 Osmanlı karşı darbesi, 1960 Laos karşı darbesi, 1965-66 Endonezya katliamları, 1966 Nijerya karşı darbesi, 1967 Yunan karşı darbesi, 1971 Sudan karşı darbesi ve Güney Kore'deki On İki Aralık Darbesi sayılabilir.

2017 yılında yapılan bir araştırma, Mali'deki 2012 darbesinden sonra darbeci rejim tarafından devlet yayıncılığının kullanılmasının rejime yönelik açık onayı artırmadığını ortaya koymuştur.[95]

2019 yılında yapılan bir araştırmaya göre, darbe girişimleri fiziksel bütünlük haklarında azalmaya yol açmaktadır.[96]

Uluslararası tepki

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası toplum, yardımları azaltarak ve yaptırımlar uygulayarak darbelere karşı olumsuz tepki verme eğilimindedir. 2015 yılında yapılan bir araştırmaya göre "demokrasilere karşı yapılan darbeler, Soğuk Savaş sonrasında yapılan darbeler ve uluslararası topluma yoğun bir şekilde entegre olmuş devletlerde yapılan darbelerin küresel tepkiye yol açma olasılığı daha yüksektir."[97] 2015 yılında yapılan bir başka çalışma ise darbelerin demokratik yaptırımların uygulanmasında en güçlü belirleyici olduğunu göstermektedir.[98] 2015 yılında yapılan üçüncü bir çalışma, Batılı devletlerin olası demokrasi ve insan hakları ihlallerine karşı en güçlü tepkiyi darbelere gösterdiğini ortaya koymaktadır.[98] 2016 yılında yapılan bir çalışma, Soğuk Savaş sonrası dönemde uluslararası bağışçı topluluğunun darbeleri dış yardımı azaltarak cezalandırdığını göstermektedir.[99] ABD, jeopolitik çıkarlarının muhtemel bir sonucu olarak, hem Soğuk Savaş hem de Soğuk Savaş sonrası dönemde darbelere karşı yardım yaptırımları uygulama konusunda tutarsız davranmıştır.[99]

Afrika Birliği ve Amerikan Devletleri Örgütü gibi örgütler darbe karşıtı çerçeveler benimsemiştir. Bu örgütler yaptırım tehdidi yoluyla darbeleri aktif bir şekilde engellemeye çalışmaktadır. 2016 yılında yapılan bir araştırma, Afrika Birliği'nin Afrika'daki darbelerin azaltılmasında anlamlı bir rol oynadığını ortaya koymuştur.[100]

2017 yılında yapılan bir çalışma, özellikle güçlü aktörlerden gelen olumsuz uluslararası tepkilerin, darbelerle kurulan rejimlerin süresini kısaltmada önemli bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur.[101]

2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre, darbeler borçlanma maliyetini ve ülkenin temerrüde düşme olasılığını artırmaktadır.[102]

Darbelerle iktidara gelen mevcut liderler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Pozisyon Darbe sonrası lider Görevden alınan lider Ülke Olay Tarih
Cumhurbaşkanı İmamali Rahman Rahman Nabiyev[n 1]  Tacikistan Tacikistan İç Savaşı 19 Kasım 1992
Halk Partisi Genel Başkanı Hun Sen Norodom Ranariddh  Kamboçya 1997 Kamboçya askerî darbesi Ağustos 1997
Yüksek Siyasi Konsey Başkanı Mehdi el-Meşad Abdurabbu Mansur el-Hadi[n 2]  Yemen Yemen'de Husi Darbesi 6 Şubat 2015
Başbakan ve Devlet İdare Konseyi Başkanı Min Aung Hlaing Ang San Su Çi  Myanmar 2021 Myanmar darbesi 2 Şubat 2021

Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Darbe Kuşağı
Pozisyon Darbe sonrası lider Görevden alınan lider Ülke Olay Tarih
Cumhurbaşkanı Teodoro Obiang Nguema Mbasogo  Francisco Macías Nguema Ekvator Ginesi 1979 Ekvator Ginesi askerî darbesi 3 Ağustos 1979
Cumhurbaşkanı Yoweri Museveni Tito Okello  Uganda Uganda İç Savaşı 29 Ocak 1986
Cumhurbaşkanı Denis Sassou Nguesso Pascal Lissouba  Kongo Kongo Cumhuriyeti İç Savaşı 25 Ekim 1997
Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi Muhammed Mursi  Mısır 2013 Mısır askerî darbesi 3 Temmuz 2013
Devlet Başkanı Emmerson Mnangagwa Robert Mugabe[n 3]  Zimbabve 2017 Zimbabve askerî darbesi 24 Kasım 2017
Geçici Egemenlik Konseyi Başkanı Abdülfettah el-Burhan Ömer el-Beşir  Sudan 2019 Sudan askerî darbesi 21 Ağustos 2019
Mali Halkının Kurtuluşu için Ulusal Komite Başkanı Assimi Goïta Bah Ndaw  Mali 2021 Mali askerî darbesi 25 Mayıs 2021
Cumhurbaşkanı Kays Said Hişam el-Meşişi  Tunus 2021 Tunus siyasi krizi[n 4] 25 Temmuz 2021
Ulusal Uzlaşma ve Kalkınma Komitesi Başkanı Mamady Doumbouya Alpha Condé  Gine 2021 Gine askerî darbesi 5 Eylül 2021
Koruma ve Restorasyon için Yurtsever Hareket Başkanı Ibrahim Traoré Paul-Henri Sandaogo Damiba  Burkina Faso Eylül 2022 Burkina Faso Darbesi 30 Eylül 2022
Vatanı Koruma Ulusal Konseyi Başkanı Abdourahamane Tchiani Muhammed Bazum  Nijer 2023 Nijer darbesi 26 Temmuz 2023
Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi Başkanı ve Geçici Devlet Başkanı Brice Clotaire Oligui Nguema Ali Bongo Ondimba  Gabon 2023 Gabon askerî darbesi 30 Ağustos 2023
  1. ^ Nabiyev 7 Eylül 1992'de hükümet milisleri tarafından istifaya zorlandı ve Kasım ayında İmamali Rahman geçici iktidarı üstlendi.[103] İmamali Rahman o dönemde İmamali Rahmanov olarak biliniyordu.
  2. ^ Hadi, 22 Ocak 2015 tarihinde Husi isyancılar tarafından istifaya zorlanmış, ancak daha sonra istifasından vazgeçmiştir. Darbe, iç savaş ile sonuçlandı.
  3. ^ Mugabe 21 Kasım 2017 tarihinde istifa etmiştir.
  4. ^ "Anayasal" Darbe, Madde 80'in (iyi tanımlanmamış "Yakın Tehlike" durumunda tam Yetkiye El Koyma, çünkü cumhurbaşkanının "Tehlike" tanımının tek hakimi olması durumunda çıkar çatışması vardır ve yargısal uzlaşma yoktur (Örn. Anayasa/Yüksek Mahkeme), Kays Said Hükümet ve Parlamento Başkanını görevden aldı

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "coup d'état". Merriam-Webster. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h Powell, Jonathan M.; Thyne, Clayton L. (1 Mart 2011). "Global instances of coups from 1950 to 2010: A new dataset" (PDF). Journal of Peace Research (Preprint) (İngilizce). 48 (2): 249-259. doi:10.1177/0022343310397436. ISSN 0022-3433. 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. To summarize, our definition of a coup attempt includes illegal and overt attempts by the military or other elites within the state apparatus to unseat the sitting executive... Coups may be undertaken by any elite who is part of the state apparatus. These can include non-civilian members of the military and security services, or civilian members of government. 
  3. ^ Chin, John J; Carter, David B; Wright, Joseph G (2021). "The Varieties of Coups D'état: Introducing the Colpus Dataset". International Studies Quarterly. 65 (4): 1040-1051. doi:10.1093/isq/sqab058. ISSN 0020-8833. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. A coup d ́etat occurs whenever the incumbent ruling regime or regime leader is ousted from power (or a presumptive regime leader is prevented from taking power) as a result of concrete, observable, and unconstitutional actions by one or more civilian members of the incumbent ruling regime and/or one or more members of the military or security apparatus 
  4. ^ a b c d Marinov, Nikolay; Goemans, Hein (2014). "Coups and Democracy". British Journal of Political Science. 44 (4): 799-825. doi:10.1017/S0007123413000264. ISSN 1469-2112. 
  5. ^ a b c d e f g h i Derpanopoulos, George; Frantz, Erica; Geddes, Barbara; Wright, Joseph (2016). "Are coups good for democracy?". Research & Politics. 3 (1): 2053168016630837. doi:10.1177/2053168016630837. ISSN 2053-1680. 
  6. ^ a b Miller, Michael K. (2016). "Reanalysis: Are coups good for democracy?". Research & Politics. 3 (4): 2053168016681908. doi:10.1177/2053168016681908. ISSN 2053-1680. 
  7. ^ a b c Brooks, Risa A. (2019). "Integrating the Civil–Military Relations Subfield". Annual Review of Political Science (İngilizce). 22 (1): 379-398. doi:10.1146/annurev-polisci-060518-025407. ISSN 1094-2939. 
  8. ^ Singh, Naunihal (2014). Seizing Power: The Strategic Logic of Military Coups (İngilizce). JHU Press. ISBN 978-1-4214-1336-5. 
  9. ^ Timoneda, Joan C.; Escribà-Folch, Abel; Chin, John (2023). "The Rush to Personalize: Power Concentration after Failed Coups in Dictatorships". British Journal of Political Science (İngilizce). 53 (3): 878-901. doi:10.1017/S0007123422000655. ISSN 0007-1234. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  10. ^ Habtom, Naman Karl-Thomas (21 Temmuz 2023). "When Failed Coups Strengthen Leaders". War on the Rocks (İngilizce). 29 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  11. ^ a b c Belkin, Aaron; Schofer, Evan (2003). "Toward a Structural Understanding of Coup Risk". Journal of Conflict Resolution. 47 (5): 594-620. doi:10.1177/0022002703258197. ISSN 0022-0027. 
  12. ^ a b Przeworski, Adam; Alvarez, Michael E.; Cheibub, Jose Antonio; Limongi, Fernando (2000). Democracy and Development: Political Institutions and Well-Being in the World, 1950–1990. Cambridge Studies in the Theory of Democracy. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-79379-7. 24 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  13. ^ a b Londregan, John B.; Poole, Keith T. (1990). "Poverty, the Coup Trap, and the Seizure of Executive Power". World Politics. 42 (2): 151-183. doi:10.2307/2010462. ISSN 1086-3338. JSTOR 2010462. 
  14. ^ a b c d e Lehoucq, Fabrice; Pérez-Liñán, Aníbal (2014). "Breaking Out of the Coup Trap". Comparative Political Studies. 47 (8): 1105-1129. doi:10.1177/0010414013488561. ISSN 0010-4140. 4 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  15. ^ a b T., Quinlivan, James (1 Ocak 2000). "Coup-Proofing". www.rand.org. 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2016. 
  16. ^ a b Talmadge, Caitlin (2015). The Dictator's Army: Battlefield Effectiveness in Authoritarian Regimes (İngilizce). Cornell University Press. ISBN 978-1-5017-0175-7. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  17. ^ a b Talmadge, Caitlin (2016). "Different Threats, Different Militaries:Explaining Organizational Practices in Authoritarian Armies". Security Studies. 25 (1): 111-141. doi:10.1080/09636412.2016.1134192. ISSN 0963-6412. 1 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  18. ^ a b Narang, Vipin; Talmadge, Caitlin (31 Ocak 2017). "Civil-military Pathologies and Defeat in War". Journal of Conflict Resolution. 62 (7): 1379-1405. doi:10.1177/0022002716684627. 
  19. ^ a b Brown, Cameron S.; Fariss, Christopher J.; McMahon, R. Blake (1 Ocak 2016). "Recouping after Coup-Proofing: Compromised Military Effectiveness and Strategic Substitution". International Interactions. 42 (1): 1-30. doi:10.1080/03050629.2015.1046598. ISSN 0305-0629. 
  20. ^ a b Bausch, Andrew W. (2018). "Coup-proofing and Military Inefficiencies: An Experiment". International Interactions. 44 (ja): 1-32. doi:10.1080/03050629.2017.1289938. ISSN 0305-0629. 
  21. ^ a b Biddle, Stephen; Zirkle, Robert (1 Haziran 1996). "Technology, civil-military relations, and warfare in the developing world". Journal of Strategic Studies. 19 (2): 171-212. doi:10.1080/01402399608437634. ISSN 0140-2390. 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  22. ^ a b Paine, Jack (2022). "Reframing The Guardianship Dilemma: How the Military's Dual Disloyalty Options Imperil Dictators". American Political Science Review (İngilizce). 116 (4): 1425-1442. doi:10.1017/S0003055422000089. ISSN 0003-0554. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  23. ^ Kaufman, Edy. Uruguay in Transition: From Civilian to Military Rule (İngilizce). Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-4084-2. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  24. ^ Tufekci, Zeynep (7 Aralık 2020). "This Must Be Your First". The Atlantic. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. In political science, the term coup refers to the illegitimate overthrow of a sitting government—usually through violence or the threat of violence. The technical term for attempting to stay in power illegitimately—such as after losing an election—is self-coup or autocoup, sometimes autogolpe 
  25. ^ Nakamura, David (5 Ocak 2021). "With brazen assault on election, Trump prompts critics to warn of a coup". The Washington Post. 6 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021. 
  26. ^ a b Marsteintredet, Leiv; Malamud, Andrés (November 2020). "Coup with Adjectives: Conceptual Stretching or Innovation in Comparative Research?". Political Studies (İngilizce). 68 (4): 1014-1035. doi:10.1177/0032321719888857. ISSN 0032-3217. 13 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  27. ^ Peterson, M.J. (2019). "Recognition of governments". Routledge Handbook of State Recognition. ss. 205-219. doi:10.4324/9781351131759-16. ISBN 978-1-351-13175-9. 
  28. ^ Raphael Boleslavsky, Mehdi Shadmehr & Konstantin Sonin (Haziran 2021). "Media Freedom in the Shadow of a Coup". academic.oup.com. ss. 1782-1815. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  29. ^ Anita M. Andrew & John A. Rapp, Autocracy and China's Rebel Founding Emperors: Comparing Chairman Mao and Ming Taizu (Rowman & Littlefield, 2000), p. 324; Charles O. Hucker, China's Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture (Stanford University Press: 1975), p. 304.
  30. ^ Patrick Milton, Michael Axworthy & Brendan Simms, Towards A Westphalia for the Middle East (Oxford University Press, 2019), p. 104.
  31. ^ Mats Lundahl, Politics Or Markets? Essays on Haitian Underdevelopment (Routledge, 2002), p. 321.
  32. ^ Erren, Lorenz (2016). "Feofan Prokopovich's Pravda voli monarshei as Fundamental Law of the Russian Empire". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 17 (2): 333-360. doi:10.1353/kri.2016.0027. ISSN 1538-5000. 
  33. ^ "Putsch". DWDS – Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache (Almanca). 31 Ağustos 2022. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023. 
  34. ^ Pfeifer, Wolfgang (31 Ocak 1993). Etymologisches Wörterbuch des Deutschen [Etymological Dictionary of German] (Almanca) (second bas.). Berlin: Akademie Verlag. ISBN 978-3-05-000626-0. 
  35. ^ "Definition of putsch: Did you know?". Merriam Webster. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
  36. ^ "Röhm-Putsch" (Almanca). Deutsches Historisches Museum (DHM), German Historical Museum. 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2016. 
  37. ^ Little-Siebold, Todd. "Cuartelazo" in Encyclopedia of Latin American History and Culture, vol. 2, p. 305. New York: Charles Scribner's Sons 1996.
  38. ^ Luttwak, Edward (1979). Coup d'État: A Practical Handbook. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-17547-1. 
  39. ^ Barbara Geddes; Joseph George Wright; Joseph Wright; Erica Frantz (2018). How Dictatorships Work: Power, Personalization, and Collapse. Cambridge University Press. s. 285. ISBN 978-1-107-11582-8. where a monarch who had not been directly running the country (in the sense that there was a prime minister and responsible government...) decides to assume all power. Yugoslavia in 1929 was an example of this. 
  40. ^ "Coup D'etat". www.britannica.com (İngilizce). 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023. 
  41. ^ Kevin Newton. "Change Caused by Revolutions, Coups & Wars". study.com (İngilizce). 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023. 
  42. ^ David Lane: 'The Orange Revolution: 'People's Revolution' or Revolutionary Coup?', The British Journal of Politics and International Relations (BJPIR): 2008 VOL 10, 525–549
  43. ^ "Orderly transfers of power occur less often than you might think". The Economist. ISSN 0013-0613. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  44. ^ Przeworski, Adam (January 2015). "Acquiring the Habit of Changing Governments Through Elections". Comparative Political Studies (İngilizce). 48 (1): 101-129. doi:10.1177/0010414014543614. ISSN 0010-4140. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. an entire sequence of elections may occur peacefully, with or without alternations, and then some exogenous event may lead to a coup, usurpation of power by the current incumbent, civil war, or some other constitutional irregularity. 
  45. ^ Varol, Ozan O. (20 Mayıs 2021). The Democratic Coup d'État. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-062602-0. 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023 – Amazon.com vasıtasıyla. 
  46. ^ Thyne, Clayton (25 Mart 2015). "The impact of coups d'état on civil war duration". Conflict Management and Peace Science. 34 (3): 0738894215570431. doi:10.1177/0738894215570431. ISSN 0738-8942. 
  47. ^ Nordvik, Frode Martin (1 Nisan 2019). "Does Oil Promote or Prevent Coups? The Answer is Yes". The Economic Journal. 129 (619): 1425-1456. doi:10.1111/ecoj.12604. 
  48. ^ Bell, Curtis (17 Şubat 2016). "Coup d'État and Democracy". Comparative Political Studies. 49 (9): 0010414015621081. doi:10.1177/0010414015621081. ISSN 0010-4140. 
  49. ^ 51 doldur
  50. ^ Hiroi, Taeko; Omori, Sawa (1 Şubat 2013). "Causes and Triggers of Coups d'état: An Event History Analysis". Politics & Policy. 41 (1): 39-64. doi:10.1111/polp.12001. ISSN 1747-1346. 
  51. ^ Kim, Nam Kyu; Sudduth, Jun Koga (3 Mart 2021). "Political Institutions and Coups in Dictatorships". Comparative Political Studies (İngilizce). 54 (9): 1597-1628. doi:10.1177/0010414021997161. ISSN 0010-4140. 
  52. ^ Aksoy, Deniz; Carter, David B.; Wright, Joseph (1 Temmuz 2015). "Terrorism and the Fate of Dictators". World Politics. 67 (3): 423-468. doi:10.1017/S0043887115000118. ISSN 1086-3338. 
  53. ^ Harkness, Kristen A. (1 Haziran 2016). "The Ethnic Army and the State Explaining Coup Traps and the Difficulties of Democratization in Africa". Journal of Conflict Resolution. 60 (4): 587-616. doi:10.1177/0022002714545332. hdl:10023/9391. ISSN 0022-0027. 
  54. ^ Johnson, Jaclyn; Thyne, Clayton L. (26 Haziran 2016). "Squeaky Wheels and Troop Loyalty How Domestic Protests Influence Coups d'état, 1951–2005". Journal of Conflict Resolution. 62 (3): 597-625. doi:10.1177/0022002716654742. ISSN 0022-0027. 
  55. ^ Wig, Tore; Rød, Espen Geelmuyden (1 Ağustos 2016). "Cues to Coup Plotters Elections as Coup Triggers in Dictatorships". Journal of Conflict Resolution. 60 (5): 787-812. doi:10.1177/0022002714553106. ISSN 0022-0027. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  56. ^ Houle, Christian (1 Eylül 2016). "Why class inequality breeds coups but not civil wars". Journal of Peace Research. 53 (5): 680-695. doi:10.1177/0022343316652187. ISSN 0022-3433. 
  57. ^ Miller, Michael K.; Joseph, Michael; Ohl, Dorothy (26 Mayıs 2016). "Are Coups Really Contagious? An Extreme Bounds Analysis of Political Diffusion". Journal of Conflict Resolution. 62 (2): 410-441. doi:10.1177/0022002716649232. ISSN 0022-0027. 
  58. ^ Gassebner, Martin; Gutmann, Jerg; Voigt, Stefan (1 Aralık 2016). "When to expect a coup d'état? An extreme bounds analysis of coup determinants". Public Choice. 169 (3–4): 293-313. doi:10.1007/s11127-016-0365-0. hdl:10419/156099. ISSN 0048-5829. 
  59. ^ Kinney, Drew Holland (2019). "Politicians at Arms: Civilian recruitment of soldiers for Middle East Coups". Armed Forces & Society (İngilizce). 45 (4): 681-701. doi:10.1177/0095327X18777983. ISSN 1556-0848. 
  60. ^ Ben Hammou, Salah (2023). "The Varieties of Civilian Praetorianism: Evidence From Sudan's Coup Politics". Armed Forces & Society (İngilizce): 0095327X2311556. doi:10.1177/0095327X231155667. 
  61. ^ Kurrild-Klitgaard, Peter (2000). "The constitutional economics of autocratic succession". Public Choice. 103 (1/2): 63-84. doi:10.1023/A:1005078532251. ISSN 0048-5829. 
  62. ^ Kurrild-Klitgaard, Peter (2004). "Autocratic succession". Encyclopedia of Public Choice. 103: 358-362. doi:10.1007/978-0-306-47828-4_39. ISBN 978-0-306-47828-4. 
  63. ^ Escribà-Folch, Abel; Böhmelt, Tobias; Pilster, Ulrich (9 Nisan 2019). "Authoritarian regimes and civil–military relations: Explaining counterbalancing in autocracies". Conflict Management and Peace Science (İngilizce). 37 (5): 559-579. doi:10.1177/0738894219836285. hdl:10230/46774. ISSN 0738-8942. 
  64. ^ Florea, Adrian (2018). "Spatial Rivalry and Coups Against Dictators" (PDF). Security Studies. 27: 1-26. doi:10.1080/09636412.2017.1360072. ISSN 0963-6412. 14 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  65. ^ Piplani, Varun; Talmadge, Caitlin (1 Aralık 2016). "When War Helps Civil–military Relations Prolonged Interstate Conflict and the Reduced Risk of Coups". Journal of Conflict Resolution. 60 (8): 1368-1394. doi:10.1177/0022002714567950. ISSN 0022-0027. 
  66. ^ Arbatli, Cemal Eren; Arbatli, Ekim (2014). "External threats and political survival: Can dispute involvement deter coup attempts?". Conflict Management and Peace Science. 33 (2): 115-152. doi:10.1177/0738894214545956. 
  67. ^ White, Peter (2020). "The Perils of Peace: Civil War Peace Agreements and Military Coups". The Journal of Politics. 82: 104-118. doi:10.1086/705683. ISSN 0022-3816. 
  68. ^ Casper, Brett Allen; Tyson, Scott A. (1 Nisan 2014). "Popular Protest and Elite Coordination in a Coup d'état". The Journal of Politics. 76 (2): 548-564. doi:10.1017/S0022381613001485. ISSN 0022-3816. 
  69. ^ Eibl, Ferdinand; Hertog, Steffen; Slater, Dan (2019). "War Makes the Regime: Regional Rebellions and Political Militarization Worldwide". British Journal of Political Science (İngilizce). 51 (3): 1-22. doi:10.1017/S0007123419000528. ISSN 0007-1234. 
  70. ^ a b Lundgren, Magnus (2018). "Backdoor peacekeeping: Does participation in UN peacekeeping reduce coups at home?". Journal of Peace Research. 55 (4): 508-523. doi:10.1177/0022343317747668. 
  71. ^ Böhmelt, Tobias; Escribà-Folch, Abel; Pilster, Ulrich (13 Ağustos 2018). "Pitfalls of Professionalism? Military Academies and Coup Risk" (PDF). Journal of Conflict Resolution. 63 (5): 002200271878974. doi:10.1177/0022002718789744. hdl:10230/46771. ISSN 0022-0027. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  72. ^ a b Nordvik, Frode Martin (2019). "Does Oil Promote or Prevent Coups? the Answer Is Yes". The Economic Journal. 129 (619): 1425-1456. doi:10.1111/ecoj.12604. ISSN 1468-0297. 
  73. ^ Krishnarajan, Suthan; Rørbæk, Lasse Lykke (21 Ocak 2020). "The Two-sided Effect of Elections on Coup Attempts" (PDF). Journal of Conflict Resolution (İngilizce). 64 (7–8): 1279-1306. doi:10.1177/0022002719900001. ISSN 0022-0027. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  74. ^ Powell, Jonathan; Schiel, Rebecca; Ben Hammou, Salah (2021). "Oil Wealth, Risk Acceptance, and the Seizure of Power". Journal of Global Security Studies (İngilizce). 6 (4): 1-8. doi:10.1093/jogss/ogaa053. ISSN 2057-3189. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  75. ^ Sabaté, Oriol; Espuelas, Sergio; Herranz-Loncán, Alfonso (2021). "Military Wages and Coup d'État in Spain (1850–1915): the Use of Public Spending as a Coup-Proofing Strategy". Revista de Historia Economica – Journal of Iberian and Latin American Economic History (İngilizce). 40 (2): 205-241. doi:10.1017/S0212610920000270. ISSN 0212-6109. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  76. ^ Woldense, Josef (2022). "What Happens When Coups Fail? The Problem of Identifying and Weakening the Enemy Within". Comparative Political Studies (İngilizce). 55 (7): 1236-1265. doi:10.1177/00104140211047402. ISSN 0010-4140. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  77. ^ Powell, Jonathan (1 Aralık 2012). "Determinants of the Attempting and Outcome of Coups d'état". Journal of Conflict Resolution. 56 (6): 1017-1040. doi:10.1177/0022002712445732. ISSN 0022-0027. 
  78. ^ Braithwaite, Jessica Maves; Sudduth, Jun Koga (1 Ocak 2016). "Military purges and the recurrence of civil conflict". Research & Politics. 3 (1): 2053168016630730. doi:10.1177/2053168016630730. ISSN 2053-1680. 
  79. ^ Leon, Gabriel (1 Nisan 2014). "Soldiers or politicians? Institutions, conflict, and the military's role in politics". Oxford Economic Papers. 66 (2): 533-556. CiteSeerX 10.1.1.1000.7058 $2. doi:10.1093/oep/gpt024. ISSN 0030-7653. 
  80. ^ a b Frantz, Erica; Stein, Elizabeth A. (4 Temmuz 2016). "Countering Coups Leadership Succession Rules in Dictatorships". Comparative Political Studies. 50 (7): 935-962. doi:10.1177/0010414016655538. ISSN 0010-4140. 
  81. ^ "Will Turkey's coup attempt prompt others nearby?". Washington Post. 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2016. 
  82. ^ Böhmelt, Tobias; Ruggeri, Andrea; Pilster, Ulrich (1 Nisan 2017). "Counterbalancing, Spatial Dependence, and Peer Group Effects*" (PDF). Political Science Research and Methods. 5 (2): 221-239. doi:10.1017/psrm.2015.55. ISSN 2049-8470. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  83. ^ Mehrl, Marius; Choulis, Ioannis (28 Mart 2021). "The colonial roots of structural coup-proofing". International Interactions (İngilizce). 47 (4): 750-776. doi:10.1080/03050629.2021.1898958. ISSN 0305-0629. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  84. ^ Easton, Malcolm R.; Siverson, Randolph M. (2018). "Leader survival and purges after a failed coup d'état". Journal of Peace Research. 55 (5): 596-608. doi:10.1177/0022343318763713. 
  85. ^ Escribà-Folch, Abel; Böhmelt, Tobias; Pilster, Ulrich (1 Eylül 2020). "Authoritarian regimes and civil–military relations: Explaining counterbalancing in autocracies". Conflict Management and Peace Science (İngilizce). 37 (5): 559-579. doi:10.1177/0738894219836285. hdl:10230/46774. ISSN 0738-8942. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  86. ^ a b c Thyne, Clayton L.; Powell, Jonathan M. (1 Nisan 2014). "Coup d'état or Coup d'Autocracy? How Coups Impact Democratization, 1950–2008". Foreign Policy Analysis: n/a. doi:10.1111/fpa.12046. ISSN 1743-8594. 
  87. ^ Powell, Jonathan M. (3 Temmuz 2014). "An assessment of the 'democratic' coup theory". African Security Review. 23 (3): 213-224. doi:10.1080/10246029.2014.926949. ISSN 1024-6029. (abonelik gereklidir)
  88. ^ Derpanopoulos, George; Frantz, Erica; Geddes, Barbara; Wright, Joseph (1 Nisan 2017). "Are coups good for democracy? A response to Miller (2016)". Research & Politics. 4 (2): 2053168017707355. doi:10.1177/2053168017707355. ISSN 2053-1680. 
  89. ^ Lachapelle, Jean (21 Kasım 2019). "No Easy Way Out: The Effect of Military Coups on State Repression". The Journal of Politics. 82 (4): 1354-1372. doi:10.1086/707309. ISSN 0022-3816. 
  90. ^ Thyne, Clayton; Hitch, Kendall (2020). "Democratic versus Authoritarian Coups: The Influence of External Actors on States' Postcoup Political Trajectories". Journal of Conflict Resolution (İngilizce). 64 (10): 1857-1884. doi:10.1177/0022002720935956. ISSN 0022-0027. 
  91. ^ "Is the overthrow of a democratically elected government ever justified?". The Washington Post. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  92. ^ Zack Beauchamp (16 Temmuz 2016). "Why Turkey's coup failed, according to an expert". Vox. 17 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016. 
  93. ^ "Are coups good for democracy?". Washington Post. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016. 
  94. ^ "Jay Ulfelder on Twitter". 16 Temmuz 2016. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016. 
  95. ^ Bleck, Jaimie; Michelitch, Kristin (9 Mayıs 2017). "Capturing the Airwaves, Capturing the Nation? A Field Experiment on State-Run Media Effects in the Wake of a Coup". The Journal of Politics. 79 (3): 873-889. doi:10.1086/690616. ISSN 0022-3816. 
  96. ^ Curtice, Travis B; Arnon, Daniel (14 Mayıs 2019). "Deterring threats and settling scores: How coups influence respect for physical integrity rights". Conflict Management and Peace Science (İngilizce). 37 (6): 655-673. doi:10.1177/0738894219843240. ISSN 0738-8942. 
  97. ^ Shannon, Megan; Thyne, Clayton; Hayden, Sarah; Dugan, Amanda (1 Ekim 2015). "The International Community's Reaction to Coups". Foreign Policy Analysis. 11 (4): 363-376. doi:10.1111/fpa.12043. ISSN 1743-8594. 
  98. ^ a b Soest, Christian von; Wahman, Michael (1 Ocak 2015). "Not all dictators are equal: Coups, fraudulent elections, and the selective targeting of democratic sanctions". Journal of Peace Research. 52 (1): 17-31. doi:10.1177/0022343314551081. ISSN 0022-3433. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  99. ^ a b Masaki, Takaaki (1 Mart 2016). "Coups d'État and Foreign Aid". World Development. 79: 51-68. doi:10.1016/j.worlddev.2015.11.004. 
  100. ^ Powell, Jonathan; Lasley, Trace; Schiel, Rebecca (7 Ocak 2016). "Combating Coups d'état in Africa, 1950–2014". Studies in Comparative International Development. 51 (4): 482-502. doi:10.1007/s12116-015-9210-6. ISSN 0039-3606. 
  101. ^ Thyne, Clayton; Powell, Jonathan; Parrott, Sarah; VanMeter, Emily (15 Ocak 2017). "Even Generals Need Friends". Journal of Conflict Resolution. 62 (7): 1406-1432. doi:10.1177/0022002716685611. 
  102. ^ Balima, Hippolyte Weneyam (2020). "Coups d'état and the cost of debt". Journal of Comparative Economics (İngilizce). 48 (3): 509-528. doi:10.1016/j.jce.2020.04.001. ISSN 0147-5967. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  103. ^ "Twenty Years Later: The Tajik Civil War And Its Aftermath". Radio Free Europe/Radio Liberty. 26 Haziran 2017. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Darbe ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Darbe&oldid=33647641" sayfasından alınmıştır